İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Həqiqətən də qızıl səsli xanəndələrimizdən idi. Muğam və təsnifləri, xalq mahnılarını xüsusi ecazkarlıqla oxuyurdu, necə deyərlər, zəngulələri könül oxşayırdı.

Ağaxan Abdullayevdən danışıram. Bu gün onu anacağıq.

Ağaxan Abdullayev 6 fevral 1950-ci ildə Bakı şəhərinin Əmircan kəndində anadan olub. 1958–1968-ci illərdə 84 saylı orta məkəbdə təhsil alıb. 1969–1973-cü illərdə A.Zeynallı adına Orta İxtisas Muiqi Məktəbində Nəriman Əliyevin sinifində təhsil alıb.

1973-cü ildə Əbilov adına Mədəniyyət evində muğam ixtisası üzrə müəllim vəzifəsinə dəvət olunub. 1977-ci ildən A.Zeynallı adına musiqi məktəbində muğam müəllimi kimi çalışıb.

1975-ci ildə Filarmoniyanın səhnəsində fəaliyyətə başlayıb. Rusiya, Qazaxıstan, Gürcüstan, Özbəkistan, ABŞ, Kanada, Almaniya, Hollandiya, İsveç, Belçika, Avstriya, Fransa, Avstraliya, Hindistan, İraq, Tunis, Türkiyə, İran və s. ölkələrdə konsert proqramları ilə çıxışlar edib.

Filmoqrafiya

1. Ver sözə ehya ki... (film, 1989)

2. Dağıdılmış körpülər (film, 1996)

3. Abşeron lövhələri (film, 2004) (qısametrajlı sənədli film)

4. Küçələrə su səpmişəm (film, 2004)

5. Ağaxan (film, 2006)

6. Bakı bağları. Nardaran (film, 2007)

7. Biz qayıdacağıq (film, 2007)

8. Biz qayıdacağıq (veriliş, 2007)

9. Muğam (veriliş, 2007)

10. Əslində Ağaxan Abdullayev (2005)

Mükafatları

1. "Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti" fəxri adı — 3 fevral 1993

2. "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adı — 24 may 1998

3. "Humay" milli mükafatı — 2002

4. "Şöhrət" ordeni — 3 fevral 2010

5. "Qızıl çinar" beynəlxalq mükafatı — 10 may 2015

2000-ci ildə pedaqoji fəaliyyətinə görə Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi Kollegiyasının Fəxri fərmanı, 2001-ci ildə Azərbaycan Respublikası Simurq Milli Mükafat Fondu, 2003-cü ildə "Yaşa Azərbaycan" mükafatı ilə təltif olunub.

Uzun illər xərçəng xəstəliyindən əziyyət çəkən Ağaxan Abdullayev 25 dekabr 2016-cı ildə 66 yaşında, Bakıda vəfat edib. Vəsiyyətinə əsasən, Türkan qəsəbəsi kənd qəbiristanlığında valideynlərinin yanında torpağa tapşırılıb.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Gədəbəy öz saf təbiəti, dağı-daşı ilə aşıq musiqisinə qol-qanad verib həmişə, ordan çox mahir ustad aşıqlar çıxıbdır. Amma saz şeiri və söz şeiri qoşaymış. Bu ellər sevilən, rəğbət qazanana şairlər oylağıdır həm də. Belə şairlərdən biri də İlyas Tapdıq olub ki. Bu gün onun anım günüdür.

İlyas Tapdıq 1934-cü il noyabrın 30-da Gədəbəy rayonunun Əli İsmayıllı kəndində doğulub. Gədəbəyin Kiçik Qaramurad kəndində orta məktəbi bitirdikdən sonra APİ-nin dil və ədəbiyyat fakültəsində təhsil alıb. Ədəbi yaradıcılığa tələbəlik dövründə "Azərbaycan" jurnalında dərc olunan "Bakının gecəsi" şerilə başlayıb.

 Uşaqgəncnəşrdə redaktor (1957–1962), Azərnəşrdə redaktor, böyük redaktor (1962–1968), "Gənclik" nəşriyyatında böyük redaktor, redaksiya müdiri, baş redaktor (1968–1976), Azərbaycan Baş Mətbuat Müvəkkilliyində qrup rəhbəri (1976–1978), Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində televiziya gənclər baş redaksiyasının baş redaktoru olub.

 Azərnəşrdə bədii ədəbiyyat şöbəsinin müdiri (1989–1992), Türkiyənin Ankara şəhərində Türk Standartları İnstitutunda və Xarici İşlər Nazirliyi və kalkınma ajansında müəllim, "Azərbaycan" qəzetinin Türkiyə üzrə xüsusi müxbiri (1992–1995) vəzifələrində işləyib.

İlyas Tapdıq müasir uşaq ədəbiyyatının tanınan nümayəndələrindəndir. Şairin uşaq əsərlərinin mühüm bir qismini yurdumuzun təbiətinə, gözəlliklərinə həsr olunan əsərlər təşkil edir. "Bildirçin" uşaqların çox sevdiyi, həvəslə əzbərlədiyi, söylədiyi əsərlərdəndir. "Dəmirağac" şeirində təbiətin möcüzəsi olan dəmirağacın xüsusiyyətləri poetik bir dillə bəhs edilir. "Bir evim var…" şeiri şifahi xalq ədəbiyyatının tapmaca janrında istifadə yolu ilə yazılıb.

