İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

El bilir ki, sən mənimsən,

Yurdum, yuvam, məskənimsən,

Anam, doğma vətənimsən!

Ayrılarmı könül candan?

Azərbaycan, Azərbaycan!

Mən bir uşaq, sən bir ana,

Odur ki, bağlıyam sana:

Hankı səmtə, hankı yana

Hey uçsam da yuvam sənsən,

Elim, günüm, obam sənsən!

Könlüm keçir Qarabağdan,

Gah bu dağdan, gah o dağdan;

Axşam üstü qoy uzaqdan

Havalansın Xanın səsi,

Qarabağın şikəstəsi.

Aşıq Şəmşir, Dəlidağdan keçəndə,

Kəklikli dağlardan xəbər al məni.

Ceyran bulağından qızlar içəndə,

Saz tutub, söz qoşub yada sal, məni.

Bir məsəl qalmışdır ata-babadan:

Uçarda turacdır, qaçarda ceyran

Bir mən deyiləm ki, hüsnünə heyran,

Şöhrətin yayılıb hər yana, ceyran!

Və s. Və i. Hamısı biri-birindən gözəl olan, dillər əzbəri şeirlər. Çox qısa bir ömürdə bu qədər nailiyyət qazanmaq, belə birirs qoyub getmək hər kəsə nəsib ola bilməz. Poeziyamızın günəşi - Səməd Vurğun. 

Bu gün onun anım günüdür.

Səməd Vurğun 21 mart 1906-cı ildə Qazax rayonunun Yuxarı Salahlı kəndində anadan olmuşdur. 1918-ci ildə Firudin bəy Köçərli Qori müəllimlər seminariyasının Azərbaycan şöbəsini Qazaxa köçürərək, Qazax müəllimlər seminariyasını təşkil edir. Məktəbə qəbul olunan kənd uşaqları arasında Səməd və Mehdixan Vəkilov da var idi. Mehdixan Vəkilov Səmədin böyük və yeganə qardaşı olmuşdur. Qardaşı Hacıməmməd və bacısı Nabat isə uşaq yaşlarında vəfat etmişdilər.

Səməd Vurğun seminariyanı bitirdikdən sonra Qazax, Quba və Gəncədə Azərbaycan dili və ədəbiyyatını tədris etməyə başlayır. 1920–1930-cu illərdə şairin səsi ciddi surətdə ədəbi mühitin və geniş oxucu kütlələrinin nəzərini cəlb edir. 1930-cu illərdə o, Aleksandr Puşkinin "Yevgeni Onegin", Maksim Qorkinin "Qız və ölüm", Şota Rustavelinin "Pələng dərisi geymiş pəhləvan", Nizami Gəncəvinin "Leyli və Məcnun" əsərlərini Azərbaycan dilinə tərcümə edir.

Səməd Vəkilov gəncliyində hər şeylə maraqlanan, həssas, bununla yanaşı çox qətiyyətli, möhkəm iradəli, hazırcavab olmuşdur. Təhsilə başladığı ilk günlərdən ondakı fitri istedad özünü göstərmişdir. Bu illərdə o, Vaqif, Vidadi, Zakir və Sabir yaradıcılığı ilə yanaşı, Puşkin və Lermontovun, türk şairlərindən Tofiq Fikrət, Namiq Kamal, Mehmed Eminin əsərləri ilə də tanış olur. Məlahətli səsi olduğundan gözəl oxuyur, məharətlə saz və skripka çalır, şeir deyir, həvəskar tamaşalarda çıxış edirdi.

Kitabları:

1. Səməd Vurğun. Seçilmiş əsərləri: I cild – Şeirləri;

2. Səməd Vurğun. Seçilmiş əsərləri: II cild – Şeirləri;

3. Səməd Vurğun. Seçilmiş əsərləri: III cild – Poemaları;

4. Səməd Vurğun. Seçilmiş əsərləri: IV cild – Dram əsərləri;

5. Səməd Vurğun. Seçilmiş əsərləri: V cild – Məqalələri, məruzələr, nitqlər, oçerklər.

Dramları

- Vaqif 

- Xanlar 

- Fərhad və Şirin

- İnsan 

- Şairin həyatı 

- İki sevgi 

Poemaları

- Komsomol 

- Muğan

- Aygün

- Zəncinin arzular 

- 26-lar 

- Zamanın bayraqdarı

- Talıstan 

- Aslan qayası 

- Bulaq əfsanəsi 

- Acı xatirələr 

- Dar ağacı 

- Hürmüz və Əhriman 

- Muradxan 

Haqqında yazılmış əsərlər

Adilxan Bayramov, "Yaşayan ömür"

Şəmistan Nəzirli, "Vurğun keçib bu yerlərdən"

Şəmistan Nəzirli, "Vurğun ömrü"

Şəmistan Nəzirli, "Ellər Vurğunu"

Haqqında çəkilmiş filmlər

1. Komsomol nəsli 

2. Səməd Vurğun 

3. Aygün 

4. Səməd Vurğun 

5. Muğanın dastanı 

6. Xalq şairi Səməd Vurğun

7. Vurğun ocağı

Təltifləri

1. "Azərbaycan SSR xalq şairi" fəxri adı

2. "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı

3. "Stalin" mükafatı (2-ci dərəcə)  ("Vaqif" pyesinə görə)

4. "Stalin" mükafatı (2-ci dərəcə ("Fərhad və Şirin" pyesinə görə)

5. 2 dəfə "Lenin" orden

6. "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni

7. "Şərəf nişanı" ordeni 

8. "1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı

1955-ci ilin oktyabr ayında Səməd Vurğun SSRİ nümayəndə heyəti tərkibində Vyetnama gedərkən yolda xəstələnir və səfərini yarımçıq saxlamalı olur. Çində onu Pekin xəstəxanalarından birində müayinə edirlər. Bir neçə həftədən sonra şair vətənə qayıdır. Onun xəstəliyi şiddətlənir.

