Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1968-ciilinavqustayının 8-də KəlbəcərrayonununZülfüqarlı kəndində dünyayagəlib. 7-8 yaşı olandaatasınınişiilə əlaqədarMingəçevirə köçüblər. Birmüddətburadayaşadıqdansonravalideynlərinintəkidiilə yenidənZülfüqarlı kəndinə dönübvə nənəsininnəzarətialtındayaşayıb, yamortatəhsilinidə bukənddə başavurub. Sonraikiilsovetordusundaxidmətedib. Ordudanqayıtdıqdansonraisə Bakıya üztutub.

O, burada Azərbaycan Futurologiya Universitetinin Jurnalistika fakültəsində ali təhsilə yiyələnib. Junralist kimi fəaliyyətə isə "Mingəçevir işıqları" qəzetində başlayıb. 1989–1993-cü illər arasında Azərbaycanın bir çox aparıcı qəzetlərində reportyor və hərbi reportyor kimi çalışıb.

Bu illərdə Qafqazda, Rusiyada və Azərbaycanda baş verən qaynar hadisələrin içindən hazırladığı reportajları, müsahibələri və fotoreportajları ilə tanınıb. Birinci Qarabağ Müharibəsində qaynar nöqtələrdə reportyor kimi fəaliyyətini davam etdirib.

1993–1998-ci illər arasında həftəlik "Press-fakt" qəzetinin qurucusu və baş redaktoru olub. 1999-2001-ci illərdə “Bizim Əsr” qəzetinin baş redaktoru, 2003-2006-cı illərdə Lider TV-nin Xəbərlər və ictima-siyasi proqramlar xidmətinin rəhbəri, "Azərbaycan" redaksiyasının baş redaktoru, 2006-2008-ci illərdə Region TV-nin Bakı Studiyasının icraçı direktoru, 2008-2012-ci illərdə AzTV-nin "Xəbərlər" Studiyasında direktor müavini, 2012-2015-ci illərdə ATV-nin Xəbərlər və İctimai-siyasi proqramlar üzrə vitse-prezidenti, 2015-2017-ci illərdə AzTV-nin İnformasiya Proqramları Studiyalarının baş direktoru, 2018-2020-ci illərdə isə Azərbaycan Respublikası Dağlıq Qarabağ İcmasının media-kommunikasiya üzrə baş məsləhətçisi vəzifələrində çalışıb.

Hal-hazırda ədəbi fəaliyyətlə məşğul olmaqla bərabər, Yenisi Ədəbiyyat və Mədəniyyət Təzahürləri İB İdarə Heyətinin sədridir...

Deyir ki:- “Universitetin üçüncü kursunda təhsil alarkən Sovet İttifaqı dağıldı, Qarabağ müharibəsi başladı. Buna baxmayaraq mən həm təhsilimi davam etdirdim və həm də müxtəlif qəzetlərdə müharibə müxbiri kimi çalışdım. Bütün döyüş meydanını keçdim, ölümlə üz-üzə qaldım, qəzaya düşdüm, güllə yarası aldım. Müharibədən sonra həm jurnalist, həm də yazıcı kimi karyeramı davam etdirdim. Ədəbiyyata ilk marağım orta məktəbdə tarix müəllimim olan böyük qardaşımın sayəsində başladı. Evimizdə həm rus, həm də Azərbaycan türkcəsində yaxşı kitabxanamız var idi. “Dünya uşaq ədəbiyyatı” silsiləsindən xoşum gəlirdi. Əvvəl 5-ci sinifdə oxuyarkən Jül Verninin “Kapitan Qrantın uşaqları” romanını, Dostoyevskinin “Netochka Nezvanovna”sını oxudum, sonra başqa kitablara keçdim, Cek Londonun “Martin İden”i məndə xüsusi təsir oyatmışdı. Daha sonra yerli yazıcılardan Anarın, Əkrəm Əylislinin əsərləri ilə tanış oldum...”

Haqqında söhbət açdığım yazıçı Məqsəd Nurun əsərləri Azərbaycanın bir çox mətbu orqanlarında, ədəbi nəşrlərdə, o cümlədən digər ölkələrdə dərc edilib. "Tərs kimi" hekayələr toplusu, "Şəhər Meri" romanı, "Oliqarxın alaçığı" roman və silsilə hekayələr kitablarının müəllifidir. "Şəhər Meri" romanı Milli Kitab Mukafatının və "Ədəbi Azadlıq" Müsabiqəsinin qalibidir. "Şəhər Meri" romanı bir neçə əcnəbi dilə tərcümə olunaraq Gürcüstan, Türkiyə və İran kimi digər ölkələrdə ayrıca kitab şəklində nəşr olunub. Bu roman həmçinin Ukraynanın "Vsesvit" jurnalında, Rusiyanın "Nezavisimaya qazeta"sında da dərc edilib...