Kitabları:

1. Kəndimizin çobanı. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1955, 16 səh.

2. Bulaq başında. Bakı: Azərnəşr, 1958, 66 səh.

3. Gözlər. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1959, 112 səh.

4. Xumar. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1960, 16 səh.

5. Arxalı dağlar. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1962, 112 səh.

6. Bir eşqin şimşəyi. Bakı: Azərnəşr, 1966, 156 səh.

7. Çimnaz oynayır. Bakı: Gənclik, 1967, 48 səh.

8. Əksim və qəlbim. Bakı: Gənclik, 1968, 216 səh.

Tərcümələri

(rus dilindən)

- İki xoruz (Litva xalq şeri). Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1961, 16 səh.

- V. Suteyev. Miyo eləyən kim idi? Bakı: Azərnəşr, 1964, 20 səh.

- M. Zoşşenko. Kələkbazlar və ağıllılar. Bakı: Gənclik, 1968, 24 səh.

- E. Mejelaytis. Dovşan-oğlan. Bakı: Gənclik, 1969, 16 səh.

- Berestov. Səhər laylası. Bakı: Gənclik, 1970, 20 səh.

- İ. Pivovarova. Axşam və səhər. Bakı: Gənclik, 1972, 20 səh.

(türkmən dilindən)

1. K. Tannkuliyev. Kəpənək. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1960, 16 səh.

2. K. Tanrıkuliyev. Tovuz quşu. Bakı: Gənclik, 1977, 12 səh.

(erməni dilindən)

- Q. Qabrielyan. Mən ki, balaca deyiləm. Bakı: Gənclik, 1974, 52 səh.

1974-cü ildə şairin erməni dilindən şeir kitabı tərcümə etməsi Sovet dövrünün reallığıdır, onda sovet bayrağı altında 15 qardaş Respublika birləşmişdi. Halbuki, qarda. Dediyimiz əfi-ilandan bixəbər idik.

Ürəyindən əməliyyat olunmuş şair 25 dekabr 2016-cı ildə axşam saatlarında Bakıda, evində vəfat edib. Şair Badamdar qəbirstanlığında, həyat yoldaşının yanında dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İkinci dünya müharibəsinin qızğın çağı.

Cəbhədə mərd döyüşçülərimiz Hitler Almaniyasının qarşısında sipər şəkib, arxa cəbhədə isə mədəni həyat bir an da olsa səngimir. Çünki, mənəvi ruh qələbə üçün vacibdir, bu ruhu isə mədəniyyət verir.

O dövrdə Bakıda tetar tam güclə fəaliyyətdəydi. 17 iyun 1943-cü ildə isə bu sahədə mütərəqqi hadisə baş verdi. Tanınmış, sevilən rejissora Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti fəxri adı verildi…

Azərbaycan teatrının tanınan rejissorlarından olan Ələsgər Şərifov 25 dekabr 1909-cu ildə Şamaxıda imkanlı ailədə doğulub. Onun altı yaşı olanda ailəsi Bakıya köçüb və Ələsgər burada təhsil məktəbinə gedib. Həmin illərdə Bakı teatrının ən görkəmli simalarından biri, aktyor və rejissor, təşkilatçı Abbasmirzə Şərifzadə Ələsgərin əmisi oğlu idi. Təbii ki, bu, onun qəlbində səhnə sənətinə maraq oyanmasında mühüm rol oynayıb. Ələsgər Şərifov Bakıda Nəriman Nərimanov adına texnikumun elektromexanika fakültəsinin axşam şöbəsinə daxil olub.

Eyni zamanda 1923-cü ildə açılan teatr texnikumunun ilk tələbələri sırasında təhsil alıb. Tələbəlik illərində Mustafa Mərdanovun, Mirseyfəddin Kirmanşahlının, Süleyman Səlimbəyovun ayrı-ayrı vaxtlarda rəhbərlik etdikləri Şvarts adına klubun dram dərnəyində "İblis" (Hüseyn Cavid), "Aydın", "Sevil", "Oqtay Eloğlu" (Cəfər Cabbarlı), "Qaçaqlar" (Şiller), "Qaçaq Kərəm" (Vano Mçedaşvili) tamaşalarında baş rolları oynayıb.

Həmçinin Akademik teatrın tamaşalarında epizod rollarda səhnəyə çıxıb. 1926-cı ildə texnikumun buraxılış kursunda oxuyan Ələsgər Şərifov imtahanları vaxtından əvvəl verərək Moskvaya ali təhsil almağa gedib. Ancaq orada oxumaq ona iki il sonra nəsib olub. Buna görə Bakıya qayıdaraq aktyor işləyib. Moskvada Teatr Sənəti İnstitutunun eksperimental teatr emalatxanasında islahatçı rejissor Vsevolod Meyerxoldun kursunda iki il təhsil alıb. Ali rejissor diplomu ilə Bakıya gələndə Akademik Milli Dram Teatrının yaradıcı heyətinə qəbul olunub.

