Ramiz Göyüş,

yazıçı, publisist, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bu günlər sosial şəbəkələrin gündəliyini zəbt edən bir olay-görkəmli tədqiqatçı, yazıçı-publisist, hərbi jurnalist, polkovnik-leytenant Şəmistan Nəzirlinin Qazaxda, Müəllimlər Seminariyasının binasında, ADA Universitetinin Böyük bəstəkarımız Üzeyir Hacıbəylinin 140 İllik yubileyinə həsr olunmuş tədbirində qəfil dünyasını dəyişməsi hamıda dərin bir təəssüf doğurmuşdur. Şəmistan Nəzirlinin ölümü həqiqətən də istər ədəbiyyatımız, istər hərbi junalistikamız, istərsə də hərb tariximizin öyrəniləsində müstəsna xidmətləri olan bir tədqiqtçınının itkisi kimi böyük itkidir. Onun ailəsi və sevənləri üçün çətin olan, itkisi ilə barışmaq istəməyən, onu sevən insanlar üçün bu ağır günlərdə mən də istədim ki, Şəmistan müəllimlə bağlı xatirəmi bölüşüm. Şəmistan  Nəzirlini bir tədqiqtçı və yazıçı kimi qiyabi olaraq 1987-ci ildən tanıyırdım.

Həmin il onun məşhur “Vurğun keçib bu yerlərdən” kitabı nəşr olunmuşdu. Səməd Vurğuna  böyük məhbbəti olan bir azərbaycanlı kimi bu nəşr haqqında məlumat alndan dərhal sonra  kitabı əldə edərək böyük həvəs və maraqla oxudum. Kitabda Böyük Səməd Vurğun haqqında o vaxtadək bilmədiyimiz məlumatlar, şairin səfərləri, görüşləri, onun haqqında xatirələr və maraqlı əhvalatlar yer almışdı. Yadımdadır, kitab çox sürətlə yayılmağa, oxunmağa başladı və müəllifinə  böyük populyarlıq gətirdi. O gündən məndə Şəmistan müəllimə qarşı dərin bir rəğbət və sevgi yaranmış, onunla əyani tanış və həmsöhbət olmaq arzusu baş qaldırmışdı. Belə bir gün 10  ildən sonra yetişdi. 1996-cı ilin noyabrı idi. Mən onda Mingəçevir Şəhər İcra hakimiyyətində başçının müavini vəzifəsində işləyirdim. Həmin il Xalq şairi Səməd Vurğunun 90 illik yubileyinin  keçirilməsi barədə Ümmilli liderimiz Heydər Əliyevin sərəncamı var idi. Şairin Mingəçevirlə sıx bağlılığını nəzər alaraq (Böyük şairin məşhur “Muğan” poeması Mingəçevirin qurucularına həsr olunmuşdu və onun qəhrəmanı Sarvan Salmanov Mingəçevirdə yaşayırdı) həm də onun yaradıcılığına və şəxsiyyətinə olan böyük sevgidən doğan bir həvəslə mən də Şairin 90 illik  yubileyinin keçirilməsi barədə təşəbbüs qaldırdım və mənim təşəbbüsüm şəhər rəhbərliyi  tərəfindən hərtərəfli dəstəklə qarşılandı.

Yubileyin keçirilməsi üçün Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının vəzifələrini icra edən Dilqəm Alıyevin sərəncamı ilə, mənim sədrliyimlə təşkilat komitəsi yaradıldı və yubileyin yüksək səviyyədə keçirilməsi barədə tapşırıq verildi. Mən bütün qabiliyyətimi və bacarığımı səfərbər edərək yubileyin ən yüksək səviyyədə keçirilməsi üçün hər şeyi edirdim. Yubiley noyabrın 27-nə təyin edildi. Şəhərin baş küçəsi - indiki Heydər Əliyev  prospekti girişdən sonadək, eyni zamanda həmin prospekti perpendikulyar kəsən, şairin adını, daşıyan digər bir mərkəzi küçə Səməd Vurğun küçəsi başdan başa şüarlarla, Şairin “Muğan” poemasından yazılan plakatlarla, bayraqlarla, şairin trafaret şəkilləri ilə bayramsayağı bəzədilmiş,  minlərlə şəhər sakini və qonaqlar küçələrə çıxmışdı. Yubiley tədbirində iştirak etmək üçün Qazaxdan, Gəncədən, qonşu Ağdaş, Yevlax, Bərdə rayonlarından qonaqlar dəvət olunmuşdu.

Tədbirdə Qazax Xeyriyyə Cəmiyyəti böyük heyətlə iştirak edirdi. Akademik Teymur Bünyadov, Qazax Xeyriyyə Cəmiyyətinin sədri Vidadi Bayramov, Xalq şairi Vaqif Səmədoğlu, şair Həmid  Abbas, yazıçı Fərman Eyvazlı və digərləri var idi. Qonaqlar arasında Şəmistan Nəzirli də gəlmişdi və mən bütün qonaqlar kim onu da böyük hörmətlə qarşıladım.

