Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir şeyi bilməmək, özümü tapa bilməmək qədər məni heç vaxt incitməmişdi. Anladım ki, çətin olan insan olmaq deyil, çətin olan kim olduğunu bilməkdir. Kim olduğun sənin şəxsiyyət vəsiqəndəki adın, soyadın, yaşın deyil, kim olduğun — onlar olmadan nə məna ifadə etdiyindir. Aynaya baxanda görə bilməkdir: sadəcə bir kimlikdən ibarətəm, yoxsa daha fərqli bir mənlə qarşı-qarşıyam?

Və sən kim olduğunu biləndə, nə etmək istədiyini, necə yaşamaq istədiyini də təyin edə bilirsən. Əksi olanda isə asılı qalırsan — hər şeydən xəbərsiz, həyatdan zövq almağı bacarmadan, ən vacibi, özündən xəbərsiz yaşayıb ömür sürürsən. Hər ikisi bir seçimdir. Seçimin sənin əlində olduğu an, səni olmaq istədiyin birinə dönüşdürər. Bu şansın başqasına keçməsi isə səni istəmədiyin və ya anlamadığın birinə çevirər.

İnsan üçün həyatda ən önəmli olan şeylərdən biri — özünü görmək, özünü seçmək, olmaq istədiyi bir şəxsiyyətə sahib olmaqdır. Əziz oxucum, əgər sən bu yazını oxuyursansa, gec olmadan özünü sorğula: kim olduğunu, nə üçün var olduğunu, bu həyatda nə istədiyini, nəyə sahib olmaq istədiyini kəşf et. Çünki bu həyatda ən çətin olan da budur — özünlə üzləşmək.

Başqalarının həyatına toxunmaq, onlara təsir etmək bir insan üçün çox asandır. Ancaq özü ilə üzləşmək istəməz insan övladı. Bu, həm çətin, həm də cəsarət tələb edən bir yoldur. Kimisi yolu günahlandırar, kimisi yoldakı əngəlləri, kimisi də heç görmək istəməz o yolu, yanından səssizcə keçib gedər. Amma unutma: heç nəyə, heç kəsə baxmadan keçən bir ömür var.

Payızda yarpaqlarını tökən ağac kimi, ömür ağacından da hər gün bir yarpaq düşür. Bunu heç vaxt görmürsən, ancaq zaman keçdikcə hiss edirsən. Ömür ağacının yarpaqları tökülüb qurtarmadan sən özünü qurtarmağı bacar. O zaman hər düşən yarpaq quruyub toz olmaq əvəzinə yeni baharın müjdəçisi olacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.08.2025)

Ədəbiyyat və incəsənət” portalı gənc yazar Elşad Baratın şəhidlər barədə silsilə şeirlərinin təqdimini davam etdirir.

Şəhid Gəray Soltanov

Gəray Soltanov 1993-cü il oktyabrın 29-da Beyləqan rayonunun Dünyamalılar kəndində anadan olub. Ailəli idi. Bir qızı yadigar qaldı.

Azərbaycan Ordusunun əsgəri olan Gəray Soltanov 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan Vətən müharibəsi zamanı Cəbrayılın və Füzulinin azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə savaşıb. Gəray Soltanov oktyabrın 4-də Füzuli döyüşləri zamanı şəhid olub. Beyləqan rayonunda dəfn olunub.

Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Gəray Soltanov ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edilib.

Azərbaycanın Füzuli rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 25.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Gəray Soltanov ölümündən sonra "Füzulinin azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi.

Azərbaycanın Xocavənd rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 25.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Gəray Soltanov ölümündən sonra "Xocavəndin azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edilib.

Sən ey döyüş meydanında

Tufan qoparan şəhid.

Füzulidən Beyləqana

Zəfər aparan şəhid.

Öpüb ziyarət elədik,

O əsgər tabutunu.

Qəlbimizdə gəzdiririk

Sənin zəfər tabutunu.

Əbədi qəlbimizdəsən

Vətənin mənası kimi.

Bu millətin tarixisən

Ölməzlik qalası kimi.

Sən zəhmətkeş oğul idin

Anan üçün, atan üçün,

İndi ocaq, pir yerisən

Bütün Azərbaycan üçün.

***

Bilirəm ki, indi sən,

Hamımızı görürsən,

Hamımızı duyursan.

Bir qızın da doğuldu,

Adını nə qoyursan?

Qəti narahat olma,

Tanrı da sənə yardır.

Adın tək qızların da,

Vətənə yadigardır.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.08.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının redaktoru

Tarix boyu erməni–azərbaycanlı münasibətləri bir çox digər olaylarla yanaşı bəlgələrin imzalanması və onların birtərəfli pozulması üzərində qurulub. 1918-ci ildə elan olunmuş Ermənistan Demokratik Respublikası ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti arasında, eləcə də Sovet dönəmində Ermənistan SSR ilə Azərbaycan SSR arasında anlaşmalar, razılaşmalar, əksər hallarda kağız üzərində qalıb. Tarixi təcrübə göstərir ki, hər dəfə imzalanan bəlgələri birtərəfli şəkildə pozan, öhdəlikləri yerinə yetirməyən tərəf Ermənistan olub.

Ermənilər, daha ilk dövlətçiliklərinin başlanğıcında, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı iddialardan əl çəkməyi öhdəsinə götürmüşdü; guya İrəvanın ilk erməni dövlətinə paytaxt olaraq güzəşt edilməsi qarşılığında, bir daha bizə ərazi iddiasında bulunmayacaqdılar; ancaq bu öhdəliyi yerinə yetirmədikləri hər kəsə bəllidir.

