Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

Qərbi Azərbaycan bölgəsinin təbii mühiti – dağlar, göllər, çaylar, otlaqlar və bitki‑heyvan aləmi həmin coğrafiyanın həm fiziki şəraitini, həm də orada yaşayan insan icmalarının mədəni‑şifahi irsini formalaşdırmışdır. Mühit və insan qarşılıqlı əlaqə içində olmuş, təbiət‑mədəniyyət sintezi yaratmışdır. Məsələn, bölgəyə aid araşdırmalarda vurğulanır ki, göl‑dağ və otlaq imkanları mədəni‑tarixi resurs kimi qəbul olunmalı, yalnız geoloji və ekologiya baxımından deyil.

Təbii sərvətlərin xalq mədəniyyətində görünməsi müxtəlif formalarda mümkündür. Bir tərəfdən, bölgənin göl və dağlıq zonaları, məsələn, Göyçə gölü ətrafı folklor nümunələrində, şifahi ədəbiyyatda, bayatı və dastanlarda yer alır. Məsələn, “Bayatı formasında Qərbi Azərbaycan folklorunda vətən, həsrət və doğma torpağa çağırış” başlıqlı məqalədə qeyd olunur ki, bu bölgənin bayatı şeirində təbiət‑landşaft motivləri, göl, dağ, çöl, odaq kimi və doğma yurda bağlılıq hissi ön plandadır. Digər tərəfdən, təbii mühitdə formalaşan həyat tərzi – kənd təsərrüfatı, mal‑çobançılıq, köçəri otlaq fəaliyyəti bu insanların dilində, adlandırma sistemində (toponimlər, antroponimlər), mətbəxində və gündəlik mədəniyyətində əks olunmuşdur. Bu da göstərir ki, təbiət‑mədəniyyət əlaqəsi yalnız rəmzi deyil, həm də funksionaldır.

Məsələn, axtarışlar göstərir ki, bölgədəki təbii‑coğrafi şərait (dağ‑otlaq sistemləri) turizm potensialı kimi də araşdırılmışdır; “The Study of the Tourism Potential of Western Azerbaijan” adlı məqalədə bildirilir ki, bu rahatlardan biri bölgənin zəngin təbii və mədəni irsinin birgə istifadəsidir: “The region, rich in a diverse range of historical monuments, cultural heritage, and natural landscapes, offers great promise for tourism development.” Bu isə göstərir ki, təbii sərvətlər mədəni irislə birləşərək iqtisadi və sosial həyatların dinamikası üçün vacib elementlərdən biridir.

Digər tərəfdən, şifahi folklorda təbii sərvətlərə yönəlik konkret simvolik istifadə halları mövcuddur. Misal üçün, folklor‑mətnlərdə göl, su və dağ motivləri “əzab, həsrət, köç” kimi emosional yük daşıyır; “The Ideological and Artistic Features of Bayati in Western Azerbaijan” məqaləsində qeyd edilir ki, “bayatı of Western Azerbaijan revolve around themes of longing for the homeland, nostalgia for one’s native land, and feelings of exile.” Belə çıxır ki, təbii mühit yalnız fiziki arxa‑plan deyil, həm də emosional‑mədəni kodlar sistemidir.

Təbii sərvətlərə dair xalq adətləri və mərasimləri də mövcuddur. Məsələn, folk‑mətnlərin toplanmasında İrəvan bölgəsində yaşayan türk etnoslarının təbiətlə bağlı mərasimlərində su və od elementlərinin rolu, dağ‑otlaq dövrləri, el‑oba sisteminin keçmiş köçəri təbiəti tədqiq edilmişdir. Bu cür mənbələr göstərir ki, kənd‑otlaq həyatının strukturunda təbiət resursları mədəni norma və ritual sistemə çevrilmişdir.

Son illərdə təbii və mədəni irsin qorunması ilə bağlı problemlər də araşdırılmaqdadır. “Historical and Geographical Review of Western Azerbaijan” adlı məqalədə qeyd olunur ki, bölgənin təbii‑coğrafi şəraiti və mədəni‑tarixi şəraiti bir‑biri ilə sıx bağlı olsa da, sosial‑mədəni proseslər və geo‑siyasi dəyişmələr bu əlaqəni zəiflətmişdir. Beləliklə, təbii sərvətlərin mədəni kontekstdə saxlanılması mədəni davamlılıq baxımından əhəmiyyətlidir.

