İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Oğuz rayonundakı  qədim yaşayış məskənlərindən biri də turistlərin xüsusi diqqətini cəlb edən Yaqublu kəndi yaxınlığındakı Kərimli kənd bələdiyyəsinə məxsus torpaq sahəsində yerləşən qədim kurqanlardır. “Kurqanlar çölü” və  “hökmdar məzarlığı” adlandırılan bu ərazidə vaxtilə mövcud olmuş 9 kurqandan 5-i bu günə kimi öz ilkin formasını saxlamış, 4-nün isə yerüstü hissəsi təsərrüfat işləri aparılarkən dağıdılmışdır.

Xüsusi olaraq qeyd edək ki, tarixi terminologiyada kurqan torpaq təpə deməkdir, yəni sosial bərabərsizliyin mövcud olduğu dövrdə tayfa başçılarının hakimiyyətinin qüdrətini ifadə edən sərdabə tipli qəbirdir. Kurqanlar, məqbərələr bütün dövrlərdə varlı, mənsəb sahibi olan insanlara, hökmdarlara, xaqanlara məxsus olub. O da maraqlıdır ki, tarix boyunca, kurqanlar ancaq türk xalqlarına aid olub. 

Bu günə kimi ərazidə yerləşən 9 kurqandan ancaq bir neçəsində arxeoloji qazıntılar aparılıb. Qazıntılar Kərimli  kurqanlarının eramızdan əvvəl (e.ə. 14-16-cı əsrlərə) aid olduğunu göstərir. Burada tədqiqat işləri aparmış, Elmlər Akademiyasının Tarix və Etnoqrafiya İnstitutunun əməkdaşı mərhum Nəsib Muxtarov (Qaznıtı aparılan kurqanın bir addımlığındakı Yaqublu kəndində yaşadığıma görə tez-tez ora gedər, tapılan eksponatlara maraqla baxar, Nəsib müəllimin izahlarını acgözlüklə dinləyərdim. Onu da deyim ki, rəhmətlik burada yeraltı muzey yaratmaq istəyirdi) qeyd edirdi ki, bu kurqanlar son tunc dövrünə aiddir və onlardan ən balacasının diametri 70 metrdir. Kurqanın quruluşu Azərbaycanın orta tunc dövrünə aid torpaq kurqanlarla oxşar olsa da, səciyyəvi cəhətlərə malikdir. Bu abidələrin bir xüsusiyyəti də var ki, onların əksəriyyətinin həndəsi düzülüşü aypara şəklindədir.  

Kurqandan eramızdan 1500 il bundan əvvələ aid çoxlu qədim əşyalar tapılıb. Belə bir kurqanın tapılması  II minilliyin ortalarında Azərbaycanda  çox güclü bir dövlətin olmasından xəbər verir.  O dövrdə dövlət birləşməsi və təşəkkülü o səviyyəyə çatıb ki, hakimiyyətdə təmsil olunan sülalər üçün  hətta kurqanlar da düzəldiblər. 

Kərimli kurqanları yerli əhalinin iqtisadiyyatı, ticarəti və mənəvi dünyası haqda hərtərəfli araşdırmalara imkan verir, yaşanmış tərəqqini izah edir. Zəngin mifologiya, yüksək sənətkarlıq, siyasi və ticarət əlaqələri bu tapıntılarla təsdiq edilir.

Nəsib müəllim deyirdi ki, kurqan  iki qatlıdır. Belə ki, burada ilk dəfə  bir hökmdar basdırılıb. Bir neçə əsr keçəndən sonra, həmin kurqanın üstündə yenə də digər  bir kurqan tikərək, digər hökmdarı dəfn ediblər.

Kurqan  bir neçə dəfə talanıb. Çünki qazıntılar zamanı  dəmir bir nizə tapılıb. Belə ehtimal olunur ki, tunc dövrünə aid olan bir yerdə birdən- birə dəmir nizənin tapılması ondan xəbər verir ki, kurqanı bir neçə əsr sonra talayan adamlar,  buranı qazarkən  aləti unudub gediblər.  

