İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onu bizlərə sovet quruluş sevdirdi. Cünki o, kommunist baxışlı bir ədib idi. Sovetlər onu yalnız ideologi müstəvidə təqdim edirdilər. Amma illər keçdikcə biz Nazim Hikmətin poeziyasının necə dərin və fəlsəvi çalarlara malik olmasından da xəbər tutduq.

Türk şairi, yazıçısı, rəssamı Nazim Hikmət. O, 1902-ci il yanvar ayının 15-də zadəgan ailəsində anadan olmuşdur. 1918-ci ildə İstanbulda Hərbi Dənizçilik məktəbinə daxil olmuş, Türkiyənin xarici müdaxiləçilər tərəfindən işğalı əleyhinə şeir yazdığı üçün 1919-cu ildə oradan xaric edilmişdir. "Sərvliklərdə" adlı ilk şeiri 1918-ci ildə "Yeni məcmuə" jurnalında dərc olunmuşdur. 1920-ci ildə o, işğal olmuş İstanbuldan milli azadlıq uğrunda vuruşan Anadoluya getmişdir. 1921-ci ildə Sovet Rusiyasına gəlmiş, 1922–1924-cü illərdə Moskvada Şərq Zəhmətkeşlərinin Kommunist Universitetində oxumuşdur.

Novator şair olan Nazim Hikmət türk ədəbiyyatını yeni forma və mütərəqqi məzmunla zənginləşdirmişdir. Onun poeziyasına kəskin publisistika ilə yanaşı dərin lirizm xasdır. Türk poeziyasına sərbəst şer vəznini Nazim Hikmət gətirmişdir. Yaradıcılığı müasir türk ədəbiyyatına güclü təsir göstərmişdir. Əsərləri dünya xalqlarının çoxunun dilinə tərcümə olunmuş, pyesləri bir sıra ölkələrdə tamaşaya qoyulmuşdur. 1951-ci ildə Ümumdünya Sülh Şurası Bürosunun və 1959-cu ildən sonra isə onun Rəyasət Heyətinin üzvü olmuşdur.

Azərbaycan xalqının və ədəbiyyatının yaxın dostu idi. O, dəfələrlə Bakıya gəlmiş, Azərbaycan şair və yazıçılarının bir çoxu ilə şəxsən dost olmuş, onlarla yaradıcılıq əlaqəsi saxlamışdır. Hətta Yusif Səmədoğlunun toy məclisində necə cani-dildən iştirak etməsi də memuarlarda qeyd edilibdir.

Azərbaycana həsr olunmuş şeirləri, Azərbaycan mədəniyyətinə dair məqalə və xatirələri vardır. Əsərləri Azərbaycanda dönə-dönə nəşr olunmuş, pyesləri tamaşaya qoyulmuşdur. Bəstəkar A.Məlikov şairin "Məhəbbət əfsanəsi" pyesi əsasında eyniadlı balet yazmış, Azərbaycanın digər bəstəkarları şerlərinə romanslar bəstələmişlər. R.Babayev "Kəllə" pyesinə illüstrasiyalar çəkmiş, M.Rzayeva şairin büstünü yaratmışdır. Azərbaycan ədəbiyyatşünasları şairin həyat və yaradıcılığına dair bir sıra sanballı əsərlər yazmışdır.

1935-ci ildə yazdığı "Taranta Babuya məktublar" poemasında, 1936-cı ildə qələmə aldığı "Alman faşizmi və irqçiləri" publisistik əsərlərində faşizm və onun Türkiyədəki tərəfdarları ifşa olunur. 1936-cı ildə şairin Türkiyədə sağlığında son kitabı – "Şeyx Bədrəddinin dastanı" çapdan çıxmışdır. 1938-ci ildə sübut olunmamış ittiham əsasında 28 il 4 ay həbs cəzasına məhkum edilən Nazim Hikmət məşhur "İnsan mənzərələri" epopeyasını, "Həbsxanadan məktublar" silsiləsini, "Məhəbbət əfsanəsi", "Yusif və Züleyxa" pyeslərini və s. əsərlərini həbsxanada yazmışdır. 1950-ci ildə mütərəqqi dünya ictimaiyyətinin tələbi ilə Türkiyə hökuməti N.Hikməti azad etməyə məcbur olmuşdur.

