Super User
Mədəni yaddaşa bədii səyahət: "Qərbi Azərbaycan" sərgisi Ankarada açılıb
Rəqsanə Babayeva,
Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, "Gənclik" xalq teatrının rəhbəri, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Azərbaycanın zəngin mədəni irsi Ankarada keçirilən mənalı sənət tədbiri ilə sənətsevərlərlə görüşür. “Mədəni Yaddasımızda Qərbi Azərbaycan” adlı sərgi, görkəmli azərbaycanlı rəssam Mirzə Qədim İrəvaninin anadan olmasının 200 illiyi münasibətilə təşkil olunub. Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyinin kolleksiyasından seçilmiş təxminən 40 əsər 31 may – 18 iyul 2025-ci il tarixlərində Ankara Rəsm və Heykəl Muzeyinin Arif Hikmət Koyunoğlu sərgi salonunda nümayiş olunur.
Sənət və diplomatiyanın qovuşduğu an
Sərginin açılışı təkcə bədii bir hadisə olmaqla kifayətlənməyib, eyni zamanda Azərbaycan və Türkiyə arasında mədəni əməkdaşlığın bariz nümunəsinə çevrilib. Tədbir, Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi və Türkiyə Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin birgə təşkilatçılığı ilə reallaşıb. Açılışda Azərbaycan Mədəniyyət nazirinin müavini Səadət Yusifova və Türkiyə Mədəniyyət və Turizm nazirinin müavini Serdar Çam iştirak ediblər. Rəsmi çıxışlardan sonra qonaqlar sərgidə nümayiş olunan və mədəni yaddaşı əks etdirən sənət nümunələri ilə tanış olublar.
İrəvaniyə duyğusal ehtiram: "Cənnət Yuxusu" sənədli filmi
Tədbirin emosional zirvəsi, Mirzə Qədim İrəvaninin yaradıcılıq yolunu əks etdirən "Cənnət Yuxusu" sənədli filminin Türkiyədəki ilk nümayişi olub. Film, rəssamın yalnız sənətini deyil, yaşadığı dövrün estetik ruhunu və ictimai ab-havasını da tamaşaçılara çatdırır. 19-cu əsrin izlərini daşıyan bu vizual hekayə, zamanlar arasında duyğusal bir səyahətə çevrilir.
Keçmişdən bu günə: Sənətin yaddaşı
Sərgi yalnız Mirzə Qədim İrəvaninin əsərləri ilə məhdudlaşmır. Burada Azərbaycanın müxtəlif dövrlərinə aid sənət nümunələri də yer alır. Xüsusilə Behruz Kəngərlinin qaçqınlar mövzusunda işlədiyi dramatik kompozisiyaları və Hüseyn Əliyevin Cəfər Cabbarlı, Mirzə Fətəli Axundov, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev kimi görkəmli şəxsiyyətlərin portretləri sərgiyə əlavə dərinlik qatır.
Qədim bir şəhərin bədii şahidi
İrəvaninin əsərləri içərisində Fətəli şah Hüseynqulu xan oğlu Kovanlı-Qacar, Həsən xan, Hüseynqulu xan, Qacar şahzadəsi Mah Talət xanım və Sultan II Mahmudun portretləri xüsusilə diqqət çəkir. Rüstəm Zal tablosu isə qəhrəmanlıq mövzusu ilə ziyarətçilərdə güclü təəssürat yaradır. İrəvaninin sənəti, əsrlərdir Türk-İslam mədəniyyətinin izlərini daşıyan qədim Türk şəhəri İrəvanın yaddaşlara qaytarılmasına xidmət edir.
Gələnəkdən gələcəyə: Xalçadan dəbilqəyə mədəni izlər
Sərgi yalnız rəsmlərlə deyil, eyni zamanda etnoqrafik eksponatlarla da zənginləşdirilib. 18–19-cu əsrlərə aid xalçalar, kilimlər, əl işi masa örtükləri, qadın paltarı küləcələr, dəbilqələr, mis ibriklər, şərbət sürahiləri və toyuqquşu fiqurları Azərbaycan xalqının gündəlik həyat tərzini və estetik zövqünü bu günə daşıyır.
18 İyula qədər açıqdır
Azərbaycanın mədəni dərinliyini bədii ifadə vasitəsilə çatdıran bu zamanlararası sərgi 18 iyul 2025-ci il tarixinə qədər ziyarətçilər üçün açıq olacaq. Tarixə, sənətə və mədəniyyətə marağı olan hər kəs üçün həm vizual, həm də düşüncəvi baxımdan zəngin bir təcrübə təqdim edir.
Ziyarətimizdən notlar
Sərgiyə olan böyük maraq və sənət mühitindəki səmimi paylaşmalar tədbirin ruhunu daha da zənginləşdirdi. TRT-nin “Qafqaz Əsintisi” proqramının aparıcısı və Azərbaycanla bağlı layihələri ilə tanınan prodüser İrem Çetinkolun sərgiyə qatılması da diqqətdən yayınmadı. Bu mənalı ziyarətdə bizə Ankara Rəsm və Heykəl Muzeyinin direktoru cənab Erdem Akkurt böyük səmimiyyətlə ev sahibliyi etdi. Onun qonaqpərvərliyinə və sənətə verdiyi yüksək dəyərə görə təşəkkürümüzü bildiririk.
Məkan: Ankara Rəsm və Heykəl Muzeyi, Arif Hikmət Koyunoğlu Sərgi Salonu
Tarix: 31 may – 18 iyul 2025
Giriş: Pulsuz
İstinad: Ankara Resm ve Heykel Müzesi)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(05.06.2025)
Zəfər Nemətovun teatrımızın inkişafında xidmətləri böyükdür
İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Azərbaycanın görkəmli rejissoru, pedaqoqu Zəfər Nemətov. Bu 5 iyun tarixində özümə borc bilirəm ki, bu şəxs barədə ətraflı danışım. Teatrımızın inkişaf yoluna baxanda, bu yolda Nemətov izləri də aşkar görünəndir.
