İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəli, bizlər onu “Sehirli xalat” filmindəki rolu ilə tanımışıq. Söhbət Azərbaycan SSR xalq artisti Möhsün Sənanidən gedir.

O, 19 iyun 1900-cü ildə Tiflisin "Şeytanbazar" məhəlləsində ruhani ailəsində anadan olub. Səhnə həvəsi onda yeniyetmə yaşlarından baş qaldırıb. O, yerli teatrların və Tiflisə qastrola gələn artistlərin tamaşalarına böyük həvəslə baxıb. Möhsün həm teatr aktyorlarının oyununa, həm də meydanlarda oxuyan dərvişlərin səsinə fikir verib və onları təqlid edib. Bu minvalla özünün oxumaq qabiliyyətini inkişaf etdirib.

1911-ci ildə birinci dəfə geniş izdiham qarşısına çıxıb. Böyük həyəcan keçirsə də, onun çıxışı dinləyicilərə, tamaşaçılara dərin təsir bağışlayıb. 1912-ci ildə kiçik həvəskarlar dərnəyinə qoşulub və bu dərnəkdə birpərdəli səhnələrdə oynamağa başlayıb.

1915-ci ildə M.Sənani Mirzəli Abbasov, Mirseyfəddin Kirmanşahlı, Mirzəxan Quliyev, Mustafa Mərdanov və b. Tiflis truppasına cəlb ediliblər. Həmin ildə Hüseyn Ərəblinskinin iştirakı ilə hazırlanmış "Kaveyi-Ahəngər" tamaşasında Möhsünə dəmirçi Kavənin oğlunun rolunu tapşırıblar. O, bu rolu çox böyük ustalıqla ifa edib. 

Vəziyyətinin ağırlığına, maddi ehtiyac içərisində yaşamasına baxmayaraq bütün peşələrdən əl çəkib, ancaq aktyorluqla məşğul olub. Bu dövrdə Tiflis teatrı truppasında çox məşhur sənətkarlar fəaliyyət göstərib. Bunlardan: Mirzəli Abbasov, Mirzəxan Quliyev, Əşrəf Yüzbaşıyev, Mirseyfəddin Kirmanşahlı, İbrahim İsfahanlı, Tərlan xanım, Əli Əskərov, Həsən Səbri, Paşa Mahmudov, Kaftaradze, Panfiliya Tanailidi, Əli Qurbanov və b. Möhsün Sənani onların arasında ən gənc aktyor olub.

Gənc olmasına baxmayaraq, az bir zaman içərisində ona Heydər bəy, Süleyman bəy, Vəli ("Arşın mal alan"), Hambal ("Məşədi İbad"), Rzaqulu ("Nadir Şah"), Kasio ("Otello") kimi məsul rollar tapşırılıb. Həmin rollar Sənaninin aktyorluğunda bir sıçrayış yaradıb, ona həqiqi aktyor şöhrəti qazandırıb. 1915-ci ildən 1920-ci ilə kimi Tiflis teatr truppasında çalışıb. 1921-ci ildən Bakının teatr səhnələrində parlamağa başlayıb. O, nəinki teatrda, eləcə də kino sənətində də çox yadda qalan, təkrarolunmaz rollar ifa edib. Bunlardan "Səbuhi", "Bəxtiyar", "O olmasın, bu olsun", "Sehrli xalat" və s. filmləri qeyd etmək kifayətdir.

Filmoqrafiya 

1. Laert ("Hamlet", V.Şekspir)

2. Kassiol ("Otello", V.Şekspir)

3. Serqo ("Şeyx Sənan", H.Cavid)

4. Mixaylo ("Uzaq sahillərdə", H.Seyidbəyli və İ.Qasımov)

5. Sadiq ("Xoşbəxtlər", S.Rəhman)

6. Həsənağa ("Göz həkimi", İ.Səfərli)

Mükafatları 

- "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı

- "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı

- "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni 

- "Xalqlar dostluğu" ordeni

- "Şərəf nişanı" ordeni

- "Əmək veteranı" medalı 

- "Əmək igidliyinə görə" medalı

11 fevral 1981ci ildə, 80 yaşında vəfat edib. Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.06.2025)

İyunun 18-də Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində (ADMİU) Azərbaycan Milli Mətbuatının 150 illik yubileyinə həsr olunmuş “Sözün 150 İli” adlı tədbir keçirilib.

Tədbirdə universitet rəhbərliyi, professor-müəllim heyəti, Azərbaycan mətbuatının tanınmış simaları və jurnalistlər iştirak ediblər.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ADMİU-nun mətbuat katibi  Şahanə Müşfiqə istinadən xəbər verir ki, tədbirin təşkilatçısı və aparıcısı olan ADMİU-nun mətbuat katibi milli mətbuatımızın tarixinə qısa nəzər salaraq qeyd edib ki, 150 il öncə Həsən bəy Zərdabinin qələmindən süzülən ilk sətirlər bu torpaqda azad fikrin, ictimai düşüncənin və mədəni maarifçiliyin təməlini qoydu. “Əkinçi” ilə başlayan bu yol bu gün də davam edir – qələmlə, səslə, səhnə ilə…

ADMİU-nun rektoru Əməkdar İncəsənət xadimi, professor Ceyran Mahmudova çıxış edərək qonaqları salamlayıb, onları rəhbərlik etdiyi ali təhsil müəssisəsində görməkdən məmnunluğunu ifadə edib. Azərbaycan mətbuatının 150 illik çox şərəfli və tarixi bir yol keçdiyini deyən xanım rektor bu yolda Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin də izi olduğunu vurğulayıb. O, bu gün mətbuatın müxtəlif sahələrində, xüsusən televiziyada ADMİU-nun məzunlarının uğurla fəaliyyət göstərdiyini deyərək universitet rəhbərliyinin, müəllimlərinin onlarla fəxr etdiyini əlavə edib.

