İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 Təqdimatını şair, şərqşünas, teoloq kimi verdim. Amma o, hər şeydən əvvəl, olduqca savadlı, dünyagörüşlü bir ziyalımızdır. Bu gün doğum günüdür, 69-u haqlayıb yubileyinə səmt götürəcək.

Nəriman Qasımoğlu 1956-cı il dekabrın 26-da Bakıda doğulub. Hüseyn Cavid adına 132 saylı Bakı şəhər orta məktəbini qızıl medalla (1973), Bakı Dövlət Universitinin (BDU) şərqşünaslıq fakültəsini fərqlənmə diplomu (1979) ilə bitirib.

 SSRİ EA Şərqşünaslıq İnstitutunda təcrübəçi (1984–1986), Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Tərcümə Mərkəzində şöbə müdiri (1989–1992) vəzifələrində, ABŞ-nin Corctaun Universiteti (2003–2004), Macarıstanın Mərkəzi Avropa Universitetində (2006–2007), ABŞ-nin Kaliforniya Dövlət Univerisiteti (2009)və Harvard Universitetində (2012–2013) elmi araşdırmaçı qismində çalışıb.

Hazırda ADA Universitetinin professorudur.

ABŞ, Braziliya, Almaniya, İngiltərə, Polşa, Macarıstan, Rusiya, Qazaxıstan və Gürcüstanda keçirilən elmi konfranslarda məruzələrlə çıxış edib. Hazırda fərdi elmi və bədii yaradıcılıqla məşğuldur.

1987-ci ildə Moskvada namizədlik dissertasiyasını müdafiə edib. 80-ci illərdəki Bakıda və Moskvada elmi fəaliyyəti Yaxın Şərq probleminə həsr etdiyi onlarla məqalədə və bir monoqrafiyada əksini tapıb.

1970-ci illərdən etibarən bədii yaradıcılıqla məşğul olmağa başlayıb. İlk mətbu yazısı ərəbcədən tərcümə etdiyi uşaq hekayələri ("Göyərçin" jurnalı, 1973) olub. Fəal poetik yaradıçılığa 1980-ci illərdən başlamışdır. İlk şeirləri "Yaşıl budaqlar" almanaxında dərc edilib. Şeirləri daha sonra Azərbaycanın ədəbi qəzet və jurnallarında, xaricdə — Türkiyə, İran, Suriya, İraqda çap olunub.

Kitabları

- İki doğum günü

- Quran-i Kərim: Azərbaycan

- Ayə aydınlığında. Bakı: Təhsil, 2005, 218 səh.

- Oxu müqəddəsliyi. Bakı: Təhsil, 2005, 218 səh.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2025)

Fatimə Məmmədova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünən, 25 dekabr tarixində  2024-cü ildə AZAL-a məxsus təyyarənin Aktau yaxınlığında qəzaya uğramasının ildönümü idi. Bakı–Qroznı reysi ilə uçan təyyarədə 67 nəfər var idi: 62 sərnişin və 5 ekipaj üzvü. Qəza nəticəsində 38 nəfər həlak olmuş, 29 nəfər isə ağır xəsarətlərlə sağ qalmışdı...

Araşdırmalara görə, təyyarə Rusiya hava məkanında səhvən “Pantsir-S” hava müdafiə sistemi tərəfindən vurulub. Zərbə hidravlik sistemi sıradan çıxarıb və idarəetmə itirilib. Ekipaj təyyarəni Aktauya qədər çatdıra bilsə də, hava limanından 3 kilometr aralıda qəza baş verib.

Həlak olanlar arasında kapitan İqor Kşnyakin, birinci pilot Aleksandr Kalyaninov və stüardessa Hökumə Əliyeva var. Onlara ölümündən sonra “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilib.

AZAL və Azərbaycan dövləti zərərçəkənlərə dəstək göstərib. Yaralılara 20 min, həlak olanların ailələrinə isə 40 min manat kompensasiya və sığorta ödənişləri edilib.

