Fariz Əhmədov,

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi

Adamlar min sifət olub.

–Düzdür.

Kiminsə sözünü danışmaq yaxşı iş deyil.

–Düzdür.

Elə adamları şişə taxmaq lazımdır.

– Düzdür.

Son zamanlar cəmiyyətin aşağı və yuxarı təbəqələri arasında ən çox işlənən üç sözdən biri “düzdür” sözüdür. Söz o qədər yerli-yersiz işlənib ki, özü də bilmir harada düz, harada səhvdir. İnsan öz dəyərini necə qaldıra bilirsə, eyni qaydada sözün dəyərini qaldıra və yaxud endirə bilir.

Səfəvi şahı, dövrünün ən müdrik siyasətçisi və dövlət başçısı Şah İsmayıl Xətai deyirdi: “Söz vardır, kəsər başı, Söz vardır, kəsər savaşı.” Amma indi söz sosial kütlə arasında bir qəpiyə dəymir. Nə su kimi lətafəti qalıb, nə də abır-həyası. Dilin yükünü çəkən sözlər haldan düşüb. İndi əsas olan sözün ağızdan çıxmasıdır, mahiyyəti isə kölgədə qalır. Halbuki söz xalqın mənəviyyatını ifadə edən ən dəyərli vasitədir.

Dilimizin zənginliyi, sözün çəkisi yalnız kitablarda və kitabxanalarda deyil, gündəlik danışığımızda, davranışımızda hiss olunmalıdır. Həmçinin söz insana məsuliyyət yükləyir. Biz onunla tərbiyə edir, yol göstərir, inandırır, eyni zamanda manipulyasiya edirik.

Əvvəl bir “sən öl”ə göz yumub yola düşülürdüsə, indi qəhqəhə çəkib gülünür. Görəsən, harda itirdik içimizdəki o cəsur adamı? Yoxsa it qapdı bizdən xəbərsiz? Sanki hər kəs tezdən evdən çıxarkən “düzdür” butonuna basaraq yola düzəlir, gününü o sözlə başlayıb, o sözlə də bitirir.

İmam Əli deyirdi ki, bir yerdə hər kəs eyni fikirdədirsə, deməli, heç kəs düşünmür. İndi məsələ ona oxşayır: ya davamlı yola veririk, ya da sözsüz-söhbətsiz qəbul edirik bu sözü.

DÜZDÜR!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.09.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

22.

TARİXƏ RAKURS

Azərbaycan xalqı tarixən mütaliə edən xalq kimi tanınıb. Böyük ədiblər yetişdirən, böyük tirajlarla kitablar çap olunan, çoxsaylı kitabxanaları, kitab mağazaları ilə öyünən bu məmləkətdə ötən əsrin 90-cı illərində müstəqillik əldə edilməsindən dərhal sonra bu sahədə ciddi böhran yarandı. Müstəqilliyin ilk illərində respublikanın üzləşdiyi iqtisadi böhran, siyasi xaos, bir ictimai-iqtisadi formasiyanın digəri ilə əvəz olunmasının fəsadları, zorla sürükləndiyimiz müharibənin, milyonlarla insanın qaçqın və didərgin düşməsinin insanların iqtisadi durumuna və əhval-ruhiyyəsinə vurduğu zərbələr kitab mağazalarının kütləvi olaraq baqqal mağazalarına çevrilməsinə, kitabxanaların qapılarından qıfıllar asılmasına, “indi heç kəs heç kəsin kitabını oxumur” kimi məsəllərin yaranmasına səbəb oldu. Bununla belə, siyasi və iqtisadi sabitlik yarandıqdan sonra tədricən kitaba münasibət dəyişdi, kitaba əvvəlki sevgi bərpa olunmağa başladı.

İndi isə gəlin tarixə nəzər yetirək.

Ölkəmizdə kitabçılıq sənətinin inkişaf dövrü eramızın XI əsrinə aid edilsə də, əslində onun tarixi çox-çox qədimlərə gedib çıxır. Yaşadığımız bölgədə ilk kitabxanalar çox uzaq tarixdə dövlət qurumlarının yarandığı dövrlərdə meydana gəlmişdir. Tarixdən bəlli olduğu kimi, V əsrdə Qafqaz Albaniyasında 52 hərfdən ibarət alban əlifbası tərtib edilmişdi. Beləliklə, bir çox kitablar alban dilinə tərcümə edilmiş, kilsə və məktəblərdə kiçik kitabxanalar təşkil olunmuşdur. Azərbaycanda İslam dini yayıldıqdan sonra isə məscid və mədrəsələrdə kitabxanalar meydana gəldi və kitab mədəniyyəti geniş yayılmağa başladı.