Nəticə olaraq, Qərbi Azərbaycan bölgəsinin təbii sərvətləri (göllər, dağlar, otlaqlar, su hövzələri) xalq mədəniyyətində mühüm rol oynamışdır: onlar folklor mətnlərinin motivologiyasında, adlandırma sistemində, həyat tərzi və mədəni mərasimlərdə yer almışdır. Bu təbiət‑mədəniyyət bağları bölgənin türk etno‑kultural köklərini, mədəni yaddaşını və identifikasiyasını gücləndirmişdir. Gələcək tədqiqatlar üçün tövsiyə edilə bilər ki, konkret yer‑adları, folklor nümunələri və etnoqrafik sahə‑mərkəzli araşdırmalar sistemli şəkildə toplanaraq tədqiq edilsin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.11.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında yayımlanan Türk dünyası məşhurları layihəsində bügünkü təqdimat Füzuli barədədir.

Füzuli poeziyasında sevgi, ağıl və iman münasibəti türk-islam düşüncəsinin ən incə fəlsəfi qatlarını özündə birləşdirən bədii-fəlsəfi sistem kimi çıxış edir. XVI əsrin bu böyük mütəfəkkiri, yalnız Azərbaycan ədəbiyyatının deyil, həm də bütün Şərq poeziyasının zirvələrindən biri olan Məhəmməd Füzuli (təxminən 1494–1556) sevgi ideyasını sadəcə emosional duyğu kimi deyil, ilahi mahiyyətə yüksələn mənəvi kamillik mərhələsi kimi təqdim etmişdir.

Füzuli üçün eşq kainatın varlıq səbəbidir. Onun fikrincə, Tanrı aləmi eşq vasitəsilə yaratmış, insan da həmin ilahi eşqin daşıyıcısı olaraq dünyaya gəlmişdir. Bu baxımdan, Füzuli poeziyasında eşq həm ontoloji (varlıqla bağlı), həm də etik (əxlaqla bağlı) dəyər daşıyır. Şairin məşhur “Leyli və Məcnun” əsərində bu ideya aydın görünür: Məcnunun sevgi yolunda keçdiyi ağrı, ayrılıq və iztirablar insan ruhunun Tanrıya qovuşmaq üçün keçdiyi mənəvi mərhələləri simvolizə edir.

Füzuli eşqi iki səviyyədə təqdim edir; məcazi (insani) vəhəqiqi (ilahi). Məcazi eşq, insanın gözəlliyə, zövqə və duyğuya yönələn təbii meylidir; lakin bu eşq, insanı maddi aləmdən mənəvi aləmə yüksəltmək üçün vasitədir. Həqiqi eşq isə Tanrıya olan təslimiyyət və mənəvi kamillik yoludur. Şairin bu anlayışı, sufi fəlsəfəsinin, xüsusən İbn Ərəbi və Rumi ənənəsinin poetik təzahürüdür.

Füzuli üçün ağıl (əql) və iman (etqad) bir-birini tamamlayan, lakin fərqli funksiyalara malik iki mənəvi gücdür. Ağıl insana dünyanı anlamaq və dərk etmək imkanı verir, lakin bu dərk yalnız rasional çərçivədə qalarsa, insanı kamilliyə çatdırmır. İman isə ağlın sərhədini aşaraq ilahi həqiqətə yönəlir. Füzuli üçün ağıl, insanın dərk qapısını açan açardır; lakin o qapının arxasında iman və eşq dayanır.

Füzulinin fəlsəfi poetikasında ağıl bəzən məhdudiyyət simvoludur. Onun fikrincə, Tanrıya çatmaq üçün bəzən ağılın sərhədlərini aşmaq gərəkdir. Bu, onun rasionalizmi inkar etməsi deyil, rasional bilginin mənəvi biliklə tamamlanmasını göstərir.

İman isə Füzuli poeziyasında həm sevginin mənbəyi, həm də onun son məqsədidir. İmanlı eşq insanın Tanrı qarşısında təslimiyyəti və Onun iradəsində əriməsidir. “Məni candan usandırdı” qəzəlində Füzuli sevgini əzab, səbr və təslimiyyətin birləşdiyi mənəvi sınaq kimi göstərir:

“Məni candan usandırdı, cefadan yar usanmazmı?”

Burada eşq, ağlın izah edə bilmədiyi, imanla dərk olunan bir haldır.

Füzuli üçün bu üç anlayış – eşq, ağıl və iman, bir-birini tamamlayan mənəvi sistemin elementləridir. Eşq insanı Tanrıya aparan qüvvədir, ağıl bu yolun istiqamətini göstərir, iman isə həmin yolda səbr və inamı təmin edir. Onun poeziyası bu triadanın harmoniyasına əsaslanır və insanın mənəvi kamilliyə çatmaq üçün keçməli olduğu mərhələləri təsvir edir.

