Livanı biz ən ermənipərəst ölkə kimi tanıyırıq. Uzun illərdir ki, “bizi sevməyənlərdən” yan gəzib dolanırdıq, amma indi olduqca düzgün siyasət həyata keçirilir. Bizə dost olmayan ölkələrlə münasibətləri istiləşdirir, bir sözlə, rəqiblərimizi neytrallaşdırmaq kursu götürürük.

Bu sahədə Diasporla İŞ üzrə Dövlət Komitəsinin fəaliyyəti olduqca qənaətbəxşdir.

Livanın Kavaşra bölgəsində Azərbaycan Evinin açılış mərasimi keçirilib. Tədbirdə bu ölkədə yaşayan türkmanlarla yanaşı, yerli ictimaiyyətin nümayəndələri, Akkar quberniyasının müftisi, Vəqflər şöbəsinin müdiri, millət vəkilləri, bələdiyyə sədrləri, şeyxlər, müəllim və şagirdlər iştirak edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsindən verilən məlumata görə, Mərasimdən öncə Kavaşra kəndində Qarabağ müharibəsi şəhidlərinin xatirəsinə ucaldılmış abidə ziyarət olunub. Tədbir Azərbaycanın və Livanın Dövlət himnlərinin səsləndirilməsi, şəhidlərin əziz xatirəsinin yad edilməsi ilə başlayıb.

Livanda Azərbaycan Evinin rəhbəri Xaled İsmayıl türkman icmasının fəaliyyəti və orada evin açılmasını zəruri edən səbəblərlə bağlı ətraflı məlumat verib: “Azərbaycan Evinin açılması türkmanların Azərbaycan tarixi, ədəbiyyatı və mədəniyyətini öyrənməsi üçün böyük fürsətdir. Bu imkanı bizə yaratdığına görə Azərbaycan dövlətinə minnətdarıq”,-deyə o bildirib.

Bu əlamətdar hadisə münasibətilə soydaşlarımızı təbrik edən Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədr müavini Vaqif Seyidbəyov Livanda Azərbaycan Evinin açılmasını iki ölkə arasındakı münasibətlərin inkişafı, eləcə də burada yaşayan türkman xalqının nümayəndələri üçün mühüm hadisə olduğunu söyləyib: “Bu günədək dünyanın 19 ölkəsində 30 Azərbaycan Evi açılıb. Bu evlərin açılması Azərbaycan dövlətinin və Prezident İlham Əliyevin xaricdə yaşayan soydaşlarımıza qayğısının ən bariz nümunəsidir. İnanıram ki, burada yaşayan türkmanlar Livandakı Azərbaycan Evinin xətti ilə iki ölkə arasındakı münasibətlərin inkişafına böyük töhfə verəcəklər”.

Təcrübə göstərir ki, Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında, soydaşlarımızın tarix və mədəniyyətimizi, ana dilimizi öyrənməsində Azərbaycan Evlərinin xidməti əvəzsizdir.

Kavaşra kəndində Azərbaycan Evinin açılış mərasimi münasibətilə 300 nəfərin iştirak etdiyi bədii tədbir də təşkil olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.05.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünən 8 May idi - cəmi beş il öncəyədək Şuşanın işğal günüydü, kədər günü, dərd günüydü. Bu gün qələbədən danışmaq bizi sıxmır, incitmir - tam tərsinə, 80 il öncənin 9 May qələbəsindən daha doğma, daha əziz və üstün 8 Noyabr - Zəfər Günümüz var! 

9 May bizimçün – Azərbaycan xalqı üçün faşizm üzərində ümumbəşəri qələbənin günüdür. Bu tarix İkinci Dünya Müharibəsində azadlıq və ədalət adına savaşan xalqların birlik və həmrəylik simvoludur. Həmin birlikdə və tarixi qələbədə Azərbaycan xalqının imzası, əməyi, qızıl qanı və altun zəkası var. Bu gün qələbənin siyasi-ideoloji monopoliyadan çıxarılaraq, xalq yaddaşı və tarixi məsuliyyət müstəvisində yenidən dərk edilməsi zəruridir. İndi Parisdə yaxud Moskvada kimsə bizim haqqımızı dana bilər - ancaq bu nəyə yarar?- Biz bildiyimizi bilirik, tarix yazdığını yazıb, yazır, yazacaq və gələcəyin vicdanı fransızca yaxud bir başqa dildə oxunmayacaq - məhz ilahicə oxunacaq, anlaşılacaqdır.

Tarixin yükünü çiyninə alan xalq

Azərbaycan İkinci Dünya Müharibəsində çox - təkrar edirəm, çox böyük itkilər verib. Təsəvvür edin: o vaxtlar 3 milyon əhalisi olan respublikanın 600 mindən çox əli silah tutanı müharibəyə yollanıb. Bu həmin dönəmdə Azərbaycanın əhalisinin başı papaq, əli silah, dili söz, ayağı yer, gözü düşmən tutan vətəndaşlarının mütləq əksəriyyəti deməkdir! - Ən adi sayımla da başa düşmək olar ki, bu belədir; üstəlik,  cəbhəyə göndərilənlərin tən yarısı geri dönməyib - ya həlak olub ya itkin düşüb… Geri dönənlərinsə bir qismi travmalı, yaralı və ömürlük yarımcan dönüb… 

Bu rəqəmlər sadəcə statistik göstərici deyil, əlbəttə – necə deyərlər, bir xalqın varlıq savaşı, şərəf mücadiləsi və töhfə əzəmətidir.