Amma bu inkişaf XI əsrdə sözün əsl mənasında dönüş mərhələsinə qədəm qoyub. Bu dövrdən etibarən yaranan nüfuzlu əsərlərin qorunub saxlanılması üçün kitabxanaların sayı da artmağa başlayıb. İlk şəxsi kitabxanalara Bəhmənyarın kitabxanası, Xətib Təbrizinin kitabxanası, Nəsrəddin Tusi və “Seyyidəna” kitabxanası, Rəşidəddin və “Rəşidiyyə” kitabxanasını misal çəkmək olar.

Tarixdə antik dövrdə Yunanıstanı, orta əsrlərdə isə Çini kitabxananın vətəni hesab edirlər.  Halbuki, bizim də öyünəsi nailiyyətlərimiz olub. XI-XII əsrlərdə Gəncədə Dar-əl-kitab adlı böyük bir kitabxana olub. Həddad ibn Asim Naxçıvaninin başçılıq etdiyi bu kitabxana öz kitab sayına görə hətta Şərqin ən böyük kitabxanalarından biri kimi müxtəlif yazılı mənbələrə düşüb.

XIII əsrdə öz kitab fondunun zənginliyi ilə Şərqdə birinci olan (hətta Qahirə, Kordoba, Bağdad, Pitaka-tayk kitabxanalarını belə üstələyib – red.), Qərblə yarışa girən Marağa Rəsədxanasının Elmi Kitabxanası isə orta əsrlərdə Azərbaycanda kitabçılıq ənənəsinin möhtəşəmliyinin bariz sübutudur. Nəsirəddin Tusinin təşəbbüsü ilə qurulmuş bu kitabxanada 400000 kitab və əlyazması toplanmışdı.

Sonradan Şah İsmayıl Xətainin Təbrizdəki saray kitabxanasının, Ərdəbildə Şeyx Səfi məqbərəsinin kitabxanasının zəngin kolleksiyasına görə şöhrəti el-el gəzmişdir.

Çox təəssüf ki, Azərbaycanın qədim kitabçılıq ənənələri, məşhur kitabxanalarımız öz tədqiqatçılarımızın belə diqqətindən yayınmışdır, diqqətdənkənar qalmışdır. Bu isə adımızın adlar içində olmamasına səbəb olmuşdur.

Növbəti: 23.Mütaliə ilə bağlı faktlar

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Biz adətən musiqi incəsənəti barədə danışanda söhbəti yalnız müğənni və çalğıçıların, bir də bəstəkarların üzərində cəmləyirik. Amma musiqinin inkişafında lokomotiv olan musiqi nəzəriyyəçiləri və pedaqoqlar kölgədə qalırlar.

Bu gün bu lokomotiv funksiyalılardan birinin - Azərbaycan Milli Konservatoriyasının Xalq çalğı alətləri kafedrasının mərhum professoru Oqtay Quliyevin doğum günüdür. Üstəlik, Oqtay Quliyev mahir tar ifaçısı da olubdur.

Oqtay Quliyev 1938-ci ildə Ağdamda – muğam sənətinin məskənində anadan olub, sənətə ilk addımını rayon musiqi məktəbində atıb, onun tar ixtisası üzrə yüksək pedaqoji təcrübəyə malik müəllimləri həm not iztisası, həm də muğam sənəti üzrə sirlərini məmnuniyyətlə öyrədiblər. Müəllimlərinin məsləhətilə Bakıya gəlib və təhsilini A.Zeynallı adına Bakı orta ixtisas musiqi məktəbində davam etdirib. Burada məşhur sənət xadimlərindən Xalq artisti, professor Səid Rüstəmov və Xalq artisti, muğam sərrafı Əhməd Bakıxanovdan ixtisas dərsləri alıb. Tələbəsinin istedadını yüksək qiymətləndirən Səid Rüstəmov ona böyük etimad göstərərək, bədii rəhbəri və baş dirijoru olduğu əməkdar kollektivə - Xalq çalğı alətləri orkestrinə solist işləməyə dəvət edib.

İşlədiyi peşəkar kollektiv bu gənc tələbə üçün əsl sənət məktəbinə çevrilib. On il bu görkəmli kollektivdə çalışması, Səid Rüstəmov, Əhsən Dadaşov, Adil Gəray, Baba Salahov, Bəhruz Zeynalov və bir çox təcrübəli sənətçilərlə birlikdə işləməsi onun peşəkar musiqiçi kimi püxtələməsinə, ciddi sənət meyarlarına yiyələnməsinə, ifaçı kimi yetişməsinə müsbət təsir göstərib.

1958-ci ildə Dövlət Konservatoriyasına daxil olub. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının nəzdində yeni kafedra – Azərbaycan xalq musiqisi kafedrası- açılıb. Bu kafedra iki bölmədən ibarət olub: Xalq musiqisi nəzəriyyəsi və tarixi və Xalq çalğı alətləri orkestrinin dirijorluq sinifləri.