Bu baxımdan Füzuli, Nizami və Ruminin ideyalarını birləşdirərək, türk sufi estetikasını rasional fəlsəfi sistemlə birləşdirən bir düşüncə modeli yaratmışdır. Onun poeziyasında hiss və ağıl, iman və şübhə, dünya və axirət arasında daim dialektik əlaqə mövcuddur.

Füzuli həm də eşqi sosial və humanist müstəviyə daşıyır. O, sevginin insanı mənəvi cəhətdən yüksəldən, cəmiyyətə mərhəmət və ədalət gətirən bir qüvvə olduğuna inanır. Bu səbəbdən Füzuli eşqi yalnız Tanrıya deyil, həm də insana və insanlığa yönəlmiş mənəvi dəyər kimi təqdim edir.

Füzuli poeziyası bu gün də həm fəlsəfə, həm estetika, həm də mənəviyyat elmləri üçün aktualdır. O, insanın daxili dünyasının ən incə qatlarını açaraq, ağıl və iman arasında körpü yaradır və eşqi həmin körpünün ruhu kimi təqdim edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.11.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Neftçala rayonu Heydər Əliyev Mərkəzində ənənəvi AZLİNG2025:Azərbaycan dili və müasir dilçilik problemlər, perspektivlər və çağırışlar beynəlxalq elmi konfransı keçirilmişdir. Adıgedən kofrans neftçalalı dilçi alimlərin təşəbbüsü, Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi, “Regional İnkişaf” İctimai Birliyi və Neftçala rayon Heydər Əliyev Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə həyata keçirilir.

AZLİNG silsilə konfransları Azərbaycan Respublikasının Prezidenti “İlham Əliyevin Azərbaycan dilinin saflığının qorunması və dövlət dilindən istifadənin daha da təkmilləşdiirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında“ 1 noyabr 2018-ci il tarixli Fərmanının ruhuna uyğun olaraq keçirilir. Builki konfrans “Konstitusiya və Suverenlik İli“ nə həsr olunmuşdur. Konfransda yüzə yaxın alim və gənc tədqiqatçı iştirak etmişdir. AZLİNG2025 konfransında müasir dünya dilçilik elminin inkişafı fonunda Azərbaycan dilinin aktual problemləri müzakirə olunmuşdur. Konfransda Azərbaycanın tanınmış dilçi alimləri iləbərabər gənc tədqiqatçılar də iştirak ediblər.

Konfransdan öncə iştirakçılar Neftçala Heydər Əliyev Mərkəzinin önündə ucalan Ümumilli Lider Heydər Əliyevin abidəsini ziyarət etmiş tər güllər düzmüşlər. Daha sonra konfrans iştirakçıları konfrans çərçivəsində təşkil olunmuş Azərbaycan Dilçilik Nailiyyətləri Sərgisiylə tanış olmuşlar. Sərgidə Azərbaycan dilçiliyinin son nailiyyətlərini əks etdirən kitablar nümyış olunmuşdur. Sərgi bir həftə boyunca davam edəcəkdir.

Konfransı giriş sözü ilə açan Neftçala rayon Heydər Əliyev Mərkəzinin direktoru Könül Məmmədova Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin AMEA-nın 80 illik yubileyi zamanı Azərbaycan dilinin saflığının qorunmasının vacibliyini sitat gətirərərk dil və xalqın taleyinin , onun mənliyi və mənəviyyatıyla sıx bağlı olduğunu bildirmişdir. Kofransın açılış hissəsində fəxri qonaq qismində iştirak edən Neftçala rayon İcra Hakimyyətinin başçısı Mirhəsən Seyidov, “Regional İnkişaf” İctimai Birliyinin Beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq şöbəsinin müdiri Gülbağda Leysanova, Bakı Dövlət Universitetinin rektoru Elçin Babayev, AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun baş elmi işçisi, əməkdar elm xadimi Qəzənfər Paşayev, Xəzər Universitetinin rektoru Raziyə İsayeva, Şirvan-Salyan Regional Mədəniyyət İdarəsinin rəisi Araz Əlizadə çıxış edərək bugünkü konfransın əhəmiyyətindən söz açıb vurğulayıblar ki, qloballaşan dünyamızda doğma dilimizin qorunub saxlanması qarşımızda dayanan ən vacib vəzifələrdən biridir. Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi Azərbaycan dili siyasətini bu gün Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev uğurla davam etdirir. Doğma dilimizlə bağlı qəbul olunan müvafiq qərarlar və irəli sürülən tezislər natiqlər tərəfindən bir daha vurğulanmışdır.