Şəmistan müəllimlə arada bir az zaratlaşdıq da. Məndən soruşdu ki, sən Qazağın hansı  kəndindənsən. Mən cavab verdim ki, Abbasbəyli kəndindən. Dedi ki, mən elə bilirdim, sən Daş  Salahlıdansan. Aradan xeyli müddət keçdi. O, bir də mənə Daş Salahlı balası deyə müraciət  elədi. Mən gülə-gülə dedim ki, mən Daş Salahlıdan deyiləm. O da cavabında dedi ki, Daş Salahlı  olanda nə olar ki? Mən dedim, ay Şəmistan müəllim, Daş Salahlı Qazağın ən böyük və ən qədim kəndidir. Ancaq indi mən neyləyim ki, oralı deyiləm. Xeyli gülüşdük. Həmin gün o mənə  avtoqrafı ilə “Vurğun keçib bu yerlərdən” kitabını bağışladı. Avtoqrafda yazmışdı: “Əziz eloğlum, Ramiz Göyüşova xoş arzularla. P.S Daş Salahlı olmaq istəməyən vətənpərvər eloğluma müəllifdən.  27 noyabr 1996-cı il”...

 ... Səhərdən başlayıb, bütün günü davam edən yubiey tədbirləri axşam Mərziyə Davudova adına Dövlət Dram Teatrının böyük salonunda yekunlaşacaqdı. Salon ağzınadək dolmuşdu.

Çıxışlar və bədii proqramla qarışıq şəkildə aparılan tədbir sürəkli alqışlarla davam edirdi. Qonaqlar əvvəlcədən tərtib olunan ssenari üzrə çıxış edirdiər. Yazıçı Fərman Eyvazlı çıxışa yazılmamışdı.

Arada Vidadi Bayramov mənə dedi ki, Fərman Eyvazlı çıxış etmək istəyir. İmkan olan kimi onun da  çıxışına imkan yarat. Mən də bu barədə tədbirin aparıcılarına tapşırıq verdim və elə növbəti  nömrədə Fərman Eyvazlı çıxışa dəvət edildi. Fərman müəllim aramla səhnəyə qaxdı. Təxminən 5-6 dəqiqə çıxış edərək Səməd Vurğundan bir xatirə danışdı. Çıxışının sonunda üzünü Şairin səhnədən asılmış böyük portretinə tutaraq: ”Allah sənə rəhmət eləsin, Ustad”- deyib, qalxdığı  kimi də səhnədən düşərək yerinə keçdi. Aparıcılar növbəti nömrəni elan etdilər. Salonda  işıqlar söndü və “Vaqif “ dramından bir səhnə oynanılmağa başladı. Fərman Eyvazlı Vidadi müəllimlə yanaşı oturmuşdu. Birdən Vidadi müəllim mənə səsləndi ki, Ramiz burda həkim varsə təcili çağır bura gəlsin. Mən onlar tərəfə çevriləndə gördüm ki, Fərman müəllimin başı çiynindən aşağı düşüb.

Təcili onu salondan çıxartdıq. Həkimlər tökülüşdü, ancaq neynədiksə artıq iş-işdən keçmişdi.  Hər şey bir andaca baş vermişdi...

 2025-ci il Sentyabrın 20- də Şəmistan Nəzirli ilə onun həyatın son gününü, son dəqiqələrini birlikdə keçirmiş dəyərli mətnşünas, dilçi alim professor Ədalət Tahirzadənin öz Feysbuk səhfəsində böyük kədərlə qeydə aldığı Şəmistan Nəzirlinin əbədiyyətə gedən yolunun təfərrüatlarını oxuduqdan sonra Mingçevirdəki olayı bir daha kədərlə xatırladım. Şəmistan müəlim də Fərman Eyvazlı olayının şahidi olmuşdu və çox qəribədir ki, həmin tale onun da qismətinə yazılıbmış.

... Şəmistan müəllim bədii yaradıcılığa başladığı 1958-ci ildən bu günədək 67 illik bir dövrdə  bütün fəaliyyətini hərb tariximizə, Cümhuriyyət tarixinə, Azərbacan generallarının həyat və fəaliyyətinə, xalqımızın və dövlətçiliyimizin tarixində müstəsna xidmətləri olmuş görkəmli  şəxslərin həyat və fəaliyyərinə, Səməd Vurğun ocağına, Vəkilovlar nəslinə aid faktlara söykənən,  obyektivliyi ilə fərqlənən, dərin araşdırmalara həsr etmişdi. O, ağır zəhmətin, fədakar vətəndaşlıq  mövqeyin məhsulu olan 30-dan cox iri həcmli, çox dəyərli kitabaların müəllifidir və bu kitablarda  yazılan sətirlərin hər birinin altında tariximiz yatır. Onun “Vurğun keçib bu yerlərdən”, “Vurğun  ömrü”, “Ellər vurğunu”, ”Yaddaşlarda yaşayan Vurğun”, “Qacarlar”, “Cumhuriyyət generalları”, “Azərbaycan generaları”, ”General Əli ağa Şıxlıniski”, “ General Cəmşid Naxçıvanski”, ”Topoqraf general İbrahim ağa Vəkilov”, ”Tam artileriya generalı Səməd bəy Mehmandarov”, “General Yadigarov qardaşları”, ” Krım dəftəri”, “Qoridən gələn qatar”, “1920-ci il Qarabağ döyüşləri”,  “Nüfuzlu nəsillər tarxindən” və digər kitablarında toplanmış materiallar arxiv sənədlərinə, tarixi faktlara əsaslanmaqla tariximizin qızıl məqamlarını özündə əks etdirir. Heç şübhəsiz gələcək nəsillər tariximzin yeni səhfəlrini yazarkən hökmən Şəmistan Nəzirlinin bu  əvəsiz mənbəələrinə müraciət edəcəklər.