“Düşünürəm ki, Sovet İttifaqı dövrü tarixin ən qaranlıq səhifələrindən biridir. Biz o qaranlıq səhifənin içindəydik. Orda saxlanmışıq. Xatirələrimiz, yaxşı-pis uşaqlıq həyatımız o dövrlərdə keçdi. O qaranlıq səhifələrə belə yaxınlaşmaq ədəbiyyat üçün asan deyil. Xüsusən də Brejnev və Qorbaçov dönəmləri çox maraqlı, sehrli, qaranlıq və bir-birinə tamamilə ziddir. Mən o dövrün hər ikisini yaşamışam. Biri tənəzzüllə dolu, digəri tamamilə dinamik, dəyişkəndir. Bu dünyalar fərqlidir, sizi qapalı, sakit və sakit dünyadan göz qırpımında istidən soyuğa düşən kişilər kimi heç vaxt təsəvvür etmədiyiniz mürəkkəb, dinamik bir dünyaya atırlar. Gecə yatırsan, səhər duranda anlayırsan ki, sənin ölkən, vətəndaşlığın, dövlətin yoxa çıxıb. Və hər şey gözünüzün qabağında dağılır. Yaxşı, bu səpələnmənin altında qalan insanların həyatını kim yazacaq? Halbuki bu dövr ədəbiyyatın problemidir. Ona görə də sadəcə olaraq “Şəhər Meri” ilə ora yaxınlaşmağa çalışdım.”- söyləyir.

Ağıllı, mərd, çevik və yaradıcı xüsusiyyətləri ilə tanınır. Hər işin öhdəsindən asanlıqla gələ bilir. İstiqanlı, mehriban və fədakar insandır. Pulla bağlı məsələlərdə comərd davranır, riskli işlərdən zövq alır. Onun azadlıqsevər təbiəti, həyatda öz yolunu seçmək arzusunu ön plana çıxarır. Cəmiyyətin nə düşündüyünü nəzərə alsa da, hər zaman öz qaydaları ilə hərəkət edir. Liderlik xüsusiyyətləri var. Özünə inam baxımından digər insanları geridə qoyur. Vicdanlı və ürəyiyumşaq birisidir. İnsanlara kömək etmək, onların rahatlığını təmin etməyə həvəslidir. Bununla yanaşı, o, davamlı olaraq yeni şeylər kəşf etmək və öyrənməyə meyillidir...

Deyir ki:- “Türk ədəbiyyatı mənim ədəbiyyatım deməkdir. Ancaq yeni çıxan türk yazarların kitablarına çata bilmirəm. Son vaxtlar İmdat Avşarı, Ahmet Yıldızı, Faruk Dumanı, Hasan Özkılıçı, Arzu Baharı “Alakarga” nəşriyyatı vasitəsilə oxumuşam. Düşünürəm ki, onların ədəbi sənayesi var, amma çağdaş türk ədəbiyyatında münasibətlər xaotikdir. Daha çox tərcümələr edilir. Bizim 60-70-ci illərdə oxuduğumuz rus ədəbiyyatına heyranlıq görürrəm. Hesab edirəm ki, Azərbaycanda türk mədəniyyəti və ədəbiyyatı üçün insanların diqqətini cəlb edəcək faydalı layihələr azdır. Türkiyəni təkcə siyasi və iqtisadi sahədə qardaş ölkə, seriallar çəkən və satan bir ölkə kimi deyil, dərin mədəniyyətə malik teatr, klassik musiqi, incəsənət və ədəbiyyat ölkəsi kimi tanımağımız da çox vacibdir...”

Maliyyə məsələlərində çox əliaçıqdır. Buna görə də gələcək naminə investisiya qoymaq, pul yığmaq onun üçün çətindir. Rahatlığını heç nəyə qurban vermir. Həm özünü, həm də ətrafdakı insanları yaxşı yaşatmaq üçün çox çalışır, əzmkardır. Hamı onu ağıllı, zarafatcıl və enerjili şəxs kimi tanınır. Düşdüyü hər mühitdə diqqət çəkir, yaradıcı düşüncəsi və hadisələrə unikal yanaşması ilə ətrafına təsir göstərir. Bir sözlə, insanlarla ünsiyyətdə uğurları və problemlərə qeyri-ənənəvi həll yolları tapmaq qabiliyyəti ilə tanınan bu insan, sosial həyatında hər zaman ön planda olur. Bəli, o, cazibədar xarakteri və ağıllı yanaşması ilə ətrafdakıları ovsunlamağı bacarır...

