Joldubek Kackynbaev, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qırğızıstan təmsilçisi

Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ilə birgə “Türk dünyasının mədəniyyət xadimlərini Azərbaycanda tanıdaq” layihəsi təqdim edilir.

Həmsöhbətimiz Qırğızıstan Rəssamlar İttifaqının üzvü, rəsmləri ilə dünya sərgilərində iştirak edən, bir çox uğurlara imza atan istedadlı rəssam Ayıp Alakunovdur.

-Söhbətə uşaqlığınızdan başlayaq. Sənətə maraq uşaqlıqdan yaranmalıdır?

-1978-ci ildə Qırğızıstanın dağlıq Narın rayonunda anadan olmuşam. Uşaqlığım Ət-Başın, Kazıbək kəndində keçib. Bəli, rəssamlığa maraq məndə uşaqlıqdan başlayıb. Evdə göy rəngli “Manas” kitabı vardı. Sözləri oxumağı bilməsəm də, hər gün açırdım, şəkillərini görürdüm, deyəsən, məndə rəssamlıq öz Manasımı çəkməkdən başlayıb, oxşar olsa da, olmasa da.

Əmim də rəsm çəkməyi yaxşı bacarırdı. Onun da bir tərəfdən təsiri var idi. Sonra məktəbdə oxuyarkən rəssamlıq dərnəyinə qatılıb, divar qəzetləri düzəldib, bir-iki dəfə rayon müsabiqəsində iştirak etdim.Məktəbi bitirdikdən sonra Bişkekdəki “S.A.Çuykov Rəssamlıq Məktəbi”nə, oranı bitirdikdən sonra isə “T.Sadıkov adına Qırğızıstan Milli Rəssamlıq Akademiyası”na daxil oldum.2003-cü ildən məzun olduğum Akademiyada müəllim işləyirəm.

-Hansı mövzu sizi daha çox işləməyə ruhlandırır? İşinizin əsas mövzusu nədir?

-Tarix və ədəbiyyatla maraqlanıram. Əsərlərimin əksəriyyəti tarixlə bağlıdır. “Manas” mövzusuna həsr olunmuş əsərlərim də var. Əsərlərimdə epik personajlara, qırğız adət-ənənələrinə, məişət həyatına və müharibə mövzusuna diqqət yetirirəm.

-Əsas yaradıcılıq məqsədiniz nədir? Bu fəaliyyətdə estetik zövq var, yoxsa sosial əhəmiyyət?

-Məqsəd yaxşı əsər yaratmaqdır. Rəsminiz sizi qane edirsə, dediyiniz həzzi verəcək. Əgər cəmiyyət sizi yaxşı qəbul etsə, insanlar sizin işinizi bəyənsə, o zaman sizdə daha da gözəl hisslər yaranacaq, daha çox işləmək istəyəcəksiniz və sizə yeni ideyalar gələcək.

-Sənət əsəri yaratmağa nə qədər vaxt lazımdır? İllərdir üzərində çalışdığınız əsərləriniz varmı?

-Dəqiq vaxt demək çətindir. Bəzən tez olur, bəzən də uzun müddət davam edir. Ümumiyyətlə, şəkil yarananda ilk olaraq fikir hegemonluq edir. O, kiçik istinadlardan (eskiz və s.) istifadə edir, bir neçə varianta baxır, ölçüsünü dəqiqləşdirir, eskizi dəyişdirir, böyüdür, bişirir, sonra rəsmə çevirir. Bu düşüncə ilə, eskiz hazır olana qədər vaxt çox çəkə bilər. Kətan üzərinə yetkin ideya yazmaq isə ayrı bir məsələdir.

-İşinizi xüsusi və dəyərli edən nədir?

-Hər bir sənətkarın əməyi onun üçün xüsusi və dəyərlidir. Yalnız mənimkilərin xüsusi və dəyərli olduğunu söyləmək əlbət ki yanlışdır. İzləyicinin fikri də çox önəmlidir. Düşünürəm ki, əsərlərim milli mədəniyyətin yayılmasına və qırğız xalqının tanınmasına töhfə verir.

-Sizcə, incəsənətin cəmiyyətin reallığını əks etdirmək öhdəliyi var, yoxsa ondan azad olmaq hüququ?

-Rəssamlar daxili istəklərinə görə bir neçə yerə bölünürlər. Məsələn, mənzərə, natürmort, portret və bir çox başqa janrlar. Müvafiq olaraq, hər kəs öz yaradıcılığına yiyələnəcəkdir. Bəziləri məhz dediyiniz cəmiyyəti təmsil etmək istəyir. Burada cəmiyyətin mövcud vəziyyətini mütləq əks etdirməyiniz üçün heç bir öhdəlik yoxdur.

-Bir müəllim kimi istedadlı şagirdlərdən əsas tələbiniz nədir?