Sovet dönəmində isə ittifaqa 9 min kvadratkilometrlik ərazi ilə daxil olub, 29 min kvadratkilometrlik ərazi ilə ayrıldılar. Aradakı 20 min kvadratkilometrlik ərazi Göyüzündənmi düşdü, Yerin təkindənmi çıxdı? — Əlbəttə, bizim ərazilərdi ki, “erməniləşdirildi”; üstəlik, bunlar azmış kimi, 1923-cü ildə Qarabağın yuxarısında əslsiz DQMV yaradıldı… Bu, Azərbaycanla bütün razılaşmaları açıq şəkildə pozmaq demək idi; bu, mərkəzdə — Kremldə kök atmış Mikoyan və başqalarının timsalında anti-Azərbaycan, anti-Türk, anti-İslam eyləmləriydi.

Eyni zamanda, Ermənistan ərazisindəki azərbaycanlı əhali mərhələli şəkildə təzyiqlərə, zorakılığa məruz qaldı, nəticədə isə kütləvi deportasiya və məcburi köçkünlük taleyi yaşadı. Ermənistan monoetnik dövlətdir – yüzillər boyu orada yaşamış azərbaycanlılardan bir nəfər belə qalmayıb.

1991-ci ildə isə Almatı Bəyannaməsinə imza atan Ermənistan, o bəlgənin də mürəkkəbi qurumamış Azərbaycana qarşı işğal siyasətini davam etdirdi. 30 ilə yaxın müddətdə torpaqlarımızın 20 faizi işğal altında saxlanıldı, şəhərlərimiz, kəndlərimiz viran qoyuldu, mədəni irsimiz talandı, yüzminlərlə soydaşımız məcburi köçkünlüyə vadar edilərək, ən adi insan hüquqlarından məhrum edildi.

2020-ci ildə Rusiyanın iştirakı ilə imzalanmış Üçtərəfli Bəyanatı xatırlayaq. O Bəyanatdan dərhal sonra, Paşinyan hökuməti də, sələfləri kimi davrandı: Azərbaycana qarşı təxribatçı qruplar göndərdi, ərazilərimizdə yenidən minalar döşətdi, Qarabağa silah-sursat daşıtdı. Ayrıca, Kəlbəcər və Laçın istiqamətlərində atəşkəs dəfələrlə pozuldu və ağır itkilərimiz oldu. Əlbəttə, Dəmir Yumruq təxribatları, qanunsuzluqları cavabsız buraxmadı və layiqli intiqam alındı.

Uzun sözün qısası, hamını sələflərindən fərqli olduğuna inandırmağa çalışdıqları Paşinyan hökuməti də, öz imzasına sadiq qalmadı: 10 noyabr bəlgəsiylə üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yar-yarımçıq yerinə yetirdi və Vaşinqtona qədər də yerinə yetirmədikləri qalmaqdaydı. - Söhbət, ilk növbədə, Azərbaycanın digər bölgələri ilə Naxçıvan arasında maneəsiz keçidlə bağlı öhdəlikdən gedirdi.

Nəhayət, Azərbaycan 2023-cü ilin sentyabrında birgünlük antiterror əməliyyatı ilə problemi köklü şəkildə həll etməyə məcbur oldu. Bax, Vaşinqton masası da, əslində, həmin əməliyyatın böyük diplomatik nəticəsiydi.

Bütün bu tarixi faktlar fonunda sual yaranır: Vaşinqtonda 2025-ci ildə imzalanan bəlgələr nə dərəcədə güvənli sayıla bilər? Burada önəmli fərqlərə odaqlanmaqda fayda var: 1918-ci ildən bu yana imzalanmış bəlgələrin əksəriyyəti Rusiyanın bölgədə hökmran olduğu, yaxud başqa bədəməl qüvvələrin təsiri olduğu dönəmlərdə ortaya çıxıb. Bu dəfə isə razılaşma, Kremlin patronajı və tanıqlığı olmadan baş verir. İkincisi, çağdaş Azərbaycan Respublikası Xalq Cümhuriyyətindən, Azərbaycan SSR-dən qat-qat güclüdür, əlbəttə! Əlbəttə, müstəqilliyin ilk illərindəki Azərbaycan deyilik. Müzəffər Ali Baş Komandanın - ölkə başçısı İlham Əliyevin siyasi iradəsi, prinsipiallığı, əvəzsiz təcrübəsi öncəki cümlələrdə ifadə olunan gücümüzü tamamlayan faktorlardır. Bu faktorun yanında dövlət-xalq birliyinin sarsılmazlığı, xalqımızın dövlətcanlılığı da əvəzsiz nemət kimi yüksək vurğunu haqq edir.

Bir sözlə,

Azərbaycan hər zaman imzasına və öhdəliyinə sadiq qalıb. Tarixi təcrübə göstərir ki, imzalı bəlgələr pozulardısa, bu, birmənalı şəkildə qarşı tərəfdən olardı. Yalnız, indi durum fərqlidir:

-Rusiyanın təsir imkanları öləziyib,

-bölgədəki digər mənfi təsir kanalları zəifləyib, -Azərbaycan isə heç vaxt olmadığı qədər güclü, müstəqil, milli dövlətli və şanlı orduludur!

Vaşinqton razılaşmasını öncəkilərdən fərqləndirən əsas məqam məhz budur. Və əgər qarşı tərəf adıyaman “tarixi ssenari”ni təkrar etməyə çalışardısa, bu dəfə cavab da, nəticə də çox daha fərqli olacardı. Yəqin, Paşinyan hökuməti bunun dərindən fərqindədir; dünya erməniliyi də dərindən bilməli ki, Azərbaycan dövlətiylə əslsiz hüsumət içində olmaq yaxud belə hüsuməti əlverişli tarixi məqama saxlamaq qətiyyən gərək deyil, deyil, deyil!

