İlhamə Məhəmmədqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Sumqayıt təmsilçisi

“Sağlam Düşüncə” Gənclər Təşkilatının təşəbbüsü və Sumqayıt şəhər Bələdiyyəsinin dəstəyi, Abşeron-Xızı Regional Gənclər və İdman İdarəsi, eləcə də Sumqayıt Gənclər Evinin tərəfdaşlığı ilə “Gənclər Paytaxtı Sumqayıt – 2025” ili çərçivəsində "Yay məktəbi" layihəsi uğurla həyata keçirilir.

Layihə çərçivəsində Sumqayıt Bələdiyyəsinin sədri Adil Xudadatov xarici könüllülərlə görüş keçirib. O, əvvəlcə Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Zakir Fərəcovun salamlarını çatdıraraq, qonaqlara Sumqayıt haqqında ətraflı məlumat verib. Görüşdə qeyd olunub ki, Sumqayıt bir sıra xarici şəhərlərlə qardaşlıq əlaqələri qurmuş, beynəlxalq əməkdaşlığa böyük önəm verən şəhərlərdən biridir.

Bələdiyyə sədri, Sumqayıtda həyata keçirilən sosial və infrastruktur layihələri, o cümlədən gənclərin inkişafına yönəlmiş tədbirlər barədə də danışıb. Bildirib ki, şəhər rəhbərliyi daim gənclərin təşəbbüslərini dəstəkləyir və onların potensialının reallaşmasına şərait yaradır.

“Sağlam Düşüncə” Gənclər Təşkilatının sədri Səadət Təhməzzadə göstərilən qonaqpərvərliyə görə təşəkkür edib, layihənin Sumqayıt üçün önəmini vurğulayıb. Xarici könüllülər də öz növbələrində gördükləri isti münasibət və yaradılan imkanlardan məmnun olduqlarını bildiriblər.

Qeyd edək ki, Layihənin əsas məqsədi məktəblilərin yay tətilini səmərəli, maraqlı və öyrədici şəkildə keçirməsinə şərait yaratmaq, onların bilik və bacarıqlarını inkişaf etdirməkdir. Yay məktəbi çərçivəsində iştirakçılara fərqli təlim metodları, interaktiv oyunlar və qrup işləri vasitəsilə praktiki biliklər aşılanır.

Ən diqqətçəkən məqamlardan biri isə layihəyə xarici ölkələrdən olan könüllülərin də cəlb olunmasıdır. Danimarka, Rumıniya, Türkiyə, Polşa, İtaliya, İspaniya və Qazaxıstandan gələn tələbə gənclər Sumqayıtda yay təcrübələrini keçərək, həm yerli könüllülərlə birgə fəaliyyət göstərir, həm də Sumqayıt məktəbliləri ilə öz mədəniyyətlərini və qeyri-formal təhsil metodlarını bölüşürlər. Bu, yerli gənclərin dünyagörüşünün formalaşmasına, müxtəlif xalqların dəyərlərini tanımasına töhfə verir.

Görüşdən sonra qonaqlar Sumqayıt Bələdiyyə Parkı ilə tanış olublar. Park haqqında verilən ətraflı məlumat, şəhərdə aparılan abadlıq və yaşıllaşdırma işləri onlarda müsbət təəssürat yaradıb.

Belə layihələr bir daha göstərir ki, Sumqayıt gənclər üçün təkcə təhsil və inkişaf mərkəzi deyil, həm də beynəlxalq mədəniyyətlərarası mübadilə üçün əlverişli platformadır. “Yay məktəbi” layihəsi bunun bariz nümunəsidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mahnılarımız içində biri də var, sanki ayrılığın himnidir. “Nə gəlməz oldun” adlı bu mahnını Oqtay Kazımi – bu gün anım gününü qeyd etdiyimiz böyük bəstəkarımız şair Əli Kərimin sözlərinə bəstələyib. Bu mahnını Flora xanım Kərimova milyonlara sevdirib, Aybəniz Həşimova isə bu milyonların üstünə yeni milyonlar əlavə edib.

Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Oqtay Kazimi 27 dekabr 1932-ci il tarixində Astara şəhərində anadan olub. Orta məktəbi Astarada bitirən Oqtay Kazımi Asəf Zeynallı adına orta ixtisas musiqi məktəbinin xor–dirijorluq fakültəsinə daxil olub və Hacı Xanməmmədovun sinfində təhsil alıb. Musiqi məktəbində oxuyarkən, "Bəxtəvər uşaqlar" adlı ilk mahnısını bəstələyib. 1957-ci ildə Üzeyir Hacıbəyov adına Konservatoriyanın bəstəkarlıq fakültəsinə daxil olub və Cövdət Hacıyevin sinfində təhsil alıb. 1966–1967-ci illərdə Sumqayıt musiqi texnikumunda müəllim, sonra isə dərs hissə müdiri kimi fəaliyyət göstərib.