Burada aşkar edilmiş insan və at skeletləri, qab-qacaq və alətlər əcdadlarımızın qədim dəfn, yaşayış, inanc və digər adət-ənənələrini, məişətini aydın şəkildə əks etdirir. Dəfn kamerasında (11 m. x 4 m. x 3 m.) aşkar edilən dəfn adəti xüsusi maraq doğurmuşdur. Dəfn adəti səciyyəvi cəhətlərə malikdir, xüsusi diqqət çəkir.  Adətən belə kurqanlar dövrün mənsəb sahiblərinə aid olurdu və onların uyuduqları yerdə  sağlıqlarında işlətdikləri əmək alətləri, məişət alətləri, qab-qacaqları, bəzək düzəkləri ilə yanaşı, o biri dünyada yeyib –içəcəkləri azuqələri, nemətləri, onların sevdikləri atları və itlərini də də özləri ilə birlikdə dəfn edirdilər. Həmin qabların, alətlərin  üzərindəki işləmələr isə  təkcə naxış deyil, onlar həm də danışan petroqlif yazılarıdır, rəmzləridir. Bunların hər biri İslamaqədərki abidələrdir.

Beş metr dərinlikdəki kameradakı qu quşu, göyərçin, bülbül, qaz, ördək, ilan fiqurları öz orijinallığı ilə fərqlənir. Nəsib müəllimin köməkçisi İ.Bədəlova söyləyirdi ki, ola bilsin belə ilan və  quş fiqurları   totemlər olub, həmin dövrün insanlarının inançlarını, tamğalarını, mənsubiyyətini və hakimiyyətlərin simgələrini göstərir. Bir də ki, bizim arealın insanları hər zaman ilana hörmətlə yanaşıblar. Qədimdə hər evin bir ilanı olardı. O ilanlar insanların həyətinə gələndə ev yiyəsi onun üçün bir qabda su və ya süd qoyardı. Əgər bir ilan evi tərk edərdisə, deyərdilər ki, həmin evin bərəkəti getdi. Bir də ki, bu ilan fiqurları  qədim türk torpaqlarında Mar tayfalarının yaşamasına da bir işarə ola bilər.  

Həmin ərazidən, gildən eramızdan əvvəlki minilliklərə aid 100-ə qədər qab, mis, tunc, sümükdən hazırlanmış ox ucları, tunc və misdən hazırlanmış əşyalar, anqob naxışlı qablar, metal məmulatı da aşkarlanıb. 

Diqqəti cəlb edən ən maraqlı eksponatlardan biri isə, bu gün dünyada ən çox geyilən və istifadə olunan “adidas” ayaq  geyiminin üzərindəki naxışa bənzər işləmələri olan saxsıdan düzəldilmiş ayaqqabı fiqurudur. Düzdür, dünyanın bir çox yerlərində müxtəlif tarixi dövrlərə aid ayaqqabı modelləri tapılıb. Kurqanlarda tapılan ayaqqabılar daha çox dini əhəmiyyət daşıyırdılar. Bu kurqanda tapılan ayaqqabı modelinin yaşı isə 3500 ildir.  Bəlkə də yarandığı dövrdə başqa bir funksiyası da olub.  Ya da ki, ancaq dini ritual mərasimlərdə işlədilib. Ancaq belə bir ayaqqabı modelinin tapılması ondan xəbər verir ki, həmin dövrün adamları da nəfis işlənmiş, yüksək sənətkarlıqla hazırlanmış ayaq geyimlərindən istifadə ediblər.  İslama qədərki insanlarımız oda və Tanrıya sitayiş ediblər. Bəlkə də  adidas ayaqqabısına bənzəyən bu fiqur müqəddəs odu saxlamaq məqsədi ilə  çıraq kimi istifadə edilib. 