“Düşünürəm ki, bizdə kifayət qədər istedadlı yazıçılar var. Bizim dünyanı fəth edə biləcək müasir ədəbiyyatımız var. Amma son illərdə oxuduğum yazarların adlarını belə sadalaya bilərəm: Səfər Alişarlı, Rafiq Tağı, Səlim Babullaoğlu, Qismət, Rasim Karaca, Azad Qaradərəli, Həmid Herisçi, Elçin Hüseynbəyli, Vəli Əkbər, Mahir Mehdi, Rauf Qaraişıq, Səxavət Sahil, Seymur Baycan, Şəhiyar Del Gerani, Cəlil Cavanşir, Müşfiq Xan, Vüqar Əlisoy, Fərid Hüseyn, Qan Turalı, Nicat Həşimzadə, Sərdar Amin, Kənan Hacı, Aysel Əlizadə, Oktay Hacımusali, Bəxtiyar Firuzə, Mubariz Cəfərli, Mübariz Örən, Günel Mövlud, İlqar Rəsul, Şərif Ağayar, Pərviz Cəbrayil, Kəramət Büyükçöl, Nərmin Kamal, İlham Əziz, Ayxan Eyvaz. Son zamanlar Akşin Yeniseyin həm yazıçı, həm də bir aydın kimi ziyalı və ədəbi səylərini çox yaxşı bilirəm.”- söyləyir.

Düşünür ki, Türkiyə-Azərbaycan dil birliyinin yaradılması məsələsi sözdə yox, əməldə vacibdir. İstəyir ki, Azərbaycan dili anlayışı 1936-cı ildə Stalinin bizdən aldığı türk kimliyinə qayıtsın. Ümumiyyətlə, Məqsəd Nur deyəndə, ilk növbədə adamın gözlərində mərd, çılğın, istedadlı, səxavətli, diribaş, ağayanə, necə deyərlər, heç kimin qabağında əyilməyən bir Azərbaycan kişisi obrazı canlanır. O, rəhbər vəzifələrdə işləyərkən tabeliyində olan adamları səhvlərinə görə özü tənbeh etsə də, heç zaman kiməsə satmayıb. Heçdən nəsə yaratmağı bacarır. Dostluqda sədaqətli və dəyanətlidir. Necə deyərlər, dost yolunda canından da keçməyə hazırdır...

Avqustun 8-i Məqsəd Nurun 57 yaşı tamam oldu, yeni yaşa adladı. Bu münasibətlə onu təbrik edir, möhkəm can sağlığı arzulayıram. Allah yaxşı kişiləri qorusun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ta qədimdən – Məhsəti Gəncəvidən üzü bəri yazar qadınlarımız kişi yazarlara meydan oxuyublar. Tanınmış qadın yazarlardan biri də Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Ələviyyə Babayeva olub.

Ələviyyə Babayeva 1921-ci il 12 avqustda Bakıda anadan olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra ADU-nun filologiya fakültəsində təhsil alıb.

Ədəbi fəaliyyətə 1936-cı ildə "Ədəbiyyat qəzeti"ndə dərc olunan "İki həyat" adlı hekayəsi ilə başlayıb. Hekayə, povest və romanlar yazmaqla yanaşı, müasir rus ədəbiyyatından tərcümələr edib. A. Qaydarın "Uzaq ölkələr", V. Biankinin "İz ilə", "Ayı balası", "Qırmızı təpə", K. Paustovskinin "Oğru pişik", V. Q. Korolenkonun "Satın alnmış uşaqlar", Y. Sotnikin "Əcaib quş", V. Astafyevin "Ulduz xəzanı", Y. Çaruşinin "Nikitanın oyuncaqları" və b. onun tərcüməsində kütləvi tirajla çap olunub.

"Azərbaycan qadını" jurnalında məsul katib, "Gənclik" nəşriyyatında müasir ədəbiyyat şöbəsinin müdiri, sonra baş redaktor olub. Moskvada Azərbaycan ədəbiyyatı ongünlüyündə, həmçinin Azərbaycanın bir çox yerlərində ədəbi tədbirlərdə iştirak edib. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin qəbul komissiyasının üzvü, tərcümə seksiyasının rəhbəri olub.