-Vaxtlarından düzgün istifadə etməli, yaxşı təhsil almalıdırlar. Üç əsas şeyi qeyd edim. Birincisi, tələbələr öz yaradıcılıq potensialını tam şəkildə üzə çıxarmağa çalışmalıdırlar. İkincisi, şəxsi düşüncələri, duyğuları və fikirləri şəkillərlə ifadə etməyi öyrənməlidirlər. Üçüncüsü, müxtəlif rəsm üsulları, üslubları və sənət tarixini daha dərindən öyrənməlidirlər.

-Beynəlxalq sərgilərdə iştirak edirsiniz. Qırğız rəssamlarının əsərləri nə ilə fərqlənir?

-Coğrafi şəraitimizə, iqlimimizə, adət-ənənəmizə, mentallığımıza görə yəqin ki, rəssamlarımızın özünəməxsus rəngi var. Qırğız rəssamları tez-tez köçərilərin həyatını, dünyagörüşünü təsvir etdikləri üçün bu, onlara xüsusi unikallıq verir. Heyvandarlıq, köçərilərin həyatı, azadlıq hissi onların əsərlərində əsas motivlərə çevrilir. Qırğız mif və dastanları, xüsusən də “Manas” dastanı sənətkarlar üçün tükənməz mənbədir. Qırğız rəssamlarının əsərlərində mifoloji obrazlar, qəhrəmanlar və simvollar dərin fəlsəfi məna verir.

-İnsanların çoxunun biznesə getdiyi bir vaxtda sənətçi olmaq qərarınıza qarşı çıxanlar olubmu?

-Bəli, belə hallar olub. Amma rəssamlığı seçdiyimə peşman deyiləm. O vaxt bunun əleyhinə olanlar indi sevinclə onu dəstəkləyirlər. Hazırda ailəmlə yanaşı, dostlarım, qohumlarım, yaxınlarım da mənə dəstək olurlar. Əməyimi qiymətləndirən hər kəsin dəstəyi məni ruhlandırır. Xüsusilə müəllimim Turobekov Suyutbek bəyə və digər müəllimlərə dərin təşəkkürümü bildirirəm.

-İndi şəxsi həyatınıza müraciət etsək, neçə uşaq böyütmüsünüz? Övladlarınızdan sənətinizi davam etdirmək istəyən varmı?

-Mənim iki qızım və bir oğlum var. Həyat yoldaşım da rəssamdır. Qızlarım rəssamlığa yaxşı bələddirlər. Amma böyük qızım başqa peşə ilə məşğul olacaq. Tələbədir. Digər qızım hələ balacadır. Oğlum isə rəssamlıqla əsla maraqlanmır.

-Sirr deyilsə, sənət sahəsində gələcək planlarınız nədən ibarətdir?

-Çalışmağa davam etməyi özümdən xahiş etmişəm. Bundan əlavə, yerli və xarici sərgilərdə iştirak edəcəyəm. Həm də sənətə marağı olan istedadlı gənclərə layiqli təhsil verməkdə davam edəcəyəm.

-Müsahibə üçün çox sağ olun.

-Təşəkkür edirəm!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.01.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bayram həvəskarları Yeni ilin abu-havasından hələ çıxmayıblar, odur ki, yanvarın 13-dən 14-nə keçən gecə Köhnə yeni ili də qeyd etmək məhz onlar üçündür. Amma heç düşünürükmü, hardan peyda olub bu ənənə?

Sovetlər yenicə qurulanda – 1918-ci ildə kommunist başbilənlər köhnə Yulian təqvimi ilə yeni Qriqorian təqvimləri arasında 13 gün fərq olduğuna diqqət çəkərək “niyə bu yeni təqvimlə bayram edirik, köhnəylə etmirik?” deyiblər və Köhnə yeni il bayramının ənənəsini qoyublar. Biz azərbaycanlılar da sovetlər dönəmində bu xristian adətlərinə uyub bu bayramı keçirmişik.

Bu gün də evlərdə bayram olacaq, dəqiq bilirik. Olur olsun da. Bayramın nəyi pisdir ki? Bu acılarla dolu dünyada insan sevinməyə bəhanə tapırsa, bu yaxşı əlamətdir. Təki matəm olmasın.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.01.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İstirahət günləri iki iki müharibə iştirakçısı qəhrəmanımızın doğum gününə təsadüf etdi. Onlardan biri öz mövludunu oş başında qarşıladı, digərinin isə mövludunu məzarını ziyarət etməklə yaxınları qeyd etdilər. 

EMİL ƏSƏDOV

Vətən mənim bu günüm,

Sabahkı toy, düyünüm,

Haqqım var ki öyünüm,

Azərbaycan deyəndə. 

Quru Qoşunlarının mənsubu Emil Əsədov 1998-ci il yanvar 11-də Salyan rayonunun Çuxanlı kəndində anadan olub. 2012–2015-ci illərdə Cəmşid Naxçıvanski adına Hərbi Liseydə təhsil alıb. 