Burdan həmçinin lap alt qatdakı olan kurqanda  59 qramlıq, 99 əyyarlı   qızıldan hazırlanmış öküz başı eksponatı tapılmışdır.  Qızıldan öküz başı olan yerdə həm də qızıl qolbağın bir hissəsi, qızıl üzük və sırğalar da tapılıb.  Bu tapıntıların hər biri öz dövrləri haqqında xalqımıza yazılan məktublardır. Öküz başı fiqurları vaxtı ilə  Şumerdən, Misirdən də tapılıb. Bu dünyada tapılan 5 və ya 6-cı öküz başı fiqurudur. Lakin Kərimli kurqanından tapılan öküz başı fiquru Şumer və Misirdən tapılan öküz başlarından fərqlənir. Həm də bu  öküz başı özlüyündə çox orijinaldır. Bu tapıntı tədqiqatçılara  böyük və qədim bir tarixin açarını vermişdir.

Kurqandan yüzdən çox muncuq aşkar edilmişdir.  Bu cür zinət əşyalarına, metal və qeyri-metal muncuqlara, sinə bəzəklərinə Azərbaycandan kənarda - Anadolu, Mesopotamiya, Şimali Qafqaz, Çin, Hindistan, Əfqanıstan, İran ərzilərindəki abidələrdə də rast gəlinib.  Bu muncuqlar bizi aparıb Şumer muncuqları, Misir muncuqları ilə bağlayır.

Burada tapılan əşyalar onu deməyə əsas verir ki, həmin dövrün də öz texnologiyasına və sivilizasiyasına görə bir tərəfdən Sarı dəniz, bir tərəfdən Atlantik okeanı bir-biri ilə həmişə təmasda olub. Azərbaycanın bu ərazisi   Şimaldan Cənuba, Cənubdan Şimala körpü rolunu  oynayıb. Gəlib gedən sivilizasiyaları həm qəbul edib mənimsəmişik, həm də  ötürmüşük. Kərimli kurqanlar və buradan tapılanların hamısı onu deməyə əsas verir ki, biz yaranan bütün sivilizasiyalarda iştirak etmişik. Əcadadlarımızın yaradıcı olması da bu maddi mədəniyyət abidələrinin  yaranıb - yaşamasına səbəb olub. 

Deyəsən, Kərimli kurqanları barədə söhbəti çox uzatdıq. Ta Sizləri yormayaq. Ən yaxşısı gəlib öz gözlərinizlə görün!

Novbəti yazımızda Uğan mağarasından bəhs olunacaq. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Oxucularımızın bilgi almaq istədikləri növbəti mövzu Davos İqtisadi Forumudur. Fəlsəfə elmləri doktoru, politoloq Adəm İsmayıl Bakuvinin köməkliyi ilə mövzuya aydınlıq gətirməyə çalışacağıq.

Davos İqtisadi Forumunun tarixi:

Davos İqtisadi Forumu (DİF) isveçrəli professor Klaus Şvebsin təşəbbüsü ilə 1971-ci ildə yaradılıb. Klaus Şvebs 1971-ci ildə İsveçrənin Davos şəhərində Avropanın aparıcı 450 şirkətinin rəhbərlərini toplayaraq, dünya iqtisadiyyatının perspektivlərini müzakirə etmək və ümumi strategiya hazırlamaq məqsədilə birinci simpoziumu keçirib. 70-ci illərin ortalarından forumun iclaslarına müxtəlif ölkələrin hakimiyyət nümayəndələri və iş dünyasının liderləri olan sahibkarlar dəvət edilməyə başlandı. 1987-ci ildən etibarən forumu Dünya İqtisadi Forumu adlandırılmağa başladılar.

Davos forumu üçün ənənəvi şəkildə illik keçirilən görüşlər xarakterikdir. DİF-in hər il keçirilməsində əsas məqsəd dövlət və hökumət başçılarının, beynəlxalq təşkilatların, elm adamlarının, nüfuzlu siyasətçilərin, iqtisadçıların, biznesmenlərin iştirakı ilə yeni beynəlxalq iqtisadi layihələrin həyata keçirilməsini müzakirə və təşkil etməkdir.