Azərbaycan dövlətiylə zarafat etmək olmaz, imzalanmış bəlgələr üzərindən zarafat heç olmaz! Azərbaycanla dost olmaq isə hər kəs üçün yüksək dəyər və tarixi şansdır.

Yazımın sonunda Prezident İlham Əliyevin Vaşinqtonda Azərbaycanın media nümayəndələrinə müsahibəsindən bir sitat gətirmək istərdim:

“…Təbii ki, Ermənistanın, necə deyərlər, ev tapşırıqları da var. Bildiyiniz kimi, onların konstitusiyasında Azərbaycana qarşı ərazi iddiası məsələsi imkan vermədi ki, bu gün sülh sazişi imzalansın. Amma bu dəyişikliklər ediləndən sonra artıq sülh sazişi istənilən vaxtda imzalana bilər”.

Hər şey yaxşı olacaq!

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsində sizlər üçün Qərbi Azərbaycanla bağlı maraqlı faktları təqdim edir.

BİLİRSİNİZMİ?

          21. 1 yanvar 1850-ci ildə İrəvan quberniyasında Müqəddəs Ripsimi İrəvan qadın təhsil məktəbi fəaliyyətə başlamışdır. İrəvan şəhərində fəaliyyət göstərən bu qadın təhsil müəssisəsi Qafqaz Qubernatoru Mixail Vorontsovun həyat yoldaşı Yelizaveta Vorontsovanın təşəbbüsü ilə Müqəddəs Nina Xeyriyyə Cəmiyyətinin idarə heyətinin qərarı ilə açılmışdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan ədəbiyyatı tarixini araşdıran şəxsiyyətlər az olmayıbdır, onlar arasında ən görkəmliləri sırasında bir nəfər də yer alıbdır - Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı Kamal Talıbzadə. Bu gün doğum günü olan bu unudulmaz alimimizi xatırlamaq, düşünürəm ki, lap yerinə düşər.

Kamal Talıbzadə 1923-cü il 14 avqustda Bakı şəhərində anadan olub. İlk təhsilini burada alan K.Talıbzadə sonralar Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirib və 1945-ci ildən etibarən Azərbaycan EA-nın Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda elmi fəaliyyətə başlayıb. Müharibə illərində Azərbaycan Radio komitəsində ştatdankənar müxbir olub, 1948-ci ildə o, aspirantura təhsilini başa vuraraq "Abbas Səhhətin həyat və yaradıcılığı" mövzusunda dissertasiya müdafiə edib, filologiya elmləri namizədi elmi dərəcəsi alıb.

1949–1952-ci illərdə İnstitutda baş elmi işçi, 1952–1960-cı illərdə XIX-XX əsrlər şöbəsinin müdiri, 1960–1981-ci illərdə elmi işlər üzrə direktor müavini, 1980-ci ildə Azərbaycan EA-nın müxbir üzvü seçilib, 1980–1986-cı illərdə tənqid tarixi və nəzəriyyəsi şöbəsinin müdiri, 1987–1994-cü illərdə yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsinin rəhbəri vəzifələrində çalışıb.

1991-ci ildən Abdulla Şaiq mənzil muzeyinin təşkilatçısı və direktoru olub, 1994-cü ildən isə AMEA-nın məsləhətçisi kimi işləyib.

BDU-da, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda Yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı və tənqid tarixindən dərs deyib. 1965-ci ildə Azərbaycan ədəbi tənqidinin tarixi və inkişaf xüsusiyyətləri ilə bağlı doktorluq dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə edən Kamal Talıbzadə "Müasir dövrdə dünya ədəbiyyatının inkişaf qanunauyğunluqları" respublika Əlaqələndirmə Şurasının sədr müavini, sədri, 1968-ci ildə müvəqqəti olaraq institutun direktoru, AMEA Rəyasət Heyətinin nəzdində olan elmi kadrların hazırlığı şurasının və ictimai elmlər üzrə elmi məlumat mərkəzi elmi şurasının üzvü, 1960–1981-ci illər institutun elmi Şurasının, doktorluq və namizədlik elmi şuralarının sədr müavini olub.

O, 1954-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı idarə heyətinin, 1965–1976-cı illərdə isə Rəyasət heyətinin üzvü olub, Kamal Talıbzadə müxtəlif illərdə "Azərbaycan" jurnalı və Azərbaycan KP MK-nın orqanı olan "Azərbaycan kommunisti" jurnalının redaksiya heyətində, 1980–1987-ci illərdə Sovet Türkoloqları komitəsinin üzvü kimi fəaliyyət göstərib. 1972-ci ildə professor seçilib. İlk mətbuu əsəri - Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Adil Quliyevə həsr etdiyi oçerki 1944-cü ildə "Azərbaycanın şanlı oğulları" kitabında çap olunub.