1956-cı ilin martında Səməd Vurğunun 50 yaşı tamam olur. Şairin yubileyinin keçirilməsinə hazırlıqlar çərçivəsində Azərbaycan SSR rəhbərliyi tərəfindən "Azərbaycanın xalq şairi" adı təsis edilir və ilk dəfə bu ada Səməd Vurğun layiq görülür. May ayının 12-sində opera və balet teatrında SSRİ-nin ədəbi ictimaiyyətinin və xarici qonaqların iştirakı ilə şairin təntənəli yubiley gecəsi keçirilir. Yubiley təntənəsindən iki həftə sonra 1956-cı il may ayının 27-də, saat 19:30-da şairin gözləri əbədi yumulur. May ayının 28-dən 30-na kimi şairin cənazəsi Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının binasında qoyulur. Şair may ayının 30-da Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı nümayəndə heyətlərinin, xarici qonaqların və Azərbaycan xalqının böyük bir izdihamı ilə Bakıda 1-ci Fəxri Xiyabanda dəfn edilir.

Xatirəsi

 Azərbaycan Dövlət Akademik Rus Dram Teatrı, neft tankeri də Səməd Vurğunun adını daşıyır. Mossovetin qərarı ilə Moskva (Rusiya) və Dərbənd (Dağıstan) şəhərlərində küçə, Düşənbə (Tacikistan) şəhərində məktəb, Kiyev (Ukrayna) şəhərində kitabxana, Plovdiv (Bolqarıstan) şəhərində texnikum və Datça (Türkiyə) şəhərində küçə şairin adını daşıyır.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.05.2025)

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şou, sənət, performans, sosial mesajlar - Azad Şabanovdan unudulmayan möhtəşəm konsert…  

Gənc müğənni Azad Şabanov sayca ikinci solo konserti ilə çıxış edib.

Estrada ulduzu bu dəfə ölkənin bir nömrəli və əsas səhnəsi olan Heydər Əliyev Sarayında sevənlərinin qarşışına çıxıb. “Bir əsər” adlanan gecə musiqi xarakteri daşıyıb. Konsertdə həm şou nömrələr, həm də rəngarəng səhnəciklər təqdim olunub. Tamaşaçılar adi konsertə yox, əsl sənət ab-havasına, teatr, pantomimo, rəqslərlə dolu gecəyə qərq olublar.

Konsertdə həm də sosial mesajlar yer alıb. “Dua” adlanan əsərdə Azad qadın və uşaq zorakılığı mövzusuna toxunub. O, səhnədən tamaşaçılara sosial mesajlar ötürüb. 

Konsertdə müğənninin tərəf müqabili Əməkdar artist, istedadlı aktrisa Həcər Ağayeva olub.

Gecə boyunca tez-tez geyimlər dəyişən sənətçinin obrazları da böyük maraqla qarşılanılıb. 

Rəqqaslarla və xüsusi şou ilə çıxış edən Azad Şabanov konsertdə hitlərini, həm də Azərbaycan klassik və müasir bəstəkarların mahnılarını canlı səsləndirib.

“Bir əsər” musiqili tamaşanın qurulçu rejissoru Əməkdar incəsənət xadimi Ülviyyə Könül, ssenari müəllifi Əməkdar artist Nicat Kazımov, quruluşçu xoreoqraflar Əməkdar artist Bəhruz Vagifoğlu, Əməkdar artist Nailə Məmmədzadə və Emin Hüseynov idi. Layihənin icraçı prodüseri isə Zemfira Bağırova olub.

Azərbaycan səhnəsində bir ilkə imza atan Azad Şabanovun bütün çıxışları gür alqışlarla qarşılanılıb. Konsert anşlaqla keçib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.05.2025)

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

28 May Azərbaycanın Müstəqillik günüdür. Məhz həmin gün - 1918-ci ilin 28 Mayında əsarət üfunətində boğulan xalqımızın qaranlıq göylərində istiqlal ulduzu parladı. 28 May könüllərdə yanan bir məşələ dönüb gətirdiyi hüriyyət şəfəqlərini adamların ömrünə, gününə səpdi. Xalqın başı üzərində üç rəngli, aylı, ulduzlu istiqlal atəşi yandı. Azərbaycan xalqı üç rəngli bu bayrağı sevdi, şanına şeirlər və nəğmələr qoşdu, onu bağrına basıb işığına toplaşdı.

Əsarət zənciri qırılmışdı! Xalq azad,Vətən azad olmuşdu. Bu bayraqdan adamların üzünə təbəssüm qonur, qəlblərinə sevinc axırdı. Çöllər, çəmənlər, güllər, çiçəklər bu bayrağın nuru ilə boy atır, böyüyürdülər. İnsanlar azad Azərbaycanda xoşbəxt ömür-gün sürürdülər. Onlar kiminsə əsiri deyildilər, özgə bir ölkənun yumruğu altında inləmirdilər. Rusun, ingilisin, erməninin ağalığına son qoyulmuşdu. Xalq öz müqəddəratının, malının, dövlətinin, yeraltı və yerüstü sərvətlərinin sahibi olmuşdu. Ölkə demokratik prinsiplər əsasında idarə olunur, insanların hüquq və azadlıqlarına hörmətlə yanaşılır, onların siyasi və vətəndaşlıq hüquqları təmin edilirdi. Cümhuriyyətdə yaşayan bütün millətlərin sərbəst inkişafı üçün geniş imkanlar yaradılmışdı.