Sonra konfransın təşəbbüskarları AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun dosenti, filologiya elmləri doktoru Qüdsiyyə Qəmbərova “AZLİNG2024-Azərbaycan dili və müasir dilçilik: problemlər, perspektivlər və çağırışlar” adlı elmi konfransın materialları əsasında nəşr olunmuş linqvistik toplunun təqdimatını edərək kitabın uğurlu elmi araşdırmaların davamı kimi Azərbaycan dilçiliyinə dəyərli töhfəsi kimi dəyərləndirib.

Daha sonra tədbir Heydər Əliyev Fondunun Çin üzrə nümayəndəsi, Pekin Xarici Dillər Universiteti Azərbaycan dili kafedrasının müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Aqşin Əliyevin moderatorluğu ilə davam etdirilib. Aqşin Əliyev AZLİNG konfranslarının beş illik hesabatını təqdim etdikdən sonra konfransın “Gənc dilçilər“ forumuna başlayıb. “Gənc dilçilər“ forumunda AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Elnarə Əliyeva, Azərbaycan Dillər Universitetini baş müəllimi, Bakı Dövlət Universitetinin baş müəllimi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Ramil Bayramov, Bakı Dövlət Universitetinin doktorantı Simnar Əlizadə çıxış edərək Ümummilli Lider Heydər Əliyevin dil siyasətinin müasir Azərbaycan dilinə təsiri, Azərbaycan dilçiliyinin son nailiyyətləri, dilimizin saflığının qorunması yönündə həyata keçirilən islahatlar haqqında fikirlərini auditoriya ilə bölüşmüşlər. Daha sonra forum müzakirə formatında işini davam etdirmişdir.

Konfrans bölmə iclaslarla davam edib. Azərbaycanın müxtəlif ali təhsil və elm ocaqlarını, eləcə də dünyanın müxtəlif universitetlərini təmsil edən 100-ə yaxın alim və gənc tədqiqatçı aktual dilçilik mövzuları ilə bağlı ən son tədqiqatlarını təqdim etmişlər.

Sonda iştirakçılara sertifikatlar təqdim edilib, konfransın materiallarından ibarət xatirə jurnalının tərtib olunması və “AZLİNG2025” konfransının növbəti ildə keçirilməsi qərara alınıb. Qeyd edək ki, konfrans materialları toplu halında nəşr olunacaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.11.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mən oxuyuram, çünki bilik insanın həm özünə, həm də dünyaya baxışını formalaşdıran ən fundamental dəyərlərdən biridir. Oxumaq mənim üçün sadəcə zaman keçirmək deyil; bu, özümü anlamağın, dünyanı dərk etməyin və mənəvi təkamülün əsas yoludur.

Hər dəfə oxuduqda, mən insanın özündən qaçdığı reallıqlarla üz-üzə gəlirəm. Çünki kitablar həqiqəti olduğu kimi göstərən aynadır. İstər psixologiya, istər fəlsəfə, istərsə də bədii ədəbiyyat olsun — hər biri mənə öz beynimdə susmayan suallara cavab axtarmaq imkanı verir. İnsan bəzən özünün ən yaxın dostu, bəzən də ən sərt düşməni ola bilir. Oxumaq isə bu daxili dialoqa nizam gətirir. Bu, həm introspeksiya, həm də özünüdərk prosesidir.

Oxuduqca bir insanın dünyasına daxil oluram. Bir müəllifin xəyallarına, düşüncə sisteminə, yaşam təcrübəsinə şahidlik edirəm. Onun hisslərini hiss edir, onun gördüyü kimi görməyi öyrənirəm. Bu, həm empatiyanı gücləndirir, həm də idrak çevikliyini artırır. Akademik baxımdan desək, oxumaq kognitiv strukturun genişlənməsi, abstrakt düşüncənin inkişafı və idrak çevikliyinin artması deməkdir.

Oxumağın mənə verdiyi ən böyük güc isə təsəvvürdür. Şüurun altında gizlənmiş, bəlkə də illərlə toxunulmamış görüntülər oxuduqca dirçəlir. Beyin tənbəlliyi öz yerini fəallığa, rənglənməyə, yaradıcılığa verir. Nevroloji olaraq oxuma prosesi beynin müxtəlif mərkəzlərini aktivləşdirir: diqqət, yaddaş, təxəyyül, empatiya və məntiq bir anda işləməyə başlayır.