Əsərləri

1. Azərbaycan sovet ədəbiyyatı sülh və demokratika uğrunda

2. Abbas Səhhət

3. Qorki və Azərbaycan

4. XX əsr Azərbaycan tənqidi

5. Tənqidimiz haqqında qeydlər

6. M. Qorki haqqında məqalələr məcmuəsi

7. Ədəbi irs və varislər

8. Vətəndaş şair (Abbas Səhətin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə)

9. Sənətkarın şəxsiyyəti

10. Şaiqanə yad et (xatirələr, məqalələr, bədii əsərlər)

11. Azərbaycan ədəbi tənqidinin tarixi

1983-cü ildə isə ona "Əməkdar elm xadimi" fəxri adı verilib. Elmi işindəki müvəfəqiyyətlərinə görə, xüsusilə, milli tənqidi fikrin tarixi mənzərəsini əks etdirən "Azərbaycan ədəbi tənqidinin tarixi" adlı əsərinə görə 1986-cı ildə ona Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı təqdim edilib. 1985-ci illərdə "Bilik Cəmiyyəti", mükafatına layiq görülüb, 1993-cü ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyası alimi fəxri fərmanlarla təltif edib, onun nəşr olunan əsərləri beş dəfə mükafatlandırılıb. Kamal Talıbzadə 1970-ci ildə "Fədakar əməyə görə", 1984-cü ildə SSRİ-nin, 1987-ci ildə Azərbaycanın "Əmək veteranı" medalları ilə təltif edilib, "Qabaqcıl maarif xadimi" fəxri adlarını alıb. Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqı isə 1998-ci ildə tədqiqatçıya "Kamaliyyə" diplomunu təqdim edib.

Alim 19 yanvar 2006-cı ildə vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.08.2025)

İlqar İsmayılzadə,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, AJB və AYB-nin üzvü, "Ədəbiyyat və incəsənət" portalının Cənub təmsilçisi

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı oxucularına "Qələm tutan incə əllər" layihəsində Cəlilabad ədəbi mühitinin xanım yazarlarını təqdim edir. Həmin layihə çərçivəsində təqdim edəcəyim növbəti qələm adamı yazıçı-şair Pərvanə İsgəndərqızıdır.

Qısa təqdimat:

Nərimanova Pərvanə İsgəndər qızı: 1986-cı ilin sentyabr ayının 29-da Cəlilabad rayonunun Seyidbazar kəndində bir sadə və təmiz ailədə dünyaya göz açıb.

1993-cü ildə Seyidbazar kənd orta məktəbinə daxil olmuş, 2003-cü ildə isə orta təhsilini bitirərək Attestatını almışdır.

Ədəbi sahədə "Pərvanə İsgəndərqızı" təxəllüsünü daşıyan bu xanım şairə 16 yaşında ikən şeir yazmağa başlamış, 2004, 2005 və 2006-cı illər ərzində qələmə aldığı şeirləri müxtəlif mətbu orqan və internet porallarında, o cümlədən "Atribut" və "Yeni xilaskar" qəzetlərində dərc olunmuşdur.

Ailə həyatı qurduqdan sonra şeir və poeziya sahəsindən uzaqlaşsa da hər zaman bu sahəyə ciddi maraq və həvəs göstərmişdir. Pərvanə xanım şeir və poeziya ilə yanaşı həm də yazıçılıqla məşğuldur. İndiyədək bir sıra roman, hekayə və essilər qələmə almışdır. Məlumat üçün bunu da qeyd etmək lazımdır ki, Pərvanə xanım doğma elimizin tanınmış şairə xanımlarından olan Müşahidə xanım Nərimanovanın kiçik bacısıdır. O, Müşahidə xanımı özünə təkcə böyük bacı deyil, həm də ana sayır.

Əsas arzualarından biri indiyədək müxtəlif mövzularda qələmə aldığı şeirlərinin kitab formasında nəşr edilməsindən ibarətdir. Ailəlidir və 1 oğlu var.

Bədii ədəbiyyat nümunələri:

Bahara nə var ki, yenə dönəcək,

Baxçalar yenidən çiçəkləyəcək.

Mənim taleyimsə dəyişməyəcək,

Yerini dəyişən fəsillər kimi.

("Fəsillər" şeirindən)

Yatmaq istəyirəm, bir az dərdimi,

Şirin röyalarda unutmaq üçün.

Yatmaq istəyirəm bir daha sənə -

Gözəlim, yuxumda qayıtmaq üçün.

("Unutmaq üçün" şeirindən)

Son olaraq doğma elimizin dəyərli yazıçı-şairi Pərvanə xanıma uzun, sağlam, mənalı-məsud ömür, yaradıcılıq sahəsində yeni-yeni nailiyyətlər arzulayıram!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ssenari müəllifi, tərcüməçi, televizyonçu Leyla Qədirzadə də bu 14 avqust günündə dünyaya gələnlərdəndir. Ondan başlayaq ki, sovet dönəmində Azərbaycanın ən populyar yazarlarından olan Salam Qədirzadənin qızıdır. Hal-hazırda “Mədəniyyət” telekanalında çalışır və zövqlü proqramların ərsəyə gəlməsində müstəsna əməyi vardır.

Leyla Qədirzadə 14 avqust 1958-ci ildə Bakı şəhərində doğulub. 1980-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin "Şərqşünaslıq" fakültəsini bitirdikdən sonra "Yazıçı" nəşriyyatında əmək fəaliyyətinə başlayıb. 1992-ci ilədək "Yazıçı", "Gənclik", "Azərnəşr" nəşriyyatlarında, Azərbaycan Dövlət Mətbuat Komitəsində böyük redaktor vəzifəsində çalışıb. Fars dili təmayüllü gimnaziyada müəllim vəzifəsində, "Günay" qəzetində tərcüməçi vəzifəsində çalışıb. İran tikinti-təmir şirkətində tərcüməçi işləyib.

1996–2016-cı illərdə kino və reklam istehsalı sahəsində fəaliyyətinə başlayıb. "İnter-Ad", "Cinealliance", "Cinex" şirkətlərində kreativ direktor vəzifəsində çalışışıb.250-dən çox yaxın reklam və korporativ filmin, 12 sənədli filmin müəllifidir. Azərbaycan mətbəxinin təbliği reklamı üçün, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin keçirdiyi tenderdə qalib gəlib və həmin ssenari ürə, aktyor Jerar Depardye baş rolda olmaqla reklam çarxı çəkilib.