Dünya ölkələri ilə dostluq münasibətləri yaranırdı. Türk və İslam dünyasında ilk dünyəvi demokratik dövlət olan Azərbaycan Xaiq Cümhuriyyətini dünyanın 23 böyük dövləti rəsmən tanımışdı. Ölkəmizin sərhədlərinin bütövlüyünü və dövlətçiliyi qorumaq üçün milli ordu quruculuğuna başlanmışdı. Azərbaycan dili dövlət dili elan olunmuşdu. Mədəniyyət, incəsənət və təhsil inkişaf edirdi. Azad qəzet və jurnallar Azərbaycan istiqlalından bəhs edir,onun qəhrəmanlıqla dolu tarixini və işıqlı keçmişini təbliğ edirdi. Xalq Azərbaycanın istiqlaliyyət ətirli dadlı günlərini yaşamaqda idı. Siyasi, iqtisadi, mədəni, hərbi, səhiyyə və təhsil quruculuğu sahələrində mühüm addımlar atılırdı.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti mövcud olduğu qısa müddətdə ölkənin tərəqqisinə böyük töhfələr verdi. Təəssüf ki, Şərqdə ilk türk Respublikasının – Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Rusiya “yəcuc və məcucları” tərəfindən devrilməsi bu planların gerçəkləşdirilməsini yarımçıq qoydu.

Lakin ömrü cəmi 23 ay çəkən AXC ürəklərdə elə bir məşəl alovlandırmışdı ki, sovet rejiminin cəza-repressiya maşını da bu məşəli söndürə bilməmişdi.  Moskvanın qanlı əlində parlayan xəyanət bıçağı istiqlalımızın bağrına saplansa da, illər bir-birini əvəz etsə də, istiqlal fikri yaşayırdı. Üçrəngli istiqlal bayrağı zahirən yox olsa da, mənən mövcud idi və onun eşqi ürəklərdə qalırdı. Azadlıq aşiqlərinin mühacirətdə və ölkə daxilində yaratdığı dərnəklər, gizli təşkilatlar, 1956-cı ildə üçrəngli bayrağımızın C.Hilaloğlu və Ç.Abdullayev tərəfindən Qız qalasının başında dalğalandırılması da bunun sübutu idi. Çünki iki illik hüriyyət qovğası milləti özünə tanıtmışdı. Xalqımızın görkəmli oğlu M.Ə.Rəsulzadə  uzaqgörənliklə deyirdi ki, bolşevizm yıxılacaq, imperiya parçalanacaq əcir millətlər bu dəfə əbədi qurtulacaq,  öz müqəddəratlarının sahibi, azad və müstəqil olacaqlar.

Ümumilli liderimiz H.Əliyev deyirdi ki, “AXC gərgin və mürəkkəb içtimai-siyasi şəraitdə cəmi 23 ay fəaliyyət göstərsə də, sonrakı nəsillərin yaddaşında xalqımızın tarixinin ən parlaq səhifələrindən biri kimi həmişə qalacaqdır. O, demokratik dövlət quruculuğu, iqtisadiyyat, mədəniyyət, təhsil, səhiyyə, hərbi quruculuq sahələrində atdığı mühüm addımları başa çatdıra bilməsə də, onun qısa müddətdə həyata keçirdiyi tədbirlər xalqımızın tarixində silinməz izlər buraxmış, milli dövlətçilik ənənələrimizin bərpası işində böyük rol oynamışdır.”

İllər bir-birini əvəz etdikcə tarix Azərbaycanın üçrəngli bayrağını yenidən qaldıracaq azadlıq aşiqlərini  yetişdirirdi. AXC idealları  onlar  üçün mayaka çevrilmişdi.  

1970-ci ildən bu işlər daha da sürətləndi, ölkəmizdə bir oyanış dövrü başladı. Məhz həmin vaxtlardan Azərbaycanda böyük istedadlar və mənəvi qəhrəmanlar qvardiyası yaranmağa başladı ki, bunların da önündə, şübhəsiz ki, Heydər Əliyev dururdu.

Qorxmaz, cəsarətli,  qranit kimi möhkəm iradəyə malik H.Əliyevin 1969-cu ildə hakimiyyətə gəlişi ilə uzun illərin sükunəti hərəkətə gəldi, simasızlaşmağa gedən millət oyandı, türk düşüncəsi silkələndi, beynəlmiləlçilikdən milliliyə dönüş başlandı, milli düçüncənin formalaşmasında misli görünməmiş işlər görüldü. Siyasi, iqtisadi və hüquqi sahədə  dövlət müstəqilliyinə zəmin yaradan mühüm addımlar atıldı. Ulu öndər Azərbaycana birinci rəhbərliyi dövründə böyük təzyiqlərlə üzləşsə də, öz əzmkar fəaliyyəti ilə xalqda tarixi keçmişi, milli kimliyi, mədəniyyəti, milli adət -ənənələri və düşüncə sistemi barədə dolğun təsəvvürlər formalaşdıra bildi. Onun Azərbaycana uzunmüddətli rəhbərliyinin ən sanballı göstəricisi isə milli dövlətçilik arzularının və hisslərinin gücləndirilməsi oldu. Tarixin gedişini həssaslıqla izləyən H.Əliyev müəyyən taktiki gedişlərlə mənsub olduğu xalq üçün strateji planlarını həyata keçirirdi.  Bu, əslində xalqımızın milli dövlət yaratmaq arzusunun yeni işartıları idi.     

Sovet imperiyasının məhvə məhkum olduğunu hamıdan yaxşı görən  H.Əliyev siyasi imkanlarından və nüfuzundan gələcək müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyinin qurulmasına zəmin yaradan faktorların təmin edilməsi naminə istifadə etməyə çalışırdı.

XX əsrin sonları yaxınlaşırdı.  Ötən hər gün isə sovet imperiyasının iqtisadi və siyasi iflasına doğru aparırdı.  M.Ə.Rəsulzadənin dediyi, H.Əliyevin gözlədiyi günlər gəlib çatmışdı. SSRİ deyilən bu yalan və rəzalət səltənətində dünyanı sarsıdan içtimai fırtnalar başlamışdı.

İmperiya ərazisindəki başqa xalqlar kimi Azərbaycan xalqı da yaranmış tarixi şəraitdən istifadə edərək üçrəngli bayrağı yenidən başı üzərinə qaldırıb   istiqlal savaşına qalxdı. 1918-ci ildən başlamış “Azərbaycan davası”nı davam etdirdi.