1979-cu ildən etibarən DİF-in mütəxəssisləri tərəfindən "dövlətlərin qlobal rəqabətə davamlılığı" adlı məruzə hazırlanılır. Bu məruzələrdə dünyanın 100-dən çox dövləti iki əsas göstərici əsasında – potensial inkişaf və rəqabətə davamlılıq indeksi üzrə qiymətləndirilir. 

Azərbaycanın iştirakı

27-31 yanvar 1995-ci ildə Heydər Əliyev ilk dəfə olaraq Ümumdünya İqtisadi Forumunda iştirak etmək üçün İsveçrənin Davos şəhərində işgüzar səfərdə olub. Azərbaycan Respublikasının DİF-də ilk dəfə iştirakı münasibətilə forum çərçivəsində Azərbaycana həsr olunan görüş keçirilib və Heydər Əliyev ölkə haqqında, onun siyasi, iqtisadi və sosial- mədəni inkişaf göstəriciləri barədə tədbir iştirakçılarına geniş məlumat verib.

Sonuncu dəfə 2025-ci il 22 yanvar tarixində İlham Əliyev DİF çərçivəsində keçirilən “Dünya iqtisadi liderlərinin qeyri-formal toplantısı: Enerji geosiyasəti üzrə yeni qlobal kontekst” mövzusunda sessiyada iştirak edib. Yüksək səviyyəli rəsmi şəxslərin qatıldığı sessiyada dövlətimizin başçısı İlhan Əliyev çıxış edərək Azərbaycanın energetika sahəsində qazandığı nailiyyətlərdən, enerji sektorunda əldə olununan gəlirlərin iqtisadiyyatın şaxələndirilməsinə uğurla yönəldilməsindən, ölkəmizin qlobal enerji layihələrində fəal iştirakından, Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında Azərbayacanın önəmli rolundan, “Cənub”qaz dəhlizi layihəsinin əhəmiyyətindən danışıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycanın şimal hissəsində qərarlaşan, öz füsunkar təbiəti, azman dağları, sıx meşələri, şırıltılı şəlalələri ilə göz oxşayan Qax rayonu barədə belə bir deyim var: “Bura bir gələn hökmən yenə gəlmək istəyər”.

Kürmük məbədi

1-3-cü əsrlərdə qədim Alban məbədinin qalıqları üzərində tikilmişdir. Əlverişli yerləşməsi olduğu üçün məbədi gözdən qaçırmanız mümkün deyil.

Ulu körpü

Kürmük çayının üzərində yerləşən bu körpünün 18-ci əsrdə inşa edildiyi düşünülür.  Körpü tağ formasındadır və tikintisində kəpricdən və yumurtadan istifadə olunubdur. Rəngi həmişə qara olur. Burada şəkil çəkdirmək üçün çayın yatağına belə enə bilərsiniz. Çayın yatağından körpüyə gözəl mənzərə açılır..

Ramramay şəlaləsi

Bu şəlalə İlisu kəndində yerləşir. Şəlalənin suyu  bumbuzdur. 

Mamırlı şəlalə

Azərbaycanın ən gözəl şəlalələrindən biridir və Qaxın Ləkit-Kötüklü kəndindəki sıx meşədə yerləşir. Hündürlüyü 15 metrdir.

Şəlalənin axdığı qayalıq mamır ilə örtülü olması bura qeyri-adi gözəllik qatır.

Şəkildə: Mamırlı şəlalə

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Keramika, yəni gil və digər materialların şəkilləndirilməsi və yanması ilə yaranan sənət və sənaye məhsuludur. Bu sahə həm bədii, həm də praktiki məqsədlərlə geniş istifadə olunur. Keramika əsərləri qədim zamanlardan bəri müxtəlif mədəniyyətlərdə mövcud olub və bugünkü günümüzə qədər ev əşyalarından bəzək əşyalarına qədər geniş bir sahəni əhatə edir.