Milli Mətbuatımızın 150 illik şərəfli yolunu əks etdirən video-çarx nümayiş olunub.

Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri, “525-ci qəzet”in baş redaktoru, Əməkdar mədəniyyət işçisi Rəşad Məcid çıxış edərək Azərbaycan milli mətbuatının yaranmasının 150 illik yubileyinin qeyd olunması ilə bağlı cənab Prezident İlham Əliyevin müvafiq sərəncamını xatırladıb və bu sərəncamın dövlətin mətbuata, jurnalistika və onun təmsilçilərinə olan dəyərinin daha bir nümunəsi olduğunu vurğulayıb. Bu sərəncamdan irəli gələrək müxtəlif dövlət qurumlarının Mətbuat günü ilə bağlı silsilə tədbirlər keçirdiyini deyən R.Məcid Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin bu təşəbbüsünü alqışlayıb və mətbuatımızda ADMİU-nun məzunlarının da kifayət qədər təmsil olunduğunu deyərək bayram münasibəti ilə universitet rəhbərliyini də təbrik edib.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Baş direktoru, Beynəlxalq Yazıçılar Gildiyasının üzvü, Əməkdar jurnalist, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təsisçisi Varis Yolçiyev çıxışında mədəniyyətin, ədəbiyyatın mətbuatdakı əksindən danışıb və bunun əhəmiyyətini xüsusi vurğulayıb.

Mədəniyyət Nazirliyinin Respulika Xatirə Kitabı Redaksiyasının baş redaktoru və "Yada düşdü" jurnalının baş redaktoru və təsisçisi Nəzakət Məmmədova və ADMİU-nun Kinoşünaslıq və ekran dramaturgiyası kafedrasının müdiri, Əməkdar İncəsənət xadimi, professor Əli Əmirli də çıxışlarında günün məna və önəmindən danışıb, inkişaf etməkdə olan texnologiyaların sayəsində çətin dövrlərini yaşayan çap mediasının əhəmiyyətini xüsusi vurğulayıblar.

Tədbirin davamında Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin mətbuatımızda uğurla təmsil olunan məzunlarından danışılıb. Qeyd edilib ki, mətbuatımızın 150 illik ömür yolunda Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin də izləri az deyil. Universitetin məzunları müxtəlif mətbu orqanlarda fəaliyyət göstərir, Azərbaycan jurnalistikasının inkişafına öz töhfələrini verirlər.

Daha sonra ADMİU-nun məzunları- Mədəniyyət Telekanalının direktor müavini Bəhruz Niftəliyev, İdman Telekanalının direktoru Zaur Zeynalov, “moderator.az” saytının baş redaktoru, teatrşünas Xəyalə Rəis, Baku TV-nin redaktoru Emil Hacıyev çıxış edərək öz tələbəlik illərindən və mətbuatdakı fəaliyyətlərindən danışıblar, 150 illik yubiley ərəfəsində məzun olduqları Universitet tərəfindən belə bir tədbirlə yad edilməyin sevinc və qürurunu bölüşüblər. 

Tədbirin bədii hissəsində aktyor sənəti ixtisası üzrə II kurs tələbələri Səma Muğanna və Mehriban Nuriyeva Üzeyir Hacıbəylinin “Ordan-burdan” felyetonundan parçanı ifa ediblər. Eyni zamanda Teatr sənəti fakültəsi Musiqili teatr aktyoru ixtisası üzrə 2-ci kurs E qrupunun tələbələri (Abbaslı Oktay, Xəlilli Məhərrəm, Nuriyeva Mehriban, Həsənova Tamilla, Babayev Sənan, Həbibova Fatma, Sadıqova İlahə, Sadıxlı Ziya) Ü.Hacıbəylinin "O olmasın, bu olsun" operettasından parça təqdim ediblər. Qeyd edək ki, kursun rəhbəri Əməkdar artist Qurban Məsimovdur.

Musiqi sənəti fakültəsinin tələbəsi Fərid Əzizlinin ifaları da gecəyə ayrıca rəng qatıb.

Sonda ADMİU-nun fəaliyyətini hər zaman öz səhifələrində işıqlandıran, daha geniş auditoriyaya təqdim edən bir sıra KİV nümayəndəsinə “Təşəkkürnamə”lər və Ş.Müşfiqin müəllifi olduğu, ADMİU-nun müharibə qəhrəmanlarına həsr olunmuş “Sənətdən cəbhəyə” kitabı təqdim olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.06.2025)

Barselonanın tarixi “Palau Dalmases” sarayında “Azərbaycanın rəngləri: Multikulturalizm diyarı” adlı fotosərgi açılıb. Sərgi “Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi, Barselonadakı Azərbaycanlılar Cəmiyyəti (ASB) və Barselona Azərbaycan Evinin təşkilatçılığı ilə baş tutub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Komitədən verilən məlumata görə, açılış mərasimində Barselonanın mədəniyyət qurumlarının nümayəndələri, fotoqraflar, dizaynerlər, sənətçilər, musiqiçilər və yerli sakinlər iştirak ediblər.