1951-ci ildən ömrünün sonunadək ikinci vətəni sayılan SSRİ-də yaşayan və bu dövrdə 1952-ci ildə "Türkiyədə", 1955-ci ildə "Qərib adam", 1956-cı ildə "İvan İvanoviç vardımı, yoxdumu", 1960-cı ildə "Domokl qılıncı" və s. pyeslərini, şer və poema, poeziyaya və dramaturgiyaya dair məqalələrini yazmışdır. SSRİ-də Nazim Hikmətin ssenariləri və əsərlərinin süjetləri əsasında kinofilmlər ("Bir məhəlləli iki oğlan", "Sevdalı bulud", "Yaşamaq gözəldir, qardaşım", "Məhəbbətim, kədərim mənim") çəkilmişdir.

Əsərləri 

- Memleketimden İnsan Manzaraları

- Kafatası

- Unutulan Adam

- Taranta Babu'ya Mektuplar

- Ferhad ile Şirin

- Kurtuluş Savaşı Destanı

- Kız Çocuğu

- Tahir ile Zühre

- Şeyh Bedrettin Destanı

- Sevdalı Bulut, (Teatr oyunu)

- Seçilmiş əsərləri, 2 cilddə

- Yaşamaq gözəl şeydir, qardaşım

Şeir kitabları 

1. 835 Satır

2. Jokond ile Si-Ya-u

3. Varan 3

4. 1 + 1 = 1

5. Sesini Kaybeden Şehir

6. Benerci Kendini Niçin Öldürdü, 

7. Nazim Hikmət 1963-cü ildə Moskvada vəfat etmişdir.

Dram əsərləri 

- Kafatası

- Bir Ölü Evi (veya Merhumun Hanesi)

- Unutulan Adam

- Ferhat ile Şirin

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Ramin Yaşardır.

Ramin Yaşar

Təbriz

ŞEİRİM

Damcı-damcı, damla-damla,

Gözümə yaş düzər şeirim.

Yaranışla tanışdıqca,

Hər ağrıya dözər şeirim.

Təbiəti naxış-naxış,

Süzgün-süzgün, axış-axış,

Boylandıqca baxış-baxış,

Canı candan üzər şeirim.

Nə büdrəyib, nə də çaşıb,

Addım-addım dağlar aşıb.

Duyğu-duyğu məndən coşub,

Ürək-ürək gəzər şeirim.

Zaman-zaman başı duman,

Varlığında var həyəcan,

Sevgilisi Azərbaycan,

Vətən-vətən süzər şeirim.

Damcı-damcı, damla-damla,

Gözümə yaş düzər şeirim.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.06.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Vəzifə yaradıcı adamları məhv edir.” Kimin sözləri olduğunu unutmuşam, amma yerində deyilən kəlmələrdir. Yəni yazıçının başı vəzifə öhdəliklərinə qarışında bədii yaradıcılıqla məşğul olmağa az vaxtı olur və oxucuları onun üzünə, yeni əsərlərinə həsrət qalırlar. Qələm adamının asudə vaxtı çox olmalıdır ki, yazı masası arxasında məhsuldar işləyə bilsin...