Sumqayıtda çalışdığı illərdə "Eksperiment" estrada orkestrini yaradıb. Sonralar bəstəkar filormoniyada musiqi redaktoru vəzifəsində çalışıb və Asəf Zeynallı adına orta ixtisas musiqi məktəbində xalq–çalğı alətləri fakültəsində dərs deyib. Onun mahnıları uzun illər "Dan ulduzu" ansamblının repertuarında xüsusi yer alıb. Görkəmli bəstəkarın mahnılarını Rəşid Behbudov, Zeynəb Xanlarova, Şövkət Ələkbərova, Eldar Axundov, Flora Kərimova, Yalçın Rzazadə, İlhamə Quliyeva, Oqtay Ağayev, Məmmədbağır Bağırzadə, Zümrüd Məmmədova və digər korifey müğənnilər ifa ediblər.

Onun xalq çalğı alətləri üçün konsertləri, Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyevə həsr etdiyi ("Millətin oyaq gecəsi") vokal simfonik poeması, "Qarabağ rapsodiyası", təntənəli uvertüraları, 60-a qədər teatr tamaşalarına bəstələdiyi musiqiləri (Akademik dram teatrında səhnəyə qoyulmuş "Büllür sarayda", "Qılınc və Qələm", "Fitnə", "Ümid", "Ədirnə Fəthi" və s.), Rus dram teatrında səhnələşdirilmiş "Şeyx Sənan", Kamera teatrında səhnəyə qoyulan "İtlər", Musiqili tamaşa teatrında səhnələşdirilən ("Qızıl Toy", "Danabaş kəndinin əhvalatları", "Dəli Dünya") operettaları dillər əzbəri olub, müxtəlf səpkili mahnıları Azərbaycan incəsənətinin məzmununa füsunkar töhfə verməklə yanaşı tarixilik baxımından əhəmiyyətliliyi ilə fərqlənib.

Yaradıcılığı dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. O, Əməkdar incəsənət xadimi, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti fəxri adlarına və Prezident təqaüdünə layiq görülüb. Oqtay Kazımi Azərbaycanda ilk rok operanın müəllifidir. Qeyd etmək lazımdır ki, görkəmli bəstəkarın əsərlərinin bir hissəsi hələ də geniş auditoriya kütləsinə təqdim edilməyib.

- Simfonik əsərlər

1. "Azərbaycan rapsodiyası", böyük simfonik orkestr üçün

2. Qəhrəmanlıq simfoniyası

3. "Bayram Uvertürası", böyük simfonik orkestr üçün

4. "Potetik simfoniya", sevimli müəllim Cövdət Haciyevə həsr olunur

5. "Sumqayıt Lövhələri", proqramlı simfonik süita

- Vokal-xor simfonik əsərlər

1. "Naməlum əsgər", sözləri İskəndər Coşqunundur

2. "Sovet İttifaqı qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadə haqqında rekviyem", sözləri Ramiz Heydərindir.

3. "Yaşa Respublikam" kantatası, İki solist, xor və simfonik orkestr üçün, sözləri İskəndər Coşqunundur

4. "Vətənimin Əsgərləri", 416-cı Diviziya haqqında Böyük Vətən Müharibəsinin 35-ci ildönümünə həsr edilmişdir.

- Kamera-instrumental əsərləri

1. Fortepiano üçün 3 prelüdiya

2. 8-fuq fortepiano üçün

3. Orqan üçün fuqa

4. Fortepiano üçün 6 prelüdiya

5. Caz stilində 3 pyes, fortepiano üçün

- Estrada orkestri üçün pyeslər

1. "Bakı işığı"

2. Truba və orkestr üçün serenada

3. Tronbon və orkestr üçün noktürn

4. Estrada orkestri üçün ballada

- Xalq çalğı alətləri orkestri üçün əsərlər

1. Musiqi lövhəsi

2. Dörd hissəli süita

- Ən məşhur mahnılarının bir qismi

1. Məhəbbət, sözləri Cabir Novruzundur.

2. Sevənləri qoru dünya, sözləri Cabir Novruzundur.

3. Cavanlığım, sözləri Cabir Novruzundur.

4. Qara gözlüm, sözləri Cabir Novruzundur.

5. Sevgi qanadlarında, sözləri Cabir Novruzundur.

6.Nə gəlməz oldun, sözləri Əli Kərim

Filmoqrafiya

1. Abşeron ritmləri

2. Mahnı qanadlarında

3. Zınqırovlar

4. 1001-ci qastrol

5. Azərbaycan elləri

Ömrünü Azərbaycan musiqisinin inkişafına həsr edən Xalq artisti, 77 yaşlı bəstəkar Oqtay Kazımi 9 avqust 2010-cu il tarixində vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.08.2025)

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Bu il Oğuz rayonun yaranmasının 95 illiyi qeyd edilir. Bu münasibətilə Oğuz rayon İcra Hakimiyyətinin dəstəyi, Oğuz rayon Mədəniyyət Mərkəzinin təşkilatçılığı və Oğuz rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin əməkdaşlarının yaxından iştirakı ilə, 8 Avqust 2025-ci il tarixində Oğuz rayon Mədəniyyət Mərkəzində "Oğuz -Vətənim mənim " adlı ədəbi-musiqili tədbir təşkil olundu.