Oqtay Quliyev dirijorluq sinfini seçib. O vaxtlar bu sənət sahəsində oxuyanlar I və II kurslarda xalq çalğı alətləri ixtisası üzrə təhsil alıb, III kursdan başlayaraq dirijorluq ixtisasına yiyələnirdilər. Bu səbəbdən Oqtay Quliyev əvvəl Səid Rüstəmovun tar ixtisası sinfində iki il təhsil alıb, sonrakı illərdə dirijorluq sahəsində püxtələşib və həmin sinifi müvəffəqiyyətlə bitirib. Səid Rüstəmov və Süleyman Ələsgərov kimi görkəmli sənətkar və pedaqoqlardan ixtisas təhsili alıb. Oqtay Quliyev dirijorluq sinfinin ilk yetirmələrindən olub. İfaçılıq yolunda addımlarını daha yeni uğurlarla davam etdirib.

Oqtay Quliyev Azərbaycan xalq çalğı alətləri orkestrinin tarixinin ilk tədqiqatçısıdır. O bu işlə bir neçə il məşğul olub, «Azərbaycan xalq çalğı alətləri orkestri» mövzusunda dissertasiyasını Tiflisdə müdafiə edib və sənətşünaslıq namizədi alimlik dərəcəsini alıb. Sonra isə onun bu mövzuda Bakıda, "İşıq" nəşriyyatında monoqrafiyası çap olunub.

Oqtay Quliyev hələ gənc yaşlarından tarzən kimi tanınıb. İştirak etdiyi ilk müsabiqə 1956-cı ildə Bakıda keçirilən Birinci Musiqi Festivalı olub. Öz məharətli ifası ilə festivalın qızıl medalına və laureatı adına layiq görülüb. 1957-ci ildə Moskvada Sovet Gənclərinin Birinci Ümumittifaq Festivalında iştirak edən O. Quliyev bu çətin sınaqdan da uğurla çıxıb: festivalın qızıl medalına, birinci dərəcəli diplomuna layiq görülərək, laureat adını qazanıb. Bununla da Oqtay Quliyev Azərbaycanlı ifaçı kimi Ümumittifaq miqyasda tanınıb. Müsabiqədə xalq çalğı alətləri üzrə keçmiş SSRİ-nin bütün respublikalarından seçilən ifaçılar Moskvaya gəlib öz sənətlərini nümayiş etdiriblər, görkəmli mütəxəssislərdən ibarət münsiflər heyəti hər bir ifaçıya yüksək tələblər və meyarla yanaşıb və nəticədə təkcə O.Quliyev qızıl medala layiq görülüb.

1963-cü ildə konservatoriyanı müvəffəqiyyətlə bitirən O. Quliyev ömrünü pedaqoji fəaliyyətə həsr edib. 1969-cu ildən konservatoriyada işləməyə dəvət alıb. Xalq çalğı alətləri kafedrasında təcrübəli pedaqoqlarla bir yerdə işləyərək, tarı tədris edib, ifaçı və müəllim kadrların yetişdirilməsi işində uğurla çalışıb. O, tədris repertuarının təkmilləşməsi və zənginləşməsi qayğısına qalaraq, Azərbaycan, rus və Avropa musiqi ədəbiyyatlarından çoxlu sayda nümunələri tar ilə fortepiano üçün işləyib, tədris üçün pyeslər məcmuələri nəşr etdirib. Daha bir xidməti isə S. Rüstəmovun tar və kamança üçün "Melodik etüdlər"inin, bəstəkarlarımızın tar üçün konsert və pyeslərinin, müəllimlərin metodik vəsaitlərinin nəşrində ixtisas redaktoru kimi yaxından iştirak etməsidir. Xüsusilə, S. Hacıyevlə birlikdə yazdığı "Tar üçün pyeslər məcmuəsi" uşaq musiqi məktəblərində repertuar boşluğunu aradan qaldıraraq, öz aktuallığını bu gün də saxlayıb.

Məlum olduğu kimi, 1970-ci illərdə Moskvada ümumittifaq "Melodiya" səsyazma şirkəti tərəfindən "Muğam məktəbi" seriyasından iki val buraxılıb. Vallara Əhməd Bakıxanovla yanaşı, onun istedadlı tələbəsi Oqtay Quliyevin ifasında "Şur", "Segah", "Çahargah", "Şahnaz", "Bayatı-kürd", "Heyratı" muğamları yazılıb.

"Haqqında deyilənlər"

Milli Konservatoriyanın keçmiş rektoru, Xalq artisti, professor Siyavuş Kərimi:

"Oqtay Quliyev həyatını olduqca nəcib, humanist və xalqımız üçün çox gərəkli bir işə həsr etmişdir: musiqi ifaçılığı, müəllimlik, təhsil, elm... Qırx ildən artıq dövrü əhatə edən bu geniş və çoxşaxəli fəaliyyəti ilə professor O. Quliyev istər Azərbaycan ifaçılıq sənətinin, istər tar tədrisinin və ümumilikdə musiqi təhsilinin inkişafına, istərsə də ifaçılıq tarixinin elmi tədqiqinə layiqli töhfələr vermişdir."