1991-ci ildə zamanın qanlı qasırğalarından müstəqil Azərbaycan Respublikası yüksəldi. O, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi oldu. Əsrin əvvəllərində başlanmış hürriyyət və istiqlal savaşı əsrin sonlarında zəfərlə başa çatdı. Əldə etdiyimiz müstəqillik xalqımızın yaşadığı şərəfli tarixin şüurlarda yaratdığı milli oyanışın, azadlıq eşqinin bəhrəsi idi.  

Amma Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin başına gələn fəlakətlər müstəqil Azərbaycan Respublikasını da hədələyirdi.  Müstəqil Azərbaycan dövlətinin varlığı təhlükə qarşısında qalmışdı. Məmləkətdə qanunsuzluq, xaos, daxili çəkişmələr, hərc-mərclik artır, müharibədə uğursuzluqlar bir-birini əvəz edirdi. Müstəqil Azərbaycan Respublikasını da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin faciəsi gözləyirdi. Xalqı və dövləti bu faciələrdən ancaq bir nəfər qurtara bilərdi – xalqımızın malik olduğu potensialın, qabiliyyətin, şüurun və milli təfəkkürün bariz mücəssəməsi olan Heydər Əliyev !

H.Əliyev 1993-cü ildə xalqın tələbi ilə yenidən Azərbaycanın idarəçilik sükanı arxasına keçdi. Azərbaycan xalqı belə bir dövrdə Şah İsmayıl Xətaidən sonra 500 illik tarixində əvəzi olmayan dahi şəxsiyyətini, bütün mənalı həyatını xalqına və onun dövlətçiliyinə həsr etmiş uzaqgörən siyasətçisini, zəngin dövlətçilik təcrübəsi olan müdrik oğlunu – H.Əliyevi hakimiyyət başına gətirdi.Tarixdə oxşarı olmayan bir qayıdış baş verdi. H.Əliyev xalqın sabaha olan inamını özünə qaytardı.

H.Əliyev yenidən Azərbaycanın idarəçilik sükanı arxasına keçdikdən sonra qısa müddətdə milli dövlətçilik modelini hazırladı. 1994-cü ilin oktyabr, 1995-ci ilin mart hadisələrində Azərbaycan dövlətçiliyini faciələrdən və iflasdan xilas etdi. Eyni zamanda özünün möhtəşəm milli dövlətçilik ideyalarını həyata keçirməyə başladı.  Bu müddətdə müharibədə atəşkəsin və ölkədə siyasi sabitliyin tam təmin olunması dövlətin gələcək iqtisadi inkişaf istiqamətlərini müəyyənləşdirməyə imkan yaratdı. Sosial-iqtisadi, hüquqi-siyasi sahələrdə islahatlar proqramının həyata keçirilməsinə start verildi. Dünyanın 8 ölkəsinin 11 şirkəti ilə dövlət müstəqilliyinin möhkəmlənməsində müstəsna rol oynayan “Əsrin müqaviləsi” bağlandı. Müstəqil Azərbaycanın Konstitusiyası qəbul edildi, dövlət quruculuğunun hüquqi bazası yaradıldı. Ölkənin iqtisadi və sosial inkişafı, milli təhlükəsizlik və xarici siyasət problemlərinin həlli, milli-mənəvi inkişaf istiqamətində görülən ardıcıl işlər bütövlükdə müstəqillik və milli dövlətçilik ideallarının  bərqərar olmasına yönəldi.

Ulu öndərimiz təkcə qüdrətli Azərbaycan dövlətini yaratmadı, həm də onun əbədiliyini təmin edən mükəmməl dövlətçilik ideologiyasının – azərbaycançılıq ideologiyasının əsasını qoydu. Onun müəyyən etdiyi strateji xətt gələcəkdə də Azərbaycanın simasını və inkişaf istiqamətlərini müəyyənləşdirəcəkdir.

Əgər Azərbaycanın suveren dövlət kimi mövcud olması tarixi zərurətdən irəli gələn hadisə idisə, müstəqilliyimizin əbədi və dönməz edilməsi isə ancaq ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin adı və fəaliyyəti ilə bağlıdır. 

O, müstəqil Azərbaycan Respublikasını yırtıcı əllərin pəncəsində parçalanmaqdan xilas etdi. Məşhur hekayənin qəhrəmanı Danko qaranlıqda çaşıb qalmış xalqı azadlığa qovuşdurmaq üçün ürəyini məşəl etdiyi kimi H.Əliyev də “Mən həyatımın qalan hissəsini də xalqıma bağışlayıram”, - dedi. Özünün möhkəm siyasi iradəsi, qətiyyəti, müdrikliyi ilə vətəndaş müharibəsini söndürdü, ölkədə içtimai-siyasi sabitliyi təmin etdi, dövlət müstəqilliyini qoruyub möhkəmləndirdi. Dünya planetimizin ən görkəmli siyasətçilərindən biri olan H.Əliyevin dilindən Azərbaycan həqiqətlərini eşitməyə və duymağa başladı: “Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi dönməzdir, əbədidir...”

H.Əliyev siyasi kursunun layiqli davamçısı İlham Əliyev deyir: “Biz – ulu öndərin davamçıları onun yolu ilə gedəcəyik. Azərbaycanı gücləndirəcəyik, müstəqilliyimizi qoruyacağıq”. Bu yolda görülən işlər isə göz qabağındadır.

Bu gün ölkəmizin dünyada söz sahibi olması, siyasi, iqtisadi, mədəni və hərbi quruculuq sahəsində əldə etdiyi uğurlar, Vətən müharibəsindəki möhtəşəm qələbə və suverenliyimizin bərpası müstəqilliyimizin mislisiz töhfələrindəndir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.05.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sizə haqqında danışacağım növbəti şəxs Rafiq Nəsirovdur. Tərtibatçı rəssam kimi kino tariximizin bir çox önəmli filmlərinə tərtibat verib. Haqqında danışmağım da səbəbsiz deyil. Bu gün onun anım günüdür.