Ali hərbi təhsilini isə 2015–2019-cu illərdə Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbində (AAHM) "Motoatıcı" ixtisası üzrə alıb. O, hərbi xidmətinə 2019-cu ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Qusar rayonunda "N" saylı hərbi hissəsində "leytenant" hərbi rütbəsi ilə başlayıb. Taqım Komandiri olaraq Hadrutun, Füzulinin, Qubadlının, Xocavəndin və Şuşanın azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə savaşıb. Döyüşlər zamanı Ermənistan Ordusunun 90-dan çox canlı qüvvəsini və 14 texnikasını məhv edib, bir neçə dəfə silah yoldaşlarını mühasirədən çıxarıb, buna görə də "Qaya 11" ləqəbini qazanıb.

Döyüşlər zamanı yaralanıb, hospitala təxliyə olunsa da, bir müddət sonra yenidən döyüş meydanına qayıdıb. Azərbaycan igidi noyabrın 8-də Hadrutun azad edilməsi zamanı şəhid olub, Salyan rayonunda dəfn edilib. 

Təltifləri:

"Qarabağ" ordeni 

"Vətən uğrunda" medalı 

"Xocavəndin azad olunmasına" görə medalı

Qəhramanımızla fəxr edir və qürur duyuruq. Allah rəhmət eləsin!

Amin!

MİRZƏ QULİYEV

1-ci Qarabağ müharibəsi polis polkovnik-leytenantı Mirzə Quliyev 11 yanvar 1974-cü il Bərdə rayonunun Saatlı kəndində anadan olub. Polis Akademiyasını bitirdikdən sonra DİN-də işə qəbul edilib. Qəhrəmanımız hazırda polis polkovnik leytenantı kimi Nəsimi rayon polis idarəsinin 20-ci polis bölməsinin baş əməliyyat müvəkkili vəzifəsində çalışır. 

Sədərək cəbhəsində döyüşlərə atılmış və böyük şücaətlər göstərmişdi. PDM-də tuşlayıcı–atıcı kimi döyüşlərə girən cəsur döyüşçü onlarla erməni yaraqlısını məhv etmişdi. 

1993-cü il 28 iyul tarixdə Ağdam cəbhəsinə göndərilmiş, burada qaynar döyüşlərə girmiş və qəhrəmanlıqlarla dolu səhifələr yazmışdır. Daha sonra Füzuli, Tərtər, Ağdərə uğrunda gedən döyüşlərə atılmış və PDM-si ilə xeyli erməni tankını alova bürümüşdür.

Allah xeyirli ömür nəsib etsin!

Amin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.01.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün 

Öz sağlığım bəhanədir, 

Yurdum, sənin sağlığına! 

Xəlil Rza Ulutürk

Tanrı mənim alnıma, torpağının altında qızıl, üstündə qızıl kimi insanlar olan bir dağ kəndində doğulub-böyüməyi yazıb. 

Gözümü açandan insanları dağlarla dərdləşib, uğurlaşan, Günün, Ayın doğuşuna salavat çəkən gördüm… Uzaqlara baxanların da əlini qaşının üstündə gördüm. Ora yenə ordadı, çox şükür, kənddə şenlik var amma biz o biz deyilik - artıq yaş o yaş deyil… 

Uşaqkən böyük şəhərlər haqqında çox az şey bilirdik. Bildiklərimiz böyüklərdən duyduqlarımızdan, qəzetdən, kitabdan oxuduqlarımızdan, ekran-efirdən görüb-götürdüklərimizdən ibarət idi. – Xəzər qıyısında böyük bir şəhər var, orada böyük binalar, heykəllər, zavod-fabriklər, geniş, işıqlı küçələr, tramvay, trolleybus, metro, hava limanı, dəniz limanı var və əlbəttə, universitet və institutlar var… Yalnız könül limanı olan kənd uşağıyçün bunlar nağıl kimiydi...

Tovuzun ermənilərlə sınırda yerləşən o dağ kəndinin vəziyyətdən gələn hay-haraylılığı və doğadan gələn dincliyi bir-birini uyumlu şəkildə tamamlayırdı - indi də elədir. Təbiətin səsi ilə insanların və insanların işlətdiyi texnikanın səsi “bir-birini incitməyən” qəribə harmoni içindəydi sanki; yəqin yenə də, dağlar çayları incitmir və çaylar dağlara sevgi nəğməsi oxuyur…

Kəndin sükutunda, çağlayışında da, dupduru bulaqlarında, yamyaşıl yamaclarında da kainatın sirli nəğmələri yaşayır, qorunur, böyüyür. - Çox az-az (xeyirdə, şərdə) gedib-gəlsək də, yəqin indi də elə olmalı. Elə bil, insan hər daşdan, hər ağacdan doğmalıq görür, doğmallq öyrənir. Bax, o doğmalıq duyub, görüb-götürdüklərim bir gün məni kənddən uzaqlara, xəyallarımın şəhəri Bakıya uğurladı. Orta məktəbə getdim-gedəli həmin uğurlama üçün oxuyur-öyrənir, çalışırmışam sanıram.