2015 Avropa Oyunları ərəfəsində yazdığı, Azərbaycanın tarixi və mədəniyyətinə həsr olunmuş 10 filmin ssenari müəllifidir. ingilis dilinə tərcümə olunaraq dünyanın 120 kanalında nümayiş etdirilib. 2017-ci ildən televiziya sahəsində fəaliyyət göstərir. Azərbaycan Televiziyasının Mədəniyyət kanalında "Müəllif proqramları və xüsusi layihələr" departamentinin baş redaktor müavinidir.

Azərbaycanda "Ələddin" adlı ilk uşaq müziklının və dahi Azərbaycan şairi Məhsəti Gəncəviyə həsr olunmuş "Məhsəti" adlı operanın libretto müəllifidir. Ailəlidir. 2 övladı var.

"Tanıtım filmləri"

Anama

"Azərbaycan" turizm çarxı

 Azərbaycan mətbəxi

"Sənədli filmlər"

1. Qarabağdır Azərbaycan

2. Uzunömürlülər

3. Uçmaq istəyirəm

4. Azərbaycanla tanışlıq

5. Sənətkarlıq və incəsənət

6. "Memarlıq" (ingiliscə) Road to Baku — 2015 Avropa Oyunları

7. "Qədim Azərbaycan" (ingiliscə) Road to Baku — 2015 Avropa Oyunları

8. Azərbaycan ədliyyəsinin 100 illiyi

9. Hökm

"Müzıkl"

 Ələddin (libretto müəllifi)

"Opera"

Məshəti (libretto müəllifi)

"Povest"

Vahhabitka (rusca)

Leyla xanımı ürəkdən təbrik edir, cansağlığı, uzun ömür, yorulmaz fəaliyyət arzulayırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü Qəşəm İsabəy1948-ci il avqustun 14-də Azərbaycanın Kürdəmir rayonundakı Xəlsə kəndinda ziyalı ailəsində anadan olub. İbtidai təhsilini Xəlsə kəndində, onbirillik məktəbi qonşu Axtaçı kəndində bitirib. Üç aya yaxın Bakıda metro tikintisində, sonralar isə Xəlsədə işləyib. ADU-nun Geoloji-coğrafiya fakültəsinin Coğrafiya şöbəsini bitirib. Kürdəmir rayonunun Axtaçı və Beyi kənd məktəblərində müəllim işləyib. Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətində ştatdankənar müxbir olub.

C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında sənədli filmlər birliyində inzibatçi, sifariş filmləri redaktoru vəzifələrində çalışıb. "Yazıçı" nəşriyyatında klassik ədəbiyyat və folklor şöbəsində redaktor olub. "İşıq" nəşriyyatında sifariş ədəbiyyatı redaksiyasının müdiri işləyib. Azərbaycan Respublika Mədəniyyət Nazirliyinin "Şur" nəşriyyatında direktor vəzifəsində çalışıb. Bədii-ensiklopedik "Cik-cik" uşaq qəzetinin təsisçisi, naşiri və baş redaktorudur.  Həmçinin "Şirvannəşr" nəşriyyatının təsisçisi və naşiridir.

1967-ci ildən dövri mətbuatda şeirləri ilə müntəzəm çıxış edir. Rus, Ukrayna, Litva və Latviya ədəbiyyatından tərcümələri vardır. Şeirləri rus, ukrayna, belarus və s. dillərə tərcümə olunub. 1980-cı ildə "Sovet Azərbaycanı maarifi — 60" mahnı müsabiqəsində mükafata layiq görülüb. "Əkil-bəkil" (poema) kitabı "Ən yaxşı uşaq kitabı" I respublika müsabiqəsində ikinci mükafata layiq görülüb. Aldığı mükafatı şəhidlərin xatirəsinə ucaldılacaq abidə fonduna köçürüb. "Cin" nağıl povesti Bakıda ingilis dilində (Vaqif Qəmbərovun tərcüməsində) kütləvi tirjla nəşr olunub.

Kitabları

- Balaca-bapbalaca

- Heç nə istəmir ana

- Şam nağılı

- Əkil-bəkil (poema)

- Əkil-bəkil

- Üüü...

- Cin (nağıl-povest)

- Nənəm təkdi

- Ömrün Xəlsə çağları

- Şamaxı — Şam nağılı

- Əlli yaşında

Tərcümə

- S.Şenkman. Biz kişilər. (ruscadan)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı görkəmli tənqidçi Vaqif Yusiflinin “Yeni ədəbi nəsil” məqaləsi təqdim edilir.