Azərbaycanın hərb və elm cəbhəsində qəhrəmanlıqları

Azərbaycanın bir çox şanlı oğlunun haqqı tanınmasa sa, yenə 130-dan çox nümayəndəsi (o dönəmçün ən yüksək fəxri ad olan) Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülüb, 170 mindən artıq əsgər və zabitimiz orden-medallarla təltif olunub. Bir ayağı Hitlerin, bir ayağı Stalinin yanında, başları isə öz mənfur planlarında olan ermənilərə rütbə üstə rütbə, mükafat üstə mükafat verən Kreml, bizim bayraqdar qəhrəmanlarımızı (yumşaq desək) könülsüz-könülsüz görüb… 

Polkovnik səviyyəli beş erməniyə marşal rütbəsi verən SSRİ hərbi-siyasi rəhbərliyi bizim marşal ləyaqətli və haqlı qəhrəmanlarımıza kor olub;

İsrafil Məmmədovun, Ziya Bünyadovun qəhrəman adı bir dəfə əllərindən alınıb, onlar yenidən qəhrəman adı qazanıb; 

qanı və haqqı Ovanes Baqramyanın üzərində olan Həzi Aslanovun ikinci dəfə qəhrəmanlığı yalnız 90-cı illərdə rəsmiləşib, 

Mixaylonun qəhrəmanlığı da çox gecikdirildi, “Leninqrad göyləri”nin qoruyucu mələyi Hüseynbala Əliyevin haqq etdiyi fəxri ad isə ümumiyyətcə verilməyib… 

“Qəhrəman şəhər” adı əsirgənən qəhrəman Bakı təkcə döyüşçü yox, həm də şəfa verən bir şəhər idi – 1 milyondan artıq əsgər burada urvatlı müalicə alıb, şəfqət görüb - 1 milyondan artıq!

Elm cəbhəsində də Azərbaycan fədakarcasına addımlayıb: akademik Yusif Məmmədəliyevin yaratdığı yandırıcı maye sonradan “Molotov kokteyli” kimi tanınaraq düşmənin texnikalarına od vurdu. Məmmədəliyevin yüksək oktanlı uçaq yanacağı icadı isə (keçmiş) Sovet qırıcı-bombardımançı uçaqlarının alman uçaqlarından daha sürətli və manevr qabiliyyətli uçuşunu təmin edib.

Bakının zavodlarında “Katyuşa” raketləri istehsal olundu – bu da müharibənin gedişinə təsir edən strateji amillərdən idi.

Bakı buruqları – Qələbənin yanacaq ocağı

Qələbənin mühərriki – neft ilə çalışırdı. O mühərriki isə Azərbaycan işə salmışdı. Müharibə dönəmində SSRİ-də hasil edilən neftin 70 (!) faizindən çoxu, benzinin 80 (!) faizi, motor yağlarının 90 (!) faizi Azərbaycanın payına düşürdü! Cəbhə üçün bu, silah qədər dəyərli idi. Azərbaycanın “lend-liz” daşınmalarında körpü rolunu oynaması isə qələbənin logistik dayağını təmin edirdi.

Qələbə irsini təhqir edənlər və unudulmaz həqiqətlər

Ancaq təəssüf ki, beynəlxalq dəstəkli bəzi dairələr tarixdən dərs almaq əvəzinə onu təhrif etməyə çalışmaqda israrçıdır. İrəvanın mərkəzində faşist cəlladı, satqın, əli bizim də qanımıza batmış Qaregin Njdeyə abidə ucaldan Ermənistan, əslində, özünü faşist ideologiyasının davamçısı kimi təqdim etmiş olur. Nijdelik Paşinyanın dönəmində də davam edir. Bu, təkcə tarixə deyil, bütün bəşəri dəyərlərə, o cümlədən ümumi Qələbəyə qarşı sayğısızlıqdır. Ayrıca, Ermənistan post-sovet dönəmində faşizmin biləvasitə ocağına çevrildi - Qarabağın 30 illik işğalı son bulsa da, acı və ağır izlər qalmaqdadır.

Tarix unudulmur, əlbəttə. Əlbəttə, 2020-ci ilin payızında Azərbaycan xalqı faşizmin başqa bir forması na – Moskva dəstəkli erməni işğalçılığına qarşı öz tarixi Zəfərini qazandı. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə 44 günə işğal altında olan ərazilərimiz azad edildi. Bu Zəfər həm də o ideologiyanın iflası idi ki, uzun illərdir güc və zorakılıqla tarix yazmaq istəyirdi. 

Şəhidlər ölmədi, Vətən bölünmədi!

Bəli, 

9 May yalnız keçmişin xatırlanması yox, həm də gələcəyə verilən barış, ədalət və dirəniş ismarıcıdır. Azərbaycanın İkinci Dünya Müharibəsindəki rolu təkcə keçmişə aid deyil – bu, şərəfli bir örnək, qürur qaynağı və unudulmaz dərsdir. Qələbəyə gedən yol hər zaman haqqın, əməlin və zəkanın yolu olub – o yolda Azərbaycan xalqı həmişə olub, bu gün də var, sabah da olacaq. Çuvaşlar demiş: Epir pulna, pur, pulatpar (Epir pulnă, pur, pulatpăr)!

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.05.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 Sabah unudulmaz şəxsiyyət, dahi siyasətçi, uzun illər Azərbaycana rəhbərlik edən, ulu öndər Heydər Əliyevin 102 illiyidir. Bu ərəfədə sizə Heydər Əliyev ideyalarına bu gün də sadiq qalan, onun siyasətini xalq arasında dəstəkləyən insanlar haqqında məlumat vermək istəyirəm. Bu dəfə sizə onlardan növbəti biri barədə danışmağa səy göstərəcəm...