Oqtay Quliyevin uğurlarına ən çox Səid Rüstəmov sevinirdi. O, mətbuat səhifələrində öz yetirməsi haqqında belə yazırdı:

"Gənc tarzən Oqtay Quliyevin maraqlı proqramla çıxış etməsi özünün yüksək istedad sahibi olduğunu göstərməklə yanaşı, həm də xalqımızın qədim musiqi aləti olan tarın olduqca kütləviləşdiyini bir daha sübut etdi. O, münsiflər heyəti qarşısında «Orta Mahur», H.Xanməmmədovun «Konsert»ini, Ü.Hacıbəyovun «Koroğlu» operasından rəqsi çaldıqdan sonra Qlinkanın «İvan Susanin» operasından valsı ifa etdi. Elə münsiflər heyətini də valeh edən bu klassik əsərin xalq musiqi alətində gözəl səslənməsi idi."

Tanınmış moskvalı yazıçı-publisist V. Ardamatski festivalın qaliblərinə həsr etdiyi "Beş ləçək" kitabında Azərbaycandan olan gənc tar ifaçısının istedadını xüsusi qiymətləndirir:

"O. Quliyev qədim musiqi aləti olan tarın nəyə qadir olduğunu nümayiş etdirdi. Münsiflər heyətinin xarici ölkələrdən olan nümayəndələri gənc sovet musiqiçisinin sinəsində dil açan tara, onu dilləndirən bu bəstəboy oğlanın məharətinə heyran qalmışdılar. Oqtay "Orta mahur", "Cahargah" muğamları ilə yanaşı, M. Qlinkanın "İvan Susanin" operasından ayrı-ayrı parçaları tarda məharətlə dilləndirəndə dinləyicilərin, eləcə də tələbkar münsiflərin üzvlərinin heyrəti bir az da artdı. Tarzən bunu duyurmuş kimi daha da coşur, bəlkə də indiyədək professionalların imkansız musiqi aləti hesab etdiyi tarda istənilən mürəkkəb əsəri bütün incəliklərinə qədər çalmağın mümkün olduğunu əyani şəkildə sübuta yetirirdi."

Mükafatları

1. 1956-cı ildə Bakıda keçirilən Birinci Musiqi Festivalının Qızıl medalı və laureatı

2. Qızılmedal, birincidərəcəlidiplom, laureatadı - 1957-ciildə MoskvadaSovetGənclərininBirinci ÜmumittifaqFestivalında

3. Beynəlxalqmüsabiqə laureatı adı - 1957-ciildə DünyaGənclərinin 6-cı ÜmumdünyaFestivalı

GörkəmlimusiqixadimiOqtayQuliyev2021-ciilin 6 aprelində vəfatedib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.09.2025)

Xəbər verdiyimiz kimi, görkəmli tədqiqatçı, hərbi jurnalist Şəmistan Nəzirli vəfat edibdir. O, həm də ADA Universiteti tərəfindən Qazax Müəllimlər Seminariyasının bərpası işlərinə qatqılar vermişdi. Bu səbəbdən, bu böyük ziyalının vəfatı münasibətilə ADA Universiteti adından nekroloq yayımlanmışdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portal nekroloqun mətnini təqdim edir:

Azərbaycanın tanınmış araşdırmaçı-publisisti, hərbi jurnalist, nasir Şəmistan Nəzirli 20 sentyabr, 2025-ci ildə ömrünün 83-cü ilində Qazaxda vəfat etmişdir.

Üzeyir Hacıbəylinin 140 illik yubileyinə həsr olunmuş tədbirdə iştirak üçün Qazaxda olan Şəmistan Nəzirli Qazax Müəllimlər Seminariyası İncəsənət Mərkəzində keçirilən sərginin açılışında iştirak edib, sərgi iştirakçıları ilə öz şəxsi arxivindən olan tarixi fotolar və məlumatlarla bölüşüb.

Şəmistan Nəzirli Qazax Müəllimlər Seminariyasının bərpası prosesində ilk günlərdən yaxından iştirak etmişdir. Onun Seminariyanın tarixi əhəmiyyəti barədə araşdırmaları bu elm ocağının əvvəlki ruhunu bərpa etmək üçün əvəzolunmaz əhəmiyyət daşıyır. Seminariyanın xüsusi tədqiqatçılar qrupunun dəyərli üzvü kimi o hər zaman buradakı tədbirlərdə böyük həvəs və coşqu ilə iştirak edərdi. Onun tarixin unudulmaması uğrunda apardığı elmi araşdırmaları gələcək nəsillərə bir mirasdır.

Şəmistan Nəzirlinin Azərbaycana, Qazağa, Seminariyaya ürəkdən bağlılığını və sədaqətini nəzərə alaraq, onun məhz belə bir gündə və məkanda vəfatı bizi və tədbir iştirakçılarını dərindən təsirləndirdi.