Rafiq Nəsirov 27 may 1947-ci ildə Sabirabad şəhərində anadan olmuşdur. 1954-cü ildə orta məktəbə daxil olmuş, 7 ildən sonra bitirib, 1961-ci ildə Politexnik texnikumumun memarlıq fakültəsinə qəbul edilmişdir. Sonra 1964-cü ildə texnikumu bitirdikdən sonra Azərbaycan Politexnik İnstitutunun memarlıq fakültəsinə daxil olmuşdur. 

1969-cu ildən C. Cabbarlı adına Azərbaycan kinostudiyasında rəssam vəzifəsində çalışıb, 1980-ci ildən isə dekorativ qurğular söbəsinə rəhbərlik edir və həmin ildən də quruluşçu rəssam kimi fəaliyyət göstərir.

Bu illər ərzində 40-dan artıq bədii filmin quruluşçu rəssamı olub.

Mükafatları 

- "Azərbaycan Respublikasının əməkdar rəssamı" fəxri adı

- "Bakılı" Beynəlxalq Mədəniyyət Cəmiyyəti Akademiyası Humay mükafatı

- "Azərbaycan Respublikasının xalq rəssamı" fəxri adı

- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü (Azərbaycan kinematoqrafiyasının inkişafında xidmətlərinə görə)

Filmlər 

Bədbəxtliyin astanasında 

Əzablı yollar 

Yeddi gözəl

Meyl

Musiqili xaş

Bəyin oğurlanması 

Cin mikrorayonda 

Qəm pəncərəsi

Araqarışdıran

Şeytan göz qabağnda 

Yaramaz 

Dəvətnamə 

Sahilsiz gecə 

Dekor rəssamı kimi

Fəryad

Aktyor kimi

Bədbəxtliyin astanasında

29 noyabr 2024cü ildə ömrünün 77-ci baharında vəfat etmişdir.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.05.2025)

Cəlil Xəlilov, 

Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri, polkovnik. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

XXI əsrin mürəkkəb geosiyasi mənzərəsində öz yolunu dəqiq seçmək, milli maraqları qorumaqla qlobal proseslərə yön verə bilmək yalnız müdrik və qətiyyətli liderlərin işidir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin illərlə ardıcıl, sistemli və uzaqgörən siyasəti nəticəsində bu gün Azərbaycan təkcə regional güc deyil, beynəlxalq aləmdə əhəmiyyətli söz sahibinə çevrilmişdir. Onun rəhbərliyi ilə aparılan siyasət həm milli maraqların təmin olunmasına, həm də ölkənin qlobal miqyasda nüfuzunun artmasına səbəb olmuşdur.

Azərbaycan bu gün dünya xəritəsində strateji anlamda yeni bir məna kəsb edir. İstər enerji, istər nəqliyyat, istərsə də diplomatik fəaliyyət sahələrində ölkəmiz Şərq ilə Qərbi, Şimal ilə Cənubu birləşdirən körpü rolunu oynayır. Bakı-Tbilisi-Qars, Cənub Qaz Dəhlizi, Zəngəzur nəqliyyat qovşağı kimi layihələr bir zamanlar ideya səviyyəsində olan yolları real infrastruktur layihələrinə çevirib. Bu böyük uğur yalnız maddi resurslarla deyil, siyasi iradə, beynəlxalq etimad və düşünülmüş strateji yanaşmalarla mümkün olmuşdur. Prezident İlham Əliyevin çıxışlarında tez-tez vurğuladığı kimi "söz imzadır", yəni Azərbaycan bu gün beynəlxalq razılaşmalarda etibarlı tərəfdaş, sözünə sahib olan dövlət kimi tanınır. Azərbaycanın xarici siyasətində əsas yer tutan məqamlardan biri balanslı, çoxvektorlu və praqmatik yanaşmadır.

Bu gün ölkəmiz həm Avropa İttifaqı, həm Türk Dövlətləri Təşkilatı, həm də Qoşulmama Hərəkatı çərçivəsində fəal iştirak edir. May ayının önəmli hadisələri - Avropa Siyasi Birliyi Zirvəsində iştirak, Budapeştdə Türk Dövlətləri Təşkilatının Zirvəsi, Prezidentin Macarıstana işgüzar səfəri və strateji bəyanatları Azərbaycanın qlobal miqyasda artan rolunun aydın göstəricisidir. Macarıstanın Baş naziri Viktor Orbanın Prezident İlham Əliyev haqqında səsləndirdiyi fikirlər "onun sözü imzasına bərabərdir", "ondan öyrənməliyik" bu etimadın yalnız protokol səviyyəsində deyil, real siyasi münasibətlər səviyyəsində formalaşdığını göstərir.

Azərbaycanın qazandığı Qarabağ Zəfəri yalnız bir torpaq uğrunda aparılan mübarizədəki qələbə olmayıb, o həm də bütöv bir region üçün sülhə aparan yeni başlanğıc idi. Savaşdan sonra sülhü qurmaq, keçmiş düşməni dialoqa cəlb etmək, dayanıqlı barışa zəmin yaratmaq, bütün bunlar yalnız bacarıqlı və uzaqgörən liderlərin edə biləcəyi işlərdir. Bu mənada Prezident İlham Əliyev yalnız Zəfərin lideri deyil, həm də sülhün təşəbbüskarı və daşıyıcısıdır. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Budapeştdə səsləndirdiyi “Müzəffər Prezident, əziz Qardaşım bölgəyə sülhü gətirəcək Lider olaraq tarixə adını yazdıracaq” fikri bu liderliyin region miqyasından çıxaraq türkdilli dünyada və qlobal siyasətdə qəbul olunduğunun sübutudur.