Az sonra Azərbaycanın kənd rayonlarında əhalinin mədəni səviyyəsini yüksəltınək məqsədilə Bakıda kolxoz-sovxoz Teatrı yaranıb və oranın bədii rəhbərliyi Ələsgər Şərifova tapşırılıb. Səyyar fəaliyyət göstərən kollektiv ilin üç-dörd ayını Bakıda olub tamaşalar hazırlayır, sonra həmin repertuarla rayonlara gedib tamaşalar göstərirdi. Gənc rejissor həmin teatrda Üzeyir bəy Hacıbəyovun "Arşın mal alan", "O olmasın, bu olsun", Sabit Rəhmanın təbdil etdiyi "Varlı gəlin", Cəfər Cabbarlının "Almaz", "Sevil", "Yaşar" pyeslərinə quruluşlar verib.

Ələsgər Şərifovun tamaşaya hazırladığı pyeslər içərisində tərcümə əsərləri ayrıca yer tutur:

- Aleksandr Ostrovskinin "Cehizsiz qız" (1939, 1945 və 1979. Tərcüməçi Ənvər Məmmədxanlı)

- "Tufan" (1943. Tərcüməçi Ənvər Məmmədxanlı)

- "Günahsız müqəssirlər" (1948. Tərcüməçi Rza Təhmasib)

- Aleksey Kapler və Zlotoqorovanın "Lenin" (1940. Tərcüməçi Nigar Rəfibəyli)

- Tur qardaşları və Lev Şeyninin "Gizli döyüş" (1944. Tərcüməçi Mikayıl Rəfili)

- Boris Çirsikovun "Qaliblər" (1947. Tərcüməçi Rza Təhmasib)

- Anatoli Boryanovun "O tayda" (1949. Tərcüməçi Ənvər Məmmədxanlı)

- Georgi Mdivaninin "Kimdir müqəssir?" (1949. Tərcüməçi Sabit Rəhman)

Bu tamaşalara verdiyi quruluşlar böyük bir aktyor nəslinin yaradıcılığında mühüm əhəmiyyət daşıyıb. Ələsgər Şərifov uzun illər Milli Dram Teatrının baş rejissoru olan Ədil İsgəndərovla birgə Rəsul Rzanın "Vəfa" (1943), Məmməd Səid Ordubadinin "Dumanlı Təbriz" (1945), Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" (1956), Cabbar Məcnunbəyovun "İliç buxtası" (1958), Tofiq Kazımovla isə yuqoslav dramaturqu Branislav Nuşiçin "Nazirin xanımı" (1970. Tərcüməçi Tofiq Kazımov) tamaşalarını hazırlayıb.

Gənc Tamaşaçılar Teatrında Mirmehdi Seyidzadənin "Qızıl quş" pyesini tamaşaya hazırlayıb. Cəfər Cabbarlı adına Gəncə Dövlət Dram Teatrında Səməd Vurğunun "Xanlar" (1940) və Nikoİay Poqodinin "Kreml saatı" (1941) əsərlərinə, Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında şair-dramaturq Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" (1958) faciəsinə əlvan və parlaq quruluşlar verib. Xidmətlərinə görə “Qırmızı əmək bayrağı”, iki “Şərəf nişanı” ordeni və bir neçə medallarla təltif edilib

O, qeyd etdik, 17 iyun 1943-cü ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti, 24 may 1960-cı ildə isə xalq artisti fəxri adları ilə təltif olunub. 1982-ci il sentyabrın 9-da Bakıda vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Əlibala Məhərrəmzadə, millət vəkili. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Elə şairlər var ki, onların tale yazısını poetik gəlişmələri, misraları, sətirləri yazır. Onlar poeziya ilə nəfəs alırlar. Bu cür şairlər özlərindən sonra böyük poerik miras qoyurlar. Həm məzmunca, həm ideyaca beyhinlərə hopan bir miras.

Mən dəqiq bilirəm ki, qubalı ustad şair Ramiz Qusarçaylının “Azərbaycan bayrağı” şeiri yüz illər bunddan sonra da oxunacaq, seviləcək, təqdir ediləcək.

Bu gün şairin doğum günüdür, anadan olmasının 67-ci ildönümüdür.

Ramiz Qusarçaylı 1958-ci ilin dekabr ayının 25-də Quba rayonunun Çartəpə kəndində anadan olub. 8 illik təhsilini Çartəpə kəndində, orta təhsilini isə Bakıdakı fizika-riyaziyyat təmayüllü məktəbdə (1974–1976) alıb.

1977–1979-cu illərdə ordu sıralarında xidmət edib.  Özü də nümunəvi. Xidmət zamanı Piyadanın döyüş maşınında (BMP) atıcı-operator olub, təlimlərdə göstərdiyi şücaətlər barədə Moskvanın "Krasnaya Zvezda", Zaqafqaziya hərbi dairəsinin "Leninskaya Znamya" qəzetlərində oçerk və məqalələr dərc edilib.

Çingiz İldırım adına Azərbaycan Politexnik İnstitutunun mexanika (1980–1986), Rusiya Dövlət Sosial Universitetinin hüquqşünaslıq fakültələrində təhsil alıb, Bakı Baş Tikinti İdarəsində, "Elm və Həyat" jurnalı redaksiyasında, "Zaman" Beynəlxalq qəzetində, Quba rayon icra hakimiyyətində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb.

Taleyində Rusiya və Ukraynada yaşadığı illər də vardır. Tula və Donetsk vilayətlərində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb.