O ölkəmizə, onun tarixinə olan sevgisi ilə yaddaşlarda daim qalacaqdır.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.09.2025)

İlqar İsmayılzadə,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, AJB və AYB-nin üzvü, «Ədəbiyyat və incəsənət» portalının Cənub təmsilçisi

Cəlilabad rayon Heydər Əliyev Mərkəzində Cəlilabad Rayon İcra Hakimiyyəti və Lənkəran-Astara Regional Mədəniyyət İdarəsinin Cəlilabad Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin birgə təşkilatçılığı və dəstəyi ilə Cəlilabad rayonunun ilk jurnalist xanımı, yazıçı-publisist Solmaz xanım Məmmədovanın 75 illik yubileyi və eyni halda onun yenicə nəşr olunmuş "Onu gözləyən var" adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirilmişdir.

Vətən uğrunda canını qurban vermiş əziz şəhidlərimizin xatirəsini əziz tutmaq hədəfi ilə 1 dəqiqəlik sükutla başlayan və Bilal Alarlının aparıcılığı ilə keçirilən tədbir Cəlilabad rayonunun tanınmış ziyalıları, qələm əhli və xüsusilə də Cəlilabad ədəbi mühitinin tanınmış simalarının, həmçinin, qonaq qismində Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun baş direktoru, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Jurnalisti Varisin və tanınmış şair, yazıçı Aqşin Yeniseyin iştirakı ilə gerçəkləşmişdir.

Tədbirdə iştirak edən ziyalı, şair, yazıçı və qələm əhlindən olan nümayəndələr çıxış edərək Solmaz xanımın həyat yolu və dəyərlərindən söz açmış, onun yenicə nəşr olunmuş kitabını dəyərləndirərək şeirlərindən qiraət etmiş və müəllifə yaradıcılıq uğurları arzulamışlar.

Tədbirdə tanınmış yazıçı-publisist və qələm əhli olan həmyerlilərimiz: Meyxoş Abdullah, Bilal Alarlı və İlqar İsmayılzadə, yazıçı-şair və ədəbi təhlilçi xanımlardan: Gülşən Şahmuradlı, Şəhla Rəvan, Seylan Abbas, Gülcahan Əsgərova, Sevil İsayeva, Ruhiyyə Abbaszadə və Arzu Əyyarqızı, həmçinin, ziyalılardan Xatirə Quliyeva, Adıgözəl Nuriyev, Cəlilabad RİH-nin nümayəndəsi Varid Əsgərov, Cəlilabad Bələdiyyəsinin sədr müavini Elçin Hüseynov, Qarabağ qazisi Maşallah Əliyev və Zakir Əliyev çıxış edərək Solmaz Məmmədovanın 48 illik jurnalistika fəaliyyəti ilə yanaşı, onun ədəbi-bədii yaradıcılığından danışmış, ona xoş arzularını dilə gətirmişlər.

Tədbir iştirakçıları və eləcə də Solmaz xanımın ailə üzvləri, başda oğlu, ingilisdilli mediamızın aparıcı nümayəndəsi Elnur Ənvəroğlu bu tədbirin keşirilməsində əməyi olan hər kəsə, xüsusən Cəlilabad Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Rafiq Cəlilova, Lənkəran-Astara Regional Mədəniyyət İdarəsinin Cəlilabad Rayon Şöbəsinin rəisi Fuad Əzizova, Cəlilabad Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin direktoru Qənimət İsrafilovaya göstərdikləri qayğı və səmimiyyətə görə təşəkkür etmişlər.

Sonda Solmaz Məmmədova çıxış etmiş, tədbir barədə təəssüratlarını bölüşmüş, öz həyat və yaradıcılıq yollarından fraqmentlər danışmış, belə gözəl tədbirin keçirilməsinin ona daha səmərəli çalışması üçün enerji və stimul verdiyini dilə gətirmişdir.

Tədbirdə Solmaz xanıma Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri Rəşad Məcidin imzası ilə Fəxri Diplom, həmçinin, "Həməşəra" Mətbu Orqanının təsisçisi və baş redaktoru İlqar İsmayılzadə tərəfindən "Nizami Gəncəvi" Fəxri Diplomu təqdim edilmiş, sonda isə xatirə şəkilləri çəkilmişdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Gəncənin musiqi həyatı deyildikdə, ilk yada düşənlər Rövşən Behçət, Şahnaz və Aybəniz Haşımovalar, eləcə də Kifayət Gəncəlidir. Bu gün unudulmaz xanəndə Kifayət Gəncəlinin anım günü olduğundan, onu xatırlamaq bizə bir borcdur.

Kifayət Gəncəli 2 noyabr 1937-ci ildə Gəncədə  anadan olub. Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində 1 il ibtidai sinif müəllimi ixtisasında təhsil alıb. Lakin sonra təhsilini yarımçıq qoyaraq, institutdan ərizə yazıb kənarlaşıb. Onu buna vadar edən musiqi sevgisi və gözəl səsi, hədsiz istedadı olubdur.