Azərbaycanın Türk Dövlətləri Təşkilatındakı fəaliyyəti bu həmrəyliyin ideoloji və iqtisadi sütunlarına çevrilib. Prezident İlham Əliyevin çıxışında səsləndirdiyi rəqəmlər 20 milyard dollar sərmayə, 11 milyon tonluq tranzit, 50-dən çox ticarət gəmisi təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi çəkini artıran amillərdir. TDT-nin 12-ci Zirvə görüşünün Azərbaycanda keçirilməsi həm ölkə siyasətində təşkilata verilən əhəmiyyətin, həm də Azərbaycanın liderliyinin göstəricisidir. "Yaşıl enerji", "rəqəmsal dəhliz", "türk kimliyi layihəsi" bunlar müasir türk birliyinin konturlarını cızan layihələrdir və Azərbaycanın aparıcı rolu ilə həyata keçirilir. Bugünkü dünya şəraitində liderlər çoxdur, lakin öz millətini qlobal siyasətdə layiqincə təmsil edən, gələcəyin təhlükələrini qabaqlaya bilən, eyni zamanda dost və tərəfdaş ölkələr üçün dayaq olan liderlər azdır.

Prezident İlham Əliyev bu baxımdan öz siyasi məktəbini yaradan liderlər sırasındadır. Onun fəaliyyəti, təkcə bir ölkənin yox, regionların və sistemlərin taleyinə təsir edə bilən uzaqgörənlik, təmkin və qətiyyət nümunəsidir. Bu gün Azərbaycan təkcə coğrafi baxımdan deyil, həm də siyasi və iqtisadi mənada da regionun mərkəzinə çevrilibsə, bu uğurun arxasında Prezident İlham Əliyevin milli dəyərlərlə qlobal baxışları uzlaşdıran strateji idarəçilik fəlsəfəsi dayanır.

Prezident İlham Əliyevin siyasətinin təməlində milli maraqlara sədaqət, beynəlxalq platformalarda isə açıq və çevik baxış dayanır. Regionda sülh təşəbbüsləri irəli sürən və qlobal etimad qazanan bir dövlət obrazı Azərbaycanın yeni simasıdır. Prezident İlham Əliyev quran, yön verən və qoruyan dövlət başçısıdır.

Onun siyasətində bu günlə yanaşı, gələcəyin də konturları aydın görünür. Elə buna görə də bu gün Azərbaycan oyunçu deyil, oyunun qurucusudur. Qarabağ Zəfəri ilə bərqərar edilən tarixi ədalət yalnız torpaq üzərində deyil, beynəlxalq səviyyədə də qələbə kimi qəbul olunub. Dünya artıq Azərbaycanı təkcə enerji ölkəsi kimi yox, sülh təşəbbüsləri irəli sürən, dialoq körpüləri quran və əməkdaşlıq çağırışları edən nüfuzlu bir dövlət kimi tanıyır. İlham Əliyevin liderliyində prinsipiallıqla diplomatik çeviklik, milli maraqlarla beynəlxalq məsuliyyət, daxili stabilliklə xarici aktivlik ahəng içində addımlayır. Azərbaycan adı çəkiləndə etibarlılıq, dayanıqlılıq və səmimiyyət düşünülür. Bu, adi bir siyasi təbliğatın deyil, reallığın və uğurla nəticələnən liderliyin səsidir. Bu baxımdan Prezident İlham Əliyevin liderliyi təkcə idarəçilik nümunəsi deyil, milli ideyanın qlobal dildə ifadəsidir. Azərbaycan bu gün yalnız sabit bir ölkə deyil, həm də təlatümlü dünyada sabitliyin mənbəyidir.

O, gücü necə bölüşəcəyini və necə bölüşərək gücləndirəcəyini bilən müdrik və güvənilir tərəfdaşdır. Azərbaycanın nailiyyətləri və artan nüfuzu artıq “Azərbaycan Modeli” adlandırılan bir dövlətçilik fəlsəfəsinin formalaşmasına səbəb olub. Bu modelin memarı isə Prezident İlham Əliyevdir. Bu uğurların ən çox sevindirici tərəfi isə onların xalqla birlikdə və xalq üçün qazanılmasıdır. Bu uğurlar eyni zamanda Azərbaycan Respublikasının Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranlar Təşkilatının da qürur mənbəyidir. Veteranlar yaxşı bilirlər ki, bu gün əldə olunan uğurlar sülh, sabitlik, güc və nüfuz, eyni zamanında göstərilən fədakarlıqların, əzmkarlığın və vətənpərvərliyin bəhrəsidir. Təşkilat adından səslənən bu birlik və etimad bir daha sübut edir ki, Azərbaycanın gücü təkcə ordusunda deyil, xalqının həmrəyliyində və liderinə olan sarsılmaz inamındadır. Bu inamın ən parlaq nümunələrindən biri də Prezident İlham Əliyevin müharibə veteranları və qazilərlə keçirdiyi görüşlərdir. Bu görüşlər formal deyil. Onlar dövlətin yaddaşının, şəhidlərə və qazilərə olan mənəvi borcunun canlı ifadəsidir. Hər bir görüşdə Prezidentin göstərdiyi diqqət, sədaqətli xidmətlərə verdiyi yüksək qiymət, Təşkilata bəslədiyi etimad veteranlar üçün böyük bir mənəvi dayaqdır. Veteranlar bu diqqəti yalnız şəxsi ehtiram kimi deyil, dövlətin öz tarixinə, mübarizə yoluna və qəhrəmanlarına sahib çıxmasının nümunəsi kimi dəyərləndirirlər.