Kitabları

- Mənim müəlliməm

- Hekayələr

- Tək ağac

- Kənd yolları

- Payızda

- Mən tək deyiləm

- Kənd yollarında səyahət

- Kölgə

- Tut ağacı

- Süsənsünbül

- Hörüklər

- Povestlər

- Adamlar və talelər

- Böyürtkən mürəbbəsi

- Sehrli pillələr

- Səni axtarıram

- Küləyin tərkin

Filmoqrafiya

- Dınqıl, sazım, dınqıl

- Sehrlənmiş küpə

Mükafatları

- Azərbaycan SSR əməkdar mədəniyyət işçisi

- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü

Ələviyyə Babayeva 23 sentyabr 2014-cü ildə vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı görkəmli tənqidçi Vaqif Yusiflinin “Yeni ədəbi nəsil” məqaləsinin ilk 3 hissəsini sizlərə təqdim etmişdi. Ədəbi nəsillərə bir gəlişmə; İkimininci illərin ədəbi nəsli “Ulduz”un üç sayında və Poeziya.

Bu günsə sizə Proza bölümünü təqdim edəcəyik.

“Ulduz”un gənc Azərbaycan nasirlərinə həsr etdiyi sayda ancaq onların hekayələrinə yer verilib. Bu da təbiidir. Hekayə, nəsr janrları içərisində həcminə görə ən kiçiyidir. İkincisi tanınmış yazıçıların yaradıcılıq yolunu izlədikdə onların ilkin olaraq hekayəyə müraciət etdiklərinin şahidi oluruq. (Mirzə İbrahimovun, Mir Cəlalın, İlyas Əfəndiyevin, Ənvər Məmmədxanlının, Yusif Səmədoğlunun, Anarın, Elçinin, İsa Məlikzadənin, Afaq Məsudun,  Məmməd Orucun ədəbiyyata gəlişi məhz hekayə ilə başlanıb).

Böyük qırğız yazıçısı, dünya şöhrətli Çingiz Aytmatov məqalələrinin birində yazırdı: “Hekayəni damla ilə müqayisə etmək olar. Lakin bu damlalarsız okean ola bilməz. Mənim fikrimcə, hekayə dövrün mozaikasıdır. Mozaika isə, məlum olduğu kimi, xırda və zərif hissəciklərdən ibarətdir. Hekayə həmçinin qravüraya bənzəyir.  Yazıçı əməyindəki ifadə vasitələri – zəriflik, maksimum yığcamlıq, detalların dəqiqliyi də qravüranı xatırladır”.

Böyük ədibimiz Mir Cəlal Paşayev isə yazırdı: “Hekayənin əsasını xarakterik bir hadisə, yığcam bir süjet,  ümumiləşdirici bir mətləb, şirin, sadə söyləmə üsulu təşkil edir”.

Gəlin, bu meyarlarla bizim gənc nasirlərin hekayələrinə müraciət edək. Əlbəttə, “Proza” sayında təqdim edilən hekayələrin heç də hamısı bu meyarlara cavab vermir, amma biz sözün əsl mənasında HEKAYƏ adını doğruldan nümunələrdən söz açacayıq.

Nadir Yalçının “Nina Nikolayevna” və “Səfər müəllimə nəsə olub”, Həmid Piriyevin “Şanapipik haqqında mahnı”, “Şaftalı çiçəkləri fəsli”, Furqanın “Mustafa Həbibzadənin meyidinin mən oğurlamışam”, “Yeni dünya düzəni” hekayələri, fikrimizcə, janrın tələblərinə az-çox cavab verir. Nadir Yalçın “Nina Nikolayevna” hekayəsində xarakterk bir obraz yaradır. “Kafir qızı” Nina bir müsəlman ailəsinin gəlini olur. Təbii ki, bu müsəlman ailəsində hamı ona yad nəzərlə baxır və günlərin bir günü məlum olur ki, onun boynunda xaç var. Kəndin şəriət “aşiqləri” şikayətə gəlirlər, onun boynundakı xaç qeybə çəkilir. Nina müsəlmanlığı qəbul edir və getdikcə kəndin müsəlman qadınlarından seçilmir. Amma o öləndən sonra məlum olur ki, xaçı  saçlarının arasında gizlədib: “Nina... O necə də sədaqətli idi. Ninanın saçı ölüncə nazilmədi, təravətdən düşmədi, həmişə gur, qıvrım-qıvrım dalğalandı”.

Maraqlı hekayədir, – deməkdən özümüzü saxlamırıq. “Xarakterik bir hadisə”, “Ümumiləşdirici mətləb”,  “Sadə, şirin təhkiyə” – bir az da novella janrını xatırladır.