Dövlət himnimiz səsləndirildikdən sonra, Ulu Öndər Heydər Əliyevin, Vətən uğrunda Şəhidlrimizin, dünyasını dəyişən Oğuzun ziyalılarının əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad olunub.

Tədbirdə Oğuzun tanınan və sevilən müğənilləri E. Lətifov, M.Malıyev, H.Malıyev, A.Kumsiyev Oğuz rayonuna bəstələnmiş mahnıları ifa edib.

Həmçinin Oğuzda yaşayan "Şur " musiqi qrupunun üzvləri F.Əliyev, E.Bəşirov, M.Üzeyirov, M.Novruzov, E.Salahov iştirak edib, öz ifaları ilə  tədbirə rövnəq vermişlər. Tədbirdə iştirak edən Milli Konservatoriyanın tələbəsi istedadlı musiqiçi , zurna ifaçısı E.Salahovun zurna ifası tamaşaçılar tərəfindən maraqla və alqışla qarşılanıb.

Oğuzun yaranmasının 95 illiyi münasibətilə təşkil olunmuş tədbirdə Rayon İcra Hakimiyyətinin əməkdaşı A.Ağayev, Yeni Azərbaycan Partiyasının Oğuz təşkilatının sədr müavini M.Ramazanov, Oğuzun tanınmış ziyalılarından şair, Prezident təqaüdçüsü, Yazıçılar və Jurnalistlər Birliyinin üzvü 10 dan çox kitabın müəllifi N.Hüseynli , araşdırmaçı yazar YB-nin üzvü Oğuzun tarixi haqqında bir neçə kitabın müəllifi Yusif Rzayev, YB-nin üzvü "Elzanamə " adlı bir neçə cildlik kitabın müəllifi E.Gülməmədova tədbirdə çıxış edərək , Oğuz rayonun tarixindən, dünənindən, bu günündən, rayon sakinlərinin gözəl ənənəsindən, burada   yaşayan azsaylı xalqlardan, etniq qrupun nümayəndələrindən, Oğuz təbiətinin füsunkar gözəlliyindən , turizm üçün geniş potensiala malik imkanlarından, Oğuzun dəyərli ziyalılarından söhbət açmişlar.

Oğuz rayonun yaranmasının 95 illiyi münasibətilə Oğuz rayon Mədəniyət Mərkəzinin təşəbbüsü ilə,  Yaqublu kənd folklor, Muxas kənd diyarşünaslıq, Xaçmaz kənd diyarşünaslıq evlərinin, Calut, Xalxal ,Yenikənd, Zərrab , Xaçmaz-qışlaq, Sincan, Yemişənli kənd klublarının əməkdaşları tərəfindən Oğuzda yaşayan həvəskar toxucuların, sənətkarların əl işləri, Oğuza məxsus mətbəx nümunələrinin sərgisi təşkil olunmuşdur.

Rayon Mədəniyyət Mərkəzində təşkil edilən Oğuzun 95 illik yubileyinə həsr olunmuş ədəbi-musiqili tədbir oğuzlular tərəfindən maraqla qarşılanmışdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onu necə təqdim etsəm də bugünkü məqsədyönlü fəaliyyətini tam olaraq aça bilməyəcəyəm. Hər halda cəhd edirəm. Ondan başlayaq ki, millət vəkilidir, ölkənin seçilmiş 125 nəfərindən biri olmaq, əlbəttə ki, az iş deyil. Tanınmış yazıçıdır, elə bircə əsərinin adını çəkim, “Çovdar çörəyi”, bu əsərlə böyük oxucu auditoriyasına sahiblənib. Motivasiya spikeridir, “Ev tapşırığı. Uğur düstürunu öyrənəcəyik” kitabı minlərlə yeniyetmə və gəncə karyera və inkişaf yolunda bir bələdçidir. Xeyriyyəçidir. Təşkilatçıdır. Heydər Əliyeb Fondunun təşkilatçılığı ilə 2019-cu ildə Bakıda keçirilən 4-cü  LiFFT  festivalının kordinatoru olub. Qazılərə, şəhid ailələrinə dəstəyi böyükdür, millət vəkili seçildiyi qubalılara daim köməkdarlqı edir. Quba şəhəri üçün binalar tikib, müəssisələr ərsəyə gətirib, yüzlərlə iş yeri yaradıb.