Zəfər Nemətov 5 iyun 1917-ci ildə Bakıda anadan olmuşdur. Azərbaycan Dövlət Teatr Texnikumunda və Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunda təhsil almışdır. Moskva və Sankt-Peterburq şəhərlərində rejissor təcrübəsi keçmişdir.
1943-cü ildən Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında rejissor, 1954-cü ildən baş rejissor vəzifələrində çalışmışdır. Bu teatrın Azərbaycan və rus bölmələrində "Qaraca qız, "Polad necə bərkidi", "Qarlar kraliçası", "Tamahkar", "Yaşar", "Bir saat xəlifəlik", "Anacan", "Qırmızı şeytan balaları", "Romeo və Cülyetta", "Müfəttiş", "Polad üzük", "Zorən təbib", "Zoluşka" və s. tamaşalara quruluş vermişdir.
Gənc rejissorlar üçün "Rejissor sənəti haqqında" (Mehdi Məmmədovla birlikdə) və "Əliağa Ağayev" (Tofiq Kazımovla birlikdə) kitablarının müəllifidir.
1960–1971-ci illərdə Azərbaycan Teatr Cəmiyyətinin sədr müavini vəzifəsində çalışmışdır. Milli mədəniyyət tarixində əhəmiyyətli yer tutmuş bir sıra tədbirlər, o cümlədən 1968-ci ildə Azərbaycanda ilk dəfə keçirilmiş ASSİTEJ-in festivalı onun təşəbbüsü və gərgin əməyi sayəsində keçirilmişdir.
Bu gün Teatr Xadimləri İttifaqının yerləşdiyi binanın teatr ittifaqına verilməsi (Bakı şəhəri, Xaqani küçəsi, 16) ulu öndər Heydər Əliyevin himayədarlığı, görkəmli sənətkarlar Mustafa Mərdanov və Zəfər Nemətovun təşkilatçılığı və zəhməti bahasına başa gəlmişdir.
Və hazırda həmin binada təmir və rekonstruksiya işləri gedir, inşallah, tezliklə bura ölkə teatrının döyünən ürəyinəçevriləcəkdir.
Gənc Tamaşaçılar Teatrında quruluş verdiyi tamaşalar
1."Məlik Məmməd" (Ə.Abbasov)
2. "Müfəttiş" (A.Qoqol)
3. "Qaraca qız" (A.Şaiq)
4. "Yaşar" (C.Cabbarlı)
5. "Anacan" (Y.Əzimzadə)
6. "Romeo və Culyetta" (U.Şekspir)
7. "Komsomol poeması" (S.Vurğun)
8. "Əlvida Hindistan" (Q.Rəsulov)
9. "İki həyat" (R.İsmayılov)
Zəfər Nemətov 19 noyabr 1971-ci ildə vəfat etmişdir.
Allah rəhmət eləsin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(05.06.2025)
“ASAN xidmət” təcrübəsi Karib hövzəsi ölkələrində
25–29 may 2025-ci il tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin nümayəndə heyəti Barbados Respublikasının Baş nazirinin Ofisinin dəvəti əsasında bu ölkədə səfərdə olub.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına “ASAN xidmət”dən verilən məlumata görə, əsas məqsəd “ASAN xidmət” təcrübəsinin Barbadosda tətbiqi ilə əlaqədar müzakirələrin aparılması və görüşlərin keçirilməsi olub.
Barbados Respublikasının dövlət xidmətlərinə məsul naziri ilə görüşdə nazir hökuməti üçün əsas prioritetlərindən birinin dövlət xidmətlərinin göstərilməsi sahəsinin təkmilləşdirilməsi olduğunu qeyd edərək, bu sahədə Azərbaycanın qabaqcıl “ASAN xidmət” təcrübəsindən faydalanmaq istədiklərini bildirib.
Həmçinin görüş zamanı Barbados tərəfi “ASAN xidmət” təcrübəsinin ölkələrində tətbiqi ilə əlaqədar sazişin imzalanması təşəbbüsü ilə çıxış edib və belə bir sənədin qısa müddətdə imzalamağa hazır olduqlarını bildirib.
Barbadosun bir sıra dövlət qurumlarının rəhbərləri, yüksək vəzifəli hökumət rəsmilərinin iştirakı ilə “ASAN xidmət” və Dövlət Agentliyi tərəfindən dövlət xidmətlərinin göstərilməsi sahəsində tətbiq olunan innovativ həllərin nümayişinə dair geniş tədbir keçirilib. Dövlət Agentliyinin nümayəndələri tərəfindən “ASAN xidmət”, burada göstərilən innovativ həllər, “INNOLAND” İnkubasiya və Akselerasiya Mərkəzinin fəaliyyəti, beynəlxalq əməkdaşlıq sahəsində əldə olunan nailiyyətlərə dair geniş təqdimatlar edilib. Hazırda ölkəmizin qabaqcıl təcrübəsinin 30-dan çox dövlətlə paylaşıldığı tədbir iştirakçılarının diqqətinə çatdırılıb.
Barbadosun bir sıra yerli qurumlarının fəaliyyəti ilə tanışlıq da həyata keçirilib.