Nadir Yalçının ikinci hekayəsi də maraqlı süjet əsasında qurulub. Səfər müəllimin qardaşının faciəsi ilə bağlı söylədikləri çox təsirlidir. Amma bu hekayədə (xüsusilə, başlanğıcda) artıq təsvirlər, süjetlə bağlı olmayan hissələr də diqqətdən yayınmır. Ümumiyyətlə,  Nadir Yalçının istedadlı bir hekayəçi kimi formalaşmağına inanırıq. Həmid Piriyevin “Şanapipik haqqında mahnı” hekayəsində müəlifin kənd həyatına, kəndçi xarakterinə, adət-ənənələrə bələd olduğu aydın görünür. Hər bir abzasda müəlifin koloritli, şirəli dili hiss olunur. Amma bununla yanaşı, müəllifə sual verməli oluruq: hər şey (təsvirlər, adamlar, onların səciyyəsi) yerli-yerində, amma onun təsvir elədiyi kənd bu günün kəndidirmi?

Digər hekayələr haqqında da qısaca söz açaq. Furqanın “Mustafa Həbibzadənin meyidinin mən oğurlamışam” və “Yeni dünya düzəni” hekayələrində xoşagələn cəhət odur ki, bu hekayələrdə müəllif kompozisiya bitkinliyinə riayət edib. Nihat Pirin “Bir kəndin manifesti” hekayəsi haqqında  da eyni fikri söyləyə bilərik. Müəllif kənd həyatının xarakterik bir yönünü – dini xurafatı, insanların etiqadını, inamını təhkiyə hədəfinə çevirir. Yumor hissi ilə ciddilik bir-birini əvəz edir.

Ümumiyyətlə, gənc nasirlər arasında hekayənin həcmi ilə bağlı iki meyil diqqəti cəlb edir. Cavanların bir qismi, məsələn, Orxan Həsəni, Həmid Piriyev, Orxan Çuvarlı uzun hekayə  yazırlar, amma Nadir Yalçının, Təvəkkül Boysunarın, Orxan Saffarinin, Rəvan Cavidin hekayələri həcmcə qısa və yığcamdır. Əlbəttə, hekayənin həcmi heç də onun bədii dəyərini təyin edə bilməz, amma “uzun” hekayələr içində elələri olur ki,  təfsilatlar həddini aşır, müəllif qayəsi uzunçuluğa, yoruculuğa meydan verir. Yaxşı hekayədə hər şey obrazların və hadisələrin təsviri, ölçülü-biçili olmalıdır – nə uzunçuluğa yol verib həddini aşasan, nə də hekayə qısa olsun deyə, normativ meyarı kiçildəsən. Bu baxımdan Rəvan Cavidin “Dəvələr, atlar, şarlar” və “Xudavi” hekayələrini (həmçinin öncə təqdir etdiyimiz digər hekayələri) Çexov və Mirzə Cəlil üslubuna uyğun hesab edirik.

Nəhayət, araşdırmanın sonuncu ədəbi tənqid hissəsini isə sabah diqqətinizə çatdıracağıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2025)

Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi

Uşaqlıqdan xaraktersiz böyümüşdü Səfər. Atası adi bir kəndçi olan Səfərin günü onu-bunu aldatmaq, yalan danışmaqla keçirdi. Ən çox işlətdiyi sözlər: “bu ölsün”, “özüm ölüm”, “bizi yaradana and olsun” deyərək gününü yola verirdi. Səfərin demək olar ki, əksər xarakterləri atasından irsən keçmişdi.

Səfər gənc yaşalarından, hələ lap uşaqlıqdan bir şey öyrənmişdi: “Bu dünyada istedad, zəhmət, dürüstlük deyil, kimə və necə tərif deməyi bilmək önəmlidir”. Bəlkə də bu düşüncə və bacarıq Səfərə genetik olaraq sirayət etmişdi. Çoxları kimi o da, universitetə qəbul olmuş, mental xaraktersizliklərinidə bu ali təhsil ocağına daşımışdı. Bütün tədbirlərdə rektorun şəninə təriflər deyir, hər yerdə həmrəylik aksiyası keçirirdi. Onun dediyi hər şirin söz gedəcəyi bu yolda uğurun açarı idi.