Qəzadan sağ çıxan qadın şahidlərdən biri deyir:

“31H-da pəncərəyə yaxın otururdum. Yanımda bir kişi var idi. Lakin onun sənədlərində problem olduğuna görə, onu düşürdülər və təyyarəni tərk etməli oldu. Mənim isə yanım boş qaldı. O zaman panika yarandı. Qarşımda oturan Məhəmməddən (o zaman heç adını da bilmirdim) mənimlə oturmasını xahiş etdim. Qorxudan o qədər qışqırırdım, ağlayırdım ki, hətta Məhəmmədin qolunu çox bərk sıxmışdım. Düşünürdüm ki, yanımda kişi xeylağı var deyə heç nə olmayacaq. Mən onu yanıma çağıranda heç inanmazdım ki, bir insanın həyatı mənim sayəmdə xilas olacaq”.

Məhəmməd isə bildirir:

“30H-da oturmuşdum. Təyyarə qəzaya uğrayarkən məhz 30-cu yerdən dağılmışdı. Mən əgər həmin gün qadının yanına keçməsəydim, bəlkə də ölmüşdüm”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1964-cü ildə çəkilmiş “Sehirli xalat” filminin uşaqlarının əksəriyyəti sonradan kino və teatra gəldilər, aktyorluğu seçdilər.

Səidə obrazı necə, yadımızdadırmı?

Bax onu oynayan 15 yaşlı qızcığaz Almaz Mustafayevanın da bu rol həyatını kinoyla bağlamasına səbəb oldu.

Almaz Mustafayeva 1 oktyabr 1949-cu ildə Ağdam şəhərində doğulub. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının nəzdində 3 illik kinoaktyorluq kursunu bitirib. 1968-ci ildə kinostudiyada rejissor köməkçisi işləyib. 1970-ci il iyunun 1-dən Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktrisası olub.

Almaz Mustafayeva kino tarixinə də bir sıra obrazlar bəxş edə bilib. Həmkarları çıxışları zamanı aktirsanın oynadığı "Sehirli xalat", "Yeddi oğul istərəm", "Aktrisanın təbəssümü", "Şir evdən getdi", "Cavanşir" filmlərindən söz açıblar. Almaz xanımın ilk səhnə debütü oğlan obrazı olub.

Əsas rolları

- Sadıx — ("Mənim nəğməkar bibim", Əkrəm Əylisli

- Bahar — ("Ana laylası", İskəndər Coşğun)

- Balaca — ("Mənim mehriban balam", Şaqinyan)

- Ramo — ("Əlvida Hindistan", Qeybulla Rəsulov)

- Əhməd — ("Tamahkar", Süleyman Sani Axundov)

- Aycan, Sevinc gülü — ("Aycan", Xanımana Əlibəyli)

- İlqar — ("Sehirli yaylıq", Kərim Həsənov)

Filmoqrafiya

- Sehrli xalat (film, 1964) — rol: Səidə

- Yeddi oğul istərəm... (film, 1970) — rejissor köməkçisi

- Aktrisanın təbəssümü (film, 1974) — rol: Dilbərin rəfiqəsi

- Şir evdən getdi (film, 1977) — rol: meymun

- Toplan və kölgəsi (film, 1977) — film səsləndirən: Toplan

- Cavanşir (film, 2002) — film səsləndirən: Cavanşir

1997-ci ildə "Qızıl Dərviş" mükafatı ilə təltif olunub. 2013-cü ilin iyun ayının 25-də Əməkdar Artist fəxri adına layiq görülüb. 2014-cü ilin aprel ayının 13-də beynəlxalq mədəni əlaqələrin möhkəmləndirilməsi sahəsində əldə etdiyi uğurlara görə Kalmıkiya Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin Fəxri Fərmanı ilə mükafatlandırılıb.

Almaz Mustafayeva 26 dekabr 2020-ci ildə vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünyaya payızda göz açsa da, ad gününü baharda, mayın 9-da qeyd edib. Səbəbi isə o olub ki, II Dünya Savaşında dəfələrcə ağır yaralansa da sağ qala bilib. Müharibənin sonuna yaxın sağ qolundan və boğazından ağır yaralanıb, və bununla məktəb illərində məlahətli səsi ilə ürəkləri fəth edən gəncin təkcə bədəni yox, səsi də gülləbaran edilib.

Söhbət Gəray Fəzlidən gedir. Şair Gəray Fəzli 1925-ci il noyabrın 14-də Qax rayonunun İlisu kəndində anadan olub və İlisu kəndində boya-başa çatıb. 16 yaşında müharibə başlayıb və o da gedib düşmənə qarşı vuruçubdur.