*Keramikanın əsas sahələri:*

- Bədii keramika

Bu sahə, keramika sənətinin estetik və yaradıcı tərəfini əhatə edir. Bədii keramika əsərləri dekorativ məqsəd güdür və müxtəlif formalar, rənglər, naxışlar ilə bəzədilir. Bu növ keramika əsərləri bəzən sənət qalereyalarında nümayiş etdirilir.

- İstifadə edilən keramika

Bu növ keramika gündəlik həyatda istifadə olunan əşyalardır. Məsələn, qab-qacaq, çini fincanlar, plitələr, vaza və digər praktiki əşyalar. Bu sahə həmçinin sənaye keramika istehsalını əhatə edir (misal üçün, keramik borular və digər inşaat materialları).

- Arxeoloji keramika

Tarixdən və arxeologiyadan gələn keramika nümunələri çox önəmlidir. Arxeoloqlar qədim sivilizasiyaların həyatını öyrənərkən, onların keramika nümunələrini (qədim qablardan, bəzək əşyalarına qədər) araşdıraraq çox məlumat əldə edirlər.

- Mənəvi və dini keramika

Bir çox mədəniyyətlərdə keramika həm də dini məqsədlər üçün istifadə edilib. Məsələn, qədim Yunan və Roma mədəniyyətlərində tanrı heykəlləri və dini ayinlər üçün istifadə olunan keramika əşyaları çox yayılıb.

*Keramikanın istehsalı prosesi:*

Keramika istehsalında bir neçə əsas mərhələ var:

1. Gilin seçilməsi və hazırlanması

Keramika istehsalında istifadə olunan gil təbii minerallardan ibarət olur. Gil seçildikdən sonra, o, lazımi konsistensiyaya gətirilməsi üçün yoğrulur və hazırlıq mərhələsindən keçir.

2. Şəkilləndirmə

Gilin əllə və ya fırlanan təkər (lathe) vasitəsilə müxtəlif formalar yaradılır. Bu mərhələdə ustalar həm sadə, həm də mürəkkəb formalar yarada bilərlər.

3. Quruma və ilk yanma

Şəkilləndirilən əsərlər əvvəlcə havada qurudulur, sonra isə bisque yanma prosesi ilə ilkin olaraq sobada bişirilir. Bu, gilin möhkəmlənməsi üçün vacibdir.

4. Rəngləmə və bəzəmə

Qurudulmuş və bişmiş keramika əsərləri üzərinə müxtəlif rəngli esmal və boyalar tətbiq edilir. Bəzək və rəngləmə mərhələsi keramika sənətinin ən yaradıcı hissəsidir.

5. İkinci yanma (esmal yanması)

Son mərhələdə, bəzədilmiş keramika yüksək temperaturda ikinci dəfə sobada bişirilir. Bu proses, əsərin üzərindəki rənglərin və şüşə təsirli qatların sabitləşməsini təmin edir.

*Keramika ilə bağlı texnikalar:*

*Handbuilding (əllə yaratma):* Keramik əsərləri əllə müxtəlif formalarda yaratmaq. Məsələn, gil qatlarını birləşdirərək və ya daxili boşluğu açaraq formalar yaratmaq.

*Wheel throwing (fırlanma təkəri ilə işləmə):* Gilin təkər üzərində fırladılaraq forma verilməsi. Bu, ən çox istifadə olunan texnikalardan biridir.

*Slip casting (şliplə tökərək formalaşdırma):* Gilin maye vəziyyətinə gətirilərək formalar üzərinə tökülməsi.

*Glazing (şüşələmə):* Keramika əsərlərinin səthinə şüşə əsaslı bir qat tətbiq etmə prosesidir ki, bu da məhsulun parlaq və su keçirməz olmasını təmin edir.