Sərginin əsas məqsədi Azərbaycanın zəngin mədəni irsini, dini və etnik müxtəlifliyini sənət vasitəsilə beynəlxalq ictimaiyyətə tanıtmaqdır.

Gənc və istedadlı fotoqraf Etibar Cəfərovun obyektivindən təqdim edilən Azərbaycan mənzərələri və insanları ölkənin multikultural dəyərlərini əks etdirərək sərginin əsas mövzusuna işıq tutub. Sərgi çərçivəsində fotoqraf Etibar Cəfərov müəllifi olduğu “Land of Multiculturalism” adlı kitabı Barselona Kitab Evinə hədiyyə edib.

Sərgidə siyasi elmlər doktoru, Alman Jurnalistlər Assosiasiyasının (DVPJ) üzvü Dimitris Kazarnovskisin “Azərbaycanda multikulturalizm” mövzusunda məruzəsi dinlənilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.06.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Quba filialında Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun və ADPU-nun Quba filialının birgə təşkilatçılığı ilə Azərbaycan Respublikasında “Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində ustad şair Ramiz Qusarçayının “Vətən” poemasında dil məsələləri” adlı elmi-təqdimat keçirildi.

Təqdimatdan əvvəl filialın Kitabxana və elektron resurslar şöbəsinin təşkilatçılığı ilə Azərbaycan mütəfəkkirlərinin və Ramiz Qusarçaylının əsərlərindən hazırlanmış kitab sərgisinə baxış oldu.

Tədbirin əvvəlində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirildi, şəhidlərimizin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edildi. Daha sonra Azərbaycan bayrağını qürurla dalğalandıran “Vətən” adlı video-çarx nümayiş etdirildi, “Azərbaycan Bayrağı” şeiri səsləndirildi.

Açılış nitqi ilə çıxış edən ADPU-nun Quba filialının direktoru, Azərbaycan Respublikasının qabaqcıl təhsil işçisi, fizika elmləri doktoru,

professor Yusif Alıyev qonaqları salamladı, filial üçün belə tədbirlərin əhəmiyyətini vurğuladı, AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyliyə görüşün təşkilində göstərdiyi köməkliyə görə təşəkkür etdi.

Professor Yusif Alıyev AMEA-nın Dilçilik İnstitutun Baş direktoru, professor Nadir Məmmədlinin hər sözünü gənclər üçün ustad dərsi səviyyəsində qiymətləndirərək bildirdi ki, professor Nadir Məmmədli uzun illərdir ki, Azərbaycan dilinin tarixi, strukturu, funksional üslubları və müasir çağırışları istiqamətində sanballı elmi araşdırmalar apararaq milli dil siyasətinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. 

Filialın Azərbaycan-Özbəkistan Türk Dünyası Tanıtım və Kültür Mərkəzində təşkil edilən tədbirdə professor Yusif Alıyev bildirdi ki, Azərbaycan poeziyasının tanınmış siması, vətənpərvər şair, xalq ruhunun tərənnümçüsü Ramiz Qusarçaylının “Vətən” poemasında dil məsələlərinə həsr olunmuş bu dəyərli tədbir “Vətən” poemasının həm bədii-estetik yükünə, həm də dilin zəngin ifadə imkanlarına görə diqqətəlayiqdir. Ramiz Qusarçaylı ana dilimizi təkcə poeziyanın daşıyıcısı deyil, eyni zamanda bir milli dəyər kimi yaşadır. Onun poetik dili xalq danışığından, folklordan, milli təfəkkürdən qidalanır və bu da əsərin oxucu ilə təbii ünsiyyətini təmin edir. Bu poemada dil sadəcə vasitə deyil, bir ruhdur, bir kimlikdir.

Daha sonra professor Yusif Alıyev “Vətən” poemasının yazılması ilə bağlı xoş xatirələrini bölüşdü. 

Tədbirdə çıxış edən Quba Rayon İcra Hakimiyyəti Başçısının müavini Səidə Abasova qonaqları Quba RİH başçısı İlqar Mahmudovun adından salamladı və “Vətən” poemasının milli-mənəvi dəyərimizə çevrilməsindən bəhs etdi.

AMEA-nın Dilçilik İnstitutunun Baş direktoru, filologiya elmləri doktoru, professor Nadir Məmmədli çıxışında bu dəyərli tədbirdə iştirak etməkdən böyük məmnunluq duyduğunu bildirdi, dəvətə və yüksək qonaqpərvərliyə görə ADPU-nun Quba filialının rəhbərliyinə, xüsusilə dəyərli elm adamı, professor Yusif Alıyevə dərin təşəkkür etdi.

Professor Nadir Məmmədli çıxışında xüsusi olaraq qeyd etdi ki, “Azərbaycan ədəbiyyatının tanınmış siması, müasir poeziyamızın səsi və nəfəsi olan Ramiz Qusarçaylının “Vətən” poemasının dil və üslub xüsusiyyətləri üzərində dayanmaq, bu əsərin bədii dəyərini dilçilik prizmasından qiymətləndirmək olduqca yerində və vacib təşəbbüsdür. 