Elə bil kənddən paytaxta gəlməyin bircə yolu varıydı: oxumaq, oxumaq, yenə də oxumaq! - Vəssalam!

Kənddən kənar həyatçün böyüyürdük məgər. Kənddən uzaq düşdüyümüzün ilk həftələrindənsə kəndi özləyir, kəndə dönüşü gözləyirdik… - Nə qəribədir - deyilmi? -

Kəndin doğmalığından, sadəlik və səmimiliyindən, hılə-hələ qohum-qələbədən ayrılmaq asan deyildi, əlbəttə; amma diləklərimiz könlümüzə, könlümüz köksümüzə sığmazdı. Tam da o illərdə bizə öyrədilən dialektik kateqoriləri burada xatırlayalım: 

imkan və gerçəklik, 

təsadüf və zərurət, 

səbəb və nəticə, 

sadədən mürəkkəbə...

Xəzərin qıyısına, hekayələri çox uzaqlara yayılan gizəmli paytaxt şəhərinə ali təhsil almağa, həyatımı dəyişməyə gəlmişdim. - Bax, bax, nə gözəl: xəyallarımın şəhəri, xəyallarımdakı ali təhsil imkanı… di gəl, ilk baxışdan bu şəhər mənim Bakım deyildi... Kəndin yayda sərin, qışda alışılmış bulaq suyu əvəzinə paytaxtın xlor qoxuyan “krant suyu”, kənddə dörd yanı saran torpağın, çəmənin-çölün, ağacların yerinə şəhərdə asfaltlar, beton divarlar və s… Üstəlik, çər-çevrədə o illər üçün xarakterik olan yabançı dildə danışanların, soyuq və donuq üzlərin çoxluğu… - Yahu, sanki öz paytaxtıma deyil, başqa bir planetə düşmüşdüm… 

Bakıya oxumağa gələn ilk və son adammıydım? - Yox, əlbəttə! Əlbəttə, Bakıdan daha uzaqlara oxumağa, işləməyə gedənlər olmuşdu; lakin XX yüzilin 90-cı illəri öncələr olmamışdı, heç sonralar da olmadı… Dünya qopurdu, tifaq dağlırdı!..

Hər şey üst-üstə, yan-yana, ard-arda gəlmişdi…

Beləliklə, mahiyyəti özündən çox böyük olan balaca kənddən ölkənin ən böyük şəhərinə üz tutan mən, öz gələcəyimə gəlmişdim. Oxuyacaq, öyrənəcəkdim. Di gəl, keçidlər, dəyişimlər, fərqliliklər aram-aram deyil, birdən-birə - sanki qoşun-ləşkər kimi tökülmüşdü meydana…

Plan-proqramlı, kitab-dəftərli şəkildə beynimizə yeridilmiş hakim ideologiya birdən-birə mənasız hala gəlmiş, hakim ideoloji şüarların puçluğu dərin bir boşluq yaratmışdı…

Bir yeniyetmə üçün bu dəyişimlərin sağlıqlı idrakı bir yana, nümayişi, təntənəsi, müşahidəsi belə çox ilginc hətta bir xeyli qərib idi. Suallar getdikcə çoxalırdı; öz könlünü özünə ümid tapınağı edib yaşamaqdan başqa yol qalmamışdı…

Əslində, Bakı da o illərdə öz doğmalığını axtarırdı. 20 Yanvarın yaraları hələ sağalmamışdı. Şəhər şəhidlərin son sözlərini, son baxışlarını, 

habelə Göyçədən, Zəngəzurdan, İrəvandan… (bunlar azmış kimi, bir də, Qarabağdan) didərginlərin ağrısını öz canına hopdurmuşdu.

Müstəqillik xəyalı gerçəkləşsə də, çoxlu suallarla dolu ağır bir keçid dönəmi gəlmişdi. Qarabağda kəndlər ard-arda işğal olunurdu… Bakı - ölkəmizin ürəyi yaralıydı amma məğrurluğunu itirməmişdi! 

Bakı yorulmuşdu, çox yorulmuşdu. Məsələ də ondaydı: bütün yorğunluqlara, götürə biləcəyindən artıq yükünə baxmayaraq, məğrurdu Bakı, ləyaqətli və məğrur! 