*Keramika sənətinin tarixi:*

Keramika, ən qədim sənətlərdən biridir və təxminən 30,000 il əvvələ, Paleolit dövrünə qədər gedib çıxır. İlk keramika nümunələri yanan daş və gil əsərlərindən ibarət olmuşdur. Qədim Yapon, Çin, Yunan və Roma mədəniyyətlərində keramika sənəti çox inkişaf etmiş və müxtəlif formalar, rənglər və naxışlarla zənginləşmişdir.

*Keramikaya necə başlamaq olar?*

*Keramika dərsləri:* Bir çox sənət məktəblərində keramika dərsləri mövcuddur. Bu dərslərdə müxtəlif texnikaları öyrənmək və praktika etmək mümkündür.

*Ev şəraitində yaradılış:* Keramika işləri üçün lazım olan avadanlıqları əldə edib, evdə başlanğıc səviyyədə işlər görməyə başlamaq.

*Sənət mərkəzləri və studiyalar:* Bir çox şəhərdə keramika studiyaları və mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Bu yerlərdə həm dərslər, həm də öz işlərini sərbəst şəkildə yaratmaq mümkündür.

Keramika həm sənət, həm də əl işlərində istifadə olunan təbii və funksional bir sahədir. Yaratmaq, həm yaradıcı tərəfinizi inkişaf etdirmək, həm də gündəlik həyatda istifadə edə biləcəyiniz gözəl əşyalar yaratmaq imkanı verir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış jurnalist İbrahim Nəbioğlunun şimal qonşumuz Rusiya barədə çox maraqlı statistikasını diqqətinizə çatdırır.

BİRİNCİLİKLƏR:

1. Dünyada təbii qaz hasilatı və ixracına görə 1-ci yer (qlobal hasilatın 35%-i);

2. Dünyada təbii resursların həcminə görə 1-ci yer;

3. Dünyada almaz ehtiyatları və ixrac həcminə görə 1-ci yer;

4. Dünyada kəşfedilmiş platin ehtiyatlarına görə 2-ci, ixracına görə 1-ci yer;

5. Dünyada kəşfedilmiş gümüş ehtiyatlarına görə 1-ci yer;

6. Dünyada kəşfedilmiş qızıl ehtiyatlarına görə 2-ci yer;

7. Dünyada kəşfedilmiş kömür ehtiyatlarına görə 1-ci yer (qlobal ehtiyatların 23%-i);

8. Dünyada meşə ehtiyatlarına görə 1-ci yer (qlobal ehtiyatların 23%-i);

9. Dünyada içməli su ehtiyatlarına görə 1-ci yer;

10. Dünyada nərə balığı, yengəc ve mintay ehtiyatlarına görə 1-ci yer;

11. Dünyada kəşfedilmiş qalay, sink, titan ve niyobyum ehtiyatlarına görə 1-ci yer;

12. Dünyada azot gübrələrinin ixracına görə 1-ci yer;

13. Dünyada torf ehtiyatlarına görə 1-ci yer.

Bəs hara gedib bu zənginlik?

• Dünyada dolar milyarderlərinin artım sürətinə görə 1-ci yer, milyarderlərin ümumi sayına görə 2-ci yer (ABŞ-dan sonra);

• Yaşayış səviyyəsinə görə dünyada 67-ci yer;

• İnsan potensialının inkişaf səviyyəsinə görə dünyada 71-ci yer;

• Dövlətin vətəndaşa xərclədiyi pula görə dünyada 72-ci yer;

• Əhalisinin sağlamlıq səviyyəsinə görə dünyada 127-ci yer;

• İnsan ömrünün uzunluğuna görə 111-ci yer.