Dan yeri yenicə sökülürdü. Şəhərdəki səssizliyə baxmayaraq Səfərin içində yeni bir vulkan qeyzlənirdi. Onun üçün hər gün yeni bir səhnə idi. Hər addımda don dəyişir, hər fikirdə bir maska geyinirdi. Dizinə qədər düşən qara bahalı kostyum, boğazında şalvarının sepinə qədər uzanan qırmızı qalstuk, əlində qara porfel olan Səfər, hər gün üzündə minsifətli təbəssümlə dolanırdı. Bəlkə də, bu gülüşlər Səfər üçün çox böyük dəyərə sahib idi, fəqət heç kəs onu görə bilmirdi. Səfər üçün vəzifəyə aparan pillələrin hər biri bu gülüşlərlə döşənmişdi.

Vaxt gəldi, zaman yetişdi, elə Səfərin planlaşdırdığı kimi də oldu hər şey. O, dövlət qulluğunda işə düzələn elə ilk gündən minsifətli keçid dönəminə qədəm qoydu. Hər yeni rəhbər gələndə Səfər onun ən yaxın adamı olur, köhnənin adını elə oradaca unudurdu. Dünən “sizin kimi vicdanlı rəhbər yoxdur”, -dediyi adama bu gün salam belə verməzdi. Partiya dəyişəndə, mövqelər silkələnəndə Səfər də dəyişərdi. Bu onun üçün sadəcə “adaptasiya” idi.

O, heç kəslə dostluq etmir, sadəcə maraqlar üzərinə əlaqələr qururdu. Qardaşının toyuna getmədiyi gün hələ də yadında idi. Çünki həmin gün paytaxtdakı nazirlərindən birinin doğum günü idi və orada görünmək onun gələcək kariyerası üçün daha faydalı idi. Bu cür təkrar hadisələr çox idi, onun həyatında. Anasının xəstəxana çarpayısında tək qaldığı gün Səfər yenicə təyinat almış idarə müdirinə: “sizin rəhbərliyiniz altında tapdalanan bütün hüquqlarımız bərpa olunacaq”, -deyirdi.

İllər göz qırpımında keçirdi, Səfərin başı, qulaqları, gözləri və qarnı böyüdüyü kimi kreslosu da böyüyürdü. Otağı genişlənir, şəkilləri qəzetlərdə çıxır, tədbirlərdə ön sıraya dürtülürdü. Ətrafında “Səfər müəllim”, -deyənlərin sayı çoxalırdı. Onlarda Səfər kimi nə kiminsə dostu, nə də onlara kimsə dost idi. Səfər öz gələcəyi haqqında hər gün düşünürdü. Fikirləşirdi ki, elə bu oyun belə də olmalıdır. Əsas kreslonun qucağında oturmaqdır. Gerisi boş və əhəmiyyətsizdir. Hər vəzifəyə təyinat onu daha da həyata möhkəm və qırılmaz iplərlə bağlayırdı. O, artıq kreslonun sahibi yox, qulu idi.

Zaman keçdikcə Səfərə daha məsul bir vəzifə tapşırıldı. Səlahiyyət sahibi oldu. Lakin içindəki xəbislik və acgözlük onu öz keçmişinə, xislətini biruzə verməyə gətirib çıxardı. O, dövlətin ona həvalə etdiyi səlahiyyətlərdən öz xeyrinə və mənfəətinə istifadə etməyə başladı. Əvvəl az-az, sonra isə hər şeyi qamarlamaq tamahı ilə əl uzatdı, amma və lakin bu dəfə onun əlinin üstünə bir ağırlıq çökdü. Dövlətin güc strukturlarının əli. Gözlərinə qaranlıq çökən Səfər tək bir səs eşitdi: Səfər Səfərov, siz saxlanılırsız!

Hər şey o qədər ani oldu ki, Səfərin bunları düşünməyə vaxtı belə olmadı. İllərlə tərif etdiyi, yaltaqlandığı adamlar susurdu. Onun üçün bir cümlə belə demirdi. Yanına mütəmadi gəlib-gedənlər isə toyuna getmədiyi qardaşı iləxəstə anası idi.

Dəmir qapılar bağlandı. Səfərin zəif görən gözləri tamam qaranlığa qərq oldu. Qapıya vurulan kilid səsi beyninə mismar kimi sancıldı. İçində bir azda olsa, olan ümidi son kilid səsi ilə sönüb tükəndi.

Həbsaxananın dar barmaqlıqlı pəncərələri, soyuq dəmir çarpayıları Səfərin yeni dünyası oldu. İlk vaxtlar çox sarsılan Səfər qısa zaman ərzində özünü toparlayaraq içindəki xisləti yenidən diriltdi. Səfərə görə həbsxanada da pillələr var idi. Fərqli məhbuslar, fərqli imkanlar və şantaj edilə biləcək çoxlu keçmiş. Sanki burada gözü daha da açılmışdı onun. O köhnə tanışlarına məktublar yazmağa başladı. Əvvəl sətiraltı “köhnə günləri” xatırladır, sonra açıq-aşkar təhdid dili ilə danışırdı.