Əlibala Məhərrəmzadə 9 avqust 1976-cı il tarixində Quba şəhərində anadan olub. 1997-ci ildə Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İdarəçiliyi İnstitutunu bitirib. 1999-cu ildə İstanbul Universitetinin İqtisadiyyat şöbəsini bitirərək, iqtisadi elmlər namizədi elmi dərəcəsini alıb. İqtisad elmləri namizədi, professordur. 2010-cu ildə keçirilən Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkilərdə 20 saylı Nərimanov ikinci seçki dairəsindən deputatlığa namizəd olub.

Bir neçə iqtisadi mövzulu kitabların müəllifidir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının və Ukrayna Yazıçılar Birliyinin fəxri üzvüdür. Sərbəst auditor olan Əlibala Məhərrəmzadə "Kaspian Audit Kompani" MMC-nin direktorudur. 2024-cü il oktyabrın 8-də Azərbaycan - Ukrayna parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupunun rəhbəri seçilib.

Əsərləri

1. Xocalı soyqırımı

2. Prezident İlham Əliyevin iqtisadi və siyasi strategiyası

3. Azərbaycanda biznes planının tədqiqi nəzəriyyəsi

4. Müqəddəsliyə aparan yol (Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Mübariz İbrahimov haqqında olan bu kitabı Sabir Hüseynovla birgə yazıb)

5. Mələyin təbəssümü

6. Çovdar çörəyi

7. Bakı üçbucağı

8. Ev tapşırığı. Uğur düsturunu öyrənəcəyik

9. Atabəylər: Şəmsəddin Eldəniz

Mükafatları

- Ukraynanın "Müqəddəs Georgi" ordeni

- Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin "Rəsul Rza" mükafatı

-Gümüş əyarlı beynəlxalq “LiFFt” ədəbiyyat medalı.

Bəli, bu gün millət vəkili Əlibala Məhərrəmzadənin doğum günüdür, onu səmimi qəlbdən təbrik edir, xalqımızın və dövlətimizin mənafeyi naminə fəaliyyətində böyük müvəffəqiyyətlər arzu edirik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.08.2025)

Mədəniyyət Nazirliyi və Azərbaycan Respublikasının Kino Agentliyi (ARKA) 2025-ci il üzrə “Dövlət sifarişi ilə istehsal ediləcək film layihələri” müsabiqəsi elan edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu barədə Azərbaycan Respublikasının Kino Agentliyinin (ARKA) saytında məlumat verilib.

Məlunata görə, müsabiqəyə müraciətlərin qəbulu sentyabrın 1-dən başlayacaq.

Milli-mənəvi dəyərlərin qorunub saxlanılmasında və təbliğində, milli və vətənpərvərlik ruhunun formalaşmasında əhəmiyyətli rol oynayan, milli kimliyi bədii təsirli forma və nümunəvi obrazlarla nümayiş etdirən filmlərin istehsalının maliyyələşdirilməsi, habelə kino sənayesinin və müvafiq sahə ilə bağlı olan özəl sektor nümayəndələrinin dəstəklənməsi məqsədilə təşkil olunan müsabiqədə tammetrajlı bədii filmlərin qəbulu həyata keçiriləcəkdir.

Müsabiqə bu mövzuları əhatə edir:

* Məşhur xadim (mədəni, ədəbi, siyasi, idman və s.) haqqında;

* Tarixi Azərbaycan dövləti və ya tarixi hadisə haqqında;

* Azərbaycan nağıl və ya dastanlarının motivləri əsasında;

* Müasir innovasiya hadisələrinin qəhrəmanları haqqında;

* Azərbaycan tarixində iz qoyan qadınlar haqqında;

* Vətən Müharibəsi qəhrəmanlarının timsalında Vətən müharibəsi haqqında;

* Klassik Azərbaycan filmlərinin müasir dövrümüzə uyğunlaşdırılması;

* Qəhrəmanı uşaq olan və uşaqlara xitab edən film;

* Musiqili janrda film;

* Mozalanın 55 illiyinə həsr olunmuş aktual satirik janrda film.

Müsabiqədə Azərbaycan Respublikasında qeydiyyatdan keçmiş və kinematoqrafiya sahəsində fəaliyyət göstərən hüquqi şəxslər Azərbaycan dilində təqdim etdiyi film layihələri ilə iştirak edə bilərlər.