Təşkilatın üzvləri bu görüşləri ömrün ən qürurlu anları kimi yaşayıb, bir səslə bəyan edirlər “Biz Prezident İlham Əliyevlə görüşümüzlə fəxr edirik!Bu görüş bizim üçün şərəfdir, gücdür,Vətənə xidmətin dövlət səviyyəsində təsdiqidir!” Bu sözlərdə təkcə təşəkkür yox, bir tarix yatır. Bu fəxarət hissi yalnız keçmişə bağlılıq deyil, gələcək nəsillərə örnək olacaq bir xalq-lider birliyinin təntənəsidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.05.2025)

TÜRKSOY-un rəhbəri, Qırğızıstanın tanınmış yazıçısı Sultan Raevin "Dəlixana" romanının  "Azərbaycan oxucuları" kitab klubu üzvləri arasında müzakirəsi keçirilib. Oxucular kitabla bağlı öz təəssüratlarını, ümumi düşüncələrini bölüşüblər.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, üzvləri əsasən gənclərdən ibarət olan bu klubun müzakirəsində kitabın naşiri, "XAN Nəşriyyatı"nın rəhbəri Səbuhi Şahmursoy da iştirak edib, kitabla bağlı öz fikirlərini bölüşüb, kitabın ərsəyə gəlmə prosesindən danışıb, daha sonra oxucuların maraqlı suallarını cavablandırıb.

Naşir müzakirə barədə təəssüratlarını bizimlə bölüşüb:

"Bu əsəri tam mənada anlamaq üçün dünya mifologiyası və bəhs olunan tarixi şəxsiyyətlər barədə məlumatlı olmaq lazımdır. Yoxsa əsərin çatdırmaq istədiyi mesaj böyük informasiya sahəsi içində itib-batır, metatekstual cəhəti görünməz olur. Çingiz Aytmatovdan sonra Qırğız ədəbiyyatına marağımı oyadan əsərdir. 

Sevindim ki, bu kitab gənclərin də diqqətini cəlb edib. Rahat, səmimi mühitdə müzakirə etdik. Var olun, gənclər!"

Qeyd edək ki, bu kitab daha əvvəllər ölkənin ən böyük kitab klubu olan "Kitabsevərlər" qrupunun üzvləri tərəfindən də müzakirə olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.05.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Nazim Şahın şeirləri təqdim edilir. 

Bir külək vardı - 

Gecəylə qovuşan,

Gecəylə canbir...

Bir də ki sonsuzluq,

Sonsuz susqunluq... 

Gecənin ruhuna kəsilmiş hakim...

Hə, bir də bir cin vardı,

əzəmətli cin...

Dünyasına düşmüş qərib rəssamı

Addım-addım gəzib

izlərdi tin-tin...

Gözləri parlardı zülmət qoynunda,

Məni çağırardı nəfəsi belə...

Nağılın içinə düşüb itmişdim,

Nə zaman bəlliydi, 

məkan da elə...

Divarlar üstümə gəlirdi sanki... 

Gəlir, veyil-veyil, 

gəlir, sərsəmtək...

Ruhlar səltənəti, 

yaşanan oyun

Özümü toplayıb qaçmaq istərkən -

Bir baxdım

Ayaqlar mənimki deyil.

Sonra dönüb özüm nağıl olurdum,

İtirdim kölgələr arasında mən...

Bir anlıq baxışda, bir anlıq sözdə...

Zülmət dolu gözün qarasında mən...

Bir də görürdüm ki, ay aman, bu nə?

Yandırsın, dağıtsın zülməti deyə , 

Ələddin də burda çıraq axtarır,

Mənsə, tapmamışam özümü hələ,

Cin də çaşqın-çaşqın üzümə baxır.

***

Hər anımız bir ümid, 

hər addım bir işıq,

Gəlin, gülək, yaşanacaq çox şey var.

Ya da ən azı, ümidlənək...

Çünki

Bu fani dünyada su verməsən belə,

cücərər hər kəsin dərdi...

Hər ürəkdə sirli bir kədər

Sevənlər ayrılar, 

dostlar dəyişər...

Arzu, xəyal, ümid - və daha nələr...

Bir zamanlar güldük, indi susuruq,

Dostluqla böyüdük - unuduluruq.

Həyat bir yol, hər kəs öz gəmisində,

Biz də ömür sürdük bu okeanda

yaşadıq yelkənsiz kədər içində.

***

Gözü kədərli pişik,

Günah da, savab da Haqdan gəlir.

Gəlmə mənə doğru,

Mən qəm işığıyam,

Daldalanıram içimə çəkilib.

Yaxşısı budur, sən

Get qonşu qapıya,

Əlbəttə, 

Taleyin cızdığı yoldan çıxıb

gedə bilsən...

***

Köhnə evin bir küncündə

Yuxarı boylanan,

Yuxarı uzanan

Qırmızı bir nərdivan...

Divarlarda saralmış xatirələr...

Ötüb keçmiş illər...

Geridə qalmış ömürdən izlər...

Nələr, nələr...

Hər pillədə bir ümid,

Hər atılan addımda isə

Yaşanmış ömür...

Yaşlanmış ömür...   

Daşlaşmış kədər...

***

Üzümdə gülüş yox,

Sağımda, solumda sükut...

Kədərimi yalnız yağmur bilir.

***

Tənhalıq ən gözəl nəğmə,

Heç kim duymaz, heç kim eşitməz...

Və bir gün

Səssizcə itərsən,

Bir iz belə qoymadan,

Kimsə də xəbər tutmaz...

***

Keçmişi xatırlamağı sevməm,

Zatən, yox kimi bir şeyəm.

Şair tənhalığı bambaşqa,

Kəlmələr düşər, düşər, düşər,

Yaşadığın həyat kimi səssiz.

Sonra bir gün görərsən ki,

Nə ün qalıb, nə də bir iz.

***

Fırçanın səsi

Ağ kətanda əks-səda verər,

Fırçandan xəyal süzülər,

Hər rəng bir hekayə danışar...

Hərdən də

Axtardığı mənanı tapa bilməz,

Yox olar, zamana qarışar...

Hər cizgi bir həyata dönər,

Can alar, can verər, çevrilər...