Professor Nadir Məmmədli həm də AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəylinin salamlarını çatdırıb, dəyərli akademikin Azərbaycan dilinin qorunmasındakı və dilçiliyimizin inkişafındakı hər məsələdə xüsusi diqqət ayırmasını, dəstəyini qeyd etdi.

“Vətən naminə” Şəhid Ailələrinə Dəstək İctimai Birliyinin sədri, Vətən Müharibəsi Şəhidi Miqdad Abduləlimovun anası Tünzalə Abduləlimova “Vətən” poemasının şəhidlərimizin ruhuna olan ən gözəl ithaf kimi dəyərləndirdi və poemanın müəllifini “Vətən Naminə” İctimai Birliyi tərəfindən Fəxri Fərmanla təltif etdi, Şəhid ailələrinə göstərilən diqqət və qayğıya görə ADPU-nun Quba filialının direktoru professor Yusif Alıyevə də öz təşəkkürlərini ifadə etdi.

Sonra Quba Rayon Statistika İdarəsinin rəisi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, şair Sahib Məmmədov, filialın Keyfiyyətin təminatı şöbəsinin müdiri, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru Pərvanə Rzayeva, baş müəllim, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Aytən Qurbanova, filologiya kafedrasının baş müəllimi Rahib Alpanlının çıxışları dinlənildi, filologiya kafedrasının baş müəllimi Kəmalə Bayramova və filialın II tədris ili tələbəsi Günəş İskəndərovun təqdimatında “Vətən” poemasından parçalar səsləndirildi, filialın əməkdaşları dosent Gülşən Ağabəyin, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru Aysel Şeydayevanın və Elza Orucovanın sualları cavablandırıldı.

Sonda kürsüyə Ramiz Qusarçaylı dəvət olundu, tədbirin yüksək səviyyədə ərsəyə gəlməsində müstəsna rolu olan ADPU-nun Quba filialının direktoru professor Yusif Alıyevə, eləcə də əməyi keçən hər kəsə, tədbirdə iştirak edən qazilərə və şəhid ailələrinə,  Quba Rayon İcra Hakimiyyəti Başçısının müavini Səidə Abasovaya, AMEA-nın Dilçilik İnstitutunun Baş direktoru, filologiya elmləri doktoru, professor Nadir Məmmədliyə, “Vətən” poemasın dil və  fəlsəfəsindən bəhs edən dəyərli çıxışçılara və hörmətli qonaqlara öz təşəkkürlərini ifadə etdi.

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetin Quba filialının Elmi Şurasının qərarı ilə Azərbaycanda dilçilik elminin inkişafındakı müstəsna xidmətlərinə və ADPU-nun Quba filialı ilə səmərəli əməkdaşlığına görə AMEA-nın Dilçilik İnstitutunun Baş direktoru, professor Nadir Məmmədli və Azərbaycan tarixinin nəzmə çəkilməsi və tanıdılması istiqamətindəki xidmətlərinə və ADPU-nun Quba filialı ilə yaxından əlaqəsinə görə “Vətən” poemasının müəllifi Ramiz Qusarçaylı Fəxri Diplomla təltif edildilər. 

Tədbir Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetin Quba filialının Heydər Əliyev lektoriyasının müdiri Nəhayət Şirinovanın aparıcılığı ilə keçirilirdi. 

Tədbir xatirə fotolarının çəkilməsi ilə sona çatdı. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.06.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dərdlərin də gözəli, çirkini olur. Dərdin gözəli insanı şükr etməyə, onunla barışmağa çağırır. İnsana çətinliklərə sinə gərməyi öyrədir, onu paklaşdırır. Dərd də var ki, çirkindir, insanın rahatlığını əlindən alır, qəlbini göynədir, həyat nizamını pozur, onu sarsıdır. Və bütün dərdlərin də, bir təsəllisi var- Şükür Yaradanın məsləhətinə!..

Bu qəddar, amansız, fani dünyadan,

Köçənlər qovuşur Haqqa, nə dərdi?

Ölüm- ölənlərə bir sakit ada,

Ölüm- qalanlara ən ağır dərddir...

Bəli, bu dəfə sizə bir vaxtlar AMEA Əlyazmalar İnstitutunda təsəvvüf ədəbiyyatını araşdıran, artıq bir neçə aydır ki, haqqa qovuşan Nəzakət Məmmədlidən danışmaq istəyirəm...