Dövlət Agentliyinin nümayəndə heyəti BMT-nin İqtisadi və Sosial Məsələlər üzrə Departamentinin təşkilçatçılığı və BMT-nin Latın Amerikası və Karib hövzəsi üzrə İqtisadi Komissiyasının tərəfdaşlığı ilə keçirilən “Dövlət sektorunda idarəetmənin gələcəyi: innovasiya və dövlət sektorunun transformasiyası üçün düşüncə tərzinin dəyişdirilməsi” mövzusundakı tədbirdə iştirak edib. Əsas məqsəd Karib Hövzəsi ölkələrində dövlət xidmətlərinin göstərilməsinin təkmilləşdirilməsi sahəsində müzakirələrin aparılması olub. Tədbirdə Karib hövzəsi ölkələrini təmsil edən dövlətlərin nümayəndələri qatılıblar.
Dövlət Agentliyinin Beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdiri “ASAN xidmət” konsepsiyası haqqında ətraflı təqdimatla çıxış edərək, bu modelin ölkəmizdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi altında dövlət xidmətlərinin göstərilməsi sahəsində həyata keçirilmiş mühüm islahat olduğunu vurğulayıb və vətəndaşların böyük rəğbətini qazandığını diqqətə çatdırıb.
Tədbir çərçivəsində “ASAN xidmət” təcrübəsinin paylaşılması istiqamətində Karib hövzəsi ölkələrinin nümayəndələri ilə görüşlər keçirilib və əməkdaşlıq imkanları müzakirə edilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.06.2025)
Qivami Rəhimli: “İrəvan xanlığının mətbəxi” – qədim Azərbaycan yurduna dair dəyərli ensiklopedik mənbədir
İstanbulda yenicə nəşr olunmuş “İrəvan xanlığının mətbəxi” kitabının ingilis dili versiyası Azərbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyanın (AMKA) ölkəmizin tarixi, mədəniyyəti və mətbəxini beynəlxalq arenada tanıtmaq istiqamətində atdığı növbəti addımdır. Kitabın ingilis dilindəki nəşrinə xeyriyyəçi Rəşid Hüseynov dəstək olmuşdur.
“İrəvan xanlığının mətbəxi” kitabının müəllifləri Azərbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyasının sədri, Əməkdar mədəniyyət işçisi Tahir Əmiraslanov, AMKA-nın fəxri üzvü, Əməkdar mədəniyyət işçisi Oruc Əliyev və AMKM-in baş texnoloqu, Respublika Gənclər Mükafatı laureatı Aygül Əsgərovadır.
Çoxillik tədqiqatların məhsulu olan bu kitab istər tarixi-etnoqrafik, istərsə də milli-mənəvi baxımdan çox aktual bir mövzuya – İrəvan azərbaycanlılarının, indi Ermənistan adlanan dövlətin ərazisinin yerli sakinləri olmuş soydaşlarımızın qədim mətbəx mədəniyyətinə həsr edilib.
Bu fikirlər Bakı Dövlət Universitetinin dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, kitabının layihə rəhbəri Qivami Rəhimlinin AZƏRTAC-a təqdim etdiyi “İrəvan xanlığının mətbəxi” – qədim Azərbaycan yurduna dair dəyərli ensiklopedik mənbədir” məqaləsində yer alıb. Yazını təqdim edirik.
Kitabda İrəvan mətbəxinə aid çoxsaylı qida məhsullarının, zəngin çeşidli mətbəx ləvazimatlarının, 413 növdə yemək, içki adları və onların hazırlanması qaydaları verilir. AMKA bu məqsədlə əslən İrəvan bölgəsindən zaman-zaman didərgin düşmüş soydaşlarımızı müxtəlif tədbirlərə cəlb edərək onlardan müsahibə alıb, bir çox tarixi, etnoqrafik, digər elmi mənbələri araşdırıb.
2020-ci ilin noyabrında Fransanın Paris şəhərində keçirilən “Gourmand World Cookbook Awards” beynəlxalq müsabiqəsində İrəvan mətbəxinə aid bu kitab kulinariya mütəxəssisləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilərək “Əyalət mətbəxi” nominasiyasında “Dünyanın ən yaxşı kulinariya kitabı” mükafatına layiq görülüb.
Bu kitab, həmçinin İsveçin Karlskoqa şəhərindəki Alfred Nobel muzeyində (Alfred Nobels Bjorkborn in Karlskoga, Sweden) sərgilənir.
“İrəvan xanlığının mətbəxi” kitabının əsas məqsədi milyonlarla azərbaycanlının – xüsusilə də 1828-ci ildən bəri İrəvan xanlığından zorla çıxarılaraq dünyanın müxtəlif bölgələrinə səpələnmiş yüz minlərlə insanın kulinariya irsini qorumaq və yaşatmaqdır. Bu ensiklopedik əsər bir zamanlar İrəvan xanlığı ərazisində yaşamış azərbaycanlıların zəngin kulinariya irsini sənədləşdirir.
Mətbəx, hər bir xalqın tarixini, ənənələrini və dünyagörüşünü əks etdirən ən davamlı mədəniyyət sahələrindən biri hesab olunur. Bu baxımdan kitab İrəvan xanlığı ərazisində formalaşmış və azərbaycanlılara məxsus olan ənənəvi mətbəx və irsin assimilyasiya və tarixi silinmə təhlükəsindən qorunmasına xidmət edir.
İrəvan xanı nəslindən olan Əmir Əli Sərdari İrəvani bu kitabın əhəmiyyətini belə vurğulayır: “…İrəvanın yerli sakinlərinin – ata-baba torpağından zorla qovulmuş insanların xalq ənənələrini toplamaq ideyası böyük uğurdur. Bu kitab – əsl şah əsərdir, bizim kulinariya tariximizin mədəniyyət xəzinəsi olan yeməklərin toplusudur və bu, gələcək nəsillər üçün qorunub saxlanılacaq”.