Hazırda Azərbaycan Respublikası "Azərmətbuatyayımı" ASC-nin 5 saylı Regional "Mətbuatyayımı" İdarəsinin rəisidir.

2025-ci ildə Azərbaycanda keçirilən bələdiyyə seçkilərində qələbə qazanıb.

İndi isə onun poeziya dünyasından danışaq.

Ramiz Qusarçaylı yaradıcılığa erkən uşaqlıq illərindən başlayıb, "Bağban" adlı ilk mətbu şeiri 1975-ci ildə "Azərbaycan gəncləri" qəzetində dərc edilib.

17 yaşında ikən xalq şairi Osman Sarıvəlli ona "Qusarçaylı" təxəllüsünü verib, mətbuat səhifələrində yaradıcılığı barədə məqalə ilə çıxış edərək uğurlu yol diləyib.

1993-cü ildə Qubada bölgə yazarlarını özündə birləşdirən "Ay işığı" adlı ədəbi məclis yaradıb və hazırda məclisə sədrlik edib. 1994-cü ildə "Ay işığı" adlı ədəbi məclisinin bazasında Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Quba bölməsi təsis olunub.

 2002-ci ildən 2015-ci ilə kimi Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Quba bölməsinin sədri olub, 2022-ci ildən yenidən Quba bölməsinin sədri təyin olunub.

1994-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, 2019-cu ildən isə İraq Türkman Yazarlar Birliyinin üzvüdür.

 "Çörəyim daşdan çıxır", "Ömür qapıları", "Bir çiçək axşamı", "Nə ğözəldi yolun, Allah", "Eşşəknamə", "Almalı kitab", "Gedəsən dünyanın axırınacan", "Sevgidi dünyaya qəsdim" və "Vətən" adlı şeir və poemalar, "Göyəm ağacı" adlı tərcümə kitablarının, "Quba" adlı foto-albomun, "Ay işığı" adlı beş almanaxın, onlarla elmi, bədii və publisistik məqalənin müəllifidir.

Kitabları

- "Çörəyim daşdan çıxır", Bakı: Yazıçı, 1989.

- "Ömür qapıları", Bakı: Şirvannəşr, 1999.

- "Quba" (foto-albom), Bakı: 2000.

- "Bir çiçək axşamı", Bakı: Araz, 2005.

- "Eşşəknamə", Bakı: Araz, 2006.

- "Nə gözəldi yolun, Allah", Bakı: Hüquq ədəbiyyatı, 2010.

- "Almalı kitab" Bakı: Müəllim, 2012.

- "Göyəm ağacı" (tərcümə), Bakı: 2013.

- "Gedəsən dünyanın axırınacan" Bakı: 2017.

-“Vətən”, Bakı: 2023. Mücrü nəşriyyatı.

Təltifləri

- 2009–2010-cu il üçün Prezident təqaüdçüsü olub.

- "Azərbaycan bayrağı" şeirinə görə Şahmar Əkbərzadə adına Beynəlxalq mükafatı

- "Vətən" poemasına görə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin təsis etdiyi Əhməd Cavad mükafatı

-  "Vətən" poemasına görə Türkiyə Cümhuriyyətinin "Ziya Paşa Büyük Ödülü"

-  "Dədə Ələsgər Ocağı" İctimai Birliyinin ən ali mükafatı olan "Aşıq Ələsgər – 200" yubiley medalı

- Mərkəzi Asiya Yazıçılar və Tarixçilər İttifaqının və "Əmir Teymur" Beynəlxalq Xeyriyyə Fondunun "Turan Birliyi" medalı.

-Azərbaycan Mətbuatının 150 illiyi yubiley medalı.

Ustad şairi doğum günü münasibətilə təbrik edir, ona yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulayır, hələ uzun illər doğma diyarımız Qubanı, doğma Azərbaycanımızı vəsf etməsini, por=eziyaya vicdanla xidmət etməsini arzulayıram.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər son yeni başlanğıcdır, deyirlər. Kim üçün bu dünyada, kim üçün isə cənnət, cəhənnəm adlandırdığımız bir başqa aləmdə. Amma hər iki halda son bitmək deyil, keçməkdir. Bəzən isə seçməkdir.

Hər hekayənin sonu eyni bitmir. Hər son nə tam xoşbəxtlik, nə də tam bədbəxtlik gətirər. Önəmli olan başımıza gələnlərin boşuna olmadığını anlamaqdır. Anlamağı bacarmaq həm keçməyi, həm də seçməyi bacarmaqdır. Seçimlər səni növbəti mərhələyə hazırlayar, keçidlər isə əbədi həyata…

Əslində hər ikisi həyatdan xəbər verir. İnsan isə bu iki yolun arasında dayanandır: keçən də odur, seçən də.

Keçmək cəsarət istəyir, seçmək isə məsuliyyət. Hər ikisi insanı dəyişir. Çünki həyat elə budur: eyni qalaraq davam etmək deyil, dəyişərək yol almaqdır. Bitən sadəcə mərhələdir, insan yox. İnsan hələ burdadırsa, demək ki, hələ düşünür, seçir, qərar verir. Başlanğıc üçün bir seçimi, keçid üçün isə bir ümidi var.