Rəfiqəsi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Səadət Şıxıyeva onun haqqında yazır: “Təsəvvüf ədəbiyyatının, orta çağ bəlağət elminin tədqiqatçısı və təbliğatçısı Nəzakət xanımın qəfil vəfatı nəinki onu yaxından, hətta uzaqdan tanıyan hər kəsin qəlbini göynətdi, içdən sızlatdı. Kim idi Nəzakət Məmmədli? Bu suala dolğun cavab vermək üçün gərək məqalələr toplusu, xatirələr kitabı yazıla. Yoxsa ki, kiçik bir yazıda bir elm fədaisinin, bir bədii söz sərrafının gerçək portretini yaratmaq olduqca çətindir. Rəsmi təqdimatlara baxılarsa, Nəzakət Məmmədli AMEA-nın M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda baş elmi işçisi, filologiya elmləri doktoru, dosent, Xəzər Universitetinin Mövlana Ədəbi-Fəlsəfi Araşdırmalar İnstitutunun direktoru idi. İlk baxışda o, həmin vəzifələrdə işləyən onlarla elmi əməkdaşdan biri kimi görünəcək. Amma Nəzakət xanımı bu rəsmi adları daşıyan digərlərindən - onlarla baş elmi işçi, filologiya elmləri doktoru, dosent, direktor və s.-dən fərqləndirən bir özəlliyi vardı ki, bu da onun elmi fəaliyyətinə təkcə əqli-məntiqi imkanları ilə deyil, ruhi-hissi varlığı ilə də bir rəng qata bilməsi idi. O, tədqiq etdiyi mətni öncə ruh gözüylə görüb daha sonra məntiqi ilə dəyərləndirərək təqdim etməyi bacardığından özünün fərdi və fərqli üslubunu formalaşdıra bilmişdi...”

Güclü xarakteri vardı. Milli dəyərlərə, adət-ənənələrimizə bağlı xanım idi. Mehriban rəftarı, mədəni davranışı ilə seçilirdi. Əliaçıq və səxavətliydi. Öz işini çox sevirdi. Çalışmaqdan zövq alırdı...

Deyirdi ki:- “Nizamini təsəvvüf baxımından təhlil etmək üçün ilk növbədə onun əsərlərini orijinaldan oxumaq, təsəvvüfi terminologiyaya, simvol və məcazlara bələd olmaq, digər sufi şairlərin əsərləri ilə tanış olmaq lazımdır. Nizaminin "Xosrov və Şirin" əsəri ilə ən çox üstə-üstə düşən məqamların müşahidə edildiyi əsər Əttarın "Xosrovnamə" məsnəvisidir. Əttar bu əsərin əvvəlində bir dostunun xahişi ilə özünə xas olan tərzdə, yəni aşiqanə dastan, mənzum roman şəklində əsər yazdığını qeyd edir. Əttarın "Xosrovnamə"sini bəzən, onun təsəvvüfi olmayan yeganə əsəri kimi qiymətləndirsələr də, əslində bu əsər də təsəvvüfi məzmundadır. Lakin bu mənzum eşq dastanında təsəvvüf, Əttarın digər əsərlərində olduğu kimi qabarıq şəkildə görünmür, Nizaminin əsərlərindəki kimi, daha dərin qatlarda, daha gizli və simvolik şəkildə ifadə edilir.Nizami, Makedoniyalı İskəndəri "Allah və peyğəmbər" dinini yayan, təbliğ edən bir şəxs kimi verməklə, eləcə də Xosrovun yuxuda Həzrət Məhəmmədi görərək islamı qəbul etməsini təsvir etməklə dövrünün təsəvvüfi görüşlərinə uyğun olaraq Nuri-Məhəmmədiyyə və Həqiqəti-Məhəmmədiyyə ideyalarını təsdiqləmiş olur...”

Səadət Şıxıyeva daha sonra yazır: “Nəzakət Məmmədli Azərbaycandan başqa bir çox ölkələrdə- Türkiyə, İran, Yaponiya, Hindistan, Kıbrıs, Rusiya, Özbəkistan, Qazaxıstan və s. təşkil olunan konfranslarda erudisiyası, elmi hazırlığı, gözəl nitqi, fitrətində olan yapışıq və nəzakəti ilə Azərbaycanı ləyaqətlə təmsil edirdi, həm özünə, həm də ölkəmizə çox sayda dostlar qazandırmışdı. Olduğu ölkələrdə türk, fars. ingilis və rus dillərində təqdim etdiyi çıxışlarının mətnini hər zəhmətə qatlaşaraq özü hazırlayar, gözəl qiraətlə oxuduğu şeir haşiyələri ilə elmi çıxışlarına canlılıq qatmağı və cazibə verməyi bacarırdı. Nəzakət xanım illərdən bəri üzərində işlədiyi, vaxtsız yetişən əcəlin natamam qoyduğu əsərləri də var: Mir Həmzə Seyid  Nigarinin farsca divanı və "Həştbehiştnamə"sinın tərcüməsi, Mövlananın "Məsnəvi"sinin farscadan tərcüməsi, Fəridəddin Əttarın farsca "Pəndnamə"sini eyniadlı əsərlərlə müqayisə etdiyi monoqrafiya və s..”

Nəzakət xanım 25 dekabr 1971-ci ildə Sabirabad rayonunda anadan olmuşdu. 1989-cu ildə orta məktəbi medalla, 1994-cü ildə isə Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdi. Elə həmin il də AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasına daxil olmuşdu. 2002-ci ildə AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunun Türkdilli əlyazmaların tədqiqi şöbəsində elmi işçi kimi işə başlamışdı. 2010-cu ildən böyük elmi işçi, 2012-ci ildən isə aparıcı elmi işçi vəzifəsində çalışırdı. 2000-ci ildə "Füzulinin "Leyli və Məcnun" əsərində təsəvvüf və onun bədii ifadə sistemi" mövzusunda namizədlik, 2023-cü ildə "Fəridəddin Əttar və Azərbaycan ədəbiyyatı" mövzusunda doktorluq dissertasiyalarını müdafiə etmişdi... 