Zaman-zaman yad libaslar geydirilmiş paytaxt öz ruhunu, qürurunu, tutqusunu, yaddaşının dərinliyini itirməmişdi!.. Bakı öz içindəki ruh gücünə dayanmışdı! Suları atəşlə rəqs edən, məbədinə Atəşgah, dağına Yanardağ, qalasına Qızqalası deyilən, Günü Xəzərin bağrından doğan Abşeron torpağının ruhi energetikası, kəraməti bərəkətindən az deyil…

Bunlar öz yerində, öz göyündəykən, qıyıların gerçək, üfüqlərin xəyal olduğunu qəbullanmağa başlamışdım. Böyük xəyalı olmayanın böyük gələcəyi olmaz - bunu xalüımızçün düşünürdüm. Respublika xəritəsinə baxınca, şahə qalxan qartalın dimdiyini Xəzərə batırırmış kimi görünməsi də, Abşeron yarmadasının Xəzrili, Gilavarlı havası da, “havalıyam havam çatmır” ovqatı da, o illər bir başqaydı. Çünki ictimai-siyasi, mədəni-mənəvi hava - hava nədir, bütövlükdə iqlim dəyişirdi… 

Bəli, illər o illər, yaşlar o yaşlar idi. Bir tərəfdən kənddən şəhərə, bir tərəfdən də imperiyadan müstəqilliyə keçidin ağırlığını, gənc ömürlərə yüklədiyi dəyişik məsuliyyəti hiss edirdim. Hər şey yenidən başlamışdı: münasibətlər, yollar, hətta arzular belə... Ruh halımı taraz saxlayan, ovqatımı təmin edən əsas hadisənin ən ümumi adı isə ümid idi - gələcəyin vicdanına ümid!

Həmin illərdə Bakı mənimçün bir şəhərdən daha çox, ürək kimiydi - qırılmış, amma yenidən özünəgələn ürək! Bu ürəyin hər döyüntüsündə #hikmət vardı.

Bakının küçələrində, yad üzlər arasında doğmalıqları aradım və buldum. Yazmağa başladım, çalışdım Bakının ritmini, ahəngini tutam - bəlkə hamıdan tez, illa hamıdan fərqli… İddiamın haqqını verib-verməməkdən asılı olmayaraq, o alqoritmi axtarmağın özü bir qutlu ruh halıydı və də özəldi, gözəldi!..

Bəli, bir paytaxt nələri edərsə, bizim Bakı da onları etdi: öyrətdi, bəslədi, yoğurdu... Çətinlikləri ilə, küləkləri ilə, yaddaşını itirməyən tarixi ilə yeni sakinlərini də özü kimi möhkəm etdi Bakı. 

Kəndin sakitliyini, uşaqlıq illərinin sadəliyini heç unutmadım; amma istəsən də, istəməsən də, həyat dəyişiklər toplusudur, əslində. Əslində, Bakı mənim dəyişən dünyam oldu. Bəs insan keçidləri necə aşar? Cavab sadədir: ümidlərin şahlanışı, yaradıcı ruhun oyanması ilə! Və təbii, həyatın gətirdiyi yeniliklərə biganə qalmayaraq.

Bakı mənim yaddaşıma yetkinlik, zənginlik qatdı...

Bakı mənə ilk baxışda yad gəlsə də, sonralar anladım ki, o, bir şəhərdən daha artıqdır. Bakı yaşamağın, mübarizənin və də anıların özüdür.

Mən Bakını, onun qırılmış ürəyini, yorğun ruhunu özümə doğma bildim. O yaralı ürəkdə özümü də tapdım. - Qələmlə kağızın qardaşlığı mənim paytaxtla daha tez doğmalaşmağıma yardımçı oldu.

Bu gün Bakının küçələrində addımlayarkən o ilk illəri xatırlayıram. İlk dəfə 35 il öncə, 17 yaşımda gördüyüm yaralı şəhər indi Zəfər qazanmış ölkənin sağlam ürəyi olaraq döyünür. Şəhərin ritmi kimi, indi 50 yaşı keçmiş mənim ürəyimin ritmi də dəyişib: hər ikisi bir-birini tamamlayan xatirələrlə doludur…

Bakı – hər çətinlikdən çıxmağı bacaran şəhər!

Bu paytaxt şəhəri öyrətdi ki, keçidiləri sevgi, ümid və mübarizə ilə aşmaq mümkündür. 

Bakını sevənlər onsuz yaşaya bilməz – özümdən bilirəm…

Bakı mənim ikinci vətənim deyil, Vətənimin paytaxtıdır: 530 yaşlı ustadlar-ustadı necə deyirdi? - 

“EDƏMƏM TƏRK, FÜZULİ, SƏRİ-KUYİN YARIN,

VƏTƏNİMDİR, VƏTƏNİMDİR, VƏTƏNİMDİR, VƏTƏNİM”!.. 

- Füzulinin beytini Bakıya şamil etsək, o, Bakının bizimçün yalnız coğrafi bir məkan deyil, həm də mənəvi və mədəni bir ünvan olduğunu ifadə edər. Bakını – onun ruhunu və tarixini, küçələrini, qıyısını tərk etmək şəxsən mənim üçün çox çətindir. Bakıya olan mənəvi bağlılıq və sevgi bir başqa vüsət, ricət doğurur. Şəhərin ruh gücünü duymamaq mümkün deyil. 