Bununla yanşı mən onun “ Qoridən gələn qatar” kitabı üzərində xüsusi olaraq dayanmaq istədim.

...İndi hər kəsə məlumdur ki, Azərbaycan təhsilinin tarixində Qazax Müəllimlər Seminariyasının  müstəsna yeri olmuşdur. 1918-ci ildə Qori müəllimlər seminariyasının Azərbaycan bölməsinin Qazağa köçürülməsi, onun bazasında Qazax Müəllimlər Seminariyasının təşkili Qazaxda yeni bir  zümrənin –müəllimlər dəstəsinin yaranmasına səbəb oldu. Müəllimlər Seminariyasının ilk buraxılışları əsasən Qazax mahalından olan insanlar idi. Və sonrakı tariximizdə Qazax müəllimlər Seminariyası təkcə müəllimlər ordusu yetişdirmədi, həm də bütöv bir ziyalılar nəslinin yaranmasına  səbəb oldu. Müəllifin, yarandığı tarixdən başlayaraq, sonrakı dövrlərdə zaman-zaman Azərbaycanımızın  tarixində mühüm rol oynamış Seminariyanın tarxi, onun yaradılması, təşəkkülü, inkişafı və Azərbaycan təhsilnin tarixindəki mövqeyi barədə əvəzsiz bir mənbə olan “Qoridən gələn qatar” kitabının  müstəsna bir əhəmiyyəti var və o özü bu elmi-tarxi kitabına böyük bir sevgi ilə yanaşırdı. Sonrakı  illərdə xalqımızın görkəmli ziyalısı, ictimai-siyasi və dövlət xadimi, təhsilimizin fədaisi ADA Universitetinin rektoru Hafiz Paşayevin təşəbbüsü ilə indi yeni dövrünü yaşayan, ölkəmizin mədəni və təhsil həyatında hadisəyə çevrilən Qazax Müəllimlər Seminariyasının bərpasında Şəmistan Nəzirlinin  “Qoridən gələn qatar”kitabının və Şəmistan Nəzirlinin fikirləri əsas göstəricilərdən idi. Son vaxtlar Şəmistan Nəzirli tez-tez Qazax Müəllimlər Seminarisyasında olur, Seminariyanın tarixi haqqında  dəyərli söhbətlər edir, onun tələbələri, müəllimləri və məzunları haqqında maraqlı müsahibələr verir və bundan özü də xüsusi bir məmnunluq duyurdu. Çox təəssüf ki, onun bu gedişi sonuncu gediş oldu və onu sevənlərin qəbində bir sızıltı yaratdı.

Professor Ədalət müəllim qeydlərinin sonunda yazır: “Şəmistan Nəzirli Allahın ən sevimli bəndəsi imiş -o, ata, anası qədər sevdiyi Qazaxda, vurğunu olduğu Səməd Vurğunun torpağında və hədsiz sevdiyi Firudin bəy və Badisəba Köçərlilərin ruhunu yaşadan Qazax Müəlimlər Seminariyası kimi müqəddəs bir ocaqda və çox sevdiyi insanlar arasında həyatla vidalaşdı, özü də ağrısız- acısız, ağlı ən son anadək üstündə olaraq”...

Ruhun şad olsun, Böyük İnsan! Xatirən qəlbimizdə yaşayacaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu fikri tez-tez eşidirik, ədədbi tənqidin öldüyünü deyirlər. Yanlışdır. Ədəbi tənqid ölübsə, bəs onda Nizami Cəfərov, Vaqif Yusifli, Cavanşir Yusifli, Elnarə Akimova, Nərgiz Cabbarlı, Elnarə Qaragözova – bunlar kimlərdir?

Ədəbiyyatşünas, ədəbi tənqidçi, tərcüməçi Cavanşir Yusifli 1958-ci il sentyabr ayının 24-də Masallı rayonunda anadan olub. Azərbaycan Dillər Universitetini bitirib. Yardımlı rayonunda müəllim işləyib. 1988-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami adına ədəbiyyat institutunun aspiranturasına daxil olub. 1991-ci ildə "M. F. Axundovun "Təmsilat"ı və qərbi Avropa maarifçi dramaturgiyasının ənənələri" mövzusunda namizədlik, 2010-cu ildə "Azərbaycan komediyasının poetikası" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib.