Bəzən ən böyük başlanğıc, bir sonu olduğu kimi qəbul edə bildiyin andan başlayır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Azərbaycan Universitetində "Poeziyada sən" adlı respublika müsabiqəsi keçirildi

Nail Zeyniyev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan Universiteti Tələbə Elmi Cəmiyyəti tərəfindən təşkil olunan "Poeziyada sən" adlı respublika müsabiqəsi uğurla başa çatdı. Gənclərin bədii yaradıcılığa cəlb olunması, poeziya sahəsində istedadlı tələbələrin aşkar edilməsi və ali təhsil müəssisələri arasında ədəbi əlaqələrin genişləndirilməsi məqsədi daşıyan müsabiqə böyük maraqla qarşılandı.

Tədbir Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himninin səsləndirilməsi ilə başladı.

Açılış mərasimində Azərbaycan Universiteti Tələbə Elmi Cəmiyyətinin sədri Solmaz İlyaszadə müsabiqənin ideyası, məqsədi və əhəmiyyəti haqqında məlumat verdi. O, gənclərin yaradıcılıq potensialının dəstəklənməsinin, poeziyanın milli-mənəvi dəyərlərin qorunması və təbliğindəki rolunun vacibliyini vurğuladı.

Azərbaycan Universitetinin elmi işlər üzrə prorektoru Yusif Qasımov iştirakçıları salamlayaraq onlara uğurlar arzuladı və bu cür layihələrin tələbələrin bədii-estetik dünyagörüşünün formalaşmasına, eyni zamanda şəxsi inkişafına mühüm töhfə verdiyini qeyd etdi.

Müsabiqədə 31 iştirakçı öz müəllifi olduqları şeirləri təqdim etdi. Təqdim olunan poetik əsərlər mövzu zənginliyi, bədii ifadə vasitələri və müəllif yanaşmaları baxımından fərqlənərək tədbirə xüsusi rəng qatdı. Ölkənin 8 ali təhsil müəssisəsini təmsil edən tələbələrin iştirakı müsabiqənin respublika miqyasını nümayiş etdirdi.

Müsabiqədə təmsil olunan universitetlər:

Azərbaycan Universiteti

Bakı Mühəndislik Universiteti

Bakı Dövlət Universiteti

Azərbaycan Dövlət Dəniz Akademiyası

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti

Azərbaycan Dövlət Memarlıq və İncəsənət Universiteti

Qərbi Kaspi Universiteti

Münsiflər heyəti:

Müsabiqə tanınmış ədəbiyyat xadimləri və mütəxəssislərdən ibarət münsiflər heyəti tərəfindən qiymətləndirildi: İntiqam Yaşar, Nail Zeyniyev, Hüseyn Hüseynli, Asif Hacıyev, Taleh Mənsur.

İştirakçıların çıxışları bədii dəyər, dil və üslub, mövzuya yanaşma və təqdimat bacarığı meyarları əsasında qiymətləndirildi.

Qaliblər:

I yer – Mustafa Məhərrəmov (Azərbaycan Dövlət Dəniz Akademiyası, Dəniz naviqasiya mühəndisliyi ixtisası, II kurs)

II yer – Abdulqadir Lətifov (Azərbaycan Universiteti, Muzey, arxiv işi və abidələrin qorunması ixtisası, IV kurs)

III yer – İlahə Kərimova (Azərbaycan Universiteti, Filologiya - İngilis dili və ədəbiyyatı ixtisası, III kurs)

Müsabiqə gənc şairlərin yaradıcılıq potensialının aşkar edilməsi, poeziyaya marağın artırılması və tələbələr arasında ədəbi mühitin formalaşdırılması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb etdi. Tədbir həmçinin iştirakçıların özünəinamının artırılmasına və bədii düşüncə tərzinin inkişafına töhfə verdi.

Azərbaycan Universiteti Tələbə Elmi Cəmiyyəti gənclərin elmi və yaradıcılıq fəaliyyətini təşviq edən, onların intellektual və mədəni inkişafına xidmət edən layihələrin həyata keçirilməsini prioritet istiqamət kimi davam etdirəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

Adı: Lətif Bəşir oğlu Səfərov

Doğum tarixi: 30 Sentyabr 1920, Şuşa

Vəfat tarixi: 9 Dekabr 1963, Bakı

Peşəsi: Aktyor, kinorejissor, ssenari müəllifi

Fəxri ad: Azərbaycan SSR‑nin Əməkdar İncəsənət Xadimi (1960)

Əvvəlcə bir kino insanının həyatı və fəaliyyəti

Lətif Səfərovun kino həyatına gəlişi çox erkən başlayıb — o, 7 yaşında rejissor Leo Murun Gilan qızı filmində uşaq aktyor kimi çəkilib və bu, onun kino aləmi ilə ilk tanışlığı olub. Daha sonra “Sevil”, “Latif”, “Qızıl kol” kimi filmlərdə uşaq obrazlarını ifa edib.

Sonradan o, Gəncə Pedaqoji Texnikumunda təhsil alıb, Bakıya dönərək kino studiyanın dublyaj şöbəsində işləməyə başlayıb. Bu işdən sonra rejissor assistenti kimi fəaliyyət göstərib və 1940‑cı ildə Moskva Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutuna daxil olub.

1950‑ci ildə o, kino rejissorluğu üzrə təhsilini uğurla bitirib və Azərbaycana dönərək “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında işləməyə başlayıb. 