"Sufilərə görə, Əqli-Küll bir nurdur ki, buna "Nuri-Məhəmmədiyyə" deyirlər. "Həqiqəti-Məhəmmədiyyə" bütün kamal sifətlərinin cəmidir. Məşhur bir hədisə görə, Allah-Taala ilk olaraq Məhəmməd Peyğəmbərin nurunu yaradıb, ondan sonra mərhələ-mərhələ peyğəmbərlərin, övliyaların və digər məxluqatın ruhunu xəlq edib. Həzrət Məhəmmədin peyğəmbərliyi Həzrət Adəmin peyğəmbərliyindən daha öncə mövcud olub."- söyləyirdi.

Bəli, haqqında söhbət açdığım filologiya elmləri doktoru, dosent Nəzakət Məmmədli 2025-ci ilin fevral ayında qəfil ürəktutmadan vəfat edib. Onun ölümü nəinki doğmaları, əzizləri üçün bir dərd, Azərbaycan elminə bir itgi olub...

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.06.2025)

Şərqi Qazaxıstan vilayətinin Katon-Karagay rayonunda təşkil olunan “Altay – Türk Dünyasının Beşiyi” adlı Beynəlxalq Musiqi Festivalı, beynəlxalq aşıq deyişməsi (aytış) və elmi konfranslar kimi bir sıra mədəni tədbirlər çərçivəsində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu yanında fəaliyyət göstərən Bərpaçılar, Tarixçilər və Memarlardan ibarət Məşvərət Şurasının “Berel” qoruq-muzeyinə səfəri baş tutub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondundan verilən məlumata görə, fond tərəfindən təşkil olunmuş bu səfərin məqsədi ekspert diqqətini Altayın unikal tarixi-mədəni irsinə yönəltmək və onun qorunması üçün elmi əsaslandırılmış tövsiyələrin hazırlanmasına təkan vermək olub.

Türk ölkələrini təmsil edən Şura üzvləri memarlıq və bərbaçılıq, arxeologiya və abidələrin qorunması sahəsində çoxillik təcrübəyə malik aparıcı mütəxəssislərdir. Belə ki, dünya miqyasında vacib hesab edilən abidələrin bərpası üzrə uğurla həyata keçirilmiş layihələrin müəllifləri, elmi araşdırmalar və mədəni irsin qorunması sahəsində praktik fəaliyyətləri ilə tanınırlar.

“Berel” qoruq-muzeyinə səfər çərçivəsində iştirakçılar Sak mədəniyyəti dövrünə aid qiymətli artefaktları ilə zəngin olan Berel kurqanlarını ətraflı şəkildə tədqiq ediblər. Bu kurqanlar yalnız elmi baxımdan deyil, həm də türk xalqlarının tarixi və mədəni ardıcıllığında mühüm  halqa kimi qiymətləndirilib.

Ekspertlərin apardıqları müşahidə və təhlillər nəticəsində abidələrin konservasiyası və muzeyləşdirilməsi üzrə kompleks proqramların hazırlanması, unikal obyektlərin mühafizəsinin gücləndirilməsi, həmçinin yerli və beynəlxalq elmi ictimaiyyətin birgə tədqiqatlara cəlb olunmasının vacibliyi qeyd olunub. Regionun təbii və iqlim baxımından həssas şəraitində arxeoloji tapıntıların davamlı şəkildə qorunmasına dair metodiki tövsiyələrin hazırlanması prioritet istiqamət kimi müəyyənləşdirilib.

Görüş zamanı həmçinin ənənəvi biliklərin müasir bərpa texnologiyaları ilə inteqrasiyası və türk dünyasının birgə elmi-mədəni platforması çərçivəsində beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi perspektivləri də müzakirə olunub.

Berel arxeoloji kompleksinə edilən səfər yalnız peşəkar missiya deyil, eyni zamanda ortaq mədəni irsin birləşdirici rolu baxımından rəmzi əhəmiyyət daşıyıb.

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu türk xalqlarının dəyərli tarixi irsinin qorunması və tanıdılması istiqamətində təşəbbüsləri dəstəkləməyə davam edəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.06.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünən Vətəni üçün düşmən səngərinə yollanmazdan öncə ailəsinə məktub yazan, onlarla vidalaşan qəhrəman Mübariz İbrahimovun anım günü idi.

Nu heç vaxt xalqımız unutmayacaq. Minlərlə gənc onu özünə örnək seçib.

Mübariz İbrahimov 7 fevral 1988-ci ildə dünyaya gəlmişdi.

O, adi bir kənddə – Biləsuvarın Əliabad kəndində dünyaya göz açmışdı. 1988-ci ilin soyuq fevral ayı idi. Təbiət qışın son nəfəsini çəkərkən, ana torpaq yeni bir oğlunu bağrına basırdı. Bu uşaq sadəcə bir körpə deyildi – Vətənin alnına yazılmış müqəddəs bir tale idi. Adını "Mübariz" qoydular – sanki qismətinə yazılan mücadiləni, döyüşkənliyi, qeyrəti qabaqcadan ifadə edən bir ad...