Asəf Zeynallı adına Musiqi Texnikumunda, Nəriman Əliyevin muğam sinfində təhsil alıb. O, fəaliyyətinə Yusif Heydərovun "Gənclik" ansamblında başlayıb. 1968-ci ildə Filarmoniyaya yollanıb. Ləqəbini Filarmoniyanın ovaxtkı direktoru Kərim Kərimov Gəncədən gəlib deyə verib.

Müğənninin Qızıl fondda 300-ə yaxın lent yazısı var.

 2007-ci ildə Əməkdar artist fəxri adına layiq görülüb. 22 sentyabr 2024-cü ildə vəfat edib. Gəncənin "Səbiskar" qəbiristanlığında dəfn olunub.

Mükafatları

- Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti

86 il ömür sürmüş, musiqi xəzinəmizi qiymətli daş-qaşlarla bəzəmiş xanəndəyə Allahdan rəhmət diləyirik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.09.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Tanınmış tədqiqatçı, jurnalist, polkovnik-leytenant Şəmistan Nəzərli bu gün vəfat edib.

Şəmistan Nəzirli 1942-ci il avqustun 12-də Qərbi Azərbaycanın Loru nahiyyəsinin Yuxarı Körpülü kəndində anadan olmuşdur. Əsli Qazaxlıdır. Burada kənd məktəbinin səkkizinci sinfini bitirdiyi il ailəlikcə Azərbaycana köçmüşlər. Dəvəçi şəhərində orta məktəbi bitirmişdir (1960). 5 saylı Bakı texniki-peşə məktəbinə daxil olmuşdur. Sovet Ordusu sıralarında xidməti borcunu yerinə yetirmişdir (1962–1965). ADU-nun Jurnalistika fakültəsində təhsil almışdır (1967–1972).

Ədəbi fəaliyyətə 1958-ci ildə "Sovet Ermənistanı" qəzetində çıxan kiçik bir məqaləsi ilə başlamışdır. Lakin 60-cı illərdən dövri mətbuatda oçerk, hekayə və publisist məqalələri ilə müntəzəm çıxış edir. Səməd Vurğun dünyası və azərbaycanlı sərkərdələrin taleyi onun ədəbi-publisist fəaliyyətinin əsas mövzusudur. Onun tərtib etdiyi general-leytenant Əliağa Şıxlinskinin "Xatirələrim" kitabı 1984-cü ildə Azərnəşr tərəfindən Azərbaycan və rus dillərində kütləvi tirajla buraxılmışdır.

Əmək fəaliyyətinə APİ-nin "Gənc leninçi" qəzeti redaksiyasında ədəbi işçi kimi başlamışdır (1972–1973). Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətində hərbi vətənpərvərlik redaksiyasında redaktor, şöbə müdiri (1973–1991), Azərbaycan Dövlət Ensiklopediyasında "Xatirə" redaksiyasının şöbə müdiri (1991–1992), Respublika Müdafiə Nazirliyinin Hərbi-Elmi Tədqiqatlar və Tarix İdarəsində şöbə müdiri (1992–1996). Respublika Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətində "Hərbi proqramlar və salnamə" baş redaksiyasının baş redaktoru (1996–1998) işləmişdir.

Hazırda Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyində Hərbi Elmi Mərkəzin hərb tarixi şöbəsində baş elmi işçidir. Xalq şairi Səməd Vurğun haqqında silsilə əsərlərinə görə Azərbaycan Jurnalist Həmkarlar İttifaqnının "Səməd Vurğun fəxri xatirə diplomu"na (1996), "Qacarlar" əsərinə görə İran Dostluq Cəmiyyətinin birinci dərəcəli mükafatına (1995), hərbi vətənpərvərlik mövzusunda tarixi publisistik əsərlərinə görə "General Həzi Aslanov" və Qazax Xeyriyyə Cəmiyyətinin təsis etdiyi "General Əliağa Şıxlinski" mükafatlarına (1995) layiq görülmüşdür. 6 may 2023-cü ildə Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında xidmətlərinə görə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünə layiq görülmüşdür.

O, 20 sentyabr 2025-ci ildə Qazaxda ADA Universitetinin Qazax Tədris Mərkəzində keçirilən bir tədbir zamanı vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.09.2025)

Mövlan Məmmədov,

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin deputatı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

         Dövlət suverenliyi anlayışı dövlətin həm daxili idarəçilikdə, həm də beynəlxalq münasibətlərdə heç bir xarici təsir və müdaxilə olmadan, tam müstəqil qərarvermə imkanına malik olması deməkdir. Azərbaycanın suverenliyinin bütün ərazisində təmin olunması yalnız siyasi və hüquqi baxımdan deyil, həm də geosiyasi və ictimai cəhətdən olduqca mühüm nəticələr doğurmuşdur. Bu nailiyyət Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq hüquqa əsaslanan prinsipial mövqeyinin, güclü dövlət idarəetmə modelinin və milli birliyin bariz təzahürüdür.                 