1991–1993-cü illərdə Azərbaycan Dillər Universitetində müəllim kimi çalışıb. 1993–1994-cü illərdə Belçikanın "Medecins sans frontieres" humanitar təşkilatında tərcüməçi işləyib. 1996-cı ildə "Cahan" jurnalında çalışıb. 1998-ci ildən "Turan-98" tərcümə firmasının direktorudur. AMEA Nizami adına ədəbiyyat insitutunun ədəbiyyat nəzəriyyəsi şöbəsinin baş elmi işçisidir. 2000 və 2008-ci illərdə Prezident təqaüdünə layiq görülüb.

"METAFİZİKA" beynəlxalq fəlsəfi və fənlərarası araşdırmalar jurnalının 14-cü sayından jurnalın "Filologiya və Pedaqogika elmləri" üzrə redaksiya heyətinin üzvüdür.

Kitabları

1. "Bədii mətnin sirləri"

2. "Bir söz söylə, bu dünyadan olmasın"

3. "Ədəbiyyatda yaşamağın formulu"

4. "Azərbaycan poeziyasında Əli Kərim mərhələsi"

5. "Fərdi yaradıcılıqdan ədəbiyyat tarixinə baxış"

6. "Azərbaycan komediyasının poetikası"

7. "Gülüş və dünyanın sonu"

8. "Filoloji fantaziya"

9. "Yaddaşın poetikası"

10. "Elçin haqqında 56 söz" (Vaqif Yusifli ilə birgə)

11. "Azərbaycan poeziyasında Əli Kərim mərhələsi"

12. "Gülüş və dünyanın sonu"

Tərcümələri

1. Patrik Züskind, "Ətriyyatçı" (fransız dilindən tərcümə)

2. Rolann Bart, "Yazının sıfır dərəcəsi" (fransız dilindən tərcümə)

3. Alber Kamü. "Taun", "Yad", "Çöküş" romanlarının fransız dilindən tərcüməsi

4. Jan Eşnoz. "Royal arxasında" (roman, fransız dilindən tərcümə)

5. Tomas Sternz Eliot. Ənənə və fərdi istedad (ingilis dilindən)

6. Xulio Kortasar. Qorxulu yuxu (hekayə, rus dilindən)

7. Jan-Pol Sartr. Ədəbiyyat nədir? (traktat, fransız dilindən)

Məqalələri

1. Azərbaycan ədəbiyyatında nə baş verir?

2. Jak Derridanın qrammatologiyası

3. Böyük poeziyanın adı: Tomas Sternz Eliot

4. İndi nədən, kimdən deyək

5. Füzulini niyə sevmədim?

6. Postmodernist kimdir? (6 məqalə)

7. Dəvədən fil düzəldən adam

8. Ədəbi prosesin dolanbacları, yaxud heç nədən hay-küy

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.09.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

24.

DAHİLƏR VƏ KİTAB

Bəli, mütaliə hər baxımdan bizə fayda verir. Əsl təhsil yalnız mütaliə ilə əldə edilir. İnsan bütün ömrü boyu mütaliə etməlidir. İnsanın mənəvi dünyasının zənginləşməsində və yetkin şəxsiyyət kimi formalaşmasında mütaliənin rolu əvəzsizdir. Mütaliə insan üçün uğurlu həyat yolunun başlanğıcıdır. Filosof Spenserə görə, bəşəriyyət həmişə ancaq şəxsi mütaliə yolu ilə müvəffəqiyyətlə inkişaf etmişdir. Bütün bunlar bir daha təsdiq edir ki, mütaliə bütün biliklərin əsasıdır. Mütaliə etmədən düşüncə formalaşa bilməz. Əgər bizim uşaqlar bu gün kitab oxumasalar onlar həyatda heç vaxt uğur qazana bilməyəcəklər. Yalnız mütaliə nəticəsində şagirdlər öz fikirlərini sərbəst ifadə edə bilirlər.

Mütaliə şagirdlərdə mədəniyyətin yüksəldilməsinə aparan bir yoldur. Mütaliə biliyi genişləndirməklə bərabər, həm də insana məmnunluq hissləri bəxş edir. İnsan həyatında mütaliənin rolu əvəzolunmazdır. Böyük mütəfəkkir şair Nizami Gəncəvinin əsərlərində mütaliənin əhəmiyyəti haqqında müdrik fikirləri ondan sonra gələn Azərbaycan mütəfəkkirlərinə böyük təsir göstərmişdir. İnsanın ucalığını onun elmi səviyyəsində axtaran Nizami hər hansı bir insanın başqasına üstün gəlməsini qalibin elmi səviyyəsi ilə izah edir:

Elmlə, hünərlə! Başqa cür heç kəs,

Heç kəsə üstünlük eləyə bilməz! - deyən şair kamilliyin mənbəyini elm və bilik axtarışında görür. Kitabı, mütaliəni yüksək qiymətləndirən şairin özü böyük mütaliəçi olmuşdur. Dünya ədəbiyyatının incisi sayılan Nizami Gəncəvi “Xəmsə”si onun müəllifinin mütaliəsinin, elmi axtarışlarının nəticəsidir. Şair beş poemasında kifayət qədər əsər adı çəkir ki, bunlar hamısı onun mütaliə obyekti olmuşdur.