Oxumağın mənə verdiyi ən fundamental dəyərlərdən biri də “pərdəni aralamaq”dır. İnsan dünyanı olduğu kimi görə bilmir — qərəzlər, yanlış inanclar, qorxular və sosial təsirlər onun görmə qabiliyyətinə pərdə çəkir. Oxuduqca həmin pərdə incəlir, şəffaflaşır, nəhayət aralanır. Mən həqiqətə bir az da yaxınlaşıram. Estetik düşüncə formalaşır, zövq incəlir, yaxşı ilə pisi ayırma qabiliyyəti güclənir.

Dini baxımdan isə oxumağın mənim üçün daha dərin mənası var. Quranda ilk əmr “İqra”, yəni “Oxu”dur. Bu əmrin seçilməsi təsadüfi deyil. İslamda bilik insanın kamilliyə çatmasının, nəfsini tanımasının, xeyirlə şəri ayırmasının, dünyanı düzgün anlamasının əsas yoludur. Peyğəmbər (s) buyurur ki, “Elm öyrənmək hər bir müsəlmana vacibdir.” Bu, oxumağın sadəcə dünyəvi yox, həm də mənəvi bir məsuliyyət olduğunu göstərir. Oxuduqca təkcə zəkanı yox, həm də qəlbi işıqlandırırsan.

Oxumayanların dünyasının niyə kasıb göründüyünü isə anlamaq çətin deyil. Oxumayan insan tək bir pəncərədən baxır, oxuyan isə min müxtəlif pəncərədən. Oxumayanın dünyası tək rənglidir; oxuyan isə dünyanın bütün rənglərini görməyi bacarır.

Ona görə mən oxuyuram. Çünki oxumadığım gün mən həm özümü, həm həqiqəti, həm də Rəbbimin mənə verdiyi dərk nemətini itirmiş olaram. Oxuyaraq mən öz dünyamı genişləndirirəm, özümü dərk edirəm və ruhumu qidalandırıram.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər müğənni bir şeylə yadda qalır. Biri repertuarı, biri dava-daıaşı, biri qalmaqalı ilə. Bilal Əliyev “mən toylara bir milyona gedirəm” aşıqlaması ilə gündəmə gəldi. Əlbət ki, həmin məbləği ən yaxşı halda Beyonsa, Ledi Qaqaya vermək olar, Bilal Əliyevsə sonradan bu açıqlamasına “yəni mən toylara getmirəm” kimi don geydirdi.

Bu gün Xalq artistinin doğum günüdür.

Bilal Əliyev 18 noyabr 1959-cu ildə Salyan rayonunun Kür Qaraqaşlı kəndində anadan olub.

Bilal Əliyev 1982-ci ildə Asəf Zeynallı adına Musiqi Texnikumunun xanəndə fakültəsinə daxil olub, 1986-cı ildə texnikumu müvəffəqiyyətlə bitirib. Əmək fəaliyyətinə həmin ildən R. Behbudov adına Azərbaycan Dövlət Mahnı Teatrında vokalçı vəzifəsi ilə başlayıb.

1990-cı ildən 1993-cü ilədək "Tərəqqi" mühəndis-kompüter mərkəzində, "İlkin" studiyasında vokalçı vəzifəsində çalışıb. 1993-cü ildən R. Behbudov adına Azərbaycan Dövlət Mahnı Teatrında vokalçı kimi fəaliyyət göstərib. Son illərdə B. Əliyev Almaniyanın Mayns şəhərində və Moskvada "Azərbaycan Mədəniyyəti günləri"ndə, Yekaterinburqda Novruz Bayramı ilə əlaqədar keçirilən tədbirlərdə iştirak edib, Azərbaycan musiqisini tərənnüm edib.

Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetini bitirib. 2000-ci ilin oktyabr ayından Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə "Əməkdar Artist" fəxri adına layiq görülüb. Bilal Əliyevə Azərbaycan prezidentinin 28 oktyabr 2000-ci il tarixli Fərmanı ilə Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə "Əməkdar artist", Azərbaycan prezidentinin 2 iyul 2009-cu il tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycan musiqisinin inkişafındakı xidmətlərinə görə "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adları verilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün daha bir tanınmış sənətkarımızın anım günüdür. Söhbət rəssam Akif Əsgərovdan gedir.

Akif Əsgərov 1 may 1940-cı ildə Naxçıvan şəhərində anadan olub. O, 1958–1963-cü illərdə Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq Məktəbində, 1963–1969-cu illərdə indiki Leninqrad indiki Sankt-Peterburq şəhərində M. K. Anikuşinin emalatxanasında təhsil alıb. Onun 1978-ci ildə tuncdan tökülən "Su içərkən" adlı heykəl kompozisiyası Rəssamlıq Akademiyasının diplomuna layiq görülüb.