O, 28 dekabr 1936-cı ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1956-cı ildə M. Ə. Sabir adına Bakı Pedaqoji məktəbini və 1961-ci ildə Asəf Zeynallı adına Bakı Musiqi Texnikumunu bitirib. 1961-ci ildən Opera və Balet Teatrının solisti kimi fəaliyyətə başlayıb. Repertuarında muğamlar, təsnif və Azərbaycan xalq mahnıları, bəstəkar mahnıları, şərq xalqlarının mahnıları geniş yer tutur. O, qadın xanəndələri arasında "Çahargah" muğamının ilk ifaçılarından biridir. Haqqında sənədli televiziya filmi çəkilib. Bir neçə çağırış Milli Məclisin deputatı olub. Xidmətlərinə görə “Xalqlar Dostluğu”, “Şərəf”, “Şöhrət”, “İstiqlal” və “Heydər Əliyev” ordenləri ilə təltif olunub. Prezidentin fərdi təqaüdünü alır...

Deyir ki:- “Heydər Əliyevlə hər görüşümüz bir hadisə idi, duzlu zarafatlar edərdi. Mənim səmimiliyimi, açıq danışmağımı çox sevirdi. Deyirdi ki, “səninlə söhbətdən zövq alıram, istirahət edirəm. Hamı ilə rəsmi olsam da, sənsə tamam başqasan. Sən necəsənsə, eləsən, özünsən. Ona görə də sənin xətrini çox istəyirəm. Sən mənə çox doğmasan, əzizsən”. Həmişə ona deyirdim ki, sizə dağlar qədər ömür arzulayıram. “Nə üçün dağlar qədər? De, günəş qədər” deyə cavab verərdi. Mənsə həmişə deyirdim: “Ona görə dağlar qədər deyirəm ki, dağlar həmişə yaşayır, zirvədə olur. Günəş isə sönür, sonra yanır. Siz isə həmişə sönməzsiniz. Odur ki, Sizi ancaq dağa bənzədirəm”. Heyf, mənim əziz Heydər Əliyevim bu gün aramızda yoxdur. Biz sözün əsl mənasında atasız qalmışıq!..”

Səsdə böyük qüdrət olduğunun hamımız şahidi olmuşuq. Səs adamı döyüşə qaldıra, kövrəldə, ağlada da bilir. Bu ilahi möcüzənin sehrinə düşdünsə, ruhun pərvazlanıb göylərdə süzəcək. Bəli, SƏSin ucaltdığı ifaçılar, müğənnilər çox olub. Kim deyir, mərdlik kişilərə xasdır, kişilərə aiddir. Mərdlik dəyərdir, qadınlarda da olur…

“Unutmuşam neçənci il idi. O vaxt Heydər Əliyev Moskvada işləyirdi. Yay fəsli olduğundan şəhərdən kənar bağ evimdə dincəlirdim. Bir gün Mərkəzi Komitədən iki nəfər gəlib, mənim təcili olaraq Bakıya qayıtmağımı xahiş etdilər və dedilər ki, axşam saat 6-da Heydər Əliyev səninlə telefonla danışacaq. Şəhərə evə gəldim, özüm də çox həyəcanlı idim. Fikirləşirdim, görəsən, uzaq ölkədən nəyə görə mənə zəng vuracaq. Elə bu fikirlə oturub gözləyirdim ki, birdən telefon zəng çaldı. Ürəyim yerindən oynadı. Telefonda Zərifə xanımın səsi eşidildi. Allah ona qəni-qəni rəhmət etsin. Hal-əhval tutduqdan sonra dedi ki, indi qardaşın səninlə danışacaq. Bir də gördüm onun səsi eşidildi: “Zeynəb, necəsən? Eşitdim bağda kef edirsən. Anan necədir?”. Dedim: “Gecə-gündüz sizə dua edirik”. Dedi: “Mən bağı anana vermişəm. O, məni səndən çox istəyir”. Mən incidiyimi büruzə verdim. Dedi: “Yaxşı, özündən çıxma. Bilirsən, sənə niyə zəng etmişəm?”. Dedim ki, yox, bilmirəm. Dedi ki, “səni ürəkdən təbrik edirəm. Sənə mənim təqdimatımla SSRİ xalq artisti fəxri adı verilib. Rəşid Behbudov isə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı fəxri adına layiq görülüb.”- söyləyir.

Gözəllik- Allahın bəndəsindən əsirgəmədiyi lütfdür- onda da var…

Kübarlıq- vücudu ruha təslim edən gücdür- onda da var…

Fikrini elə tərzdə ifadə edir ki, dilindən qopan kəlmələr sahibinə çata bilsin. Buna ancaq nadanlar ağız büzər. Ondan fərqli olaraq, kişi həmkarlarından biri isə müəllimlərin işdən sonra gedib mala çəkib pul qazanmasını, divar hörməsini tövsiyə edirdi. Bu qadının mərdliyi, o da kişinin…

Deyir ki:- “Vəzifədən kənarlaşdırılmışdı, infarkt keçirdiyi üçün xəstəxanaya yerləşdirilmişdi. Mən və radionun diktoru olan rəfiqəm Məhəbbət onun yanına xəstəxanaya getdik. Darvazada bir kişi Ərəbzəngi kimi yolumuzu kəsmişdi. Heç kimi içəri buraxmırdı. Qışqır-bağır saldıq, yenə də buraxmadı. Mən istəmirdim öz titullarımı bir-bir sadalayım onun üçün. Birdən cin vurdu başıma, onu yandırmaq üçün dedim: “Mən SSRİ xalq artistiyəm, Dövlət mükafatları laureatıyam”. Dedi: “Xvatit”, yəni “bəsdir”, mən sizi buraxaram”. Üzünə baxmadan yüyürə-yüyürə qaçdım ulu öndərin yanına. İçəri girən kimi o, məni qucaqladı, gözləri yaşardı, köks ötürdü. Dedi: “Sən Azərbaycanda olan çox kişidən qeyrətlisən!”.