Bəzən də boyanın bircə damlası 

Etiraz edib üsyankar ruhla

düşər, düşər, düşər, 

harasa düşər...

Xəbəri olmaz ki, o bircə dalma

Zehnimdə yaşana bilməmiş ömür

Rəsmdə kölgətək qalar, bilinər.

***

Uzaqda bir kənd...

Səhər günəşi doğub,

Torpaq səssizlik içində susur...

Bütün dünya oyanıb

Uca millətin səsinə...

Rahatlıq nəfəsi gəlir hər yandan,

Eşq olsun nəfəsin...

***

Dəniz köpürür,

Dağlar susur,

Torpağa kök salan ağac Vətəndir.

***

Ağır bir yük kimi

Gözlərim dolu, yorğun,

Bir gecə daha sənsiz keçdi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.05.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Təqvimdə yüzlərlə irili-xırdalı əlamətdar günlər var. Özü də, dünya miqyaslı baxış zamanı seçim etmək, kimlərin adını çəkib kimləri çəkməmək həmişə çətinlik törədir. 26 may tarixində bax bu sətir diqqətimi çəkdi: İngilis iqtisadçısı Vilyam Pettinin doğum günüdür. Həm də ona görə ki, bu məşhur ad və soyad mənə tanış idi.

Vilyam Petti 26 may 1623-cü ildə xırda sənətkar ailəsində doğulmuş, Leyden, Paris, Oksford universitetlərində tibb təhsili almış, 1647-ci ildə surət çıxaran maşın icad etmiş, 1649-cu ildə fizika elmləri doktoru, 1651-ci ildə isə anatomiya və musiqi professoru olmuşdur. 1659-cu ildə İngiltərədə II Karlın məsləhətçisi seçilmişdir.

Burjuaziyanın mənafeyinə xidmət edən Petti menkartilistlərdən fərqli olaraq, var-dövlətin mənbəyini tədavüldə deyil, istehsalda görürdü. O, izafi dəyərin yaranma mənbəyini izah etməyə çalışaraq, ümumi izafi dəyər kimi rentanı göstərirdi. Rentanın növləri kimi torpaq rentası, pul rentası və diferensial rentanı fərqləndirirdi. O, hesab edirdi ki, əmək haqqının yüksəldilməsi kapitalistə ziyandır və əmək haqqı fəhlənin minimum yaşayışını təmin etməlidir. O, burjuaziya cəmiyyətini təbii və əbədi hesab edirdi.

Vilyam Pettinin əsərləri içərisində 1662-ci ildə nəşr olunmuş "Vergilər və rüsumlar haqqında traktat" kitabı xüsusi qeyd olunur. Sonrakı illərdə alimin "Siyasi hesab"(1690), "Mütəfəkkirin dastanı(1691), "İrlandiyanın siyasi anatomiyası" (1691), "Pulların müxtəlifliyi"(1695), kitabları nəşr olunmuşdur. Onun iqtisad elminə daha böyük töhfəsi isə milli sərvətin və vergiqoyma üçün lazımi bazanın müəyyən edilməsi yolu ilə milli gəlirin qiymətləndirilməsinə xidmət edən "Siyasi hesab" adlı əsəridir.

Məşhurları tanıyaq və həyatlarını öyrənək!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.05.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə layihəsində zamanlar içrə bir türk insanının formalaşmasında rol oynayan sadiq dost – köhlən at barədə danışacağıq.

Türkün harayı göyü dələn ox səslərində, yerə damğa vuran nal izlərində gizlidir. Əsrlər boyu çölləri yurd, atı qanad bilən bir millətin ruhu, yəhər üzərində təcəssüm edib. Çünki Türk at üstündə doğulub, at üstündə böyüyüb, at üstündə tarix yazıb. Lakin bu gün o atın belində əyləşməyən Türk — öz ruhundan, irsindən, yolundan qopan bir kölgəyə çevrilir. O zaman nə at yol gedə bilir, nə də insan yol tapır. Çünki at üstündəki Türk olmazsa, o at da yük olur, insan da…

 Bu sadə, lakin dərin mənalı ifadə bir millətin kimliyini, gücünü, varoluş fəlsəfəsini izah edir. At burada təkcə bir nəqliyyat vasitəsi deyil – o, azadlığın, sürətin, iradənin, mənəviyyatın timsalıdır. Türk isə bu simvolla bütövləşən ruhdur. Onu yəhərdən salan təkcə müasirlik deyil, həm də unutqanlıq, kökdən uzaq düşməkdir.

 Sən əgər at üstündə deyilsənsə, yəni kimliyinin şüurunda deyilsənsə, tarixini daşıya bilməzsən. Belində nə silah olar, nə bayraq, nə də ideya. Sənə yalnız yük qalar – yad ideologiyaların, süni dəyərlərin, məqsədsiz yolların yükü.

 Ona görə də Türk üçün at sadəcə keçmiş deyil – bu gün də onun duruşudur, sabah da onun ümididir. Tarix boyu at belində sərkərdə olmuş ulu babalarımız, əgər yəhərə minməsəydilər, bəlkə də torpaq da, namus da, kimlik də çoxdan itmişdi. Çünki Türk, ayaqda qalmaq üçün yerdə yox, göydə olmalıydı – atın belindəki o uca göydə.

 Bu gün yəhər, bəlkə də bir kompüterin klaviaturasıdır, bəlkə bir elmi tribunal, bir sinif otağı, bir ekran arxasındakı doğru söz… Amma fəlsəfə dəyişmir: Türk oturursa, düşünmək üçün oturmalıdır; dayanırsa, irəli sıçrayış üçün dayanmalıdır. Əks halda, zaman onu da, onun atasını da yükə çevirər.

 At üstündəki Türk – bu ifadə bir çağırışdır. Kimliyini tanı, kökünə dön, ayağa qalx. Atın yəhəri səni gözləyir. Əgər minməzsənsə, min illərin sənə verdiyi miras da yük olar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.05.2025)