Tarix boyu İrəvan xanlığında yaşamış azərbaycanlı əhali məcburi köçkünlük və mədəni irsin silinməsi təhlükəsi ilə üzləşmişdir. Ermənistanın bu bölgənin yerli əhalisinin mədəni və kulinariya irsini mənimsəmə cəhdləri bu gün də ciddi narahatlıq doğurur. Buna biz bir daha 2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycan Ordusunun azad etdiyi Qarabağda Azərbaycan milli və mədəni irsinin dağıdılmasının, tarixi abidələrinin mənimsənilməsinin şahidi olduq.
Azərbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyası ölkənin kulinariya irsinin beynəlxalq səviyyədə sənədləşdirilməsi və tanıdılması istiqamətində aparıcı rol oynayır. Tarixi araşdırmalar, beynəlxalq kulinariya forumlarında iştirak və bu kimi elmi nəşrlər vasitəsilə AMKA müxtəlif mədəniyyətlərin hekayələrini beynəlxalq ictimaiyyətlə çatdırır və Ermənistanın saxtakarlıqlarını ifşa edir.
Tarixi və etnoqrafik mənbələrin geniş spektrini bir araya gətirən “İrəvan xanlığının mətbəxi” kitabı İrəvan xanlığının yerli azərbaycanlı əhalisinin kulinariya mədəniyyəti və maddi irsi haqqında dolğun və canlı bir təəssürat yaradır. Kitab azərbaycanlıların gündəlik həyatına kulinariya nöqteyi-nəzərindən yanaşaraq əkinçilik alətləri, mətbəx ləvazimatları, yüzlərlə ənənəvi yemək və içkilərin adları və hazırlanma üsulları barədə ətraflı məlumat verir.
Kitabda ümumilikdə Qərbi Azərbaycan mətbəxinə aid olan və həmin bölgənin əhalisinin yaratdığı maddi mədəniyyətin qədimliyini və zənginliyini göstərən çoxsaylı tarixi-etnoqrafik faktlar toplanıb. Tədqiqat işlərindən aydın olur ki, 1960-cı ildə Ermənistan SSR Elmlər Akademiyası Göyçə və Zəngəzur mahallarında azərbaycanlıların yaşadıqları kənd və qəsəbələrdən toplanmış yemək adları və hazırlanma üsullarını saxtalaşdıraraq “erməni mətbəxini bərpa etmək” adı altında “Армянская кулинария” adlı kitab nəşr etdirib. “İrəvan xanlığının mətbəxi” kitabının vərəqlədikcə ermənilərin İrəvan xanlığında yaşamış azərbaycanlıların mətbəxini mənimsəyərək onları “erməni yeməkləri” kimi təqdim etmək cəhdləri ifşa olunur - boranı, əriştə, xəşil, küftə, dolma, qovurma, bozartma, kətə, lavaş, pendir, göyüplov, odplov, müəmmərplov və imam bayıldı kimi bir çox yeməklərin adlarının və kulinariya köklərinin açıq-aşkar Azərbaycan mənşəyinin şahidi olursan. Tarixi təhriflərə baxmayaraq, dil və mədəniyyət sübutları bu yeməklərin Azərbaycan xalqına məxsus olduğunu təsdiqləyir.
Beynəlxalq ictimaiyyətin mədəni irsin düzgün mənimsəməsi vacib bir məsələdir. Ermənistanın iddialarına baxmayaraq, 2016-cı ildə UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrsin Qorunması üzrə Hökumətlərarası Komitəsi “lavaş”ı türk xalqlarının ortaq ənənəsi olan çörək kimi, 2017-ci ildə isə “dolma”nı Azərbaycana məxsus mətbəx növü kimi UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs Siyahısına daxil etmişdir.
Kitabın özəlliklərindən biri də İrəvan xanlığının mədəni irsini, Azərbaycan və İslam dini mədəniyyətini əks etdirən tarixi şəkillərin – Sərdar sarayı, İrəvan məscidləri, karvansara və İrəvan şəhərinin tarixi mərkəzini təşkil etmiş, sonralar məhv edilmiş digər memarlıq abidələri haqqında fotosənədlərin nəşrdə yer almasıdır.
Bunların arasında Gürcüstan Milli Muzeyinin arxiv materiallarına və rus şərqşünası və fotoqrafı Dmitri Yermakovun (1845–1916) çəkdiyi fotoşəkillərə, eləcə də II Nikolay tərəfindən Sərdar sarayının bərpası ilə bağlı sənədlərə istinadlar var. Bütün bu mənbələr İrəvan xanlığının ta qədimdən azərbaycanlıların yaşadığı bir ərazi olduğunu təsdiqləyən tutarlı sübutlardır.
Tarixi sənədlərə və etnoqrafik tədqiqatlara əsaslanan “İrəvan xanlığının mətbəxi” kitabı yalnız kulinariya barədə deyil, həm də azərbaycanlıların tarixən yaşadığı bir bölgənin maddi və mənəvi irsi haqqında dəyərli ensiklopedik bir mənbədir.