Akif Əsgərovun yaradıcılığının əsasını dəzgah və monumental heykəltəraşlıq təşkil edib.

 Akif Əsgərov "İblis", "Topal Teymur", "Şeyx Sənan", "Su içərkən", "Rəfiqələr"(1986), "Oturan qız"(1992), "Qız fikir dünyasında", "Oğlan uşaqları xalça üstündə"(1994), "Ayaq üstündə duran çılpaq qız" və s. dəzgah heykəllərinin yaradıcısı olub. Heykəltəraş "General şəhidlərə abidə" (1996, Urmiya), Yusif Məmmədəliyevin abidəsi (1998, Bakı), Bülbülün abidəsi(2012, Bakı), Nizami Gəncəvinin büstü (2001, Kişnyov), Əli Mərdan bəy Topçubaşovun Qəbirüstü abidəsi(2002, Paris) və.s heykəllərin müəllifi, "Xocalı"(2011, Berlin), "Dostluq" (2012, Qnezno) abidələrinin həmmüəllifidir.

Akif Əsgərov 1970–1972-ci illərdən SSRİ Rəssamlar İttifaqının üzvü, 2016-cı ildən Rusiya Rəssamlıq Akademiyasının fəxri üzvü olub. 1986-cı ildə Zaqafqaziya Respublikaları Biennalisində qızıl medala layiq görülüb. Heykəltaraşın işləri nəinki Azərbaycan muzeylərində, həmçinin müxtəlif ölkələrin muzeylərinin daimi ekspozisiyalarını bəzəyib. Əsərlərləri Fransa, Almaniya, ABŞ da, Türkiyədə, İngiltərədə şəxsi kolleksiyalarda saxlanılıb.

Bunlardan Volqoqrad İncəsənət muzeyində saxlanılan "Mənim qızım" və Moskvada Tretyakov qalereyasında saxlanılan "Hüseyn Cavid" heykəllərinin adını çəkmək olar.  Bakı şəhərində yerləşən akademik Yusif Məmmədəliyevin abidəsinin müəllifi olan Akif Əskərovun heykəlləri İranda və Türkiyədə də (Balerina, Səhnə) yerləşir.

Müxtəlif sərgilərdə iştirak edən heykəltaraşın şəxsi sərgisi 1997-ci ildə Bakıda keçirilib. Ekspozisiyada rəssamın "Balerina", "Bahar" əsərləri nümayiş etdirilib. Akif Əsgərov 18 noyabr 2023-cü ildə 83 yaşında vəfat edib.

Mükafatları

- Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi

- Azərbaycan Respublikasının xalq rəssamı

- Azərbaycan Respublikasının 2-ci dərəcəli Əmək ordeni

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bunu mən iddia etmirəm. Musiqişünaslar iddia edir, Azərbaycan musiqisində mahnı janrında 3 dahi var, bunlar Tofiq Quliyev, Ələkbər Tağıyev və Emin Sabitoğludur.

Bu gün bu dahilərdən Emin Sabitoğlunun anım günüdür.

Emin Sabitoğlu 2 noyabr 1937-ci ildə Bakı şəhərində yazıçı Sabit Rəhmanın ailəsində anadan olub. Musiqi məktəbindən sonra 1954-cü ildə Konservatoriyaya Qara Qarayevin sinfinə daxil olub. İki ildən sonra isə Çaykovski adına Moskva Dövlət Konservatoriyasına Yuri Şoporinin bəstəkarlıq sinifinə keçirilib.

1961-ci ildə "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında musiqi redaktoru vəzifəsində çalışıb. Sonrakı illərdə Dövlət Filarmoniyasında bədii rəhbər,Üzeyir Hacıbəyov adına Dövlət Konservatoriyasında (indiki Bakı Musiqi Akademiyası) müəllim işləyib.Bəstəkar 1 simfoniya, 3 simfonik poema, 3 kantata, simli kvartet, skripka və fortepiano üçün poema yazıb. Lakin bir neçə musiqi janrı onun yaradıcılığının əsasını, müəyyənedici hissəsini təşkil edib.