Deyir ki:- “Mən həmişə Azərbaycan ədəbiyyatından kənarda olmuşam. Əgər bəşəriyyət bir qadın və bir kişidən artıb törəyibsə, sonradan irqlərə, millətlərə bölünsə belə ədəbiyyat milli olmamalıdır…”

Bəlkə də haqqlıdır. Axı ədəbiyyat o zaman böyük uğur qazanır ki, hər hansı bir xalqa deyil, bəşəriyyətə ünvanlanır. Bəli, Azərbaycan ədəbiyyatına məxsus olan əsərlərin əksəriyyəti milli ruhda qələmə alındığı üçün, azərbaycanlı təfəkkürünün məhsulu olduğu ilk səhifəsindən nəzərə çarpır. Elə ona görədir ki, bizim yazarların əsərləri əcnəbilər arasında yalnız etnik ədəbiyyatın mütaliəsinə həvəsi olan oxucular üçün maraqlı olur.Daha doğrusu, milli ədəbiyyatımız çox az əcnəbini maraqlandırır…

Həyat eşqi ilə dolu bir xanımdır. Parlaq zəkası var. Sürətli düşünmə səriştəsi ilə fərqlənir. Həm fiziki və həm də zehni olaraq çox aktivdir. Hərəkətli yaşamaqdan xoşu gəlir. Şən və cazibədardır. Hər mövzuya maraq göstərir. Xüsusilə məzmunlu insanlarla ünsiyyətdə olmaqdan zövq alır. Yüksək mədəniyyəti, gözəl nitq qabiliyyətilə adamları heyran edə bilir. Oxuyub öyrənməyi, mütaliəni xoşlayır...

Məktəb illərində xeyli çətinlikləri olub. “Nə yaxşı ki, məktəb həyatını sağ-salamat bitirdim.”- söyləyir...

Yazmağa başlayandan bir qədər sonra anlayıb ki, ərsəyə gətirdiyi hekayələri yazıçı olmaq üçün deyil, sadəcə daxili sıxıntılardan, şahidi olduğu hadisələrin yaratdığı narahatlıqdan xilas olmaq üçün qələmə alır. Və heç zaman düşünməyib ki, niyə ənənəvi ədəbiyyatdan uzaq düşüb, hamı kimi yazmır.Özü söylədiyi qədər, onun yazdıqlarının əksəriyyəti mistik duyğuların məhsuludur, düşüncələrinin təzahürüdür…

Deyir ki:- “Real həyat oyuna bənzəyir. İnsan bilə-bilə ki, qocalacaq, əzizləri dünyadan köçəcək. Və qarşıda onu xəstəliklər, ölüm gözləyir, buna baxmayaraq çox rahat yaşayır. Bax budur mistika, eyni zamanda real həyat.”

Babası Əli Vəliyev Azərbaycanın xalq yazıçısı idi. Atası Məsud Əlioğlu isə filolologiya elmləri doktoru olub…

Haqqında söhbət açdığım xalq yazıçısı Afaq Məsud 1957-ci ildə Bakı şəhərində dünyaya gəlib. Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsini bitirib. Bir müddət "Azərbaycantelefilm"də sıravi redaktordan direktor vəzifəsinədək yüksələ bilib. Sonra Respublika Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzinin sədri, "Xəzər" dünya ədəbiyyatı jurnalının baş redaktoru işləyib. 2014-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti yanında Tərcümə Mərkəzinin direktoru vəzifəsinə təyin olunub. 2017-ci ildə “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilib. 2019-cu ildə isə Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında xidmətlərinə görə “Xalq yazıçısı” fəxri adına layiq görülüb…

Texnologiya inkişaf edəndən üzü bəri dünyanın bu başından o başına on beş saata getmək, hər hansı bir məlumatı bir anda göndərmək olur. Bəli, dünya bu qədər balacalaşıbsa, ədəbiyyat da dünyanı əhatə etməyi, ümumbəşəri olmağı bacarmalıdır. Afaq xanımın sözü olmasın, bu gün Azərbaycan ədəbiyyatı dünyanı fəth edə bilmirsə, deməli balaca bir topluma xidmət göstərir, hələ də beynəlmiləl ola bilmir...

Bu gün - iyunun 3-də Afaq xanımın növbəti ad günüdür. Ona möhkəm cansağlığı, firəvan həyat və yeni-yeni əsərləri ilə oxucularının qarşısında görünməsini arzulayırıq...