“Vətənimdir!” təkrarı -  hissi gücümüzü, Bakının sadəcə bir yaşayış yeri deyil, Azərbaycanın kiçik modeli olaraq, milli kimliyimizi və mənliyimizi formalaşdıran, hiss və düşüncələrimizə həyat verən doğma ocaq olduğunu ifadə edir.

Bakını təkcə fiziki gözəllikləri ilə deyil, ruhumuzla duya, oxuya, anlaya bilərik…

Deyirlər, Bakının əsl etimoloji anlamı baxmaqdan, baxı yeri olmaqdan gəlir - dənizdən gələnləri gözləmək, gözətləmək, uzaqlardan gələnləri ilk baxıb görmək yeri olan yüksək təpələrinə xatir Bakıymış Bakı… Və dənizdən gələnlər də o yüksək təpədəki işığa baxıb, qıyıya doğru yön alırmış yəqin. Bakı indi yalnız mavi Xəzərə deyil, “Mavi Vətən”imiz daxil, Bütöv Azərbaycana baxdığımız yerdir!

Tanrı mənim alnıma, torpağının altında qızıl, üstündə qızıl kimi insanlar olan bir dağ kəndində doğulub-böyüməyi yazdığı kimi, ömrün qalanını torpağının (və hətta suyunun!) altında qara qızıl, üstündə qızıl kimi insanlar yaşayan şəhərdə yaşamağı yazıb…

Olsun! Bakımız baki olsun!

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.01.2025)

Əlli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Həsən Səmudinin “Gün çıxan yer tez qaralar” adlı hekayələr kitabının təqdimatı Təbrizdə keçirilibdir. 

Həsən bəy Səmudinin “Gün çlxan yer tez qaralar” adlı kitabının təqdimatı Təbrizdə, tarixi Nikdel Evində keçirilibdir. 

Roman haqqında: 

Roman, insani münasibətlərə, insanın təbiətlə əlaqəsinə, adət-ənənələrə, tarixə və dinin, mifologiyanın və xürafatın insan həyatına təsirinə toxunur. Bu roman 178 səhifədə, orta ölçülü formatda, Təbrizdə Nizami nəşriyyatı tərəfindən çap olunmuşdur. 

Romanın mövzusu kəndin mamaçası Lalanın və çoban Qənbərin arasındakı əlaqədən bəhs edir. Kənddə qadınların doğumunda kömək edən mama Lalanın özünün isə heç bir təcrübəsi yoxdur. Kənd camaatı Laladan uşaq gözləsə də, bu cütlük özlərini və münasibətlərini dərin araşdırmaqdadırlar. 

Məqam və hörmət, şərəfin itirilməsi və onu yenidən qazanmaq ölüm qarşısında nə deyəcək? Ölüm, yuxarıdan aşağıya – kişidən qadına, qadından isə uşağa doğru sıralanmış bir anlayış kimi göstərilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.01.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Azərbaycan Respublikası öz tarixi Zəfəri ilə yeni fəsil yaşayır. 

Ərazi bütövlüyümüzün, suverenliyimizin bərpası üçün görülən hazırlıqlar,

qızıl ləyaqətlə apardığımız 44 günlük müharibə, unikal antiterror əməliyyatı, 

Qazaxın 4 kəndinin qurtuluşu, “Böyük Qayıdış”ın başlanması da daxil olmaqla Zəfər üstə qazandığımız zəfərlər bu yeni fəsli şərtləndirən əsas hadisələr, faktorlardır.

Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi yalnız bir qərinəlik deyil, 100 ildən öncələrdən yığılmış problemləri sıfırlayaraq tam şəkildə formalaşır;

qardaş ölkələrlə ikitərəfli müttəfiqlik müqavilələri bağlanır, Türkiyə ilə əvəzsiz “Şuşa Bəyannaməsi” imzalanır;

ortaq türk qurumları güclənir, nəhayət, Türk Dövlətləri Təşkilatı qurulur və ailəmiz, evimiz olur, habelə ortaq türk əlifbası razılaşdırılır;

Dövlət başçısı böyük dövlətlərin başçılarına – hətta hamısına birdən – kəskin iradlarda, sərt tələblərdə bulunur;

yeni silahlarla təchiz olunmuş çağdaş ordu quruculuğu günbəgün irəliləyir;

dövlət büdcəsi ilbəil daha da artır;

xaricidilli Azərbaycan KİV-ləri açılır;

sənayemiz yenidən ayağa qalxış vəd edir, 

kosmos ailəsinin güvənli üzvü oluruq,

universitetlər yüksəlir;

neft kapitalı insan kapitalına yönəldilməyə başlayır, 

xarici ideoloji basqılar önlənir;

gənclərimiz Olimpiya çempionatlarında, beynəlxalq idman yarışlarında parlaq nəticələr göstərir; 

respublikamız az qala hər yarımildən bir, çox böyük, məsuliyyətli beynəlxalq tədbirlərə, ötən ilsə COP29-a uğurlu evsahibliyi edərək, Türk Dövlətləri Təşkilatına, Qoşulmama Hərəkatına uğurla sədrlik edərək, 

D-8 genişlənməyə başlayınca ilk üzv olaraq bu platformaya qəbul olunaraq... 

yeni fəslin üfüqlərini göstərir.