Kitab, həmçinin Azərbaycanın tarixi həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması və 30 ilə yaxın Ermənistanın işğalı altında olmuş torpaqları geri qaytararaq ərazi bütövlüyümüzün tam bərpasından sonra barışın təşviqinə yönəlmiş milli səyləri əks etdirir. Bu kontekstdə “İrəvan xanlığının mətbəxi” kitabı Prezident İlham Əliyevin beynəlxalq ictimaiyyətə ünvanladığı əsas çağırışlara, xüsusilə də “Qayıdış hüququ: Ermənistandan zorla çıxarılmış azərbaycanlılar üçün ədalətin təmin edilməsi” bəyanatında ifadə olunan fikirlərə söykənir. Prezidentin bu bəyanatı Azərbaycan və Ermənistan arasında davam edən sülh danışıqlarını, davamlı sabitliyin təmin olunması məqsədini və ata-baba yurdlarından zorla qovulmuş azərbaycanlıların hüquqlarının qorunmasının vacibliyini vurğulayır. Ermənistanın birinci prezidenti Levon Ter-Petrosyanın azərbaycanlıların bölgədəki mövcudluğunu “problem” kimi təqdim edən və azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləməni, Azərbaycan torpaqlarının işğalını “600 illik problemin həlli” kimi xarakterizə edən ayrı-seçkilik ritorikasının yolverilməz olduğu qeyd olunur. Ermənistanın nəhayət bu ədalətsizlikləri aradan qaldıraraq, beynəlxalq hüquq qarşısında götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirib, Ermənistandan qovulmuş azərbaycanlıların hüquqlarını bərpa edib onların tarixi torpaqlarına qayıdışı üçün şərait yaradacağına ümid bəslənilir.
Prezident İlham Əliyevin “Qayıdış hüququ: Ermənistandan zorla çıxarılmış azərbaycanlılar üçün ədalətin təmin edilməsi” adlı bəyanatını BMT katibliyi Təhlükəsizlik Şurası və Baş Assambleyanın rəsmi sənədləri kimi yayımlayıb. Bu isə məsələnin beynəlxalq əhəmiyyətini və ədalətin dinc və hüquqi yollarla təmin edilməsinin vacibliyini bir daha önə çıxarır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.06.2025)
Laçında MDB ölkələrinin şirniyyat masası təqdim olunub
İyunun 3-də Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi və Laçın rayonunda Prezidentin xüsusi nümayəndəliyinin təşkilatçılığı ilə Laçın şəhərində keçirilən “MDB-nin mədəniyyət paytaxtı – 2025” tədbirinin rəsmi açılış mərasimi çərçivəsində Dövlət Turizm Agentliyi və Azərbaycan Milli Kulinariya Mərkəzi tərəfindən MDB ölkələrinin şirniyyat masası təqdim edilib.
AzərTAC xəbər verir ki, “Birliyin mədəniyyət paytaxtları” dövlətlərarası proqramı üzrə Tədbirlər Planına müvafiq olaraq təqdim olunan şirniyyat masasında Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Belarus, Rusiya, Özbəkistan və Tacikistanın usta qənnadçılarının təklif etdiyi menyu çeşidləri sərgilənib. Usta qənnadçıların təqdimatında MDB ölkələrinin klassik qənnadı məmulatları ilə yanaşı, həmin məhsulların hazırlandığı biomüxtəliflik nümunələri də nümayiş olunub, ziyarətçilərə bu məhsulların hazırlanma üsulları ilə bağlı məlumat verilib. Tədbirdə Azərbaycan milli şirniyyatları UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irsi siyahısına daxil edilən Azərbaycanın çay mədəniyyəti mərasimi ilə birgə təqdim olunub.
Mədəniyyət naziri Adil Kərimli tədbir çərçivəsində hər bir ölkənin milli pavilyonunu ziyarət edib, təqdim olunan kulinariya nümunələri, tarixən formalaşmış dad palitrası və mətbəx ənənələri ilə tanış olub.
Xatırladaq ki, Müstəqil Dövlətlər Birliyinin (MDB) Humanitar Əməkdaşlıq Şurasının 2024-cü ilin 8 oktyabr tarixli qərarına əsasən, Azərbaycanın Şərqi Zəngəzur bölgəsinin Laçın şəhəri 2025-ci ildə “MDB-nin mədəniyyət paytaxtı” elan olunub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.06.2025)
CƏLİL XƏLİLOV: “Onun nitqi həm siyasi bəyannamə, həm də strateji vizion idi”
Bakının qəlbində, dənizlə səmanın qovuşduğu yerdə nəhəng bir səhnə qurulmuşdu. Bu səhnədə təkcə texnologiyanın səsi, sərmayənin hesabı və siyasətin bəyannamələri eşidilmirdi, burada tarix danışırdı. Burada bir xalqın enerji ilə yazdığı yeni doğuluş dastanı səslənirdi. 2025-cü ilin 2 iyununda Bakı Ekspo Mərkəzi Azərbaycanın müstəqillik dövründə qazandığı nailiyyətlərin canlı təcəssümünə çevrildi.
Bunu “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Müharibə,Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri, polkovnik Cəlil Xəlilov deyib.
Onun sözlərinə görə, Prezident İlham Əliyev 30-cu yubiley “Xəzər Neft və Qaz” sərgisi (Caspian Oil & Gas), 13-cü “Caspian Power” sərgisi və “Baku Energy Forum”-un açılışında çıxış edərkən sadəcə bir dövlət başçısı kimi deyil, tarixlə gələcəyi birləşdirən uzaqgörən liderin mövqeyindən çıxış edən bir şəxsiyyət kimi də danışdı. Onun nitqi həm siyasi bəyannamə, həm də strateji vizion idi. 1990-cı illərin səssiz və ağır Bakı günlərini xatırlayaq. Küçələrdə işsizlik hökm sürür, mağaza rəfləri boş qalır, elektrik və istilik çatışmazlığı gündəlik həyatın reallığına çevrilmişdi. Müharibədən yenicə çıxmış, iqtisadiyyatı çökmüş ölkə bir yolayrıcında dayanmışdı: ya dünya ilə əməkdaşlıq, ya da təcrid və xaos. Məhz belə bir kritik məqamda 1993-cü ilin iyun ayında xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdan ümummilli lider Heydər ƏliyevAzərbaycanı siyasi xaosdan, vətəndaş qarşıdurmasından və iqtisadi tənəzzüldən xilas etdi. Onun rəhbərliyi ilə dövlət idarəçiliyində sabitlik təmin edildi, xarici siyasətdə açıq əməkdaşlığa əsaslanan strategiya quruldu. Elə həmin sabitliyin və uzaqgörənliyin nəticəsi kimi 1994-cü il 20 sentyabr tarixində “Əsrin müqaviləsi” imzalandı.