Müharibədən sonra Azərbaycan Pedaqoji İnstitutuna daxil olub. Soyadı Alimov olan kənd müəllimi, atası Fəzli kişinin adını özünə təxəllüs götürüb. 1956-cı ildə Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı cəbhəçi-şairin "Mənim səsim" şeirlər kitabını çap edib. Çox keçməyir ki, sözügedən kitabdakı "Mənim səsim" şeiri şairin ömür payının ən ağrılı məqamları haqqında ballada kimi dillərə düşür. Sonralar xalq şairi Nəriman Həsənzadə Gəray Fəzli haqqında "İtirilmiş səs" adlı poema da yazıb...

1950-ci illərinin sonunda Azərbaycan Radio və Televiziya Komitəsinə işə dəvət ediblər. O, burada 40 ilə yaxın, yəni ömrünün sonuna kimi müxtəlif vəzifələrdə işləyib.

Əsərləri

- Nəsr əsərləri

1. "İldırımlı dağlar" romanı - rus dilində

2. "Kəhrəba işığında"

3. "Yeddi ulduzlu səma"

4. "Gecə günəşi"

5. "Bir qəlbin asimanı"

- Şeirləri

"Mənim səsim" kitabı

Filmoqrafiya

1. Qırmızı qələm

2. "Ağ qızıl" ustası

26 dekabr 1995-ci ildə vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə olan əsas tarixi hadisələri diqqətinizə çatdlırırıq:

Hədiyyələr günü

Böyük Britaniyada, onunla bağlı olan Kanada, Avstraliya, Yeni Zelandiya, Samoa və Kiribatidə yaranmış bu sürprizlər bayramı sonradan digər ölkələrdə də yayılıb. Bir təsəvvür edin, hamı hamıya hədiyyə edir, varlı kasıba, gözəl çirkinə, xoşbəxt bədbəxtə, yaxşı pisə... Adətən hədiyyələri doğmalardan, tanışlardan alırıq, burda isə heç tanımadıqlarımız bizi təbrik edir. Günün sonunda o qədər hədiyyə yığırsan ki, lap məsti-xumar olursan.

Nıtik günü

Çox qəmli olanların dəstək günü. Nə gözəl bir gündür. Qərb ölkələrində hətta xüsusi fondlar var, bu gün xəstəxanada yatan xəstələri, qocalar evlərindəki kimsəsizləri, evsiz-eşiksiz bomjları, uşaq evlərindəki yetim uşaqları, əzizləri yaxında vəfat etmişləri, həbsxanaya düşmüşləri və digər mənəvi köməyə ehtiyacı olanları yoluxur, onlara ürək-dirək verirlər. Biz azərbaycanlıların indi bu cür dəstəyə çox ehtiyacımız var, biz bu siyahıya kommunal borcları ödəməkdə çətinlik tapıb, bahalanmanı qarşılaya bilməyib, bank kreditlərinin boyunduruğuna düşüb depressiya keçirənləri də əlavə edərdik, onlara dəstək duranlar da tapılıb “Nıtik gününüz mübarək!” deyərdilər.

Ən dəhşətli zəlzələ, kazinoların başlanğıcı və Mao

Fransanın Yves Rocher brendi kimə tanış deyil ki? Bu fransız ətri bihuşediciliyi ilə seçilir. 2009-cu ilin bu günündə Yves Rocher korporasiyasının yaradıcısı İv Roşe vəfat edib. 2004-cü ilin bu günündə müasir tarixin ən ölümgətirici zəlzələsi olub, Hind okeanında baş verən 9,3 maqnitudalı zəlzələnin yaratdığı sunami İndoneziyanın, Şri-Lankanın, Hindistanın, Tailandın sahil ərazilərinə basqı edib, hündürlüyü 15 metrə çatan dalqalar 300 min insanı həyatdan alıblar. 1991-ci ilin bu günündə SSRİ Ali Sovetinin Respublikalar Soveti özünün son iclasını keçirərək SSRİ-nin ləğvini bildirən deklarasiyanı qəbul edib. 1963-cü ildə ABŞ-ın Capitol Rekords firması ilk dəfə The Beatles qrupunun valını buraxıb, ABŞ-da yerli musiqiçilərin hegemonluğu dövrü bununla da bitib, amerikalılar bu britaniyalı musiqiçilərə heyran olublar.