Qarabağ iqtisadi rayonunda fəaliyyət göstərən separatçı qüvvələr 30 ilə yaxın müddətdə Azərbaycanın dövlət suverenliyini pozaraq regionda qeyri-sabitlik, gərginlik və qanunsuzluq mühiti yaratmışdı. 2020-ci ildə baş tutan 44 günlük Vətən müharibəsi bu qeyri-qanuni rejimə sarsıdıcı zərbə vursa da, bölgədə hələ də erməni silahlı dəstələrinin qalması və separatçı ideologiyanın yaşadılması münaqişənin tam həllinə imkan vermirdi. 2023-cü il sentyabrın 19-da Ermənistan silahlı birləşmələri tərəfindənAzərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonunda törədilmiş terror aktı əslində, uzun müddətdir Azərbaycana qarşı aparılan məqsədyönlü və sistemli terror siyasətinin növbəti mərhələsi idi. Həmin gün qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələrinin döyüş mövqelərini möhkəmləndirməsi, hərbi texnikanı cəbhə xəttinə yaxın ərazilərə cəmləşdirməsi və bölmələrini yüksək döyüş hazırlığı vəziyyətinə gətirməsi Azərbaycan Ordusunun bölmələri tərəfindən operativ şəkildə müşahidə və təsbit edildi. Mövcud təhlükənin qarşısını almaq və bölgədə yaranmış təhdidlərin qarşısını dərhal və effektiv şəkildə almaq məqsədilə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri 2023-cü il sentyabrın 19-da lokal xarakterli antiterror tədbirlərinə başladı. Əsas məqsəd Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonunda yerləşən qanunsuz erməni silahlı dəstələrinin tam tərksilah olunması, onların ərazidən çıxarılması və ölkəmizdə Konstitusiya quruluşunun bərpa edilməsindən ibarət idi. Bu əməliyyat həm beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə, həm də Azərbaycanın suveren hüquqlarına əsaslanaraq, yüksək peşəkarlıqla və dəqiqliklə planlaşdırılıb qısa müddət ərzində icra olundu. Əməliyyat zamanı mülki əhalinin təhlükəsizliyi əsas prioritetlərdən biri kimi diqqət mərkəzində saxlanıldı. Azərbaycan Ordusunun çevik və dəqiq fəaliyyəti nəticəsində strateji mövqelər nəzarətə götürüldü, qanunsuz silahlı dəstələr döyüş mövqelərindən geri çəkildi və silahlarını yerə qoyaraq təslim oldular. 20 sentyabr 2023-cü il tarixində separatçı silahlı birləşmələr rəsmi şəkildə tərksilah olduqlarını və silahlı müqavimətə son verdiklərini bəyan etdilər.
         Ərazinin mürəkkəb və ağır relyef şəraitində, düşmənin uzun illər ərzində həyata keçirdiyi genişmiqyaslı mühəndis-istehkam işləri nəticəsində möhkəmləndirilmiş müdafiə xəttinə, eyni zamanda, onların əlverişli coğrafi mövqelərdə, əsasən də yüksəkliklərdə yerləşdirilmiş döyüş mövqelərinə baxmayaraq Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyəti yüksək döyüş ruhu, misilsiz qəhrəmanlıq, peşəkarlıq və dəqiq planlaşdırılmış əməliyyat-taktiki fəaliyyət nəticəsində qısa zaman ərzində bütün istiqamətlər üzrə əhəmiyyətli hərbi üstünlük əldə etmişdir. Göstərilən uğurlu əməliyyatlar nəticəsində ümumilikdə 406 kvadratkilometr ərazi düşmən təxribatlarından və qanunsuz silahlı birləşmələrdən tam təmizlənmiş, həmin ərazilər üzərində tam nəzarət əldə edilmişdir.Bu əməliyyatla Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonunda dövlət suverenliyi tam bərpa olundu. Qeyri-qanuni separatçı rejimin fəaliyyətinə son qoyuldu. Həmçinin, ərazidə qanunsuz yerləşdirilmiş Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin qalıqları tam şəkildə tərksilah edilərək Azərbaycan ərazisini tərk etdilər. 24 saatdan az müddətdə aparılan bu əməliyyat təkcə hərbi uğur deyil, eyni zamanda Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa əsaslanan mövqeyinin və siyasi iradəsinin parlaq təcəssümüdür. Bu nəticə bölgədə sabitliyin, hüquqi nizamın və uzunmüddətli sülhün təmin olunması üçün mühüm zəmin yaratdı. Azərbaycan dövləti öz ərazi bütövlüyünü və suverenliyini beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri çərçivəsində tam təmin etmiş oldu.
         Bu gün artıq tam əminlik və qürur hissi ilə deyə bilərik ki, Azərbaycanın dövlət suverenliyi bütün ölkə ərazisində tam şəkildə bərpa olunub. Uzun illərdir işğal və qeyri-qanuni idarəetmə altında olan ərazilərdə artıq nə separatçı rejimlər, nə də qanunsuz silahlı birləşmələr mövcuddur. Qeyri-legitim strukturlara və hüquqazidd silahlı fəaliyyətlərə son qoyulub. Dövlətimizin suveren hüquqları istisnasız olaraq bütün regionlarda təmin edilir və qanunun aliliyi tam şəkildə tətbiq olunur. Bu nailiyyət Azərbaycan xalqının birliyi, ordumuzun gücü və dövlət rəhbərliyinin prinsipial siyasəti nəticəsində mümkün olmuşdur.
        