Əsərləri və kino irsi

Lətif Səfərov rejissor kimi Azərbaycan kino tarixində dərin iz qoyub:

 “Bəxtiyar” (1955) — ən tanınmış və uğurlu filmi olub.

 “Qızmar günəş altında” (1957) — sosial və realist motivlərlə çəkilmiş dramdır.

 “Leyli və Məcnun” (1962) — Azərbaycan klassik ədəbiyyatını ekranlaşdıran məşhur ekran əsəridir.

O, həmçinin sənədli filmlər və kinematoqrafiya jurnalları üzərində də çalışıb, “Bakı və bakılılar” kimi kinematoqrafik layihələri də gerçəkləşdirib.

1958‑1963 illərdə Lətif Səfərov Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının sədri olub və bu vəzifədə rejissorluqla yanaşı, kino həyatının təşkili, yeni filmlərin hazırlanması və kino sahəsində gənc kadrların yetişməsi üçün çalışıb.

 Şəxsi həyat — ailə və münasibətlər

1960‑cı ildə o, məşhur müğənni Şövkət Ələkbərova ilə evlənmişdi və onların iki uşağı var idi. Bu nikah həm sənətkarlar arasında əməkdaşlıq, həm də şəxsi həyat baxımından diqqət çəkirdi.

 Faciəli son — intihar

Lətif Səfərov 9 dekabr 1963‑də öz həyatına son qoyub — ov tüfəngi ilə özünə atəş açaraq intihar etmişdir.

O, bu qərarı verərkən hazırda üzərində işlədiyi “Möcüzələr Adası” adlı film layihəsinə köklənmişdi.

Rəsmi mənbələr isə bu barədə çox konkret səbəb göstərməsə də — rejissorun dövrün çətinlikləri, yaradıcılıqda yaşadığı təzyiqlər, şəxsi stres və daxili tənhalıq kimi hisslərlə üzləşdiyi çoxlu xatirələrdə, sənət adamlarının xatirələrində qeyd olunur.

Məsələn, film redaktoru Nataliya Şneyer Lətifin son günlərini belə xatırlayırdı: o, daxildə tənhaydı, yorulmuş və ruhən çökdükdəydi. Sənət aləmində, o cümlədən yaxın çevrəsində, onun yaradıcılıq uğursuzluqları, davam edən ideyalarla bağlı gərginlik hiss etdiyi də deyilir.

Bəzi qeyri‑rəsmi mənbələrdə isə hadisənin detallarının dramatikləşdirilmiş versiyaları da dolaşır — məsələn, ov tüfənginin təsadüfən aktivləşməsi kimi — amma bunlar etibarlı sənədli mənbələrdə təsdiqlənmir və kino tarixçiləri arasında güvənilməz hesab olunur.

Belə ağır hadisələrdə səbəblər birbaşa rəsmi qaynaqlarda açıqlanmaz, çünki şəxsin ruh halı, daxili stress, yaradıcılıq təzyiqləri və şəxsi həyat məsuliyyətləri kimi elementlər çox şəxsi və kompleks olur.

 Nə üçün belə qərar verdi?

Rejissorun intiharının arxasında yatan yayğın səbəblər ola bilər — bu, konkret sənətkar üçün birbaşa sübut edilmiş deyil, amma belə qənaətlər kino tədqiqatçıları və yaxın tanışlarının xatirələrindən çıxarılır:

 Yaradıcılıq təzyiqi: Üzərində işlədiyi layihənin ağır prosesi və uğursuzluq hissi onu daxilən yorub. 

 Ruhsal yük: Ətrafdakı mühitin, ictimai gözləntilərin və şəxsi dövri stresslərin təsiri.

 Əlaqələr: Şəxsi münasibətlər və ailə yükü də əlavə emosional təzyiq yarada bilər — hərçənd bu, yalnız ehtimallardır, dəqiq təsdiqlənməyib.

 Kino tarixində yeri və irsi

Lətif Səfərov Azərbaycan kino sənətini klassik səviyyəyə çıxaran rejissorlardan biridir. Onun filmləri — Bəxtiyar, Qızmar günəş altında, Leyli və Məcnun — Azərbaycan ədəbi və kino irsini ekranlara gətirib.

Onun filmləri sosial, mədəni və ramatic motivləri ilə yadda qalır və bu gün də kino tədqiqatçılar tərəfindən öyrənilir.

 Yekun

Lətif Səfərov həm Azərbaycan kino tarixinin inkişafında önəmli rol oynamış, həm də insanlıq, sənət və yaradıcılıq təzyiqlərinin mürəkkəbliyi ilə yadda qalmış bir müəllifdir. Onun həyatı — erkən uşaq aktyorluğundan kino ustalarına qədər yolu — həm böyük uğur, həm də böyük yük idi.

Bu cür faciələr bizə göstərir ki, yaradıcılıq və əsərlərin arxasında duran insanlar da hislər, stress və təzyiq altındadırlar, və bu səbəblə də onların ruh sağlamlığına diqqət vacibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İllərin qovuşuğu mənim üçün emosional bir mərasim deyil. Bu, zamanla üz-üzə dayanıb özümə yalan danışmama qərarıdır. Nə qazandıqlarımı saymaq, nə də itirdiklərimi romantikləşdirmək üçündür. Bu an daha çox nəyi daşıdığımı anlamaq üçündür. Çünki insanı ağırlaşdıran keçən illər yox, illərin içində həll olunmamış qalanlardır.