Müsabiqənin reqlamenti ilə ARKA-nın rəsmi internet səhifəsində tanış olmaq mümkündür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2025)

Alpay Azərin «Professor və məşuqəsi» hekayəsi haqqında bir neçə cümlə

Nizami Bayramlı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Danılmaz faktdır ki, hekayənin ilk cümləsi mətnin taleyini həll edən prosesdir. Rüstəm Kamalın dediyi kimi, bir reprika, bir baxış, bir detal müəllifə təkan verməlidir. Eynən bu mətndəki başlanğıc kimi – «Bunları güllələmək lazımdı» – sanki cümlə divarın o tərəfində deyilib, amma hamı eşidir. Buna baxmayaraq, mətnin dili yerli və keçmiş sovet intellektuallığının sərhədində ilişib qalır. “Bunları güllələmək lazımdır” cümləsi arxaik bir təhqir forması kimi seçilir və postironiya çalarları daşısa da, artıq çağdaş ədəbiyyatda belə açılışlar oxucunu tələyə salmaq yerinə, uzaqlaşdırır. Bu, ədəbi olaraq təhrik edici deyil – sadəcə, sovetvari müəllimi şəxsiyyətpərəst olaraq yenidən yaratmaqdır.

Burda “güllələmək” sözü və zarafatın sərtliyi nəinki akademik ortamın daşlaşmış üslubunu göstərir, həm də emosional keçmişi olan insanların bu günü necə qana saldığını hiss etdirir. Hekayədəki obrazlar Mixelson da, İvleva da sanki bilik yükündən yox, içlərinin dağından danışır. Alim görünürlər, amma içləri paslı qırıntılarla doludur.

Zahid isə düz ortadadı. Çoxbilmişlərin içində bir nəfəs, bir başqa dilin sahibi. Təkcə azərbaycanlı deyil, təkbaşınalığın da adamı. Mixi yazı ilə transliterasiyanın arasındakı fərqi bilsə də, insanlar arasındakı fərqi o qədər anlaya bilməyəcək qədər çəkingəndi. Tələbədi, amma həm də şahiddi. Bir təhqirin, bir tarixin, bir pozğunluğun şahidi.

Mixelsonun acıqlı olması intellektual prinsip deyil – bu, qisasın digər adıdı. Arvadının azərbaycanlı ilə qaçması Mixelsonun elmi mühakimələrini çirkaba bulaşdırıb. Qarabağ söhbəti də burdan doğur. Bütün dialoqların alt qatında bu emosional məğlubiyyət yatır. Zahid təkcə siyasi suallara cavab vermir, həm də Mixelsonun alçalmış kişi qürurunun yerini doldurur. Düz cavab versə də, səhv yerdədi. Onun ağlı, bilgisi heç kimin vecinə deyil. Əsas məsələ onun kim olduğu, haradan gəldiyi, nəyi təmsil etdiyi.

Vika isə qəribə bir keçiddir. Nə mələkdi, nə günahkar. İntellekti ilə gözəlliyi, soyuqluğu ilə sirri arasında qalıb. Onun Mixelsonla münasibəti bir oyundu, amma oyun təkcə Vikanın oynadığı deyil. Burda Mixelson da oyunçudur, Zahid də öz bilmədən lövhəyə qoyulmuş fiqur kimi yerini alır. Maraqlısı budur ki, Mixelson Vikanı yatağına yox, evinə çağırır. Həmin o ev – güc yeridir, nəvaziş deyil. Zahid bu xahişi çatdıranda utanmır, çünki diplom işinin ayağı ordan keçir. Burda etik dəyər yox, strateji zərurət işə düşür.

Çeçen Həmzətin Vikaya “az oxu, dəli olarsan” deməsi isə əsərin bütün sistemini tərsinə çevirir. Burda Həmzət gerçəkliyi deyir. O, başa düşmür, amma hiss edir: bu qədər bilgi insanı parçalayar. Vikanın gözəlliyi ilə bilik arasında qaldığını görür və xəbərdarlıq edir. Əslində, bu xəbərdarlıq həm Vikaya, həm Zahidə, həm də oxucuya ünvanlanıb – çox şey bilmək, çox şeyi görmək adamı xarab edir.

Hekayənin ən aktual qatlarından biri gender dinamikası və akademik seksuallıq məsələsidir. Vikanın timsalında biz həm akademik qadının, həm də istismara uğrayan intellektualın obrazını görürük. Amma bu obrazın içində ciddi bir çatışmazlıq var: Vika nəticədə yalnız iki kişinin – Mixelson və Zahidin – arzu və narahatlıqları arasında əriyir. Müasir ədəbiyyat artıq qadın obrazlarının bu cür vasitələşdirilməsini sual altına alır. Onun iç dialoqu yoxdur, qərarlarını niyə verdiyini tam bilmirik, öz agentliyi yoxdur. Zahid Vikanı Mixelsonun yatağına yönləndirəndə, bu epizod gərginlik doğursa da, etik müzakirə açmır. Müəllif burda məsuliyyət hissini tamaşaçılıq instinkti ilə əvəz edir.