Çox adamlara əl tutub. Hələ sovet dönəmində, SSRİ ali sovetinin deputatı olanda şəxsən tanıdığım bir nəfəri ölüm cəzasından qurtarmışdı. Bəzilərindən fərqli olaraq, özünü reklam etmədən kimsəsizlərdən, şikəstlərdən heç vaxt köməyini əsirgəməyib. Ola bilsin ki, kimsənin haqqı özünə çatmayıb. Amma həmin haqq onda yox, arada itmiş olar...

Bir dəfə Naxçıvanda olanda mən Heydər Əliyevə zəng edib anadan olan gününü təbrik edərək dedim: “Böyük oğlan olasınız, bizim əzizimiz.” O da gülümsəyərək dedi ki, “böyük qızın yanında elə böyük oğlan olmaq daha yaxşıdır”.

“Bir dəfə yenə pərdə arxasına gəlib artistlərlə görüşəndə mənə dedi ki, sən burda hamıdan gözəlsən. Mən də 6 dəfə onun o üzündən, bu üzündən öpdüm və bütün artistlərə dedim, gedin siz də öpün. Onlar utanırdılar və ayrılanda onu bir-bir öpməyə başladılar. Çox böyük hörmət bəslədiyim general qardaşım Vaqif Axundov mənim qulağıma pıçıldadı ki, “siz öpdünüz bəs edir, çünki hər nəfəsi ona vermək olmaz”. Mən dedim: “İstəyirəm ki, onun üçün xoş olsun.”- söyləyir.

Əlbəttə ki, gözəldir. Bir əsrdən 12 il kəm yaşı var. Cavanlıq təravəti, qadın gözəlliyi hələ də boyuna biçilib, ona etibarlı qalıb, sədaqət göstərib. Kübardır, lazım bilmədiyi yerdə görünüb ucuz gündəmə qaçmaz. İctimai çəkini, nüfuzu, illərlə qazanılan şöhrəti qorumaq, qazanmaqdan daha çətindir…

Bəli, bu dəfə sizə Zeynəb Xanlarovadan danışıram. O, bu gün də Heydər Əliyev ideyalarına sədaqətlidir. Yadınızdadırsa, yeniyetmə çağlarımızda hər dəfə onun adı gələndə minlərlə həmyaşıdımız kimi, tələsik “sehirli qutunun” qarşısına yüyürürdük, sevə-sevə onun mahnılarını dinləyirdik. Ruhumuzun körpə, ac vaxtlarında, musiqi zövqümüzün formalaşmasında onun xidməti böyük olub...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.05.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Məni heç kim itirmədi. Çünki heç kim mənə tam sahib olmadı. Sadəcə kənardan baxdılar — keçib gedən bir qatar kimi. Sürəti vardı, amma mənzilim deyildi. Mən isə perronda qalmaqdan başqa yol bilmədim. Həmişə bir az gözlədim, bir az ümid etdim, bir az da içimdə böyüyən boşluğa ad qoymağa çalışdım. Amma bacarmadım. Çünki bəzi hisslər ad istəmir, sadəcə yaşanmaq istəyir.

Susdum. Hər dəfə danışmağa cəhd edəndə içimdəki səslər daha yüksək qışqırdı. Və bu qışqırıqları susdurmaq üçün bir yol tapdım: yazmaq. Yazmaq — ağrını kənara deyil, içinə çəkib bir az da sənlə barışmaqdır. Mən barışmağa çalışdım, amma barışmaq heç vaxt bağışlamaq deyil. Mən sadəcə qəbul etdim: bəzi boşluqlar dolmaz, bəzi insanlar geri dönməz, bəzi sözlər heç vaxt deyilməz.

Mənə "niyə bu qədər dərinsən?" deyənlərə cavab verə bilmədim. Çünki mən dərindən gəlmişdim. Mənə "çox hiss edirsən" deyənlər bilmədi ki, hiss etməsəm yaşaya bilmərəm. Mən sevgi haqqında moizələr oxumadım, onu bir nəfərin gözündə axtardım. O isə baxıb görmədi, susub getdi. Bəlkə də qorxdu. Çünki mən hisslərdən ibarət idim, o isə hesablamalardan.

Bir gün o da başa düşəcək. Amma gec olacaq. Hər şeyin bir qatar vaxtı var. Geciksən, keçər. Qayıdış isə ancaq yaddaşda mümkündür. Və yaddaş, bəzən insanın ən ağır yüklərindən biridir. Mən də daşıyıram. Səsini, baxışını, susqunluğunu. Amma səni yox. Çünki sən artıq bir hiss deyilsən, sən artıq bir yazısan. Bu yazının bir cümləsi, bir nöqtəsi, bir fəryadı...

Bu dünyada sağ qalmağın yolu ya hisslərini öldürmək, ya da onlara dil verməkdir. Mən ikinci yolu seçdim. Çünki mən sağ qalan deyil, yaşayan olmaq istədim. Az da olsa, qalan da olsa, yarım da olsa — həqiqi olmaq istədim.