Payızın sakit bir axşamı idi. Bayırda yarpaqlar küləyin əmri ilə oynayırdı. Mənzərədən könlü qubar edən Səfər bir pıçıltıya xəyallarından səksənərək oyandı. Sanki kimsə ona deyirdi: “İkiüzlülüyün yolu həmişə bura çıxır Səfər. Sən sadəcə bir az tez gəldin.” O, başını qaldırıb ətrafa boylandı, lakin ətrafda heç kəs yox idi. Düşündü, görəsən xəyal idi ya həqiqət. Öz-özünə deyindi: “Bəlkə də, bu elə mənim vicdanımın səsidir.”

Səfər pəncərədən ətrafa baxanda yarpaqlar küləyin hərəkəti ilə göyə sovrulurdu. Öz taleyini düşündü. O da artıq küləyin sovurduğu bir yarpaq kimi idi. Kökünü tapmamış, torpağa bağlanmamış, sadəcə ora-bura sürüklənmişdi.

 O an başa düşdü ki, kreslo uğrunda hər şeyini verən adamın kreslodan düşdükdə bədəni elə hey üşüyürmüş!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsində sizlər üçün Qərbi Azərbaycanla bağlı maraqlı faktları təqdim edir.

16. XIX əsrin ikinci yarısında ixtisasca geoloq olan Jak de Morqan Qərbi Azərbaycan (indiki Ermənistan) ərazisinə mineral ehtiyatları öyrənmək məqsədi ilə gəlsə də, əsl niyyəti bölgənin təbii ehtiyatlarını talan etmək və arxeoloji qazıntılar apararaq bölgənin maddi mədəniyyət nümunələrini Avropaya daşımaq olmuşdur. 

17. Qərbi Azərbaycanda (indiki Ermənistan) 1948-1953-cü illər deportasiyası zamanı doğulan körpələrin bir çoxuna doğum haqqında şəhadətnamə verilməmişdir. Erməni siyasətinin bir parçası olan bu addım köçürülən əhalinin qəsdən az göstərilməsi məqsədi daşıyırdı. 

18. İrəvan şəhəri Ağrı vadisinin (Ararat adlandırılan vadinin) Şimal-şərq hissəsində yerləşir. Dəniz səviyyəsindən təqribən 900-1000 m yüksəklikdədir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Ərdəbildə yaşayan Səid Sadiqifərdir.

Səid Sadiqifər

Ərdəbil

Küçə ayağında duran kilkəli imgə

Qapılar bağrına sürtülən kəhrəba nəğmə

Küçə yarısında gözlərini qoruyur

Çatlaq bir daxma

Gözlərini döngələrdən

Döngələrini özgələrdən

Budur həqiqət,

Kiçicik daxmalar cırığından

Zil gözlərini izləmək

Gizli-gizli süzülmək

Zamanla toqquşmaq

Və yenə də taksilər gecikməsi...

Dağdağan yarılacaqdı,

Bu evin bucağında asılan zaman

Bu yollar ağardı çox

Bu çuxurlar çıxarsızdı çox.

Dəmir qapı yeriklədi cüftəsiz əllərə

Ah...

Gecənin əlləri soyuqdur

Səhərin gözləri mor

Divarlar zəhmimi yaran zaman

Günəşin hökmü ağır

İndi bu iki mərtəbəli damdadır bütün mutluluqlar

Hər şey özətlənir onun dörd bucağında

Kərpiclərindən qopan sıcaqlara

Sığırçınlar intihar edir

Onsuz hırnayırlar

Ona qısqanırlar

Bütün küçədəki yaltaqlar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

1919-cu il mayın 28-də Azərbaycan Cümhuriyyəti dövlət müstəqilliyinin birinci ildönümünü təntənə ilə qeyd edir. Həmin gün Parisdə bu təntənələrin apogeyi sayıla biləcək mühüm bir siyasi hadisə baş verir - sülh konfransındakı Azərbaycan nümayəndə heyətinin rəhbəri Əlimərdan bəy Topçubaşov tarixə konfransın memarı və məşhur “Vilson prinsiplərinin” müəllifi kimi daxil olan ABŞ -ın 28-ci prezidenti, Nobel Sülh Mükafatı laureatı, Vudro Vilson tərəfindən qəbul edilir.