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.09.2025)

19 Sentyabr, 2025-ci il tarixində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun təşəbbüsü ilə ICESCO-nun Baş direktoru cənab Dr. Salim bin Məhəmməd əl-Malikin Çimkənddə səfər proqramı çərçivəsində Çimkənd Akimi Qabit Sızdıbek ilə görüşü baş tutub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, görüşün əsas məqsədi mədəni irs və beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi, ICESCO ilə əməkdaşlığın gücləndirilməsi eləcə də Çimkənd vilayəti abidələrinin ICESCO-nun İslam dünyasının mədəni irs siyahılarına daxil edilməsi ilə bağlı müzakirələrin aparılması olub.

Qarşılıqlı hörmət və anlaşma şəraitində keçən görüşdə tərəflər bir-birlərinin fəaliyyətini yüksək qiymətləndiriblər. Çimkənd Akimi Qabit Sızdıbek ICESCO-nun İslam dünyasında təhsil, elm və mədəniyyət sahəsində həyata keçirdiyi layihələri yüksək dəyərləndirərək, təşkilatın Qazaxıstanın mədəni irsinin qorunmasına göstərdiyi həssaslığı alqışlayıb. O, eyni zamanda görüşün təşəbbüsünə və təşkilinə görə Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulovaya minnətdarlığını bildirib. ICESCO Baş direktoru Dr. Salim bin Məhəmməd Əl-Malik isə öz növbəsində Qazaxıstanın zəngin mədəni irsinin İslam dünyasının ümumi dəyərlərinə böyük töhfə verdiyini qeyd edib, gələcəkdə bu istiqamətdə birgə layihələrin əhəmiyyətini vurğulayıb.

Görüş əməkdaşlığın perspektivləri ilə bağlı səmərəli fikir mübadiləsi ilə davam edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onun yeniyetmə oğlan uşaqlarının ilk sevgisi olması barədə fikri mən özümdən çıxartmamışam, bu barədə oxumuşam. Həqiqətən də 60-cı, 70-cı illərdə bu dünya gözəli kino aktrisası yaratdığı rollarla tək İtaliyada deyil, hətta uzaq Burkino-Fasoda da kişilərin sevimlisi idi. Yeniyetmələrin isə xəyali ilk məhəbbətləri, adətən o olurdu.

İtalyan aktrisası Sofi Loren 20 sentyabr 1934-cü ildə Romada anadan olub. Uşaqlığı və gəncliyi yoxsulluq içində keçib. 14 yaşında gözəllik müsabiqəsində iştirak edərək qalib gəldikdən sonra modellik karyerasına başlayıb. 1950-ci illərin əvvəllərində İtaliya filmlərində kiçik rollarda görünməyə başlayıb. Lorenin beynəlxalq səviyyədə tanınması 1957-ci ildə "Boy on a Dolphin" filmi ilə başlayıb. Daha sonra "The Pride and the Passion" (1957), "Houseboat" (1958) və "It Started in Naples" (1960) kimi Hollivud filmlərində rol alıb.

1960-cı ildə Vittorio De Sikanın "Çoçara" filmindəki performansı ilə Ən Yaxşı Qadın Oyunçu nominasiyasında Oskar mükafatını qazanan ilk qeyri-ingilisdilli aktrisa olub.

1960-cı və 1970-ci illərdə "Yesterday, Today and Tomorrow", "Marriage Italian Style", "Sunflower" və "A Special Day" kimi bir çox uğurlu filmdə rol alıb.

1991-ci ildə Kino Sənəti və Elmləri Akademiyası tərəfindən bu dəfə fəxri Oskar mükafatına layiq görülüb.

Mükafatları

1. Ən Yaxşı Qadın Oyunçu nominasiyasında Oskar mükafatı

2. Kann Film Festivalında Ən Yaxşı Qadın Oyunçu Mükafatı

3. 5 Qızıl Qlobus mükafatı

4. BAFTA mükafatı

5. Fəxri Oskar mükafatı

Bəli, Sofi Lorenin bu gün doğum günüdür, tanrı ona uzun və xoşbəxt bir ömür verib, 91 yaşı tamam olur. Bu halda ona yüz yaşa deməkdən savayı əlacımız qalmır.

P.S. Texniki heyət bu yazıya Sofi Lorenin müasir dövrdəki – yəni qocalıq şəklini qymuşdu. Səs-küy salıb şəkli cavanlıq şəkli ilə dəyişdirdim. Niyə gözəllikdən zövq almayaq ki.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.09.2025)