Dünyada nə qədər kitab var belə,

 Çalışıb əlləşib, gətirdim ələ,

Oxudum, oxudum sonra da vardım,

Hər gizli xəzinədən bir dürr çıxardım

 - deyən şair özünün mütaliəsinin məzmunu haqda aydın təsəvvür yaradır.

Məşhur filosof Sokrata görə mütaliə cəmiyyətin gündəlik vərdişinə çevrilərsə, həmin cəmiyyət xoşbəxt olar. Ona görə də biz mütaliəni sevməli və təkcə sevməli yox, ona vərdiş etməyi bacarmalıyıq. Ona görə də, “Gəlin oxuyaq, dünyamızı, tariximizi, özümüzü kəşf edək”.

Bir sözlə, mütaliə insanların dünyagörüşünün formalaşmasında ən vacib amillərdən biridir. Mütaliəyə ayırdığımız vaxt heç vaxt hədər olmayacaq, əksinə, bizə yeniliklər qazandıracaq. Dahi şəxsiyyətlərin mütaliə və kitabxana haqqında söylədikləri fikirlərə niyə də diqqət etməyək?

Görkəmli filosofların, dünya liderlərinin, dahi yazarların kitabların insan həyatındakı rolu barədə söylədikləri əlbəttə ki, diqqətdən kənarda qalmamalıdır. Biz kitabımızın əvvəllərində Azərbaycanın ümummilli lideri Heydər Əliyevin, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin kitablara münasibətlərinə toxunduq. İndisə digər fikirlərə göz yetirək:

*Antik dövrün ən məşhur filosoflarından biri, romalı Mark Tulliy Siseron:

“Kitabsız ev ürəksiz bədəndir”.

*Antik dövrün ən məşhur filosoflarından biri, romalı Lutsiy Anney Seneka:

“Kitabsız yaşamaq kor, kar, lal yaşamaqdır”.

*Fəlsəfə tarixində uca mərtəbələr fəth etmiş alman filosofu Artur Şopenhauer:

“Kitabxanalar insanlığın tək etibarlı və qalıcı olan yaddaşıdır.”

*Türk dünyasının böyük lideri, görkəmli siyasi və hərbi xadim Mustafa Kamal Atatürk:

“Bir neçə qəpiyim olanda mütləq yarısını kitaba xərcləyirdim. Başqa cür etsəydim, Atatürk olmazdım”.

*İngilis siyasi və dövlət xadimi, natiq və yazıçı Vinston Çörçill:

“Kitablar, bütün müxtəlifliyi ilə insan zəkasına sivilizasiyanın zəfərlə irəliləməsi üçün vasitələr təklif edir”.

*Amerika Birləşmiş Ştatlarının 44-cü Prezidenti, 2009-cu ildə isə Nobel Sülh mükafatçısı, akademik, hüquqşünas, memuarçı Barak Obama:

“Oxumaq vacibdir. Oxumağı bilirsənsə, bütün dünya sənin üzünə açılır”.

*ABŞ-nin dövlət xadimi, ABŞ İstiqlal müharibəsi zamanı Kontinental Ordunun baş komandanı, ABŞ-nin ilk prezidenti Corc Vaşinqton:

“Düşünürəm ki, kitablar haqqında bilik, digər biliklərin qurulması üçün əsasdır”.

*Türkiyə siyasətçisi, Türkiyə Respublikasının 12-ci prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan:

“Gələcəyimiz, şəhərimiz, ölkəmiz və dünyanın gələcəyi üçün; Hər kəsi öz savadı, sevgisi və gözəlliyi üçün mütəmadi olaraq kitab oxumağı vərdiş halına gətirməyə dəvət edirəm”.

*Dahi alman yazıçısı İohann Vilhelm Höte:

“Mütaliə etməyi öyrənmək üçün nə qədər əmək və nə qədər vaxt sərf olunduğuna şübhə etməyin, mən özüm buna 80 il vaxt sərf etdim və bunu deyə bilərəm ki,məqsədimə tamamilə nail olmuşam”.

*Azərbaycanın tanınmış ədibi, dramaturgiyamızın görkəmli nümayəndəsi Nəcəf bəy Vəzirov:

“Kitablar bizi ötən əsrlərin mənəvi həyatının varisləri edir”.

*Görkəmli rus yazıçısı, maarifçisi Vissarion Belinski:

“Öz kitabxananın kitablarını ona görə çoxaltma ki, sənin çoxlu kitabın var desinlər. Ona çalış ki, öz əqlini görkəmli şəxslərin kitabları ilə zənginləşdirəsən. Öz əqlini də kitablar kimi qiymətli edəsən. Bədii əsərlər canlı mənbədir və insanlıq hissi cəmiyyətə buradan axır”.

*Görkəmli Azərbaycan satiriki Mirzə Ələkbər Sabir:

“Kitab sənin ilk dostundur”.