Yalnız az bir bölümünü vurğuladığımız bu və bənzəri hadisələr Azərbaycan, yaxud Ümumtürk dirçəlişi, dirilişi (intibahı) kimi yorumlana bilərmi? – Qəbul oluna bilərsə, nəhayət, mədəni, ədəbi, incəsənət planında dirçəliş, diriliş əsərləri ən yaxın üfüqdə görünürmü? O əsərləri kimlər yarada bilər? – Suallar, şərtlər, tələblər, önərilər, təcrübələr və s. – bunları yığcam biçimdə incələməyə çalışaq:

Yenidən Diriliş: 

Azərbaycan və Ümumtürk dirçəlişi

Azərbaycanın son illərdəki inkişafı və uğurları, həm milli, həm də bölgəsəl düzeydə tarixi bir mərhələyə işarə edir. Bu mərhələ, çox geniş bir perspektivdən baxıldığında, intibah dövrü ilə müəyyən paralellər yarada bilər. İntibah dövrü, həm Avropada, həm də digər bölgələrdə mədəni, iqtisadi və ideoloji bir yenilənmə və yüksəliş dövrü olub. Azərbaycan da bu gün öz dövlət müstəqilliyini, suverenliyini iç imkanlar hesabına bərpa etməklə, milli kimliyi gücləndirərək, bölgənin lider dövlətinə çevrilir. Bu dəyişikliklər həm də mədəniyyət, sənət sahəsində öz əksini tapmalıdır.

Siyasi və iqtisadi inkişafın mədəniyyətə təsiri

Azərbaycan dövlətinin başçısının güclü xarici siyasəti, uğurlu zamanlamaları, ölkənin iqtisadi uğurları, ordu quruculuğu və strateji müttəfiqlərlə güvənli bağlar qurması, beynəlxalq səviyyədə nüfuzumuzun artması, mədəniyyət və sənət sahəsində də yeni dövrün başlanğıcını göstərir. Bu inkişafın paralelində, mədəniyyətin, ədəbiyyatın, incəsənətin və təhsilin daha da irəliləməsi üçün əlverişli ortam yaranır.

Azərbaycanın qlobal mədəniyyət mərkəzinə çevrilməsi

Azərbaycana qurucu üzvü olduğu və Azərbaycanın tarixi Zəfərinin ilk ildönümü ərəfəsində qurulmuş Türk Dövlətləri Təşkilatının daha da güclənməsi, 

beynəlxalq işbirliyinin artırılması, dövlət büdcəsindən strateji sahələrə ayrılan xərclərin artırılması;

yeni texnologiyaların tətbiqi;

ölkədə mədəniyyətin yenilənməsi;

elmi inkişafın sürətlənməsi və incəsənətin yüksəlməsi ilə nəticələnə bilər.

Azərbaycan və Ümumtürk dirçəlişi: 

Mədəni, ədəbi, incəsənət planında perspektivlər

Bu inkişafların mədəniyyət sahəsində necə böyük dəyişiklik və ya inkişaf yaradacağını təxmin etmək, Azərbaycan və ümumilikdə Türk dünyasının mədəni irsini yenidən dəyərləndirmək, yeni ideyalar və əsərlər yaratmaq imkanı verir.

Mədəniyyət və incəsənət: 

Yeni cığır

Azərbaycan və Türk dünyası bu diriliş dövründə incəsənət sahəsində özünün yeni bir qlobal təsirini yaratmağa başlaya bilər. Rəssamlar, yazıçılar, musiqiçilər, kino rejissorları və digər sənətkarlar, çağdaş dövrün problemlərini, cəmiyyətin inkişafını, milli kimliyi və ümumiyyətlə Türk dünyasının qlobal səhnədəki yerini təsvir edən əsərlər yarada bilər. Bununçün zəngin irs, iradə və zərurət vardır.

Yaradıcılıq potensialı

Azərbaycanlı və Türk dünyasından olan digər sənətkarlar, həm qədim mədəniyyəti, həm də çağdaş inkişafları birləşdirərək yeni sənət formaları yarada bilər. Həm milli, həm də ümumtürk səviyyəsində mədəniyyətin və sənətin güclü bir çağını yaratmaq mümkündür. Təkrar olmasın, bunun üçün ortaq mədəni irs, ortaq iradə ilə qurulmuş qurumlar və əlbəttə, tarixi zərurət vardır: ortaq keçmişdən ortaq gələcəyə gedən qutlu yolun eşqinə!..