Ekspert bildirib ki, bu anlaşmayla Azərbaycanın iqtisadi azadlığının, siyasi sabitliyinin və beynəlxalq enerji sisteminə inteqrasiyasının əsasını qoydu:
"Müqavilə “Azəri-Çıraq-Günəşli” yataqlarının birgə işlənməsi üçün SOCAR ilə dünyanın 11 nüfuzlu neft şirkəti arasında imzalanmışdı. Onun dəyəri 7,4 milyard ABŞ dolları həcmində qiymətləndirilirdi.Prezident Heydər Əliyev həmin tarixi hadisəni belə dəyərləndirmişdi:“Bu müqavilə Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi dünya birliyinə inteqrasiyasının əsasını qoydu.” 30 il sonra bu sözlər tam təsdiqini tapdı. 1994-cü ildən bu günə qədər Azərbaycan:AÇG yatağından 600 milyon tondan artıq neft hasil edib; 50 milyard dollardan çox gəlir əldə edib; Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi- Ərzurum və Cənub Qaz Dəhlizi kimi strateji layihələr reallaşdırıb; 12 ölkəyə qaz ixrac edir; Dövlət Neft Fondu vasitəsilə bu sərvəti xalqın rifahına yönəldib. Bu uğurların üzərində yüksələn “Bakı Enerji Həftəsi” artıq yalnız regional deyil, qlobal enerji düşüncəsinin mərkəzinə çevrilib. Azərbaycan təkcə neft və qazla deyil, bərpaolunabilən enerji ilə də tanınmağa başlayıb. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə 2030-cu ilə qədər 6,5 QVt yaşıl enerji gücü hədəflənir. Qaradağ Günəş Elektrik Stansiyası istifadəyə verilmiş, Kəlbəcər və Laçında külək stansiyalarının tikintisi isə davam etməkdədir. “Bakı Enerji Həftəsi”ndə 39 ölkədən 267 şirkət iştirak etdi. Dünya nəhəngləri BP, TotalEnergies, ACWA Power, Masdar, Sinopec, Tatneft və başqaları öz texnologiyaları ilə gələcəyin enerjisinə Azərbaycanla birgə imza atdı. Xüsusilə TotalEnergies tərəfindən təqdim olunan “Metan Daimi Monitorinq Layihəsi” ekoloji şəffaflığın yeni mərhələsinin rəmzidir. Bu tədbir göstərdi ki, enerji sadəcə iqtisadi resurs deyil, enerji düşüncədir, strategiyadır, məsuliyyətdir. Dünya enerji nəhənglərinin fikirləri təkcə əməkdaşlıq çağırışı deyil, həm də gələcəyə ümid və inamın parlaq işıqlarıdır. BP-nin Baş İcraçı Direktoru Bernard Looney nitqində vurğuladı ki: “Azərbaycan regionun enerji təhlükəsizliyində aparıcı rolunu oynayır. Burada qurulan əməkdaşlıq və siyasi sabitlik enerji sektorunun inkişafı üçün möhkəm təməl yaradır. Azərbaycanın müdrik idarəçiliyi və strateji mövqeyi regional enerji xəritəsini yenidən formalaşdırır.” Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Sənaye və İləri Texnologiyalar naziri Sultan bin Əhməd əl-Cəbəri isə Azərbaycanın enerji siyasətinin regionda necə parlaq bir işıq olduğunu belə ifadə etdi: “Azərbaycan dayanıqlı və yaşıl enerji məsələlərinin həllərinə doğru gedən yolda liderliyini nümayiş etdirir. Biz bu əməkdaşlığı yüksək qiymətləndiririk və gələcəkdə daha sıx əlaqələr qurmaq niyyətindəyik. Bu, iki ölkənin enerji gələcəyini birgə qurması üçün əhəmiyyətli bir addımdır.” Bu fikirlər “Bakı Enerji Həftəsi”nin yalnız bir sərgi və forum olmadığını, həm də qlobal əməkdaşlıq, qarşılıqlı hörmət və yeni texnoloji dönüşlərin simvolu olduğunu göstərdi. Azərbaycanın enerji strategiyası bu gün dünyaya həm iqtisadi gücünü, həm də ekoloji məsuliyyətini nümayiş etdirir".