YENİ ƏDƏBİ NƏSİL

1.Ədəbi nəsillərə bir gəlişmə

Ədəbiyyatda nəsil anlayışı şərti və nisbidir. Belə ki, sözün yaşarılığını müəllif yaşı təyin eləmir. O söz çox istedadlı cavan bir müəllifin bədii təxəyyülündən də doğa bilər, yaşlı bir sənətkarın qələmindən də. İndi otuz səkkiz yaşlıları çox vaxt cavan şair adlandırırlar, halbuki, bu yaşda Əli Kərim öz ömrünü başa vurmuşdu. Yaxud 30-35, həttra 40 yaşlı elə “cavanlar” var ki, onların yazdığı şeirlər,  hekayələr, müəllifləri kimi həyatdan əlini üzmüş qocalara bənzəyir. Lakin “ədəbi gənclik” anlayışına bir qədər başqa – “rəsmi” şəkildə də yanaşmaq olar.  Bütün zamanlarda insan ömrünün ən təzə, ən təravətli, ən qaynar dövrü gənclikdir və bunu ədəbiyyata şamil edəndə “təzə səs”, “təzə nəfəs”, “təravətli söz” ifadələri yada düşür. XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı bir neçə “ədəbi gənclik” dövrü keçirmişdir və məlum oldu ki,  bu dövrlərin hər biri ədəbiyyatda yeni bir nəslin özünüifadəsinin başlanğıcı olub. Və o da maraqlıdır ki, yeni ədəbi nəslin gəlişi qalmaqalsız və mübarizəsiz keçməmişdir. Xatırlayaq 60-cı illəri. Bu elə bir dövr idi  ki,  artıq ədəbiyyatda bir çox şablonlar, stereotiplər dağılmalıydı – həyatın, cəmiyyətin inkişaf tempi qarşısında köhnə bədii təfəkkürə duruş gətirmək mümkün deyildi. Formalar, qəliblər sınmalı, dağılmalıydı. 60-cı illərdə bu missiyanı ustad Rəsul Rzanın başçılığı ilə “altmışıncılar” ədəbi nəsli həyata keçirdi. “Altmışıncılar”  Azərbaycan poeziyasında sənətin inkişafına sədd çəkən köhnə, yıpranmış ənənələrdən imtina etdilər, “qum dənəsində kainat” axtardılar, Azərbaycan poeziyası vasitəsilə dünyaya pəncərə açdılar. “Altmışıncılar” özlərindən sonra gələn ədəbi nəsillərin taleyində də müəyyən rol oynadı. “Yetmişincilər” hesab etdiyimiz ədəbi nəsil – Ramiz Rövşən, Çingiz Əlioğlu, Nüsrət Kəsəmənli, Eldar Baxış, Vaqif Bəhmənli keçilmiş yolu təkrar etmədilər.  Ancaq mahiyyət etibarıilə bu nəsil də eyni ədəbi missiyanı yerinə yetirdi. Ədəbiyyata 70-ci illərin sonları, 80-ci illərin əvvəllərində gələn nəsil bu sanki hamar, heç bir maneə törətməyən yolla irəliləməyə başladı. Onlar da bir nəsil kimi formalaşdılar – Rüstəm Behrudi, Tofiq Qaraqaya, Ağacəfər Həsənli, Əjdər Ol, Adil Cəmil, Zahid Sarıtorpaq, Əlisəmid Kür, Ramiz Qusarçaylı, Akif Əhmədgil, Barat Vüsal, Ağamir Cavad, Məhəmməd Astanbəyli adları ilə təmsil olunan bu ədəbi nəsil (onların sırasında Adil Mirseyidin, Əhməd Oğuzun, Nisəbəyimin, Sabir Adilin ölümünə təəssüflənirik) müxtəlif fərdi üslubları ilə diqqəti cəlb etdilər.

Sonra gəlir “doxsanıncılar”. Hərəsi bir yol seçən “doxsanıncılar” nəsli də eyni həqiqətə ayrı-ayrı prizmalardan baxdılar. Məqsəd nə idi? Məqsəd o idi ki, bədii sözün potensialı artsın, ədəbiyyat – söz sənəti dünya, gerçəklik sözün dünyasına çevrilsin. Bu ədəbi nəsil içərisində kimlərisə fərqləndirmək olar. Başda Salam Sarvan, Qulu Ağsəs, Balayar Sadiq, Əlizadə Nuri, Məlahət Yusifqızı, Rəsmiyyə Sabir, Tərlan Əbilov, Bilal Alarlı, Fərqanə Mehdiyeva, Əlirza Həsrət “doxsanıncılar” içində istedadlı şairlər kimi diqqəti cəlb etdilər və əlbəttə, Salamın sözə münasibətindəki təzəliklər indi də unudulmayıb:  “Söz ilə oyun oynadım”.

Təbii ki, “doxsanıncılar” içində Avropa şeir modellərinin milli şeir ölçüləri ilə əvəzlənməsi hallarını  biz heç də tənqid etmirik. Rasim Qaracanın, Azad Yaşarın, Həmid Herisçinin, Murad Köhnəqalanın, Zahir Əzəmətin, Xanəmirin, İbrahim İbrahimlinin modernist şeirə meyilləri bir təzə hava idi.

2.İkimininci illərin ədəbi nəsli “Ulduz”un üç sayında.

“Ulduz” jurnalı yeni ədəbi nəslin yaradıcılığını əks etdirən seçmə nümunələri oxuculara təqdim edir (iyun – 2023, Proza, oktyabr – 2023, poeziya yanvar – 2024 – tənqid). Nəsr nümunələri yalnız hekayələrdən ibarətdir və onları gənc nasir Furqan seçib, şeirlərdən ibarət nümunələri Ramil Əhməd, tənqid yazılarını isə Elnarə Qaragözova hazırlayıb. Əlbəttə, onların hər birinin seçimində natamamlıq ola bilər, hansı gənc şair və  nasir bu seşimlərdən kənarda qala bilər, yaxud Furqan, Ramil Əhməd, Elnarə xanım öz ədəbi zövqlərinə uyğun seçim ediblər. Lakin bütün bunlar o qədər də əhəmiyyətli deyil.

