Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Son günlər sosial şəbəkələrdə və bəzi yerli mətbuat orqanlarında – xüsusilə də “Azadlıq” qəzetində – İranın yeni seçilmiş prezidenti Məsud Pezeşkianın türk dili və ana dilində təhsil məsələsi ilə bağlı yayıldığı iddia edilən bəyanatı geniş müzakirələrə səbəb olub. Bildirilir ki, prezident Pezeşkian türklərin ana dilində təhsil hüququnu açıq şəkildə müdafiə edib, hətta türk kimliyinin inkarını “qondarma adlar” kimi qiymətləndirərək kəskin şəkildə tənqid edib. Bu bəyanat, əgər həqiqətdirsə, İranda türklərin milli haqları uğrunda illərdir davam edən mübarizənin ən yüksək rəsmi səviyyədə tanınması kimi qiymətləndirilə bilər.

Bəyanatda Pezeşkianın belə dediyi bildirilir:

“Türk dili Şəhriyarın danışdığı və yazdığı dildir. Bu dildə şeir deyərkən qəzəblənmək məntiqsizdir. Şəhriyar İran tarixinin ən dahi şəxsiyyətidir.”

“İran Azərbaycanında özünü türk adlandıranlara qəzəblənmək lazım deyil. Bu adamların ana dili Türk dilidir, etnik mənsubiyyəti türkdür. Özlərini başqa cür adlandıra bilməzlər, qondarma adlar isə qəbuledilməzdir.”

“Ana dilində təhsil İranın həm milli, həm də beynəlxalq öhdəliyidir.”

Lakin məsələ ondadır ki, bu cür kəskin və açıq ifadələrlə verilmiş bəyanatın etibarlılığı hələlik şübhə altındadır. Çünki hazırda nə İranın rəsmi xəbər agentlikləri, nə də beynəlxalq media bu açıqlamaları təsdiqləyən hər hansı mənbə paylaşmayıb. Belə görünür ki, bəyanat yalnız “Azadlıq” qəzetinin təqdimatında mövcuddur və başqa müstəqil, yoxlanıla bilən mənbələr tərəfindən dəstəklənmir.

Bununla belə, Pezeşkianın türk kimliyinə və dilinə olan bağlılığı yeni məsələ deyil. O, hələ prezidentlikdən öncə İran parlamentində Türk Dili Fraksiyasına rəhbərlik edib, Təbrizdə xalq qarşısında türk dilində şeirlər söyləyib və ana dilində təhsilə qarşı olan yanaşmaları dəfələrlə tənqid edib. O, bir neçə ay əvvəl çıxışında “Heydər Babaya Salam” şeirini oxuyarkən buna maneə yaradılması məsələsini gündəmə gətirmiş və bunun yanlış olduğunu bəyan etmişdi. Bu faktlar onun milli kimliyinə sadiq və türk xalqına yaxın bir siyasətçi olduğunu sübut edir.

Lakin “inqilabi bəyanat” kimi təqdim olunan və kütləvi şəkildə yayılan bu fikirlərin rəsmi statusu yoxdur və buna görə də bunlara ehtiyatla yanaşmaq vacibdir. Əgər Pezeşkian doğrudan da bu cür açıq və prinsipial çıxışlar edibsə, bu, həm Güney Azərbaycan türkləri, həm də İranın çoxmillətli cəmiyyəti üçün yeni bir səhifənin başlanğıcı ola bilər.

Hazırkı həssas dövrdə Pezeşkian kimi milli haqlara hörmətlə yanaşan bir liderin İranın sükanında olması, ölkənin gələcəyi üçün böyük bir şansdır. Lakin biz faktı təbliğatdan ayırmağı bacarmalıyıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.07.2025)