Mənim həyatımda illər bir-birini əvəz etmir; bir-birinin üzərinə yazılır. Hər yeni il əvvəlkinin davamı kimi gəlir. Ona görə də bu qovuşuqda başlanğıc axtarmıram. Sadəcə baxıram: harada dayandım, harada geri çəkildim, harada öz mövqeyimi qoruya bildim.

İllərin qovuşuğu mənim üçün hesabatdan çox aydınlıq halıdır. Artıq anlayıram ki, bəzi gecikmələr zəiflikdən yox, daxili hazır olmamaqdan doğub. Bəzi itkilər yanlış qərar deyil, keçilməli mərhələ olub. Bu fərqi dərk etdiyim andan zaman mənimlə mübarizə aparmır, məni formalaşdırır.

Bu nöqtədə özümü qəhrəman kimi təqdim etmirəm. Güclü görünmək iddiası da daşımıram. Sadəcə bilirəm ki, hər sarsıntı dağılma ilə bitməyib. Bəzən irəliləmək mümkün olmayıb, amma mövqeni qorumaq mümkün olub. Bu da kifayət qədər ciddi bir davamlılıq formasıdır.

İllərin qovuşuğu bir şeyi də açıq göstərir: mən artıq hər şeyə reaksiya vermirəm. Seçilmiş səssizliklərim, müəyyənləşmiş məsafələrim, arxada qoyduğum mövzular var. Bu laqeydlik deyil, sərhəddir. Zaman keçdikcə insan hər mübahisəni udmağı yox, hansına girməməli olduğunu öyrənir.

Keçmişə nə nostalji ilə, nə də ittihamla baxıram. O, dəyişdirilməyən bir fakt kimi mövcuddur. İllərin qovuşuğu bu faktla barışmaq deyil, onu düzgün yerinə yerləşdirmək cəhdidir. Keçmiş yük olmaqdan çıxıb kontekstə çevrilir.

Mən yeni ilə ümidlə yox, məsuliyyətlə girirəm. Çünki artıq bilirəm: həyat mənə borclu deyil, amma mən özümə borcluyam. Daha az tələskənlik, daha az izah, daha çox diqqət — inkişaf mənim üçün artıq bu çərçivədə ölçülür.

İllərin qovuşuğu dönüş nöqtəsi deyil. Bu, daxili xəritəmdə qeyd olunan bir koordinatdır. Haradan gəldiyimi bilirəm. Haraya getdiyimi isə artıq təsadüfə buraxmıram.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında yayımlanan Türk dünyası məşhurları haqqında olan layihəsində bügünkü söhbətimiz İsmail Qaspıralı barədədir.

İsmail Qaspıralı (İsmail Bey Gasprinski / Gaspıralı) XIX-əsrin sonu və XX-əsrin əvvəllərində yaşamış görkəmli Krım Tatarı fikir adamı, müəllim, jurnalist, nəşriyyatçı, maarifçi və siyasi xadim idi. O, öz dövrünün ən önəmli türk dünyası intellektual liderlərindən sayılır və xüsusilə təhsil islahatı, mətbuat vasitəsilə milli şüurun yüksəldilməsi və Türk dünyasının birliyi ideyalarının yayılması ilə yadda qalmışdır.

İsmail Qaspıralı 1851-ci ildə Krımın Bakhchysarai yaxınlığında Avcıköy (bu gün Ukraynanın Krım regionu) kəndində anadan olmuşdur. Ailəsinin adı Gaspira kəndindən gəldiyi üçün soyadı “Gasprinski” olaraq qəbul edilmişdir. Çox erkən yaşda o, yerli müsəlman məktəbində əsas təhsil almış, daha sonra Simferopol gimnaziyasında və Voronej, daha sonra Moskva hərbi məktəbində təhsilini davam etdirmişdir. Bu xarici təhsil ona Avropa düşüncə tərzi, maarif ideyaları və geniş dünyagörüşü qazandırmışdır.

Qaspıralı 1870-ci illərin əvvəllərində Parisdə rus yazıçısı İvan Turgenyev ilə işləyərək fransız dilini öyrənmiş və Avropa mədəni-ictimai mühitindən təsirlənmişdir. Parisdə keçirdiyi vaxtdan sonra o, təhsil sisteminin modernləşdirilməsinin vacibliyini dərk etmişdir. 1876-cı ildə Krıma qayıdaraq müəllim olaraq fəaliyyətə başlamış, lakin klassik dini məktəblərdəki tədris metodlarını tənqid etdiyinə görə pedaqoji fəaliyyətini davam etdirə bilməmişdir.

1878-ci ildə Bakhchysarai şəhər dumasında çalışmış və bir müddət şəhər meri vəzifəsinə seçilmişdir. Bu dövrdə o, ictimai fəaliyyətini genişləndirmiş və Türk və müsəlman icmalarının problemlərinə diqqət yetirməyə başlamışdır.