Və sən, bu sətirləri oxuyursansa, bil ki, biz eyni xatirənin fərqli səsləriyik. Eyni pəncərədən baxıb, fərqli yollara çıxmış iki ruhuq. Sən də susursan. Mən də. Amma bu yazı — bizim qışqırığımızdır.

Susma. Yaz!!!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.05.2025)

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Oğuz şəhərində yerləşən AFRA oteldə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 102-ci ildönümü münasibətilə Oğuz rayon İcra Hakimiyyətinin Şəki-Zaqatala Regional Gənclər və İdman İdarəsinin Oğuz rayon üzrə gənclər və idman sektorunun,Yeni Azərbaycan Partiyası Oğuz rayon təşkilatının, Oğuz rayon Təhsil sektorunun birgə təşkilatçılığı ilə gənclər arasında “Nə? Harada? Nə zaman?” intellektual oyunu keçirilib.

Açılış mərasimində Oğuz Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı cənab Cavid Əbdul-Qədirov, Şəki-Zaqatala Regional Gənclər və İdman İdarəsinin rəisi Ramiz Mahmudov, Yeni Azərbaycan Partiyası Oğuz rayon təşkilatının sədri Saleh Məhərrəmov, Oğuz rayon təhsil sektorunun müdiri Sərdar Nəbiyev çıxış edərək, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 102-ci ildönümü münasibətilə rayonumuzda keçirilən tədbirlərdən, Ümummilli liderin gənclərə qayğısından, onun xalqımıza miras qoyub getdiyi irsinin gənclər arasında təbliği və əsası ulu öndər tərəfindən qoyulan dövlət gənclər siyasətinin cənab Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilməsindən bəhs ediblər və yarış iştirakçılarına uğurlar arzulayıblar.

Maraqlı keçən oyunda qalinlər müəyyən olunmuş və onlar kubok, diplom, hədiyyələrlə mükafatlandırılıblar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.05.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Tələbə Yaradıcılığı rubrikasından növbəti yazını təqdim edir.

Təhsil ocağı: Ağdam Sosial İqtisad Kolleci

Ad-soyad: Hüseynova Zərbab

İxtisas: Məktəbəqədər təhsil 2A

Mövzu: Dostluğun Sirri

Altıncı sinif şagirdi Elvin məktəbə hər zamankı kimi erkən gəlmişdi. O, dərsləri çox sevirdi, amma bu gün nədənsə narahat idi. Dostu Murad dünəndən bəri dərsə gəlmirdi və onun telefonuna da zəng çatmırdı. Elvinin içində pis bir hiss vardı.

Tənəffüsdə müəllim sinfə girib dedi:

— Uşaqlar, Murad bu gün də gəlməyəcək. Ailəsi bir az narahatdır, deyəsən, o heç evə də qayıtmayıb...

Elvinin ürəyi sıxıldı. “Murad evə getməyibsə, bəs haradadır?” deyə düşündü. O qərara gəldi ki, nə olursa-olsun, dostunu tapmalıdır.

Dərsdən sonra birbaşa məktəbin kitabxanasına getdi. Muradın ən çox sevdiyi yer bura idi — tarixi, mifik, fantastik kitabları çox oxuyardı.

Elvin masa arxasına keçib ətrafı gözdən keçirdi. Birdən kitablar arasında Muradın dəftərini gördü. Dəftəri açanda içində tələsik yazılmış bir vərəq tapdı:

"Əgər kimsə bu qeydi tapırsa, bilin ki, mən məktəbin köhnə zirzəmisinə gedirəm. Orada qəribə səslər eşitmişəm. Məncə, kiminsə köməyə ehtiyacı var."

Elvinin ürəyi sürətlə döyünməyə başladı. Zirzəmi illərdir bağlı idi, amma o, tərəddüd etmədi. Cibinə bir fənər qoydu və məktəbin arxa hissəsinə keçdi. Köhnə qapı azca açıq idi. Elvin nəfəsini içində tutaraq içəri girdi. Pillələrlə aşağı düşdü, fənəri yandırdı və addım-addım irəlilədi.

Birdən bir səs eşitdi:

— "Elvin?!"

— "Murad?!" — Elvin fənəri səs gələn yerə tutdu. Orada, divarın kənarında oturmuş Muradı gördü. O bir az qorxmuş, toz içində idi.

Elvin qaçıb dostunu qucaqladı:

— “Nə olub sənə? Burada nə işin var?”

Murad cavab verdi:

— “Buraya gəlmişdim, amma qapı birdən bağlandı. Buradan çıxa bilmədim. Amma sənə bir şey göstərməliyəm!”

Onlar divarın küncündəki çatlaqdan içəri keçdilər. Bu, gizli bir otaq idi. İçəridə köhnə məktəb şəkilləri, qədim kitablar və üzərində “1945 – Məktəbin Sirri” yazılmış bir qutu vardı.

Elvin qutunu açdı. İçində köhnə məktəb planı və bir məktub var idi:

"Bu məktəbin altında bir zamanlar gizli bir otaqda tələbələr bir-birinə kömək etməyi, dürüst olmağı və dostluğu qorumağı öyrənərdi. Bu sirri yalnız əsl dostlar tapa bilər."