Uşaqlıq illərində sakit, amma iradəli bir uşaq idi. Məktəbdə dərslərinə ciddi yanaşar, vətən, tarix, qəhrəmanlıqla bağlı kitablara maraq göstərərdi. Döyüş filmlərinə baxar, əsgərlərə bənzəməyə çalışar, hətta kiçik yaşlarından “vətən uğrunda ölmək” nə deməkdir sualına cavab tapmağa çalışardı. Hələ o vaxtlardan ürəyində bir atəş yanırdı – bu atəş vətən eşqi idi.

2006-cı ildə hərbi xidmətə çağırıldı. Hər kəs üçün adi bir borc olan bu yol, Mübariz üçün bir amala çevrildi. Daxili Qoşunların xüsusi təyinatlı dəstəsində xidmət göstərdi. Gözlə görülməyən bir sükunətlə hazırlıq keçdi, dözümlü, cəsur, prinsipial bir əsgər kimi tanındı. Hərbi xidmətini başa vurdu, amma içindəki Vətən çağırışı onu yenidən cəbhəyə çəkdi. 2009-cu ildə könüllü olaraq yenidən ordu sıralarına yazıldı. Bu dəfə artıq rütbəli hərbçi – gizir kimi.

O, Vətən torpaqlarının bölündüyü, susqunluğun sanki həqiqətə çevrildiyi zamanlarda, sükutu qırmaq istəyirdi. Bilirdi ki, şəhidlik bir yoxluq deyil, əksinə, sonsuz bir varlıqdır. Onun inancı belə idi: “Əgər şəhid olsam, məni Vətən bilsin, düşmən tanısın!”

2010-cu ilin iyun ayında, gecənin qaranlığında Mübariz sükutu pozdu. Təkbaşına düşmən mövqelərinə keçdi. O gecə heç bir sirena çalmadı, amma torpağın ruhu titrədi. Mübariz 5 saat tək döyüşdü – sanki bir orduya bərabər idi. Qəlbində min illərin haqqı, əlində silah, arxasında isə millətinin qüruru vardı. Düşmənə ciddi itkilər verdirdi, qorxuya qərq etdi onları. Amma nəticədə o, şəhid oldu. Lakin bu şəhidlik bir susqunluq deyildi – bu, sükutu sındıran çağırış idi.

*Şəhid olsam ağlamayın, əksinə sevinin ki o mərtəbəyə yüksəldim* 

Fərqli hiss edirdim, hiss edirdim ki nəsə etmək istəyir, nəsə düşünür, amma mən həmişə onu sakitləşdirməyə çalışırdım ki, darıxma, müharibə olsa döyüşərsən. O, döyüşmək istəyirdi. İstəyirdi ki düşməndən qisas alsın. Bilərəkdən, düşünmədən həyatından, şirin canından keçmək- hər adam onu edə bilməz. Bu qərarı qəbul etmək çətindi. O, isə bu addımı atdı, Şəhid oldu.

(atası - Ağakərim İbrahimov)

Həmişə deyirdi haqqınızı halal edin getmək var, dönmək yoxdur. Bunu həmişə deyirdi. Bizi buna öyrəşdirmişdi. Hər gedəndə halallıq alırdı. Biz uşaqlığında da, gəncliyində də ondan inciməmişik.

(Şamama İbrahimova)

_Ondan Vətəni sevməyi öyrənmişəm - ilk öncə necə Vətəni sevmək lazımdı, Vətən necə Vətənə xidmət etmək lazımdır. O, Vətəni daim sevirdi. Hamıya məsləhət görürdü ki, xidmətini kişi kimi etsin. Nəinki mən bütün Azərbaycan ordusu üçün bir nümunədi. O, xalqı qaldırdı ayağa, Vətəni qaldırdı. Bildirdi ki Vətəni sevmək lazımdı, Vətən var.

(Faiq Hacıyev -əsgər)

Ayın 17-si günü zəng vurdu, saat 11 olardı. Bol-bol sədəqlər paylayın, ibadətlərinizi vaxtında edin. Uşaqları evləndirin, - dedi.

(Ailəsi)

_Mən oğlumu tanıyıram, bilirəm ki heç vaxt düşmən qabağından qaçmaz. O, heç vaxt səngəri qoyub qaçmaz, eve gəlməz. Bunu mən öz varlığım kimi bilirəm. Ola bilməz. Siz nə danışırsınız? Bilmirəm siz kimsiz. Onu o tərəfdə axtarın, mümkünsə ona kömək göndərin.

(Ağakərim İbrahimov)

_Televizora baxırdı, dedi ürəyimə damıb ki öləcəm, dedim, Allah eləməsin. 08:00-da məşq eləmək vaxtı idi. Özü ilə bərabər bütün əsgərləri də yığırdı. Hətta mən idman eləməyən insan, məndə də maraq yaratmışdı. İdman eləyə-eləyə vətənpərvərlik haqqında danışardı onlara. Mən sevinirəm ki o arzusuna çatdı. Təki bu hamımıza qismət olsun. Haradasa 10-un yarısı idi, dedim Mübariz, sən cavabdehsən şəxsi heyətə, dedi, baş üstə. Elə bu anda atəşkəs pozuldu, gəlmək istədi. Dedim, sən şəxsi heyətlə işlə, mən qalxıram. Gördüm atışma var, amma o qədər də yox. 20-25 dəqiqə gözlədim, qayıtdım. Gördüm ki, Mübariz yoxdu. Soruşdum, dedilər ki, posta qalxıb. Dedim, ordan gəlirəm, görmədim onu, ora bir yol var. Qalxdım yuxarı, gördüm yoxdur. Mübarizə zəng etdim, əvvəl çatdı, sonra zəng çatmadı. Bölük komandirinə zəng vurdum, ərz etdim ki, Mübariz yoxdu…

(Tural Həsənov - tağım komandiri)

Gecə 11-12 radələrində Borsullu kəndinin postundan istifadə edərək düşmən tərəfə hərəkət etmişdir. O, minalanmış sahəni uğurla keçib getmişdir.