Metatekstual final – yəni Viktoriya Malışevanın məqaləsini oxuyan Zahidin sarkazmı – postmodern bir jest kimi nəzərdə tutulub, amma çox köhnəlmiş görünür. “Xüsusi” sözünü dırnağa almaq 90-cı illərin satirasına uyğun bir reaksiya ola bilərdi, amma bu gün həmin ironiyanı oxucu artıq banal sayır. Çünki Zahid hələ də keçmiş travmanın içindədir və bu travma ilə məsafə qura bilmir. Halbuki çağdaş ədəbiyyatın intellektual qəhrəmanları travma ilə məsafəli ironiya deyil, fərdi və siyasi transformasiyalar vasitəsilə qarşılaşırlar.

Hekayədəki kontekst – Rusiya Elmlər Akademiyası, Qarabağ münaqişəsi, bir şəxsə qarşı sistemli şəkildə psixoloji təzyiq göstərilməsi, etnik diskriminasiya və şəxsiyyətin parçalanması – güclü komponentlərdir. Amma müəllif bu kontekstləri yeni cəsarətli ədəbi quruluşa çevirə bilmir. Süjetin əsas məsafəsi yenə də “O mənə zülm etdi, mən haqlı idim, amma yenə də uduzdum” kimi bir xəttin üzərində hərəkət edir. Bu isə təkcə qəhrəmanın deyil, müəllifin də zamanla uzlaşa bilmədiyini göstərə bilər.

Sonda hekayə klassik quruluşlu, güclü dialoqlara və yaxşı işlənmiş süjet strukturuna sahib olsa da, çağdaş ədəbiyyatın əsas meyarları – etik problematikaların mürəkkəbliyi, mədəni klişelərin dekonstruksiyası, gender və güc münasibətlərinə dair yeni baxış – baxımından çatışmazlıqlar daşıyır. Müəllif texniki olaraq ustadır, lakin intellektual cəsarət məsələsində risk almır. Əsər bu baxımdan "estetik təhlükəsizlik zonası"nda yazılıb – oxunur, təəssürat yaradır, amma silkələmir. Və yeni dünyanın ədəbiyyatı artıq silkələyici olmağı tələb edir.

Əsərin axırında Zahid diplomunu müdafiə edir, vətəndaşlıq alır, dərs deyir. Amma nə dəyişir? Heç nə. Vika başqa kişiyə ərə gedir, Mixelson akademiyada qalır, ön söz yazır, Zahid o “xüsusi” sözün altından dırnaqla gülümsəyir. Bu sonluq xoşbəxtlik deyil. Bu, razılaşmadır. Yəni, “bəli, hər şey belə oldu. Mən də belə biri oldum.”

Əsərin bütün çəkisi bir sualda yatır: burda haqlı olmaq nə verir sənə? Bilikli olmaq, dürüst olmaq, qürurlu olmaq – bunlar bu sistemdə səni xilas eləmir. Amma səni bir az içində saxlayır. Zahid axı heç nə demir, sadəcə bir sözü dırnaqlayır. Bu, susmağın içində bağırmaq kimidi. Çox şeyi deyir, heç nə demədən.

Son olaraq bir neçə cümlə də əlavə edərdim ki, mətndə Şərq və Qərb – arasında gərginlik əsas ideya kimi qurulur və bu ziddiyyət fərdi hekayələr vasitəsilə təqdim olunur. Əli və Ninoda olduğu kimi, Alpay Azərin hekayəsində də mədəniyyətlərarası münasibət milli kimliklə toqquşur və bu qarşıdurma sevgi üzərində sınanır. Hər iki əsərdə rus imperiya düşüncəsi – birində incə ironiyayla, digərində sərt satira ilə – tənqid edilir. Və nəhayət, intellektual kişi qəhrəmanın qərbli qadınla münasibəti fonunda, qəhrəmanlar öz milli kimliklərini müdafiə edərkən daxili parçalanma yaşayır. Bu, postkolonial ədəbiyyatın tanınmış strukturudur: sevgi, güc və kimlik dilemması.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2025)

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

 Bu hekayət isə sizə ümidinizi heç vaxt üzməməyi öyrədəcək!

Aşıq, naçar ağlama.

Gündür, keçər, ağlama.

Qapını bağlayan fələk

Bir gün açar, ağlama

Min illərin yaddaşından süzülüb gələn bu Azərbaycan bayatısını çox sevirəm. Hər eşidəndə ilk dəfə eşidirmiş kimi diqqətimi ona yönəldir, hər sözünü, hər ifadəsini, hər mənasını bir daha yaddaşıma yazıram. Doğrudan da xalq ən böyük yazar, filosof, bəstəkar, rəssamdır. «Qapını bağlayan fələk, bir gün açar, ağlama». Nə gözəl, nə ümidverici, nə motivasiyaedici sözlərdir belə.