*Tanınmış rus alimi, tənqidçisi Nikolay Dobrolyubov:

“1849-cu ildə 411 kitab mütaliə etmişəm. Mütaliə etdiyim kitabların müntəzəm qeydiyyatını aparmışam. Mütaliə etmək mənə uşaqlıqdan çox xoş gəlirdi. Odur ki, çox keçmədən mütaliə mənim əsas məqsədim və yeganə sevincim oldu.”

*Azərbaycanın Xalq şairi Səməd Vurğun:

“Kitabsız bir ömrün nə mənası var”.

Növbəti:

25. Oxucu kavlifikasiyası

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.09.2025)

23 sentyabr 2025-ci il tarixində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova ilə Azərbaycan Respublikasının Mediasının İnkişafı Agentliyinin İcraçı direktoru Əhməd İsmayılov arasında görüş baş tutub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Fonddan verilən məlumata görə, görüşdə Türk dövlətləri ilə Azərbaycan arasında media əlaqələrinin mövcud vəziyyəti müzakirə olunub, qarşılıqlı fəaliyyətin gücləndirilməsinin əhəmiyyəti vurğulanıb. Əhməd İsmayılov Fondla əməkdaşlığın gələcəkdə ortaq layihələrin icrasına zəmin yaradacağını və birgə fəaliyyətin səmərəliliyini artıracağını qeyd edib.

Fondun prezidenti Aktotı Raimkulova isə Fondun məqsəd və fəaliyyət istiqamətləri barədə ətraflı məlumat verərək, türk xalqlarının ortaq mədəni dəyərlərinin qorunması, öyrənilməsi və gələcək nəsillərə ötürülməsi istiqamətində həyata keçirilən layihələrdən danışıb. Soial-mədəni layihələrin beynəlxalq səviyyədə tanıdılmasında medianın mühüm rolunu vurğulayıb.

Tərəflər gələcəkdə qarşılıqlı əməkdaşlıq çərçivəsində müxtəlif proqramların reallaşdırılması istiqamətində fikir mübadiləsi aparıblar. Görüş səmərəli fikir alış-verişi ilə davam edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Kinomuzda, dublyaj sahəsində uzun illər səmərəli fəaliyyət göstərən Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Xalidə Quliyevanın bu gün 73 yaşı tamam olur.

Mən də qərara aldım ki, aktrisanın ömür-gün yluna birgə tamaşa edək.

Xalidə Quliyeva 24 sentyabr 1952-ci ildə anadan olub.

Atası neftçi, anası isə evdar qadın olub. Ali məktəbə qəbul olunduqdan sonra Lütfi Məmmədbəyovun xalq teatrında çalışmağa başlayıb. 1974-cü ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun dram və kino aktyorluğu fakültəsini bitirib. 1973–1976-cı illərdə institutun nəzdindəki "Səda" Tədris Teatrında çalışıb. 1972-ci ildən "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında aktrisa kimi fəaliyyət göstərir. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının nəzdində fəaliyyət göstərən kinoaktyor teatr studiyasında çalışıb.

Validə ("Qızıl qaz"), Fatimə ("Nəsimi"), Solmaz ("Bakıda küləklər əsir"), Milli ("Tütək səsi"), tibb bacısı ("Şahid qız"), Xalidə ("Xoşbəxtlik qayğıları") və s. rollarında çəkilib. Lider TV-nin həyata keçirdiyi çoxseriyalı bədii televiziya və sənədli filmlərin dublajında aktrisa kimi iştirak edir.

Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqının üzvüdür. 31 iyul 2019-cu ildə Azərbaycan kinematoqrafiyasının inkişafında xidmətlərinə görə Azərbaycanın xalq artisti fəxri adına layiq görülüb.  6 may 2023-cü ildə Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında xidmətlərinə görə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünə layiq görülüb.

Filmoqrafiya

1. Qızıl qaz

2. Nəsimi

3. Bakıda küləklər əsir

4. Tütək səsi

5. Dörd bazar günü

6. Çətirimiz buludlardır

7. Xoşbəxtlik qayğıları

8. Bir ailəlik bağ evi

9. Anın quruluşu

10. Bağlı qapı

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.09.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Çeir saatı rubrikasında bu gün sizlərə Zahid Əzizin şeirlərini təqdim edir.

BƏNDƏ KİMDİ, ALLAH VURUR

Bu dünyada adamlar var,

Öz oduyla hey qovrulur.

Bu dünyada adam da var,

Ayaz  kəsir, qar dondurur.

Kimi kəsir yolumuzu,

Kimi qırır qolumuzu,

Kimlərsə sağ-solumuzu

Doğradıqca hey qudurur.

Əcəl alır doğmamızı,

Şirin-şəkər loxmamızı,

Atamızı, anamızı,

Sonra bizi ovundurur.

Baxan yoxdur soya, ada,

Ölən-itən düşmür yada.

Bu yağmurda, bu sel-suda

Çay quruyur, göl soğulur.

Kül eyləyib közümüzü,

Nurdan saldıq gözümüzü.

Özümüzlə özümüzü,

Bəndə kimdi, Allah vurur.

BAŞQADI

Bu dünyanın övladları ögeydi,

Ataları, anaları başqadı.