(İradə İsaq - jurnalist)

Gizir Mübariz İbrahimov 18 iyun 2010-cu ildə Tərtər rayonunda qeyri - bərabər döyüşdə şücaət göstərərək Şəhidlik məqamına ucaldı.

Onun cəsədi düşmən torpağında qaldı. 141 gün... Azərbaycan xalqı onun yolunu gözlədi. Nəhayət, 6 noyabrda cəsədi Vətənə qaytarıldı. Bakıda, II Fəxri Xiyabanda dəfn olundu – orada, ən böyük oğulların yanında.

Azərbaycan Prezidenti tərəfindən “Milli Qəhrəman” adı verildi ona. Azərbaycanın "ilin adamı" adına layiq görüldü. Biləsuvardakı məktəb, küçələr, abidələr, hətta Türkiyədə hərbi texnikalar onun adını daşımağa başladı. O, fiziki olaraq bu dünyadan köçsə də, ruhu ilə minlərlə gəncin yoluna işıq oldu.

Mübariz təkcə bir hərbçi deyildi. O, cəsarətin, qürurun, səssiz qiyamın rəmzinə çevrildi. Vətən uğrunda canını fəda edənlərin dilində yeni bir dua, tarixdə isə əbədi bir iz oldu. Onun adı gələndə insanlar başını dik tutur, gözləri dolur – çünki bu ad torpağın öz səsinə çevrilib.

"Əgər şəhid olsam, məni itmiş saymayın... Mən Vətənin zirvəsinə yüksəlmişəm" – Mübariz İbrahimovun həyat fəlsəfəsi bu idi. O, bir döyüşçü kimi getdi, bir əfsanə kimi qayıtdı...

Azərbaycan xalqı igid oğlu ilə fəxr edir, qürur duyur. Vəfatından 15 il keçsə də o unudulmur, inşəAllah Vətən var olduqca da onun adını yaşadacağıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.06.2025)

13 iyun tarixində YUNESKO-nun Paris şəhərində yerləşən mənzil qərargahında görkəmli qazax bəstəkarı və dirijoru Nurgisa Tlendiyevın anadan olmasının 100 illiyinə həsr olunmuş “İlhamın kökləri: Nurgisa Tlendiyevin irsi” adlı Xalq Musiqi Alətləri Üzrə Beynəlxalq Sərginin təntənəli açılış mərasimi keçirilib. Yubiley YUNESKO-nun tarixi əhəmiyyətə malik yubileylərin siyahısına daxil edilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondundan verilən məlumata görə, tədbir Qazaxıstan Respublikasının YUNESKO yanında Daimi Nümayəndəliyi, Almatı şəhərinin Akimatı və Almatı şəhəri Muzeylər Birliyinin təşkilatçılığı, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun fəal dəstəyi ilə reallaşdırılıb.

Açılış mərasimində Qazaxıstan Respublikasının UNESCO yanında Daimi Nümayəndəsi və Səfiri cənab Askar Abdrakhmanov, UNESCO-nun Mədəniyyət işləri üzrə Baş direktor müavini cənab Ernesto Ottone, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun Prezidenti xanım Aktotı Raimkulova, Qazaxıstan Dövlət Akademik Folklor-Etnoqrafik “Otyrar Sazy” orkestrinin baş dirijoru, bəstəkarın qızı və tədbirin fəxri qonağı xanım Dinara Tlendiyeva çıxış ediblər.

Xanım Aktotı Raimkulova öz çıxışında Nurgisa Tlendiyevın yalnız qazax xalq musiqisi deyil, ümumilikdə türk xalqlarının folklor musiqi ənənələrinin beynəlxalq miqyasda inkişafına verdiyi misilsiz töhfəni vurğulayıb. O, eyni zamanda sərginin yüksək səviyyədə təşkil olunduğunu və türk dünyasının musiqi irsinin qorunması və təbliği baxımından əhəmiyyətini qeyd edib.

Sərgidə Yıxlas adına Qazax Milli Musiqi Alətləri Muzeyinin kolleksiyasından türk xalqlarına məxsus musiqi alətləri nümayiş etdirilib.

Tədbir konsert proqramı ilə müşayiət olunub. Çıxış edənlər sırasında Nurgisa Tlendiyevin Memorial Muzeyinin əməkdaşı Erkin Kudaybergenov (dombyra), “Turan” folklor-etnoqrafik ansamblının solisti və Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun tədqiqat üzrə mütəxəssisi Serik Nurmoldayev (sıbızğı, şankobız, sazsırnay) olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)