Dünyada "lider" olduğu göstəricilər:

• Yaşlılar, yeniyetmələr və uşaqlar arasında intihara görə dünyada 1-ci yer;

• Boşanma sayına görə dünyada 1-ci yer;

• Nigahdankənar doğuma görə dünyada 1-ci yer;

• Abort və atılan uşaqların sayına görə dünyada 1-ci yer;

• Əhalinin azalma sürətinə görə dünyada 1-ci yer;

• Spirtli içkilərin istehlakına görə dünyada 1-ci yer;

• Spirtli içkilərin satışına görə dünyada 1-ci yer;

• Tütün məhsullarının satışına görə dünyada 1-ci yer;

• Alkoqolizm ve siqaret tiryakiliyindən ölüm hallarına görə dünyada 1-ci yer;

• Ürək-damar xəstəliklərindən ölüm hallarına görə dünyada 1-ci yer;

• Saxta dərmanların satışına görə dünyada 2-ci yer;

• Eroin istifadəçilərinin sayına görə dünyada 1-ci yer (qlobal istehsalın %21-i);

• Aviasiya qəzalarının sayına görə dünyada 1-ci yer;

• Siyasi hüquq və azadlıqlar reytinqinə görə dünyada 159-cu yer.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

     SƏMƏD VURĞUN

     GÖDƏKCƏ

Dostum! Moskvada iki il qabaq

Qarlı bir qış günü bir evə dolduq.

Dostlar, tanışlar da məclis quraraq,

Üstünə yüngüllük, gülüb şad olduq.

Mən soyuqlamışdım o axşam bir az.

Sənsə ərk eləyib danladın məni,

Dedin ki, bu qədər soyuqluq olmaz,

Özünə baxmırsan... Doğrudan da sən.

Elə bil canının lap düşmənisən!

Sonra əynindəki bir gödəkcəni

Mənə bağışladın o məclisdəcə.

Üstəlik bir söz də dedin o gecə:

“Biz heç... Qoy şairə soyuq dəyməsin!”

O ürəkdən gələn mehriban səsin

İndi də, indi də xatirimdədir...

Əzəldən qaydadır eldə, obada,

Dostluğun töhfəsi bir çöp olsa da,

Anlayan bilər ki, mənası nədir!

İndi qış günləri şaxtada, qarda,

Əlimdə tüfəngim, çöllər gəzirəm.

Arabir yol azıb qasırğalarda,

Bir işıq axtarıb ellər gəzirəm.

Gah şər qarışanda, gah da dan üzü

Sazaq qılınc kimi kəsəndə məni,

Geyirəm verdiyin o gödəkcəni,

Elə bil gül açır Mil, Muğan düzü.

Bəzən Bakıda da xəzri əsəndə,

Elə ki qəflətən xəstələnirəm,

Elə ki qorxudur məni sətəlcəm,

Uşaqlar deyinib, həmdəm küsəndə,

Geyirəm verdiyin bu gödəkcəni.

Bu ceyran dərisi bir loğman kimi

Davasız, dərmansız sağaldır məni.

Xeyirxah, mehriban bir insan kimi,

hər zaman, hər yerdə anıram səni...

    “Ədəbiyyat və incəsənət”

    (15.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türkiyə Akdeniz Universitetinin və İstanbul Piri Reis Universitetinin professoru Kamil İbrahimov 6 avqust 1962-ci ildə Bakıda ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. Azərbaycanın görkəmli arxeoloqu, Bakı şəhəri tarixinin tədqiqatçısı, Bakı arxeoloji ekspedisiyasının sabiq rəisi Fərhad İbrahimovun oğludur.

1979-cu ildə orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirərək, Şirvanşahlar Sarayı Dövlət Tarixi-Memarlıq Qoruq Muzeyinin arxeoloji fonduna laborant vəzifəsinə qəbul olunur. 1980–88-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsində təhsil alır.

9 kitab, 100 — dən çox elmi əsər və 100-ə qədər jurnal və qəzet məqalələrinin müəllifidir.12 kitabın elmi redaktorudur. Kitablarının hamısı, elmi məqalələrinin əksəriyyəti Bakı şəhərinin tarixi-arxeoloji tədqiqinə həsr olunmuşdur. Bakı şəhərinin tədqiqatçısı olaraq Azərbaycanı bir çox Beynəlxalq konfranslarda, simpoziumlarda, qurultaylarda və elmi görüşlərdə təmsil etmişdir.