Qumar həvəskarları, yaxın oturun, sözüm sizədir. 1946-ci ildə Las-Veqasda “Flaminqo” otelinin açılışı olub, qanqster Baqsi Siqelə məxsus olan bu otel ilk kazinosu ilə tarixə düşüb, beləcə Las-Veqas dünyanın oyun biznesinin mərkəzinə çevrilib. İçinizdə yapon avtomobili sürənlər az deyil, deyilmi? 1931-ci ildə Datsun yük avtomobillərinin istehsalı ilə Toyota avtomobil konserni fəaliyyətə başlayıb.

Əziz alimlər, 1898-ci ildə Pyer və Mariya Küri radioaktiv element olan radiyi kəşf etdiblər.

1893-cü ildə bəşər tarixinin ən qatı diktatorlarından biri – Çin kommunist partiyasının rəhbəri Mao Tse Dun dünyaya gəlib. Ən nəhayət, 1825-ci ildə Peterburqda, Senat meydanında Dekabristlər üsyanı baş verib.

Paraşütün sevdası

1783-cü ilin 26 dekabrında fransız Sebastyan Lenorman bükmələnmiş qayışlı brezentlə təyyarəyə qalxıb müəyyən yüksəklikdən yerə atıldı, həmin o brezent havada açılaraq Lenormanı sağ-salamat yerə gətirdi. Bu, “paraşüt” adını almış nəsnənin ilk sınağı idi, beləcə Lenorman yeni bir kəşfə imza atdı.

Paraşüt təhlükəsiz uçuşlar üçün xüsusən vacibdir, təyyarəyə minənlər nasazlıq olanda paraşütlə özlərini xilas edəcəkləri inamı ilə sığortalanırlar. Kaş ki, bizləri həyatdakı bədbəxtçiliklərdən xilas edəcək paraşütlər də olardı, ən ağır, ən sıxıntılı günlərimizdə onlardan yapışıb özümüzü ataydıq xoşbəxtliklərin qoynuna.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2025)

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

Kazablanka (1942)

Rejissor: Maykl Körtiz

Əsas aktyorlar: Hamfri Boqart (Rik Bleyne), İnqrid Berqman (Ilsa Lund), Pol Henreid (Viktor Lazlo)

Janr: Romantik dram / Müharibə

Çəkilmə ili: 1942

Çəkildiyi ölkə: ABŞ

 Film haqqında ətraflı məlumat

“Kazablanka” II Dünya Müharibəsi fonunda Morokko şəhərində yerləşən məşhur kafeni idarə edən Rik Bleyne ilə keçmiş sevgilisi Ilsa Lund arasındakı hekayəni izah edir. Film romantik dramın ən incə nümunələrindən biri olmaqla yanaşı, həm də müharibənin insanlar üzərində yaratdığı psixoloji və sosial təsirləri göstərir.

Rik Bleyne kafeni həm qaçqınlar, həm də diplomatik nümayəndələr üçün təhlükəsiz sığınacaq kimi idarə edir. Film boyunca Rik şəxsi hissləri ilə ictimai məsuliyyət arasında seçim etmək məcburiyyətində qalır. Onun Ilsa ilə yenidən qarşılaşması romantik gərginliyi maksimuma çatdırır, eyni zamanda tamaşaçıya insanlığın, qurbanın və azadlığın vacibliyini göstərir.

Film həmçinin Hamfri Boqart və İnqrid Berqman arasındakı ekran kimyası ilə yadda qalır. Onların dialoqları və səhnələri kino tarixində ikonik səhnələrə çevrilib. Pol Henreid Viktor Lazlo rolunda diplomatik intriqaları göstərir, hekayəyə əlavə dramatik gərginlik qatır.

Maraqlı faktlar və kino tarixi

Film 8 Oskar nominasiya alıb, 3-də qalib olub: Ən Yaxşı Film, Ən Yaxşı Rejissor və Ən Yaxşı Adaptasiya olunmuş ssenari.

Kazablanka şəhəri əslində Hollywood studiyasında yaradılıb, amma detallar o qədər realdır ki, tamaşaçı gerçək şəhər təsiri alır.

Film müharibə dövründə çəkildiyi üçün, istehsal zamanı bir çox ssenari dəyişiklikləri ABŞ və Avropa kino auditoriyasının gözləntilərinə uyğun edilib.