Çox yaşayın, Afaq xanım!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.06.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Oxumaq – təkcə hərfləri, sözləri, cümlələri izləmək deyil, eyni zamanda bir ruhu izləməkdir. Bir yazıçının iç dünyasında gəzmək, onun ağrısını, sevincini hiss etməkdir. Onun fikirləri ilə danışmaq, düşüncələri ilə susmaqdır. Və sən, oxuduğun sətirlərdə özünü də tanıyırsan. Çünki orada bir az da sən varsan.

Oxumaq sadəcə öyrənmək deyil. Oxuduğun bir kitabda uşaqlığını, axtardıqlarını, itirdiklərini tapa bilərsən. Oxumaq – yaşamaq istədiyin həyatları düşünməkdir. Bəzən də yaşaya bilmədiklərini bir obrazın kölgəsində yaşamaqdır.

Hər kitab açılan bir qapıdır. Kitablar danışmaz, amma səni danışdırar. Onlar səssiz yoldaşlardır – səni nə yorar, nə də yarımçıq buraxar. Hər dəfə təkrar oxuduğun sətirlər belə sənə başqa bir yerindən toxunar. Çünki sən dəyişirsən. Və oxumaq da səninlə birgə dəyişir.

Əgər hər dəfə oxuduqların səni bir az da dəyişdirirsə, demək ki, sən təkcə oxumursan – yaşayırsan.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.06.2025)

 İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəli, adlarını tarixə yazan qadınlar xüsusi qadınlarıdr, onlar hörmət və ehtirama layiqdirlər. Bu gün sizlər üçün Everest zirvəsinə qalxan ilk azərbaycanlı qadından -  Elmira Aslanovadan danışacağam. Bu gün bu cəsur xanım həm də doğum gününü qeyd edir.

Esmira Aslanova 1982-ci il 3 iyun tarixində anadan olub. 1989-cu ildə ailəsi ilə birlikdə Ukraynanın Luqansk vilayətinin Karpovo-Krepenko kəndinə köçübdür. Bir il sonra ailəsi Sverdolvsk (indiki Doljansk) şəhərində məskunlaşmalı olub.

2000–2005-ci illərdə Esmira Xarkov Milli V. N. Karazin Universitetində təhsil alıb və ingilis, alman dilləri üzrə filoloq, tərcüməçi, həmçinin ingilis dili və ədəbiyyatı müəllimi ixtisasına yiyələnib.

Elmira Aslanovanın alpinizmə olan marağı nəhayət ki, öz bəhrəsini verib, o,  alpinist fəaliyyətinə 2018-ci ildə Nepalda Torong-La (5416 m) aşırımından keçməklə - trekking yürüşü ilə başlayıb.

Daha sonra Tibetə səfər edərək 5600 m hündürlükdə yerləşən Kailas dağının Dolma La aşırımını fəth etmişdir. 8848 metrik dünyanın ən hündür dağ zirvəsini – Everesti isə Esmira 2023-cü ilin 19 may tarixində fəth etmişdir.

Əsas yüksəlişləri

- Kailas dağı, Dolma La aşırımı (Çin, 05.2018) — 5600 m

- Ağrı dağı (Türkiyə, 10.2020) — 5165 m

- Kazbek (Gürcüstan, 07.2021) — 5033 m

- Kilimancaro (Tanzaniya, 11.2021) — 5895m

- San-Fransisko (Çili, 01.2023) — 6018 m

- Ojos-del-Salado (Çili, 01.2023) — 6893 m

- Akonkagua (Argentina, 02.2023) — 6960.8m

- Everest (Çin–Nepal, 19.05.2023) — 8848.86 m

- Bazardüzü (Azərbaycan, 31.07.2023) — 4466 m

- Şahdağ (Azərbaycan, 17.09.2023) — 4243m

Sonda bu cəsur qadını doğum günü münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edirik. “Həmişə zirvələrdə” deyirik ona.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.06.2025)