ABŞ Prezidenti azərbaycanlı diplomatlarla görüşdə onlara o qədər heyran qalır ki, Birləşmiş Ştatlara qayıtdıqdan sonra 1919-cu ilin sentyabr ayında ABŞ-ın qərb və cənub ştatlarına səfəri zamanı etdiyi ictimai çıxışlarda bu görüşü dəfələrlə xatırladır.

1919-cu il sentyabrın 10-da Bismarkda (Şimali Dakota ştatı) və bir neçə gün sonra, sentyabrın 18-də San Fransiskoda seçiciləri ilə görüşən ABŞ prezidenti yenidən Ə.Topçubaşovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətinin timsalında tanıdığı Azərbaycanı və bu uzaq ölkədən gəlmiş insanlarla təmasın öz üzərində buraxdığı pozitiv təəssüratı xatırlayaraq deyir: “ Siz bu vaxta qədər  heç Azərbaycanın adını eşitmişdiniz? Siz Azərbaycanın harada yerləşdiyini bilirsiniz? Deməli, günlərin birində yanıma əslən Azərbaycandan olan bir neçə nəfər çox ləyaqətli və maraqlı centlmen gəlmişdi. Onlardan ölkələrinin harada yerləşdiyini soruşmağa cəsarət etmədim, sonra gizlicə onların harada yerləşdiyinə baxdım və Cənubi Qafqazda yerləşən, çiçəklənən bölgədə yaşadıqlarını, qədim və böyük sivilizasiyaya malik olduqlarını müəyyənləşdirdim. Bu insanların işləri barədə heç nə bilməsəm də, mənə nə dediklərini, onların nə danışdıqlarını bildiklərini anladım. Mən bu adamlarla eyni dildə - fikir və ideyalara hörmət, azadlıq düşüncəsinə, hüquq və ədalətin aliliyinə ehtiram dilində söhbət etdim”.

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şeirləri, baməzəliyi, şəxsiyyəti həmişə sevilib. Əməkdar artist Bəhram Bağırzadə KVN teatrında onun elə bir obrazını yaradıb ki, həmişə izlənəcək, bəyəniləcək.

Bu gün Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı, Xalq şairi Qabilin - Qabil İmamverdiyevin doğum günüdür.

Qabil 12 avqust 1926-cı ildə Bakı şəhərində anadan olub. Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun nəzdində olan hazırlıq kursunda orta təhsil alıb, institutun dil və ədəbiyyat fakültəsinə daxil olub. Moskvada Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutu nəzdində olan ikiillik ali ədəbiyyat kurslarında müdavim olub. "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində poeziya şöbəsinin müdiri, "Azərbaycan" jurnalı redaksiyasında şeir üzrə ədəbi işçi, baş redaktorun müavini vəzifələrində işləyib.

AYB Ağsaqqallar Şurasının sədri olub. Qabil 4 aprel 2007-ci ildə Bakıda vəfat edib və I Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.  1-ci Fəxri Xiyabanda dəfn edilib. 2016-cı ildə "Palmali" Şirkətlər Qrupu tərəfindən 7100 tonluq neft tankerinə adı verilib — "POET QABİL".  2017-ci ildə isə bu tankerə sahib çıxan Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin qərarı ilə bu ad gəmidən silinib.

Kitabları

1. Seçilmiş əsərləri

2. Mənim mavi Xəzərim

3. Ömrüm boyu

4. Nəsimi 1980 (I–III kitab)

5. Ömrün həbləri

6. İlahi qisməti

7. Dostlarım, tanışlarım

8. Seçilmiş əsərləri — I cild

9. Seçilmiş əsərləri — II cild

10. Əsərlər (7 cildlik külliyyat) — 1–7 cild (2017) — Oğlu Mahirdən xatirə

Mükafatları

1. Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı

2. "Əmək igidliyinə görə" medalı

3. Azərbaycan Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı

4. "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı

5. "Azərbaycan Respublikasının xalq şairi" fəxri adı

6. "Şöhrət" ordeni

7. Ədəbiyyat Fondunun "Rəsul Rza" mükafatı

8. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü

9. "İstiqlal" ordeni

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

VAQİF SƏMƏDOĞLU,

      YUSİFƏ

Bilirsiz qantel nədir?

Çuqundan tökülmüş,

Uzun bel səkkizə bənzər

əzələ bərkidən.

Mən bir dəfə

dünyanın ən ağır

qantelini qaldırdım:

telefon çağırdı məni,

götürdüm dəstəyi,

səs gəldi:

– Özünü ələ al,

öldü...

Qüvvəm çatmadı,

düşdü əlimdən

dünyanın ən ağır qanteli...

                                        1962

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2025)