Mayaları bir torpaqdan olsa da,

Axşamları, sabahları başqadı.

Yaxşıları, yamanları eynidi,

Ümidləri, gümanları eynidi,

İnancları, imanları eynidi,

And yerləri, vallahları başqadı.

Gül-çiçəyi bir açılıb-solsa da,

Əl alında, gözlər yolda qalsa da,

Əməlləri eyni əməl olsa da,

Savabları, günahları başqadı.

Təmannası, diləkləri seçilmir,

Yeri-göyü, mələkləri seçilmir,

Arzuları, istəkləri seçilmir,

Nəfəsləri, tamahları başqadı.

Öz yeri var  hər doğulan bəndənin,

Dönüşü yox ölüm adlı səfərin.

Bir olsa da kök-köməci bəşərin,

Tanrıları, allahları başqadı.

QALIR

Bu dünyada bir adətdi,                         

Lələ köçür, yurdu qalır.

Ər kişilər ocağının

Közü sönür, odu qalır.

Yox həyanı ünümüzün,

Düşdüyümüz günümüzün.

Acı, şirin ömrümüzün

Tamı gedir, dadı qalır.

Bu nə divar, bu nə hörgü?

Bu nə mizan, bu nə bölgü?

Kimilərin malı-mülkü,

Kimlərinsə adı qalır.

VAR

Kim nə deyir, necə deyir, mənə nə? –

Eşitməyə öz laflarım, sözüm var.

Ürəyimdən keçənləri görməyə

Harda olsa görmək üçün gözüm var.

Əsir edib, hökm etməsəm dilimə,

Boş sözlərdən nə keçəcək əlimə.

Bu dünyanın gərdişini belimə

Qaldırmağa taqətim var, dizim var.

Zahid Əziz, tam axtarma hər barda,

Vəfa yoxdur nə dövlətdə, nə varda.

Məndən sonra məni fani dünya,

Yaşadacaq Əzizim var, izim var.

HƏQİQƏTLƏR, TƏZADLAR...

Bu dünyanın hər yerində

Ay doğmamış günəş batmır.

Hürə-hürə ulduzlara

Zəncirində itlər yatmır,

Bu da ömrün son baharı,

Yarı sancı, yarı ağrı,

Yaşayırıq yarı-yarı,

Harayımız haqqa çatmır.

Hər yan gömgöy, yaşıl, sarı,

Sığal çəkir gülə arı.

Tacirləri-tüccarları

Aldığını geri satmır.

Yad qoltuqda hey yatanlar,

Yad ocağa köz atanlar,

Südümüzə su qatanlar,

Dərdimizə sevinc qatmır.

Hər doğrunun bir yalanı,

Hər köçənin bir qalanı,

Birimizə dərd olanı

O birimiz yana atmır.

GECİKDİM

Sonuncu olsam da sevinc sarıdan,

Qəm-kədər çəkməkdə dərd ustasıyam.

Qismət bazarında “du bir” atsam da,

Görənlər hey deyir nərd ustasıyam.

Öz yeri-yurdu var gülün, qönçənin,

Hər gülşəndə nərgiz, qızılgül bitməz.

Elə bir hicranın xəstəsiyəm ki,

Davası-dərmanı, loğmanı  yetməz.

Qıvrılıb yatıram əzab içində,

Həmdəmim olası savabım yoxdu.

Ömrüm itib-batıb əkin-biçində,

Bir qarnım yalavac, bir qarnım toxdu.

Yaşım çoxaldıqca boyum kiçilir,

Əkdiyim ağaclar məndən böyükdü.

Oğrun-oğrun ömrüm, günüm biçilir,

Gəzməyə tabım yox, əsam çürükdü.

Tanrı dərgahına yetişmək üçün

And-aman etməkdən sonuma yetdim.

Qatarmı tələsdi, mənmi yubandım? -

Bir onu bilirəm bir az gecikdim...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.09.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sənə öz ölkəndə dəyər verməyəndə, sənin istedadına məhəl qoymayıb zorla səni molla rejiminin buxovlarına saldıqda – molla rejimi deyirəmsə, duydunuz ki, söhbət İrandan gedir – onda sən də məqam tapıb ölkədən qaçarsan. Ölkənə qazandıracağın şöhrəti başqa ölkəyə qazandırarsan.

 Dünyaşöhrətli, fenomenal rejissor Pənahinin başına nələr gətirdilər, azadfikirliliyinə görə hətta həbsə də saldılar. Amma Cəfər Pənahidən danışmayacağam, Dorsa Deraxşani barədə danışacağam.

İranın görkəmli şahmatçısı Dorsa Deraxşani, İran yığma komandasının hicabsız oynamağa icazə verməməsindən sonra, o da dirəniş göstərdiyinə, hicab taxmayacağını söylədiyinə görə ona milli komanda üzvlüyü qadağan edilib və İranda yarışlarda iştirak etməsinə icazə verilməyib.