3.Poeziya

Dahi rus tənqidçisi V.Q.Belinski yazırdı: “Kim istəsə ki yazdığı şeirlərdə şairliyi görünsün, o gərək əvvəlcə qəlbən şair olsun və təbiətinə uyğun olaraq həyatın poetik tərəfini görsün”. Bu fikri müəyyən mənada ikimininci illərdə ədəbiyyata gələn gənc şairlər haqqında söyləmək olar. Hər bir gənc şairin ədəbiyyata gəlişi müxtəlif yollardan keçə bilər: kimisi ədəbiyyata hansı ustadınsa kitabından, o kitabdakı şeirlərin təsirindən, kimisi poeziya iqliminin zahiri, cəlbedici havasından (belələri nə qədər desən var), kimisi də daxili tələbatdan, ürəyinin səsiylə. Fikrimizcə, ikimininci illərin gənc şairləri ədəbiyyata, poeziya aləminə ürəyinin səsi ilə gəliblər, burada, təbii ki, istedad amili mühüm rol oynayır. Aqşin Evrən,  Allahşükür Ağa, Fərid Hüseyn, Günel Şamil qızı, İntiqam Yaşar, Ramil Əhməd, Ruslan Dost Əli, Şəhriyar del Gerani, Ulucay Akif, Habil Rzanur –  indi bu adlar müasir poeziyamızın gənclik bölmələrindən tez-tez səslənir. “Poeziya” sayına ön söz yazan gənc şair Ramil Əhməd yazır: “Əminliklə demək olar ki,  “Ulduz” jurnalının bu  nömrəsi ədəbi mühitin poetik dünyagörüşünü geniş bir şəkildə əks etdirməkdədir. Bu poetik nümunələr şeirimizdəki istiqamətlər, üslublar, işlənən ana mövzular haqqında fikir yaratması baxımından önəmlidir”. Ramil Əhməd öz yaşıdlarının şeirləri barədə çox yüksək fikirdədir. Təbii ki, burada təshih edilməli ifadələr var: “Ədəbi mühitin poetik dünyagörüşü” əvəzinə “şeirimizin gənc nəslinin poetik aləmi” ifadəsini işlətmək daha məqbul görünərdi.

XXI əsr təkcə dünyada, konkret olaraq bir məmləkətdə, ictimai həyatda, baş verən hadisələrdə deyil, ədəbiyyatda, xüsusilə poeziyada öz əksini tapır. Bu gənc şairlər elə bir dövrdə yaşayırlar ki, dünya onların gözləri qarşısında dəhşətli mənzərələrlə canlanır  – müharibələr, insan ölümləri, aclıq, səfalət, mənəviy­yatsız­lıq­ dalğaları bir-birini əvəz edir. Dünyanın əzəli, əbədi rəngi, ahəngi dəyişir. Biz Azərbaycan adlı bir məmləkətdə yaşayırıq və yaxın keçmişdə bütün bu mənzərələr bizə tanışdır. Amma müstəqillik sevinci, məlum düşmən üzərində qələbələrimiz, heç şübhəsiz, poeziyaya, o sıradan gənc şairlərin düşüncə tərzinə də təsirsiz qalmayıb. Gənc şair Gülay Tahirlinin şeirlərində Vətənin keçmişi və müasir dövrü tarixi həqiqət kimi dərk olunur: insan və Vətən vəhdəti şeirin qayəsinə çevrilir:

Mən ən çox sənə bənzəyirəm, Vətən!

Ürəyim sənin kimi parçalanıb.

Xəritən kimi kiçilmişəm,

Zərrə-zərrə biçilmişəm,

Nə qədər idim,

Nə qədər olmuşam, Vətən!

Ən çox torpağına bənzəyirmiş adam.

Minillik yaralarını əlimdə sıxsam, sıxsam,

Ürəyim qoruyarmı, görən?

Darıxma, Vətən, darıxma.

O quşlar ki var:

Təbrizindən dən gətirib

Bakında əkən quşlar,

Onlara baxıb deyərəm,

ümid var.

Əlbəttə, gənc şairlərin yaradıcılığında Vətənə, torpağa, mənəvi dəyərlərimizə, yaxın və uzaq tarixi keçmişimizə, Qarabağ müharibəsinə həsr olunan, sadəcə dəb xatirinə deyil, milli duyğu kimi yazılan şeirlər heç də az deyil. İkinci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı Həsən Kürün əksər şeirlərində onun cəbhə xatirələri, döyüşçü həyatı əks olunur. “Cəbhədən məktub” şeiri döyüşçü atanın qızına yazdığı təsirli sözlərlə diqqəti cəlb edir:

Mən burda yaxşıyam, sən də yaxşı ol,

Bilim ki, sənin də günün şən keçir:

İnan, göndərdiyin bütün dualar

Gəlir başımızın üstündən keçir,

Allah başımızın üstədir, qızım.

İki mininci illərin gənc şairlərini müxtəlif mövzular üzrə qruplaşdırmaq olar, amma bunun heç bir səmərəsi yoxdur, çünki şairin şairliyini mövzu deyil, onun şeirində özünü necə ifadə etməsi müəyyən edir. Özünüifadə hər hansı şairin fərdi poetik üslubuyla bağlıdır. Ədəbiyyatı müxtəlif adamlar yaradır, lakin onların hamısını müəyyən ideya birləşdirir, ancaq ayrılıqda hər birinin öz dünyası, fərdi yaradıcılıq keyfiyyətləri, fərqli yazı manerası var. Poeziyada üslub ilk növbədə, şairin həyat hadisələrinə özünəməxsus və subyektiv münasibəti ilə bağlıdır. Əgər iki şair payızı eyni cür, eyni poetik vasitələrlə qələmə alırsa, burada fərdilikdən söhbət gedə bilməz.