Məncə xoşbəxtlik axtarışında ikən hətta bütün ümidlərin tükənəndə, əlin hər şeydən üzüləndə, suda batanın saman çöpünə əl atması anlamını verməyən bir inamla yenə də təslim olmamalı, tanrına sığınaraq möcüzənin gələcəyinə inanmalısan. O, heç gözləmədiyin səmtdən, ağlına belə gətirməyəcəyin şəxsdən istiqamətlənə bilər, səni əllərindən tutaraq yıxıldığın yerdən qaldırar.

Bu bayatını babalarımız elə-belə yaratmayıblar ki. Neçə-neçə sınaqlardan çıxaraq, xeyir-şər, işıq-zülmət, isti-soyuq çarpışmalarından bugünümüzə adlayıb gəlib bu sözlər. Fələk qapını bağlayıbsa, demək onu açacağını da gözləməyə dəyər.

Mən sizə bir iş adamının əhvalatını da danışmaq istəyirəm. Bakıda yaşayan S.M. adlı bu iş adamı həyatının bir dönəmində tam müflisləşir, əvvəlki zəngin həyat tərzindən mərhum olmaq işin yarısı imiş, elə bir həddə çatır ki, hətta evlərində qazan asmağa ərzaq belə tapılmır. 2012-ci ilin yazında son ümid yeri kimi satdığını satır, bir az da borc-xərc tapıb, bəlli məbləği düzəldib ucuz olsun deyə qonşu Gürcüstana – kupe tipli avtomobil almaqçün yollayır. Məqsədi bu avtomobili alıb gətirib  aeroport – şəhər marşrutu ilə taksi kimi işlətmək, çörəkpulu qazanmaq imiş.

Bir neçə müddət keçəndən sonra onun elektron ünvanına gürcü şirkətindən bildiriş-məktub gəlir. Yazılır ki, gəlib avtomobilinizi apara bilərsiniz.

Cüzi yolpulu ilə Tbilisiyə yollanası olur. Öncə sənəd-sünədini özüylə aparmaqçün son vaxtlar istifadə etdiyi «dermantin» çantaya qoyur, sonra nə fikirləşirsə onları ən imkanlı vaxtlarında Parisdən aldığı, uzun müddət işlətmədiyi üçün baxımsız vəziyyətə düşmüş, həyat yoldaşının da bir neçə dəfə atmağa cəhd etdiyi dəri çantasına yığası olur. Avtobusla gəlib Tbilisiyə yetişir. Ucuz bir oteldə nömrə tutur, avtomobili alacağı şirkətin ofisinə gedir, deyirlər sənədləşməyə əlavə ödəniş lazımdır, yolpulu üçün saxladığı son pulunu ödəyib otelə qayıdır, ertəsi gün evindən qanqaraldıcı zəng gəlir ki, bəs uşağın yıxılıb, ağır vəziyyətdə xəstəxanaya çatdırılıb. Ardınca şirkət zəng edir ki, daha bir həftə yubanacaq avtomobil. Əsəbi halda, stress içində narazılığını bildirməkçün şirkətin ofisinə yollananda telefonunu salıb itirir. Telefon həmin anda son ümid yeri idi, ən azı Bakıya zəng edib kimdənsə geri qayıtmağa yol pulu köçürməsi etməyi xahiş edə bilərdi.

Otelə qayıdanda otelin ödəniş tələbinin qarşısında tam aciz qalır, inzibatçı çantasını qoltuğuna verib onu oteldən çıxardır.

Belə bir ümidsiz vəziyyətdə heç kəsi tanımadığın yad şəhərdə nə sənə kömək ola bilər, kim sənin harayına yetər axı? Qəhrəmanımız otelin daş pillələri üzərində oturub başını dizinin üstündəki çantasına söykəyərək hönkürtüylə ağlamağa başlayır. İllərlə içinə yığılan dərdi bu ümidsiz vəziyyətində hayqıraraq göz yaşına çevrilib gözündən tökülməyə başlayır. Bu vaxt başını söykədiyi çantada nəsə bir möhkəm şeyin üzünə toxunub onu narahat etdiyini duyur. Öncə buna elə də əhəmiyyət vermir. Amma sonra çantanı açıb içinə göz gəzdirir, təbii ki, pasportdan və iki-üç səhifəlik sənəddən başqa orada bir şey görmür. Əli ilə səthi nahamar eləyən nəsnəni qurdalayanda onun dəri ilə astarın arasında yerləşdiyini müəyyənləşdirir. Öldürücü maraq ona güc gəlir. Yerdən şişuclu şüşə tapıb çantanın astarını sökəndə bir kağız bağlaması çıxır, içini açanda gözləri dörd olur. Düz iki min beş yüz avro pul!!! Xilaskarına çevrilmiş o pul ora haradan düşmüşdü, alanda çantanın içindəmi olub, yoxsa imkanlı vaxtlarında özü götürüb o pulu orada gizləyib, sonradan da unudub, müəyyənləşdirə bilmir. Əllərini göyə tutub Tanrıya yalvara-yalvara bu dəfə gözündən sevinc yaşları tökməyə başlayır. Qapını bir gün bağlayan fələk doğrudan da bir gün açır, necə də düzmüş.