O da fürsət düşəndə ölkəni tərk edərək İranın ən qatı düçməni olan ABŞ-a pənah aparıbdır. Hazırda o, ABŞ-da uğurla karyera qurur. ABŞ yığması üçün çıxış etməyə başlayıb. Şahmatçı Münhendə keçirilən TEDx Youth konfransında da çıxış edib, orada peşəkar yolundan danışaraq seçim azadlığına məsuliyyətlə yanaşmağı tövsiyə edib.

Bax belə, əsassız qaydalara bağlılıq, bütün bir dövləti üstünlüklərdən məhrum edə bilər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəli, bir şairimiz vardı, Məmməd Aslan. Vətəni Kəlbəcər yağı əsarətində olduğu üçün qələmini bu nisgilə kökləmişdi. Həm də AzTV-də bir veriliş aparırdı, “Dərədən-təpədən” adlı. Populyar idi bu veriliş, maraqlı mövzulara toxunardı, əm əsası, dili xalqın zəngin ibarələri ilə doluydu bu ağsaqqal kişinin. Ona qulaq asanda sanki dağların qarını, bulaqların pıqqıltısını, yovşanların ətrini duyurdun.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Məmməd Aslan 1939-cu il dekabrın 24-də Azərbaycanın Kəlbəcər rayonunun Laçın kəndində ziyalı ailəsində anadan olub. Klassik ədəbiyyata dərin bələd olan atasının gözəl şeir demək təbi olsa da, onları çap etdirməyib. Lakin bunlar kiçik yaşlı oğlunda şeirə-sənətə tükənməz həvəs oyadıb. Kəlbəcər qəsəbəsində (indi şəhərdir) orta məktəbi bitirdikdən sonra APİ-nin filologiya fakültəsində təhsil alıb.

Əmək fəaliyyətinə Kəlbəcər rayonundakı Yanşaq, İstisu kənd məktəblərində Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllim kimi başlayıb. O, Kəlbəcər qəsəbəsində bir müddət müəllimlik etdikdən sonra rayonda nəşr olunan çoxtirajlı "Yenilik" qəzeti redaksiyasında məsul katib işləyib. 1970-ci ilin axırlarında Bakıya köçüb, burada "Ulduz", "Azərbaycan təbiəti" jurnallarında, "Azərbaycan gəncləri", "Ədabiyyat və incəsənət" qəzeti redaksiyalarında çalışıb, "Yazıçı" nəşriyyatında böyük redaktor olub. Azərbaycan Dövlət Teleşirkətinin "Ekran-Efir" qəzetinin baş redaktoru olub.

Bədii yaradıcılığa 1960-cı ildə "Azərbaycan müəllimi" qəzetində çıxan ilk şeirilə başlayıb. Dövri mətbuatda müntəzəm çıxış edib. Keçmiş SSRİ xalqları ədəbiyyatından tərcümələrə xüsusi qayğı ilə yanaşıb. Zülfiyyənin "Torpağa səcdə", qazax şairi Qədir Murzalıyevin "Bu bağda bülbüllər ötər" (1980) şeirlər məcmuələrini şərikli tərcümə edib.

Bir sıra beynəlxalq və respublika mükafatları laureatıdır. Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyevin 1998-ci il 4 noyabr tarixli fərmanı ilə "Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adına layiq görülüb. 5 aprel 2000-ci il Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafındakı xidmətlərinə görə "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilib.

Kitabları

1. Allahın rəsulu

2. Dağ ürəyi

3. Böyürtkən böyrü tikan

4. Səhəri kim açır

5. Səsimə səs ver

6. Bizdən sonra nə qalır

7. Ürək möhlət verəydi

8. Durnalar lələk salır

Məqalələri

- Dəlidağın körpə şairi

Tərcümələri

1. Türk xalqlar şeirlərindən seçmələr

2. Yunus İmrə, Aşıq Veysəl, iki zirvə

Filmoqrafiya

1. Bu torpağın nemətləri

2. Məmməd Aslan

3. Soyuq münasibət

4. Şirvan qoruğu

5. Böyük ömrün 7 anı

Məmməd Aslan 23 sentyabr 2015-ci ildə Zaqatalada vəfat edib. Masazır qəbiristanlığında dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.09.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla Təbrizdə yaşayıb yaradan Əli Cavadpurun şeirlərini təqdim edir.

Əli Cavadpur

Təbriz

İTİN BALASI DA BALADIR..

Bu qədər it balasına

Kimdir yal verən deyə?!

Beş küçükdən dördünü

Basdırdılar diri-diri!

Bir birindən gözəl və totuq idi

İt küçükləri.

Zingiltiləri yandırdı göyü-yeri

İt ürəyi dözmədi, ana ürəyi idi

Eşdi çıxartdı balaların.

Ağzından alıb yenə basdırdılar adamlar!

Ana itin başına hava gəldi

O havada bala səsi var idi

Dilin yelə verə-verə qudurdu

Küçüklərin anası!

Adamların balasına hürdü

Küçüklərin anası!

Havalar soyudu, qar yağdı

Hələ dünyanın üzü də ağardı.

Qancıqlar köpəklər uladı yana-yana

Hər şey qarın altında qaldı

Qaldı gün çıxana.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.09.2025)