1883-cü ildə Qaspıralı Krımda iki dildə – Krım Tatar və rus dillərində çıxan Tercüman (Terciman) qəzetini təsis etdi. Bu nəşr yalnız Krım Tatarları üçün deyil, eyni zamanda bütün Rusiya imperiyasındakı türk dillərində danışan icmalar üçün siyasi, mədəni, maarifçi və ictimai məsələləri işıqlandırmaq üçün vacib platforma oldu və uzun müddət fəaliyyət göstərdi. “Tercüman” fikir və information mübadiləsinin əsas vasitəsi olmaqla yanaşı, Türk dünyasında milli şüurun formalaşmasına əhəmiyyətli töhfə verdi.

Qaspıralı təhsil sistemində islahatların əsasını qoyan “Usul-ü Cedid” (yeni metod) konsepsiyasını dəstəklədi. Bu yeni metod dini təhsillə yanaşı müasir elmlər – riyaziyyat, tarix və coğrafiya dərslərini də təhsil proqramına daxil etməyi, eləcə də ana dilində tədrisin gücləndirilməsini nəzərdə tuturdu. Bu yanaşma Krım Tatarları arasında və daha sonra Qafqaz, Mərkəzi Asiya və digər türk cəmiyyətlərində geniş yayılmışdır.

O, ancaq qəzet nəşri ilə məhdudlaşmayaraq, 1905-ci ildən başlayaraq qadınlara və uşaqlara yönəlik mətbu nəşrlər də buraxdı, məsələn, Alem-i Nisvan qadın jurnalı (qızı Şefiqa Qaspıralı redaktoru oldu) və uşaqlar üçün jurnallar. Bu fəaliyyət milli şüurun daha geniş təbəqələrə çatdırılması və cəmiyyətin ayrı-ayrı qruplarının maariflənməsi məqsədini daşıyırdı.

Qaspıralı həm də pan-türkçülük ideyalarını müdafiə etmiş, türk dillərinin birləşdirilməsi və bu icmaların birgə fəaliyyəti üçün “dildə, fikir və əməliyyatda birlik” prinsiplərini irəli sürmüşdür. Onun bu ideyaları Türk dünyasında birliyin mədəni və ictimai bazasının yaradılmasına təsir etmişdir.

İsmail Qaspıralı 1914-cü ildə Bakhchysarai şəhərində vəfat etmişdir. Onun yaradıcılığı və fəaliyyəti bu gün də türk dünyasının maarifçilik, mədəni birləşmə və milli şüurun inkişafı sahəsində əsas simvollardan biri kimi qiymətləndirilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Xatirə Səfər, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

17.

Bəli, unudulmamaq… Yasaqlar qadınların mövcudluğunu unudur. Onların bəzən “zərif cins” olmaları ön plana çıxarılır və cəmiyyətə sərf edilən tərəfdən baxılaraq ictimaiyyətə təqdim olunur. Qadınların əksəriyyətinin qorunmağa, ailədə saxlanılmağa, müəyyən qadağa çərçivəsində qalmağa məcbur edildiyi bir toplumla eyni torpağı, havanı bölüşdüyümüz üçün təəssüf hissi keçirirəm.

18.

Bu cəmiyyətdə qadın sevə bilməz, əl-ələ tutub hardasa oturub söhbət edə bilməz. Rəfiqələri ilə dostluq bağı qurduğu zaman mütləq rəfiqələri ədəb-ərkan, mənəviyyat, tərbiyə testindən keçmiş olmalıdır; əks halda həmin adamlar qadını uçuruma aparacaq. Yaddan çıxan bir şey var: heç kim heç kimə öz iradəsindən artıq təsir edə bilməz.

19.

Qadınlara qarşı qoyulmuş şəxsi qərəzli, dolu, hesablı, çıxarlı — səhv olsa belə — bu yasaqlar istənilən kişinin zəifliyini göstərir.

20.

İndiki dövrdə əksər kişilər həm psixoloji, həm də maddi cəhətdən zəif olduqlarını məhz ailədə qoyduqları fərqli tərz qadağalara sığınaraq sübut edirlər.

21.

Sevgi, hörmət, anlayış olmayan istənilən mühitdə yasaq düşüncələr çıxış yoluna çevrilir. Bu “çıxış yolu”nun qapısını bağlamaq isə özünə hörmət edən, özünü sevən, dəyərini ayaq altına atmayan qadınlara düşər.

22.

Qorxma… Sən qadınsan, kölə deyilsən. Haqqını kiminsə tapdalamasına izin vermə. Sən həyat yoldaşısan, həyat isə müştərəkdir. Bölüşüncə azalar dərd, ağrı. Sən dostsan, rəfiqəsən – istər kişi ilə, istərsə də qadınla dostluq bağı qura bilərsən. Sən övladsan – istədiyin peşəni, istədiyin insanı sərbəst və özgüvənli şəkildə seçmək haqqın var.

23.

Unutma… Sən səni sevənlər üçün baş tacısan. İzin vermə ayaq altına sərsinlər səni. Öz yerini özün müəyyən etmədikcə, üstünə uzadılan dilin ölçüsünü bilməyən sahiblər daha da çoxalacaq.

24.

Seçimlərini düzgün etdiyin təqdirdə bütün yasaq düşüncələrin qara tilsimi qırılacaq, üzərindəki hökmünü itirəcək və qadınlar xoşbəxt dünya sakinlərinə çevriləcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)