Fərdi üslubu ilə seçilən bir neçə gənc şairin şeirləri barədə söz açaq. Ramil Əhməd bu gənc şairlər arasında xüsusilə seçilir, desək, səhv etmərik. On il öncə onun “Zaman tuneli” adlı ilk şeirlər kitabı çapdan çıxmışdı (o zaman 21 yaşı vardı). O kitabda Ramil metaforik düşüncə tərzini şeirlərində başlıca ifadə vasitəsinə çevirmişdi. Ancaq bizi daha çox maraqlandıran onun “Müharibə” silsiləsindən olan şeirləri idi. Ramil də bir çox yaşıdları kimi, müharibəni görməyib, o, dünyaya gələndə müharibə bitmişdi. Ancaq onun şeirlərində müharibədən sonrakı ovqat ön plana keçir, deməli, müharibə hələ bitməyib – şikəst qollar, qoparılmış ayaqlar, evin divarlarındakı şəhid ataların şəkili, sevgililərin göz yaşları... hələ varsa, müharibə bitməyib.

Ramil Əhməd müasir şeir mədəniyyətinə yiyələnmiş cavan şairdir. Təbii ki, XXI əsrin poeziyası (dünya və milli aspektdə) yeni poetik qanunauyğunluqlarla təsbit olunur. Baxın:

Üzündə təbəssüm donmuş şəhərin dəlisi,

Tül pərdələrin ardındakı gizlin baxışlar,

Yayılan pıç-pıçlar, dedi-qodular;

Kölgəsini qovalayan uşaqlar,

Yarpağı titrəməyən,

Yarpağı soyuqqanlı qatilin əlləri kimi

Titrəməyən ağaclar,

Gözlərinə baxa bilmədiyim yandırıcı bir

günəş,

Çayımın rəngsizliyində gülümsəyən evin

qadınsızlığı

         Ruhumu saran dibsiz bir çan sıxıntısı

hamısı, hamısı, hamısı...

Raminin  “Can sıxıntısı” adlı şeiri başdan-ayağa beləcə metaforalarla, sözlərin və ifadələrin assosiasiyalarla  ifadəsi ilə diqqəti cəlb edir. Ümumiyyətlə, müasir şeirdə məna və məzmunun bədii təsvir vasitələrindəki orijinal metaforalar, təşbehlərlə ifadəsi daha çox gənc şairlərin şeirlərində nəzərə çarpır. Bəzi  misallara müraciət edək:

“Ayrılıq” ölüm deyil,

ölmək deyil,

“Ayrılıq”

heç vaxt şuxluğunu, itirməyən,

aranızda yaşayan diridir.

(Cahan Seyidzadə)

İflic adamın göz yaşları qədər kimsəsizəm,

Nə əllər kömək edir,

Hə də çiyinlər.

Payız axşamüstüsü

Yorğun ağacların qorxulu yuxusu kimiyəm.

Ölmək – yaşayanlara qalib gəlməkdir

deyir içimdəki qoca.

(Habil Rzanur)

Qollarını itirsə də, geri dönməyən əsgər,

Olmayan qollarıyla

Yol göstərmək istəyirdi yoldaşlarına.

İndi

Fərqi yox idi, amma

Ondan uzaqda döyüşən qolları

Ön cəbhədə

Usta dirijor kimi

Qələbə nəğmələri bəstələyirdi.

(Malik Atilay)

Müharibə şəkilləri asılıb

Gözlərimlə dünyanın arasında.

Güllələnmiş körpənin “ana” hayqırtısı

bəzəyir qulaqlarımı –

sırğa əvəzi.

(Şahanə Müşfiq)

Misalların sayını yenə artırmaq olar. Bu yazıda Aqşin Evrənin “İnikas” şeirindəki insan-təbiət vəhdəti ilə bağlı orijinal deyimləri, Aygün Bayramlının “Qayağı” şeirindəki uçmaq metamarfozası, Arzu Hüseynin bitib-tükənməyən sevgi duyğuları, Allahşükür Ağanın “pəncərədən gözəl görünən payız”, Cavid Qasımovun “Görürsənmi, əzizim, Bizdən çox-çox uzaqda afrikalı uşaqlar günəş şəkli çəkirlər” misraları ilə başlayan gözəl bir şeiri, Eminqueyin hər bir şeirindəki az qala poetik aforizmlərə çevrilən deyim-duyumları, Nadir Yalçının özünəməxsus şeir dili, Günel Şamilqızının sadə və səlis dillə ifadə etdiyi həqiqətlər, Səddam Laçının “Yuxuyozma”, “Tremor rəssam”, “Unudulan qadın” şeirlərindəki poetik obrazlar, Sərdar Aminin “Göbələkli kötüyü”, Şəfa Vəlinin “Mən səninüçün darıxıram, İlahi” misrası ilə onun bütün şeirlərinin zəncirvari birliyi haqqında daha geniş söz açmaq olardı.

Biz İntiqam Yaşarın, Ruslan Dost Əlinin, Ruzbeh Məmmədin və Şəhriyar del Geraninin şeirlərindən də qısaca söz açmaq istəyirik.  Fikrimizcə, bu şairlərin hər biri fərdi poetik üslublarını artıq müəyyənləşdiriblər. Maraqlıdır ki, onların şeirlərində bəzən eyni mövzulara müraciət olunsa da, bu şeirlərdə tamam başqa notlar nəzərə çarpır. İntiqam Yaşar darıxmağa bir ayrı məna verir, Ruzbeh Məmməd bir ayrı, Şəhriyar da tamam ayrı. Ruslan Dost Əli bu şairlərin heç birinə bənzəmir (“Sənin saçların tökülər, mənim əllərim, neyləyim?”).

Nəticə etibarilə deyək ki, “Ulduz”un gənc şairlərə həsr etdiyi say uğurludur, (bir çox cavan şairlər bu sayda görüşməsələr də...)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.08.2025)