Ədəbi və mədəni əsərlərin yaranması

Azərbaycan və Türk dünyasında yenidən dirilişin təsiri ilə, ədəbiyyatda və sənətdə yeni bir canlanma ola bilər. Yeni ədəbiyyatçılar, şairlər, Türk dünyasının ortaq kimliyini, həm də çağdaş dövrün çağırışlarını təsvir edən əsərlər yarada bilər. Ədəbiyyatçıların əsərlərində Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Tatarıstan, Saxa-Yakutiya, KKTC, digər türk dövlətlərinin, topluluqlarının tarixi, mədəniyyəti, sosial durumu önplana çıxa bilər.

Yeni texnologiyalar və mədəniyyət

Azərbaycanın yüksək texnologiyaların tətbiqinə diqqət yetirməsi və yeni media sahələrinin inkişafı, mədəniyyətin daha geniş kütlələrə çatdırılması və qlobal səviyyədə yayımlanması imkanlarını yaradır. Bu, Azərbaycan və ümumilikdə Türk dünyasının sənətini, ədəbiyyatını və mədəniyyətini yeni bir müstəvidə təqdim etməyə imkan verir.

Yenilikləri kimlər yarada bilər?

Azərbaycanın və Türk dünyasının diriliş dövründə mədəniyyət və incəsənət sahəsində önəmli işlər görəcək sənətkarlar, həm gələnəksəl, həm də çağdaş təfəkkürə sahib olan insanlar olacaq. Bu insanlar, ölkənin sosial və siyasi inkişafına uyğun olaraq həm milli, həm də ümumtürk dəyərlərini özündə əks etdirən əsərləri yaratmağa mənəvi borcludurlar...

Ədəbiyyatçılar və sənətçilər

Azərbaycandan və Türk dünyasından olan yazıçılar, şairlər, dramaturqlar, kinorejissorlar və digər sənətkarlar mədəniyyətin yüksəlişi üçün əsərlər yaradacaq. Ədəbi sahədə çağdaş və klassik motivləri birləşdirən yazıçılar həm milli, həm də ümumtürk kimliyini təsvir edəcək əsərlərlə çıxış edəcək.

Musiqiçilər və rəssamlar

Musiqi və vizual incəsənət sahəsində yeni bir nəsil, Türk dünyasının ortaq mədəniyyətini təsvir edən əsərlər yaratmalıdır. Musiqiçilər, həm gələnəksəl alətləri, həm də çağdaş texnologiyaları birləşdirərək, yeni janrlarda əsərlər təqdim edə bilər. Rəssamlar isə mədəniyyətin müxtəlif aspektlərini, o cümlədən tarixi, sosial və ideoloji məsələləri incələyərək yeni sənət əsərləri yarada bilər.

Hər dəfə “yarada bilər” cümləsini Siz “yaratmalıdır, yaradacaq!” şəklində alqılaya bilərsiniz. – Bu hökm deyil, inamın ifadəsidir, ruhi gücün təntənəsinə güvən hissinin özüdür.

Təcrübələr və tələblər. 

İnteqrasiya və işbirliyi 

Türk dünyasında mədəniyyətin yüksəlməsi üçün ölkələr arasında daha sıx işbirliyi və inteqrasiya gərəkdir. Bu həm ideoloji, həm də texniki sahələrdə yeni layihələr yaradılması ilə mümkün olacaqdır.

Yerli və qlobal təsir

Mədəniyyətin inkişafı, həm yerli, həm də qlobal səviyyədə təsir yaratmalı, təcrübə və təhlil vasitəsilə Türk dünyasının ləyaqətli yerini müəyyənləşdirməlidir.

Azərbaycanın diriliş dövrü, həm iqtisadi, həm də mədəni sahədə qlobal təsir yaradacaq bir mərhələni nəzərdə tutur. Bu dövrün əsərləri, həm milli, həm də ümumtürk mədəniyyətinin birləşməsindən doğacaq və çağdaş dövrün çağırışlarını əks etdirən böyük mədəniyyət dəyişikliyini yaradacaqdır. O vaxtadək ya “Nobel” Azərbaycana, Türkistana qazandırılacaq, ya da ən azı Türk dünyasının öz “Nobel”i (məsələn, Fərabi, Kaşğarlı Mahmud, Xarəzmi, İbn-Sina, Bəhmənyar, Biruni, Tusi, Lütfizadə və ya başqa adda olan Turan ödülü) yaradılacaqdır. 

Yenidən Diriliş - bizim üçün qaçınılmaz bir taledir; bu, yüksəlişimizin həm mahiyyəti, həm də ən gözəl ödüldür. 

Ona görə “Yenidən” vurğusu edirik ki, dövlət müstəqilliyinin bərpasını, rəsmi təqvimizdə Milli Dirçəliş Günü olduğunu, bütün zorluqlara baxmayaraq müstəqilliyin qorunduğunu, son onilliklər boyu görülmüş digər böyük işləri unutmamışıq.

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)