O, 600-dən artıq mahnı, 9 musiqili komediya, 40-a yaxın filmə musiqi bəstələyib. "Şükriyyə", "Bakı, sabahın xeyir", "Uzaq yaşıl ada", "Payız gəldi", "Aman ayrılıq" mahnıları çoxsaylı əsərlərindən bəziləridir.Tamaşalara yazdığı musiqilərsə o qədər çoxdur ki, sayını heç bəstəkarın özü də doğru-dürüst bilməyib. Paytaxt teatrları ilə yanaşı Sumqayıt, Gəncə, Lənkəran, Mingəçevir, Naxçıvan teatrlarının tamaşalarına musiqi bəstələyib.Bəstəkar 2000-ci ildə vəfat etməsinə baxmayaraq hələ də əsərləri ilə yaddaşlarda qalıb.

- Səs operatoru kimi

Dağlarda zavod

- Musiqi tərtibatçısı kimi

1. 150 il. Mirzə Fətəli Axundov

2. Möhtəşəm tikintinin adamları

3. Paltar fabriki

- Bəstəkar kimi

1. Azərbaycanın subtropiklərində

2. Kür

3. Yollar və küçələrlə

- Əsərlərindən istifadə olunan filmlər

1. Oxuyur Şövkət Ələkbərova

2. Payız melodiyaları

3. Azərbaycan elləri

Təltif və mükafatları

1. "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adı

2. "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı

3. Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı

4. Lenin komsomolu mükafatı

5. "Şöhrət" ordeni

6. Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının "Qızıl Dərviş" mükafatı

Emin Sabitoğlu 18 noyabr 2000-ci ildə Bakı şəhərində vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dilçi alimlərin cəmiyyətdə bir ayrı nüfuzu olur. Niyə? Çünki dilin saflaçması yönündə çalışırlar. Dil isə bir millətin mənsubiyyət atributudur. Haqqında söhbət açaçağım dilçi alimin bu gün anım günüdür.

Yusif Seyidov 1929-cu il mayın 2-də Naxçıvan MR Şərur rayonunun Yengicə kəndində anadan olub. Burada orta məktəbi bitirib. İki-illik Naxçıvan müəllimlər institutunda təhsilini davam etdirib. Sonra Azərbaycan Dövlət Universitetinin fılologiya fakültəsində təhsil alıb. Dilçilik ixtisası üzrə aspiranturada saxlanıb. "Müasir Azərbaycan dilində feli bağlama tərkibləri" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edib. Universitetdə Ümumi dilçilik kafedrasında müəllim, baş müəllim, dosent, professor (1967-ci ildən) işləyib.

 "Müasir Azərbaycan dilində söz birləşmələri" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edib. Universitetdə Azərbaycan dili və onun tədrisi metodikası kafedrasına əsası qoyulduğu ilk gündən rəhbərlik edib. (1965-ci ildən dünyasını dəyişənədək). Elmi-pedaqoji fəaliyyəti ilə yanaşı, tənqidçi və ədəbiyyatşünas kimi də çalışıb, dövri mətbuatda müntəzəm çıxış edib. İlk məqaləsi 1952-ci ildə "Azərbaycan müəllimi" qəzetində dərc olunub. Rus dilli məktəblər üçün "Azərbaycan dili" dərsliyinin müəllifıdir.

Yusif Seyidov bir sıra məqalələrində, "Klassik Azərbaycan şairləri söz haqqında", "Yazıçı və dil", "Sözün şöhrəti", "Sözün qüdrəti", "Sözün hikməti" və s. kimi sanballı monoqrafiyalarında XI əsrdən başlayaraq müstəqillik dövrünə qədərki, təxminən min ilə qədər, Azərbaycan yazıçılarının söz və sənət haqqında, dil və onun insan həyatında, cəmiyyətdə rolu, əhəmiyyəti barədə fikirlərini toplayıb sistemə salıb, ədəbi-tarixi ardıcıllıqla təsvir və təhlil edib, xalqın dilçilik, qismən də ədəbiyyatşünaslıq və estetik görüşlərinin yığcam salnaməsini yaradıb.

Yusif Seyidov elmi məzmununa, metodiki mükəmməlliyinə görə qiymətli dərs vəsaitləri və dərsliklərin- "Müasir Azərbaycan dili"- (I h.-1959, II h - 1963); "Müasir Azərbaycan dili. IV hissə. Sintaksis"(1972, 1985, 2009) dərsliklərinin əsas müəlliflərindən biri, bir neçə dəfə nəşr edilən "Azərbaycan dili" və "Azərbaycan dilinin qrammatikası. Morfologiya" kimi ali məktəb dərsliklərinin müəllifidir.