Muradla Elvin bir-birinə baxıb güldülər. Onlar bu sirri öz aralarında saxladılar. Çünki bu sadəcə bir sirr deyildi — əsl dostluğun simvolu idi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.05.2025)

Şərəf Cəlilli,

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

1957-ci ildə S.A.Kovlakın rəhbərliyi ilə Yuqoslaviya Partizan və Antifaşist hərəkatının iştirakçılarından ibarət nümayəndə heyəti getmişdi. Onun tərkibində Sloveniya ərazisində fəaliyyət göstərən sovet partizan batalyonunun komandiri Anatoli Dyaçenko da vardı. O, Azərbaycanın, Sovet İttifaqının, Yuqoslaviyanın Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin, azadlığın, dostluğun, qardaşlığın rəmzi kimi qorunan məzarından – abidəsindən belə bir təəssüratla ayrılmışdı:  “Yuqoslaviya xalqı bizim Mehdinin xatirəsini əbədiləşdimək üçün onun qəbrində gözəl bir abidə ucaltmışlar. Qəbir tər güllərlə bəzədilmişdir. Gülləri hər gün onun qəhrəman və cəsur əməlləri haqqında dəfələrlə eşidən yerli əhali gətirir. Yuqoslaviyanın şərəfli azərbaycanlı oğlu haqqında hekayətləri “Bizim dostumuz Mixaylo” sözləri ilə başlayır.”

Mixaylo bizim Babək, Koroğlu kimi qəhrəmanımızdır. Onu bizə tanıdan, sevdirən, xatirəmizə əbədi həkk edən isə, səmimiyyətlə etiraf edək ki, Həsən Seyidbəylinin və İmran Qasımovun “Mixaylo” filmidir. Biz bu filmlə Mixaylonun adını təkcə bir Qəhrəman kimi qəlbimizə yazmadıq. Ondan Vətənə sevgisini, azadlıq, istiqlal uğrunda ölməyi öyrəndik. Mehdi Hüseynzadənin qəhrəmanlıqları barədə yazanlar çoxdur, olduqca çox. Onların önündə Keçmiş Sovet İttifaqının və Sosialist Respublikalarını çevrələyən ölkələrin məşhur simalarının, hərb tarixi ilə bağlı tədqiqatları qələmə aldığı kitab və monoqrafiyaların, sənədli filmlərin ayrıca yeri, məqamı vardır. “Yuqoslaviyanın hərbi tarixçisi Stanko Patelin öz “Qradnikpovun briqadası” monoqrafiyasında Mehdi Hüseynzadəyə xüsusi başlıq həs edib. Tarixçi qeyd edir ki, partizan Mixaylo daha çox rəqibin rəhbər kadrını məhv edib, nəinki öz mövcudluğu dövründə 9-cu korpusun 31-ci diviziyası”. Yazıçı P.Ameliettinin “Bir nəfər hamı üçün və ya Mixaylonun intiqamı” romanı, Sloveniya kinematoqrafları tərəfindən çəkilən “Onun təxəllüsü Mixaylo idi” adlı sənədli filmi Mixaylonun qəhrəmanlığı haqqında ən qiymətli sənət nümunələridir.

Mehdi Hüseynzadə: Mənim vəzifəm Vətəni müdafiə etməkdir

İkinci Dünya müharibəsi başlayanda Mixaylo Şüvəlanda şəhərin bağ mövsümünü yaşayırdı. Xəbəri radiodan eşidən kimi bacısı Hüriyyət xanımın qardaş yanğısına baxmayıb şəhərə, şəhərə deyəndə, kəndə - Novxanıya dönür. “Burda qala bilmərəm, birdən çağırış vərəqi gələr, mən isə evdə olmaram. Mənim vəzifəm Vətəni qorumaqdı...”

Mixaylonun dediyi kimi olur. Çağırış vərəqi gəlir, O, Vətəni qorumağa gedir. Onda onun nə yaşı var idi ki? Cəmi-cümlətanı 23 yaşı. Mixaylo ata-anasını tez itirmişdi. Onların ətrini iyini bir cüt bacısında Bikədən, bir də Hüriyyətdən almışdı. “Ana Vətən çağırır!”dı, kimsə onu tuta bilməzdi...

Faşizim üzərinə avqustun 9-da Bakıdan yeridi. Üç il sonra noyabrın 2-də müasir dillə desək Sloveniyada Vitovliye kəndində torpaq müqəddəsliyinə qovuşdu.

Tiflisdə hərbi-piyada məktəbini bitirdikdən sonra 1942-ci ildə Mehdi Hüseynzadə ön cəbhəyə göndərildi. Stalinqrad uğrunda gedən döyüşlərdə Minaatanlar tagımının komandiri kimi qeyri-bərabər döyüşlərə başladı. 1942-ci ilin avqustunda Koleç şəhəri uğrunda gedən döyüşlərdə ağır yara alan Mixaylo faşistlərə əsir düşür. “Orada O, Cavad Həkimli və digərləri ilə birlikdə Azərbaycan legionuna salınır. 1943-cü ilin ortalarında almanlar Ştrans hərbi düşərgəsindən Yuqoslaviyanın, Triestin və İtaliyanın ərazisində çoxsaylı hərbi əsirlər, o cümlədən azərbaycanlıları gətirirlər”. Elə burada Sovet hərbi əsirlərinin antifaşist qüvvələrinə qovuşan Mixaylo 1944-cü ildə bir qrup hərbi əsir yoldaşı ilə düşərgədən qaçaraq Yuqoslaviya Xalq Azadlıq Ordusunun Sloven sahilyanı 9-cu korpusunda fəaliyyət göstərən partizanlara qoşulur. Burada azərbaycanlılardan ibarət İvan Qradnik adına 3-cü Sloveniya Xalq Azadlıq Briqadası 4-cü batalyonun rus rotası yaradılır. Rotanın komandiri Cavad Həkimıi, komissarı Mehdi Hüseynzadə olur. Angel dağı ətəyindən Otliça kəndində məskən salan rotanın komissarı qısa zamanda “Mixaylo” ləqəbi ilə faşistlərin canına vəlvələ salır. Elə bir vəlvələ ki, səsi, sədası Reyxstaqa qədər gedib çıxır.