ƏTRAFLI
C.Xəlilov qeyd edib ki, Prezident İlham Əliyev SOCAR-ın ExxonMobil və BP kimi qlobal enerji nəhəngləri ilə yeni strateji müqavilələrin imzalandığını xüsusi vurğuladı:
"Bu əməkdaşlıqlar Azərbaycanın enerji sektorunun inkişafını sürətləndirəcək, beynəlxalq mövqeyini daha da gücləndirəcəkdir:
"Bağlanan müqavilələrdə, çıxışlarda səsləndirilən ifadələrdə gələcəyə inam, dərin strateji düşüncə və qlobal əməkdaşlığa açıq olan Azərbaycan obrazı canlandı. Təbii qaz ixracının 8 milyard kubmetrə çatdırılması hədəfi Azərbaycanın enerji resurslarını yeni mərhələyə daşıyacaq və dünya bazarında daha da güclü iştirakını təmin edəcəkdir. Bu strateji mesajlar təkcə iqtisadi rəqəmlərdən ibarət deyildi; onlar Azərbaycanın gələcəyə baxışını, enerji siyasətindəki müdrikliyi və davamlı inkişafa olan sadiqliyi ifadə edirdi. Prezident İlham Əliyevin nitqi Azərbaycanın enerji tarixində yeni bir fəsil açdı, onu qlobal enerji arenasında aparıcı oyunçu kimi təsdiqlədi. Enerji ilə yazılan bu böyük hekayə həm də Azərbaycanın sabitliyi, rifahı və gələcək nəsillərin firavanlığı üçün qarantiyadır. Bu hekayənin qəhrəmanları isə uzaqgörən lider və bütün Azərbaycan xalqıdır. Azərbaycanın son onilliklərdə qazandığı bütün uğurların arxasında bir amal dayanır: dövlətçiliyə, torpağa və xalqa sadiqlik.Bu amal təkcə enerji siyasətində deyil, 44 günlük Vətən Müharibəsində də öz təcəssümünü tapdı.“Bakı Enerji Həftəsi” həm də qəhrəmanlıq ruhunun daşıyıcısıdır. Prezident İlham Əliyev həm döyüş meydanında, həm də enerji sahəsində ölkəsini uğurlara aparan Lider kimi tarixə adını yazdırıb. Veteranlar bu uğurları Lider – Xalq birliyinin ümumi zəfəri kimi qiymətləndirirlər. Onlar yaşıl enerjiyə keçidin, enerji təhlükəsizliyinin və beynəlxalq əməkdaşlığın fəal iştirakçılarıdır. Azərbaycanın dünyaya verdiyi mesaj aydındır: Enerji sadəcə resurs deyil, dəyərdir. Bu dəyəri gələcək nəsillərə daşımaq isə yalnız uzaqgörən, müdrik dövlət başçılarının işidir.“Əsrin müqaviləsi” ilə başlanan yol bu gün yaşıl enerjiyə uzanan körpü ilə davam edir. Bu körpünün üstündən keçənlərə Azərbaycanın səsləndirdiyi çağırış birmənalıdır".
“Biz sadəcə iştirakçı deyilik, biz aparıcı üzvlərdənik.”
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.06.2025)
Tərəflər arasında davamlı əməkdaşlıq və mütəmadi əlaqələr qurulacaq
3 iyun 2025-ci il tarixində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova və Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədri Fərid Şəfiyev arasında görüş keçirilib.
Görüş zamanı əməkdaşlığın perspektiv istiqamətləri barədə fikir mübadiləsi aparılıb, birgə tədbirlərin təşkili imkanları nəzərdən keçirilib.
Tərəflər mədəni diplomatiyanın ölkələrin xarici siyasətinin mühüm tərkib hissəsi kimi təşviq olunmasının əhəmiyyətini vurğulayıb.
Görüşün sonunda tərəflər arasında davamlı əməkdaşlıq və mütəmadi əlaqələrin qurulması barədə razılıq əldə olunub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.06.2025)
GAP Antologiyasında Ramin Yaşarın “Güney” şeiri
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Ramin Yaşardır.
Ramin Yaşar
Təbriz
GÜNEY
Hər səhər üz tutub üzünə sarı,
Günəş gözlərinə baxaram güney.
Dərdini Təbrizin ərkindən duyub,
Soyuq əllərini sıxaram güney.
Ahına qovrulub, oduna yanıb,
Sevginə can atıb, sözünü anıb,
Qutsal torpağını səcdəgah sanıb,
Gülgün ürəyinə axaram güney.
Sən yaşam yağışım, yaşayış payım,
Varlıq sırasında ulduzum, ayım,
Ağrından süd əmsə çörəyim, çayım,
Özüm öz evimi yıxaram güney.
Elə yad saçların daransın dara,
Şanlı arzuların otursun bara,
Xan Araz bağrımda olmasın yara,
Quzeyi köksümə taxaram güney.
Hər səhər üz tutub üzünə sarı,
Günəş gözlərinə baxaram güney...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.06.2025)
“Divanü lüğət-it Türk” əsərində Türk xalqlarının dili və etnoqrafiyası
Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə layihəsində türk dünyasının qürur və iftixar rəmzi sayılan “Divanü lüğət-it Türk” barədə danışacağıq.
Mahmud Kaşğarinin XI əsrdə ərsəyə gətirdiyi “Divanü lüğət- it Türk” əsəri türk dilinin ilk sistemli lüğəti olmaqla yanaşı, eyni zamanda türk xalqlarının mədəni, sosial və etnoqrafik həyatını əks etdirən qiymətli mənbədir. Bu əsər sadəcə leksik vahidlərin izahı ilə kifayətlənməyib, onların hansı türk boylarına məxsus olduğunu, hansı bölgələrdə istifadə edildiyini, müəyyən sözlərin fonunda həyat tərzi, inanc sistemi, adət-ənənələr, qida mədəniyyəti və sosial münasibətləri də geniş şəkildə təqdim edir.
Araşdırmamızda əsas məqsəd “Divanü lüğət- it Türk” əsəri əsasında türk xalqlarının dil və etnoqrafik xüsusiyyətlərini ortaya çıxarmaq, dövrün ictimai-mədəni mənzərəsini bu əsərin dili vasitəsilə şərh etməkdir.
1. Mahmud Kaşğari və əsərin məqsədi
Mahmud Kaşğari “Divanü lüğət- it Türk” əsərini Bağdadda ərəb dilində qələmə almış və bu əsəri əsasən Abbasi sarayında türklərə qarşı formalaşmış yanlış təsəvvürləri aradan qaldırmaq məqsədilə hazırlamışdır. O, türk dilini ərəb dilinə bərabər səviyyədə təqdim etməyə çalışmış, türklərin zəngin dil və mədəni irsə malik olduqlarını sübuta yetirmişdir.