Böyük dilçi alim Yusif Seyidov Azərbaycan dili tarixinə dair də səmərəli tədqiqatlar aparıb: "Nəsiminin əsərləri Azərbaycan ədəbi dilinin tarixi abidəsi kimi", "Dastani- Əhməd Hərami" haqqında bəzi qeydlər", "Kitabi- Dədə Qorqud"un dilində sadə cümlə (inkişaf səviyyəsi)", "Kitabi- Dədə Qorqud" dastanlarının dilində tərkib və budaq cümlə paralelizmi","Dövrün(XII- XIX əsrlər) şeir dilinə ümumi bir nəzər", "Ədəbi şəxsiyyət və dil" və s. məqalələri,habelə "Nəsiminin dili" monoqrafiyası ciddi müşahidə və axtarışların məhsuludur.

Yusif Seyidov dilçiliyin nəzəri və tətbiqi problemlərinə həsr edilmiş 200-dən çox elmi əsərin, o cümlədən 30- dan çox kitabın (monoqrafiya, dərslik və dərs vəsaitlərinin) müəllifidir.

Əsərləri

1. Azərbaycan ədəbi dilində söz birləşmələri

2. Müasir Azərbaycan dili. Sintaksis

3. Klassik Azərbaycan şairləri söz haqqında (XI-XVIII əsrlər)

4. Azərbaycan dili

5. Yazıçı və dil (XIX-XX əsrlər)

6. Sözün şöhrəti

7. Şairin fikir dünyası

Mükafatları

- Azərbaycan Dövlət Mükafatı

- Elm və təhsil sahəsindəki nailiyyətlərinə görə "Əməkdar elm xadimi" fəxri adı

- Şöhrət ordeni

Yusif Seyidov 18 noyabr 2013-cü ildə vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.11.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının 1 şair, 1 şeir rubrikasında bu gün şair Mikayıl İnçəçaylının "Tükənməz" şeiri təqdim edilir.

Mikayıl İnçəçaylı Cəlilabad ədəbi mühitinin nümayəndəsi, mahir bədii qiraətçi və şairdir.

TÜKƏNMƏZ

Səbr et, könül, Yaradanın əliylə,

Bir öcağa ruzi gələ tükənməz.

Şəkk eləsək dərd üstünə dərd gələr,

Daşınsa da şələ-şələ tükənməz.

Axtar ləli, dərinlikdən çək üzə,

İnsan gərək əməliylə zər düzə.

Hər yaranmış yaranışdan möcüzə,

Cümlə bəşər yazsa belə tükənməz.

Həyat varsa, ölüm də var, ömürdə,

Şərəf gəzmə hər yaşanmış ömürdə.

Abid olam, Quran tutam əlimdə,

Şeytan varsa fitnə, tələ tükənməz.

Əzəl torpaq, axır torpaq, kimik biz?

Ruh ki, uçdu bircə yığın sümük biz.

Sevinən də, sızlayan da bizik, biz,

İmtahan var, sorğu hələ tükənməz.

Dərs al Quran, Tövrat, Zəbur, İncildən,

Ara pozan, yara vuran, incidən,

Kəlam var ki, qiymətlidir incidən.

Yaz, Mikayıl, töhfə elə tükənməz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.11.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi yazar Norveçdə yaşayan soydaşımız Hadi Qaraçaydır.

Hadi Qaraçay

Norveç

BİZİM ÖYKÜMÜZ YENİCƏ BAŞLAYIR

Sayın Səid Mətinpura sunulmuşdur.

Adını sibl edib gülüş açarlar

Gülərlər

Gülərlər

Gülərlər

Adını sibl edib güllə açarlar

Vurarlar

Vurarlar

Vurarlar

Uşaqlarını

Uşaqlarını

Uşaqlarını

Günün gün orta çağında

Tutsaq tutarlar

Üzüm bağlarına çaqqal,

Şəhərlərinə beş on əli yaraqlı kaftar buraxarlar anam.

Göylərinin aynasında leyləklərin falı var

Göllərinin gözündə sona baş ördəklərin sevgi nağılı,

Gözlərini yumma

əllərini qoltuğunun soyuğuna

dizlərini qarnının sancısına qısma

bu gecənin də qarnına bir gündüz əkən var!

Yaxın gəl

Yanıma gəl

Bir azdan günəş pıtıraq gül açacaq

Bir azdan bir xoruz adını səsləyəcək

Bir azdan

qırmızı tərliklərini tərsinə geymiş

hardasa hansıysa quzu gözləri bütün oyanmamış bir qız çocuğu

oturub qaranlığın qibləsinə şirin şirin işiyəcəkdir...

Bir azdan

Ağrın canıma gəlsin

Bir azdan

Çox şeylər dəyişəcəkdir...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.11.2025)