Film tənqidçilər tərəfindən romantik-dram janrının zirvəsi hesab edilir və illər sonra belə təsirini qoruyub saxlayır.

 Mədəni və fəlsəfi dəyər

“Kazablanka” yalnız romantik film deyil, həm də insanlıq, qurban, məsuliyyət və azadlıq kimi universal mövzuları araşdırır. Film göstərir ki, bəzən şəxsi xoşbəxtlik ictimai və mənəvi məsuliyyət qarşısında ikinci planda qalmalıdır.

Tövsiyə:

 Romantik-dram janrını sevənlər üçün əvəzsiz klassik. Bu film həm kino tarixini öyrənmək, həm də dərin emosional təcrübə yaşamaq üçün mükəmməldir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2025)

Rəqsanə Babayeva, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

İllərin qovuşuğu mənim üçün təqvimdəki bir dəyişiklik deyil. Bu, zamanın bir anlıq dayanıb insana geriyə baxmaq fürsəti verdiyi səssiz bir məqamdır. Keçmişlə gələcək arasında qaldığın o incə nöqtə. Burada nə özünü aldatmaq olur, nə də yaşananları görməməzliyə vurmaq. Çünki illər yalanı sevmir — yalnız həqiqəti saxlayır.

Bu qovuşuqda ilk olaraq keçdiklərim gözümün önünə gəlir. Asan olmayan yollar, səbr tələb edən gözləntilər, bəzən təkbaşına verilən qərarlar. Həyat məni həmişə rahat seçimlərə aparmadı. Əksinə, çox vaxt sınaqlarla danışdı. Amma indi anlayıram ki, məhz o keşməkeşlər məni gücləndirdi. İnsanı yol yox, yolda yaşadıqları dəyişir.

Bu illər ərzində qazandıqlarım az olmadı. Ən başlıcası — insanlar. Dost adını hər kəs daşımadı, amma daşıyanlar da özlərini sözlə yox, davranışla sübut etdilər. Çətin günlərdə yanında səssizcə dayanan, uğurunda səninlə səmimi sevinən insanlar. Zaman öyrətdi ki, dostluq çoxluq deyil, dərinlik məsələsidir.

Uğurlarım da oldu. Amma onlar heç vaxt göydən düşmədi. Hər uğurun arxasında yorğunluq, tərəddüd, bəzən də inamsız baxışlar vardı. Elə anlar oldu ki, kimsə inanmadı, amma mən yoluma davam etdim. Çünki insan bəzən tək qalanda özünü daha yaxşı tanıyır. Uğur mənim üçün nəticədən çox, yolda özüm olaraq qalmaq oldu.

Və əlbəttə, illərin qovuşuğu mənə insanları də xatırlatdı — bizə nankorluqları ilə dərs verənləri. Verdiyin dəyəri adiləşdirənləri, sədaqəti zəiflik sayanları. O vaxt incitdi, susdurdu, bəlkə də dəyişdirdi. Amma indi baxanda anlayıram: onlar mənə kimlərə həddindən artıq bağlanmamağı, kimləri ürəyimdə saxlamamağı öyrətdilər. Hər itki bir az da seçim dərsidir.

Bu qovuşuq həm də barış anıdır. Keçmişdə edə bilmədiklərimlə, gecikdirdiyim sözlərlə, yarımçıq qalan cümlələrlə. Hər şey düz olmadı, amma hər şey lazım imiş. Çünki insan yalnız səhvləri ilə böyüyür, yalnız yanıldıqca dəqiqləşir.

İllərin qovuşuğu mənə bir həqiqəti aydın göstərdi:

İnsan böyüdükcə daha az danışır, daha çox anlayır.

Daha az gözləyir, amma daha çox dəyər verir.

Bu gün geriyə baxanda peşmanlıqdan çox şükür hissi var içimdə. Asan olmadı, amma mən bu yolda özümü itirmədim. İtirdiklərim oldu, amma qazandıqlarım məni daha möhkəm etdi.

Əgər bu qovuşuqda özümə bir cümlə desəm, bu olar:

“Bu illər məni sındırmadı — məni formalaşdırdı.”

Və bəlkə də insan üçün ən böyük qazanc elə budur. "Keçmişə şükür, gələcəyə dua ilə"

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.12.2025)