Mixaylonun əfsanəvi qəhrəmanlıqları Angel dağının, daha doğrusu, Mələk dağının ətəyindən başladı. Öz yerlilərinin belə heyrətinə, həm də qürur mənbəyinə çevrildi. Hərbi tarixçi Stanko Peleninin “bütün 9-cu korpusdakı ən yaxşı partizanlardan” adlandırdığı Mixaylo barədə partizan Məhər Məmmədov da xatirələrində qürurla söz açardı: “Bu 1944-cü ilin əvvəlində olmuşdu. Almanlar, yerli əhali və əsirlər o zaman bizə o qədər yaxşı tanış olmayan Mixaylo adını tez-tez çəkirdilər. O zaman bu, bizim üçün sirr idi. Amma tezliklə hər şey aydınlaşdı. Biz Mixaylo ilə əl-ələ faşistlərlə mübarizə aparmaq şərəfinə nail olduq. Yanvarın ortalarında Mixaylo öz döyüşçüləri ilə əhəmiyyətli topoqrafik xəritələri ələ keçirdilər. Növbəti ayda o, alman zabiti formasında alman kazarmalarına daxil oldu, yanğın söndürənlərə mina döşəyib mərkəzi binanı partlatdı”.  Aprelin 2-də Mirdaməd Seyidovla Triest şəhəri yaxınlığında yerləşən Opçine yaşayış məntəqəsində yerləşən kinoteatrı kinoseans zamanı partlatdı. Partlayış zamanı 300 nəfərdən çox faşistin həyatına son qoyuldu. Kimisi öldü, kimisi də şikəst oldu. Mixaylonun rəhbərliyi, iştirakı ilə çoxsaylı əməliyyatlar həyata keçirildi. Triestdə “İl Pikkolo” qəzetinin redaksiyasının mətbəəsini, 24 vaqondan ibarət alman əmlak qatarının keçdiyi Postoyna dəmiryolu stansiyası yaxınlığındakı körpünü partlatması, gestapo mayoru Kertnerin edamı, Opçıne  yüksəkgərginlikli elektrik stansiyasının transformatorunu partlatması, hərbi hissələrə təkbaşına etdiyi hücumlar nəticəsində iki-üç mindən çox faşist zabitin partladılaraq məhv edilməsi onu düşmənlərin qorxulu yuxusuna çevirmişdi. Müharibənin taleyinin həll olunmaq üzrə olduğu bir dönəmdə “Yuqoslaviya Xalq Azadlıq Ordusunun 9-cu korpusunun tapşırığı ilə Mixaylo 31-ci diviziyanın qərargahı nəzdində partizan-kəşfiyyat qrupu yaradır və ona rəhbərlik edir.  Azərbaycanın digər qəhrəman oğlu Cavad Həkimli bu barədə öz xatirələrində qeyd edirdi: “Mehdi elə qorxu yaratmışdı ki, almanlar şəhərə tək çıxmaqdan qorxurdular və onlara elə gəlirdi ki, Mixaylo nəhəng bir dəstənin adıdır və ona pəhləvan rəhbərlik edir. Almanlar başına 400 min marka mükafat təyin etmələrinə baxmayaraq Mixaylo ələkeçməz olaraq qalırdı. Yuqoslaviyada tapılan sənədlərin birində deyilirdi: “Hesab etmək olar ki, onun fəaliyyəti zamanı 1000-ə yaxın alman öldürülmüşdü və bunların içində əsasən zabitlər idi. Faşistlər necə olur olsun, onun başını əldə etmək istəyirdilər. Cavad Həkimlinin xatirələrinə görə gestapo mayoru Sejanda kəndli formasında olan Mixaylonu tutmuşdu. Mehdi Hüseynzadə özünü rəssam kimi qələmə verdi və özünü elə qələmə verdi, heç kim onun kim olduğunu başa düşmədi...”

Tarixi mənbələr də sübut edir ki, Mixaylonun qəhrəmanlıq dastanı təkcə bu faktlardan ibarət deyil, o bir əfsanəvi qəhrəman kimi Adriatik dənizinin sahillərində də sevilib. Hitlerçi zabit forması ona ehtiyac duyan kəndlərdə sadə libas ilə hər kəsdə heyrət, maraq, məhəbbət doğurub. İnsanlar ona xilaskar mələyi, faşistlər isə bir az öncə qeyd etdiyimiz kimi qorxulu röyası kimi baxıb.

Mixaylo Novxanıda, Rəsulzadənin kəndində doğuldu

Novxanı bizim üstümüzdə haqqı-sayı Bayraq qədər olan köyümüzdü. Yoxdan bir dövlət qurub, bayraq yapan Rəsulzadənin diyarında doğulmaq səadəti deyilən nədirsə, elə o özüdür. İncilinin, püstəsinin, badamının, yer-yemişinin, tənəyinin, üzümünün, iydəsinin, innabının öz yeri var. Gülü bir ayrıdı, bülbülü bir ayrı, Süsəni, sümbülü, qərənfili, ağ şanısı, qara şanısı ağzımızın dadıdı. Əlini, ayağını Xəzər yuyur Novxanının. Qəzəli gözəl, gözəli qəzəl qədər “nərmü-nazik bayatıdır, bayatı”. Ustad şairlərin, qəzəlxanların, xanəndələrin, el və dil bilicilərinin bu kənddə öz yeri, məqamı olsa da, qibləsi Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, haqq kəlməsi Mehdidi. Mehdi Hüseynzadə – Mixaylo. Biri peyğəmbər əleyhissəlama, digəri əhli-beytə bağlıdı.