2. Türk dillərinin təsnifatı və dialekt fərqləri
Əsərdə oğuz, qıpçaq, qarluq, çiğil, yağma, uyğur, peçenək kimi müxtəlif türk boylarına aid sözlər verilir. Mahmud Kaşğari bəzi sözlərin hansı tayfada necə tələffüz edildiyini, sinonim və dialektal fərqlərini qeyd edir. Bu fakt əsərin sadəcə bir lüğət deyil, ilk dialektoloji mənbə olduğunu göstərir. Məsələn:
- “Sub” (su) – bəzi bölgələrdə “suv”
- “Yaylaq” – bəzi bölgələrdə “yazlıq”
Bu fərqlər türklər arasında regional dil fərqlərinin artıq formalaşdığını göstərir.
3. Etnoqrafik məlumatlar
Mahmud Kaşğarinin təqdim etdiyi sözlər yalnız leksik mənada deyil, onların izahı zamanı verilən şərhlər, atalar sözləri və şeirlər etnoqrafik baxımdan da çox dəyərlidir. Aşağıda bu məlumatların əsas sahələr üzrə təsnifatını təqdim edirik:
a) Geyim və məişət
- “Ton” – xəz kürk
- “Yağlıq” – baş örtüyü
- “Çatma” – kəmər
Bu sözlər türklərin iqlim şəraitinə uyğun geyim tərzlərini və gündəlik məişət avadanlıqlarını göstərir.
b) Qida və içki
- “Et” – ət
- “Yağ” – yağ
- “Qımız” – at südündən hazırlanan içki
Bu sözlər köçəri həyat tərzində ət və süd məhsullarının əsas qida olduğunu göstərir.
c) Silah və hərbi terminlər
- “Kılınç” – qılınc
- “Yay” – ox atan silah
- “Nezek” – mizraq
Bu terminlər türklərin döyüşkən və hərbi təşkilatlanmış toplum olduqlarını göstərir.
d) Sosial quruluş
- “Beg” – tayfa başçısı
- “İl” – dövlət
- “Qan” – ali rəhbər
Bu anlayışlar türk tayfa sistemində mövcud olan sosial iyerarxiyanı və dövlət quruculuğunu əks etdirir.
e) Dini və inanc sistemi
- “Tengri” – Tanrı
- “Qut” – ilahi bəxşiş, müqəddəs güc
- “Yalavaç” – peyğəmbər
Bu sözlər göstərir ki, türklər hələ İslamdan öncə təbiətə bağlı inanclar sisteminə (tengrizm və şamanizm) malik olublar.
4. Folklor və mədəniyyət
Əsərdə yüzlərlə atalar sözü və şeirlər də təqdim olunur ki, bunlar da xalq hikmətini, həyat tərzini və dünyagörüşünü əks etdirir. Məsələn:
- “Yigidi ata tərbiyə edər.” – Sosial tərbiyənin ailə və ata rolunu vurğulayan atalar sözüdür.
Bu nümunələr türk xalqlarının şifahi mədəniyyətinə dair dəyərli məlumatlar təqdim edir.
Mahmud Kaşğarinin “Divanü lüğət- it Türk” əsəri yalnız türk dillərinin ilk sistemli lüğəti deyil, həm də geniş miqyaslı etnoqrafik qaynaqdır. Əsərdə verilmiş sözlər və onların izahları vasitəsilə XI əsr türk toplumlarının dil, mədəniyyət, adət-ənənə, dini inanclar və sosial həyatları barədə ətraflı məlumat əldə etmək mümkündür. Bu baxımdan əsər həm dilçilik, həm də antropologiya və etnologiya sahələri üçün əvəzolunmaz bir mənbədir.
Araşdırmanın nəticəsi olaraq demək olar ki, “Divanü lüğət- it Türk” əsəri türk xalqlarının mədəni kimliyini, dil zənginliyini və ictimai-mədəni həyatını öyrənmək üçün əsaslı və çoxşaxəli bir qaynaq kimi dəyərləndirilməlidir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.06.2025)
PORTAL AKADEMİYASINDA - Arzuları necə həyata keçirmək, Barbara Şerdən 1-ci çalışma
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.
Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.
Arzuları necə həyata keçirməyin Barbara Şer təlimatı
Barbara Şerin tam adı «Arzulamaq ziyanlı deyil. Doğrudan da, istədiyin şeyi necə əldə etməli» olan kitabın məğzi budur: «Arzuların həyata keçməsi üçün özünühipnozla məşğul olmaq, ekstrasens – falçı yanına getmək lazım deyil. Lazım olan arzuya çatmaq məsələsinin praktiki metodikasını işləyib hazırlamaq, planlaşdıra bilmək bacarığı, özünü yeniliklərə hazırlamaq xüsusiyyəti, lazımi material və informasiyalara yol tapmaq, yeni kontaktlar qazanmaqdır».
Barbara Şerin kitabında çox dəyərli bir hissə var: həyatdan nə istədiyinizi bilmək, özünüzə yaxın olan emosional obrazı tapmaq, öz arzularınızı daha yaxşı ifadə etmək üçün 5 sadə çalışma.
Birinci çalışma.
Sizdə müsbət emosiya yaradan rəngi seçin. Bu, vacib deyil ki, ən çox sevdiyiniz rəng olsun. Rəngi seçdikdən sonra təsəvvür edin ki, həmin rəng siz özünüzsünüz. Rəngin adından mətn yazmağa başlayın: «Mən göy rəngəm. Mən səmanın və dənizin rəngiyəm. Mən də bu iki varlıq kimi azad, güclü və üsyankaram».
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.06.2025)