S.M.-in başına gələn bu əhvalat çox ibrətamiz, çox düşündürücüdür.

Mən dərhal bir bakılının Tbilisidəki macəralarından qopub Portuqaliyanın Madeyra əyalətinin Funşal adlı kiçik bir qəsəbəsində baş vermiş daha bir ibrətamiz əhvalata keçid almaq istəyirəm.

30 yaşında hamilə olan Doloreş Averyu yoxsulluq içində yaşadıqları üçün dördüncü övladının dünyaya gəlməsini istəmirmiş. Hətta həkimə gedib uşağı saldırmağa belə pulları olmadığı üçün Doloreş rəfiqəsinin məsləhəti ilə uşağı inkişafdan saxlamaq üçün gündə bir-iki dəfə qızdırılmış ucuz tünd pivə içirmiş.

Amma nə illah eləyirdisə bətnindəki dölün get-gedə böyüməsinin qarşısını ala bilmirdi. 1985-ci il fevralın 5-də o, dünyaya dördüncü övladını gətirəsi olur.

Adını Kriştiano qoyduqları bu arzuolunmaz övlad səfalət və çətinlik içində böyüyür. Həmin Kriştiano bilirsiniz kimdir? İndi dünyanın ən yaxşı futbolçusu olan, dünyanın ən zəngin idmançılarından biri sayılan (təkcə 2015-ci ildə 227 milyon avro pul qazanmışdır) Kriştiano Ronaldodur.

Bir vaxtlar adicə çörəkpulu tapmayan ailə indi imtina etmək istədiyi övladın hesabına tam zənginlik və xoşbəxtçilik içində yaşamaqdadır.

Beləliklə, yalnız son anda, təsadüf nəticəsində özünlə götürəsi olduğun çanta, yaxud yalnız son anda, təsadüf nəticəsində dünyaya gətirdiyin övlad sənin həyatında möcüzə müəllifinə çevrilirlər. Həyatını gözlədiyin, güvəndiyin nəsnələr deyil, gözləmədiyin, imtina etmək istədiyin nəsnələr də dəyişə bilərmiş, hətta!

Həyatda mütləq möcüzənin gələcəyinə inanın. Gec, tez, o mütləq gələcək. Öz gücünüzlə görə bilməyəcəyiniz, icrası sizin iradənizdən kənar olan bir işin ən sonda möcüzə hesabına həll olunacağına inamın sizə olduqca böyük köməyi dəyə bilər.

İnam – ən böyük tiryəkdir!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Fəhləlikdən şeirə gələn şairlər çoxdurmu? Dəqiq deyə bilmərəm. Mən bircə Sabir Yusifoğlunu və İbrahim İlyaslını tanıyıram. Onlardan daha birisi Abbasağa Azərtürkdür. "Qaradağneft" mədənində operator köməkçisi, əsaslı təmir, geoloji-kəşfiyyat, baş tikinti idarələrində, şin və gəmi təmiri zavodlarında fəhlə işləyən bu şəxsin daim içində ədəbiyyat sevgisi yaşayıb, nəhayətində bu sevgi üzə çıxıb, özünü göstərə bilib.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Abbasağa Azərtürk 1934-cü il noyabr ayının 24-də Cəlilabad şəhərində anadan olub. Ədəbi fəaliyyətə 60-cı illərdən başlayıb. İlk mətbu şeiri 1964-cü ildə çapdan çıxıb. İlk kitabı "Atlılar" 1964-cü ildə işıq üzü görüb. "Mənim qismətim", "Od oğlu", "Anama minnətdaram", "Cəlilabad dastanı", "Qaraçı nəğmələri" və "Qaya sükutu" kimi kitabların müəllifidir. Bu kitablarda toplanan şeir və poemalardan odlu-alovlu bir şairin vətəndaşlıq, azadlıq, insan və gözəllik haqqında bədii təsvir vasitələri ilə zəngin ürək sözləri toplanıb.

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin dil və ədəbiyyat fakultəsini bitirib, 1968-ci ildən ömrünün sonunadək Cəlilabad şəhərindəki 7 saylı orta məktəbdə Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi olub.

Həm klassik, həm də müasir janrlarda özünəməxsus, orijinal şeirləri isə ömrünün sonunadək yazıb.

Kitabları

1. Atlılar

2. Mənim qismətim

3. Od oğlu

4. Anama minnətdaram

5. Cəlilabad dastanı

6. Qaraçı nəğmələri

7. Cavabsız məktublar

Şair 8 avqust 1998-ci il tarixində Cəlilabad şəhərində vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsində sizlər üçün Qərbi Azərbaycanla bağlı maraqlı faktları təqdim edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.08.2025)