İkinci Dünya müharibəsində Azərbaycan 6 diviziyası, 700 mindən çox qəhrəman insanı, 300 min şəhidi, 125 Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, faşizm üzərində qələbənin əsas təminatçılarından biri kimi əvəzsiz olan nefti ilə tarix yaratdı.

Mümkün olmayanları mümkünə çevirən Stalin, Jukov, Molotov, Rokasovksi kimi tarixi şəxsiyyətlərin sırasında, Azərbaycanın və Dağıstanın o zamankı rəhbərləri Bağırovla, polkovnik-komissar Əziz Əliyevin öz yeri olduğu kimi, iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanovun, Sovet İttifaqı Qəhrəmanları İsrafil Məmmədovun, Hüseynbala Əliyevin, Mehdi Hüseynzadənin, Məzahir Abbasovun, Züleyxa Seyid Məmmədovanın, Qambay Vəzirovun, Heybət Heybətovun, Məlik Məhərrəmovun, Ziya Bünyadovun və digərlərinin ayrıca yeri, məqamı vardı.

Mehdi əyninə əsgər kiteli – forması geyinəndə 23 yaşı vardı. Şəhidliyə qovuşanda 25-i təzə keçmişdi. Gözəl tar çalmağı, ruhunu, duyğusunu, sevgisini kağıza, kətana çevirməyi, fırçanın və qələmin müqəddəsliyində ilk məhəbbətin dastanını yaradırdı.

Mixaylo ata-anasını tez itirmişdi. Sevdiyindən də tez ayrıldı. Ayrılıq camına əcəl şərbəti süzəndə onun nişan üzüyü anadan qalma sandıqda idi. Bikə ilə Hüriyyət kəlağıyı da almışdı. Biz istəyən, deyən olmur ki? Yazı yazan özgə cür yazmışdı...

Kaş ki, mən bir sarı yarpaq olaydım,

Sabahın yelləri alaydı məni;

Aşaraq o qarlı, uca dağları,

Vətən torpağına salaydı məni…

Mixaylo bir nağıl, əfsanə, dastan kimidi. Bir az da istiqlal, azadlıq şərbətidi. İçdikcə yandırır, yandırdıqca çox mətləbləri andırır. Onun ən çox sevdiyi şairlərdən biri Mikayıl Müşfiq imiş. Sarı Aşığı da yaman sevər, tez-tez “Əzizim Güləbirdə, Yol gedir Güləbirdə, bir quş olub uçaydım, qonaydım gülə bir də” deyərmiş. Kaşki bir sarı yarpaq olaydım şeirindən də Sarı Aşığın iyi, ətri gəlir. Sarı Aşıq üzü qibləyə deyil, Yaxşıya yatdı. Müşfiq “Yenə o bağ olaydı” nidası ilə sevgili yar nisgilinin ən gözəl tablosunu yaratdı.

İkinci Dünya Müharibəsi başlayanda Mixaylo Şüvəlanda bağda idi. Kaş ki, yenə o bağ olaydı. Hüriyyət xanım süfrə salaydı. Bikə xanım qardaşına ad etdiyi üzüyü Mehdi, vüsalına yetmədiyi sevgisinin, qara sevdasının barmağına taxaydı, kəlağayısını da çiyninə salaydı. Nə müharibə olaydı, nə şəhərlər, kəndlər dağılaydı, könüllər xaraba qalaydı, nə qəlblər qaralaydı, nə də insanlar ayrı düşəydi. Nələr o qədərdir ki...

Mixaylo Cümhuriyyət qurulan il dünyaya gəldi. Cümhuriyyət 23 ay yaşadı. O, da 23 yaşında döyüşə yollandı. Bir də geri dönmədi. Bu cismən oldu. Bir kərə yüksələn Bayraq bir daha enməmək üçün Xəzərin sahilindən boy verdi. Rəsulzadənin, Mixaylonun varisləri 44 günlük Vətən müharibəsində Ali Baş Komandan iradəsinə mənsub olduğu Milləti, Məmləkəti Şuşa qalasında, Xudafərin körpüsündə bayrağa döndərdi. Qəhrəmanlar yetirən qəhrəman Mixaylonun Tarixi Zəfərdə öz payı vardı. Gərək gerçəyi deyək: Biz Vətənə sonsuz sevgini həm də ondan öyrənmişdik. Biz, Faşizm üzərində qələbənin 75 illiyi ərəfəsində Qarabağa, Şərqi Zəngəzura təkcə Xəzərin sahilindən deyil, həm də Adriatik dənizinin yaxasından, “Uzaq sahillərdən” gəlmişdik. “Ana Vətən çağırır!” deyib, səngərlərə sipər, düşmənlərə çəpər olmuşduq! Bu il Faşizm üzərində qələbənin 80, erməni faşizmi üzərində qələbənin 5 illiyidir. Üzü Zəngəzura, Qərbi Azərbaycana, həm də Zəngəzur Dəhlizinəyik! Tanrı xalqımıza da, Zəfər-Qələbə Memarımıza da, yar və yardımçı olsun.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.05.2025)