Respublika prezidentinin 18 may 2018-ci il sərəncamı ilə İbrahimov Kamil Fərhad oğluna Azərbaycan Respublikasının "Əməkdar mədəniyyət işçisi" fəxri adı verilmişdir.

Rəsmi səviyyədə Azərbaycanın, eləcə də bir çox xarici dövlətlərin, həmçinin universitetlərin diplomları, fəxri fərmanları və digər mükafatları ilə təltif olunmuşdur.

Elmi əsərləri

- K. İbrahimov "İçəri Şəhərdə arxeoparkın açılması turizm ilinə töhfədir", "Visions of Azerbaijan" jurnalı.

- K. İbrahimov. İçərişəhər – qədim foto, qravür, xəritə və qrafik rəsmlər.

- K. F. İbrahimov. "İçərişəhərdə arxeoparkın açılması turizm ilinə töhfədir" IV Beynəlxalq Avrasiya Arxeologiyası Konfransı (1–5 oktyabr 2012) materialları. 

- İ. Məmmədov, K. İbrahimov. İrsimizi qoruyaq. 

- K. F. İbrahimov. "Uğurlu Məhəmmədin məzarı haqqında". Naxçıvan Dövlət Universiteti.

- K. İbrahimov. 31 mart Azərbaycanlıların soyqırım günüdür. "31 mart Azərbaycanlıların soyqırım günüdür"

- K. İbrahimov. Dədə Qorqud yadigarı Bayburt. 

15 aprel 2021-ci ildə Bakı şəhərində koronavirusdan vəfat etmişdir.

Allah rəhmət eləsin!

Amin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Dünya hərb tarixində analoqu olmayan bir əməliyyat hesab etmək olar Xocavənd əməliyyatının. 1-ci Qarabağ müharibəsinə təsadüf edən Xocavənd əməliyyatının bir neçə gün öncə 28-ci ildönümünü qeyd etdik. 

1997-ci il aprel ayının 7-də 8 nəfərdən ibarət Xüsusi Təyinatlı Dəstənin kəşfiyyatçıları döyüş tapşırığını uğurla yerinə yetirib geri qayıdarkən düşmən mühasirəsiylə üz-üzə qalır. 

3 gün qeyri-bərabər döyüşdə igid kəşfiyyatçılarımız qarşı tərəfin xeyli silah sursatını, texnikalarını məhv edib və əsir düşməmək üçün son qumbaraları ilə özlərini partladaraq şəhid olurlar.    

Düşmən gülləsindən ağır yaralanan çavuş Aqil Əhmədov əsir götürülür. 1 il 11 aylıq əsir həyatından sonra Qırmızı Xaç Cəmiyyətinin xətti ilə vətənə dönür.

Aqil deyir ki, düşmən bizim şəhid olmuş kəşfiyyatçıları düzərək, onlara hərbi salam verdilər, öz əsgərlərinə bizim şəhidlərimizi nümunə göstərdilər. 

Yeddi şəhidimiz Azərbaycana qaytarıldıqdan sonra, “Azərbaycan Bayrağı” ordeni ilə təltif olunub:

1. Leytenant Elxan Ataxan oğlu Ağayev

2. Leytenant Vüqar Rzaxan oğlu Yarəhmədov

3. Çavuş Dinar İbrahim oğlu Mustafayev

4. Çavuş Anar Üzeyir oğlu Rzayev

5. Çavuş Aqşin Əli oğlu Həsənov

6. Çavuş Nizami Səfi oğlu Ələkbərov

7. Çavuş Fariz Şəmil oğlu Cavadov

Əlbəttə ki, heç bir qəhrəmanlıq unudula bilməz. Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)