Şərəf Cəlilli,

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Ötən əsrin əvvəli Çar Rusiyasından qoparaq müstəqillik əldə edən ölkələr arasında Tacikistanın da öz yeri vardı. 1918-ci ildə Türküstana varan Basmaçılar hərəkatına dəstək verən Ənvər Paşa və onun qəhrəman əsgərləri XI Qafqaz İslam Ordusunun Nuru Paşanın komandanlığı ilə Azərbaycanda gerçəkləşdirdiyi fütühatları Türküstanda həyata keçirdi. Bolşevik Rusiyasının Türküstana hücumları zamanı Ənvər Paşanı və onun qəhrəman əsgərlərini qorumaq, Bolşeviklərə təhvil verməmək üçün ölümü gözə alan Tacikistanın Obi-Dara köyünün bir məğrur əyilməz ailəsi Qurban Bayramında qana boyandı...

Qurban Bayramının ilk günü 44 əsgəri ilə Bayram namazında bir araya gələn Ənvər Paşanı iki casusu namaz üstdə satdı. Ənvər Paşanın köydə olduğunu KKB-yə xəbər verdi. Paşanın əsgərləri ilə bolşevik cəlladları arasında baş verən atışma zamanı Ənvər Paşa, onun yavəri Fərrux bəy və dəstənin bütün üzvləri 1922-ci il avqustun 4-də Şəhid edildi. Ənvər Paşanın nəşini alıb Obi-Dara şəlaləsinin oyuğuna götürən Tacik əsgər onu orada dəfn etdi. Ailəsinə Paşanın nəşinin qorunmasını vəsiyyət edən əsgər iki gün sonra bolşeviklər tərəfindən ələ keçirilən zaman Paşanın cənazəsinin yerini nişan vermədiyinə görə yerindəcə güllələdi. Basmaçılar Hərəkatının üzvü olan Ogide çavuş, həm də Ənvər Paşanın yavəri Fərrux bəy kimi etibarlı silahdaşı idi.

37-ci ilin dəhşətli repressiyalarında belə Paşanın mübhəm məzarı mühafizə edildi

Şura hökumətinin əsarətinə, basqılarına baxmayaraq 37-ci ilin dəhşətli repressiyalarında belə Paşanın mübhəm məzarını mühafizə edən Ogide ailəsi bir müsəlman olaraq Tanrı qarşısında vicdan və vəfa borcundan çıxdı. Ənvər Paşanın nəşini Cəncər təpəsində, Obi - Dara şəlaləsinin qaynadığı yerdə - gözündə Nur kimi qoruyan taciklər SSRİ dağıldıqdan, Tacikistan müstəqillik əldə etdikdən sonra 1996-cı ildə onu Türkiyə Cümhuriyyətinə təhvil verdi. “Şişli məzarlığı”nda, Ata yurdunda torpaq müqəddəsliyinə qovuşan Ənvər Paşa “Abide-i Hürriyət Anıtı”nda mücahid Şəhid ucalığı ilə ziyarətgaha çevrildi. Adını təkcə Sakaryadan Çanaqqalaya, Çanaqqaladan Cankaya köşkünə varan Atatürkün qəlbinə deyil, həm də Türkiyə Cümhuriyyətinin, Azərbaycanın, Türküstanın, Tacikistanın İstiqlal tarixinə yazdı.

XI Qafqaz İslam Ordusunun komandanı Nuru Paşanın ruhunun atası kimi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin xilaskarlarından birinə çevrilən, Bakının Fətih dastanının yazılmasında mühüm rol oynayan Ənvər Paşa generallar Əliağa Şıxlınski, Səməd bəy Mehmandarov, general və polkovnik rütbəsi ilə Cümhuriyyət qurucularının sırasında yer alan Bəhmən Mirzə Qacarın soyuna bağlı Qacarlar kimi adını hərb tariximizə həkk etdi.

Bu, bir türk-müsəlman sərkərdəsi kimi Doğudan Batıya at çapıb şöhrət qazanan, ayağı dəydiyi torpaqlarda Türküstanda, Azərbaycanda belə Osmanlıda olduğu kimi sayğı ilə anılan Ənvər Paşanın ana südü kimi halal haqqı idi.

Bu savaş İslama qarşı XX yüzildə başlanan bir Xaç Səfəridir!

Ənvər Paşa Avropanın, daha doğrusu Osmanlı üzərinə növbəti dəfə xaçlı yürüşə çıxan, bütün həyatını Şərqin, Turanın, Türk dünyasının məhvi kimi müthiş planlarının icrasına həsr edən Avropa Krallarının hücum xəbərini, müharibə elanını eşidərkən söyləmişdi: “Qəzetlərdə yazılan, içilən and nə gözəl! Demək bu savaş, İslama qarşı XX yüzildə başlanan bir Xaç Səfəridir! Görürsünüzmü, sizə müsəlman olduğumuzu söyləyirdim həmişə. Bu da Avropanın bağışlamayacağı ən böyük və tək xəta!”

Ənvər Paşanın Osmanlı, Anadolu, Azərbaycan, Türküstan uğrunda savaşı ötən əsrin 30-cu illərində “pantürkist”, “panislamist” damğası vurulan türk-müsəlmanların səsinə verilən haqq Səsi idi. O səsə olan sonsuz sevgi onun nəşini Şura hökumətinin qılıncının dalının-qabağının kəsdiyi illərdə Abidəyə çevirdi. Dostluğun, qardaşlığın, əyilməzliyin, məğrurluğun Abidəsinə! Tacikistanda, Cəncər təpəsində, Obi-Dara şəlaləsinin gözündə qorunan Abidə üstündən 74 il ötəndən sonra Tacikistan Respublikası ilə Türkiyə Cümhuriyyətinin Birlik, Bütövlük rəmzinə döndü.

Bolşevik Rusiyasının əlindən alınan, Vətən torpağına qovuşan iki müqəddəs cənazəmiz var. Biri “Turana qılıncdan daha kəskin ulu qüvvət, yalnız mədəniyyət, mədəniyyət, mədəniyyət!” nidası ilə Qələm çalan Hüseyn Cavidə, digəri isə “Türklər mövcudatını qoruyunca kimsə müsəlman üzərinə yeriyə bilməz!” əzəməti ilə  İstanbuldan Türküstana yeriyib, bu torpaqların qəvi düşməni “Qırmızılara” qılınc sıyıran Ənvər Paşaya məxsusdu. Sibir çöllərindən Naxçıvana, Türküstandan İstanbula gətirilən, abidəyə çevrilən hər iki məzar milli mənlik, milli kimlik uğrunda mücadiləmizin nümunəsidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Tələbə yaradıcılığı rubrikasında bu gün sizlərə

Naxçıvan Dövlət Universitetinin Filologiya ixtisası üzrə lll kurs tələbəsi, "Gənc yazarlar və ədəbiyyatşünaslar" klubunun üzvü Sədaqət Babayevanın yazdığı hekayəsi təqdim edilir.

SƏDAQƏT BABAYEVA

MÜŞFİQİN XƏYALI

HEKAYƏ 

Balaca bir otaqda yazırdı şeirlərini. Otaq əşyalarla yox, düşüncələrlə dolu idi. Pəncərədən otağa sızan zəif işıq içərini dumanlı göstərirdi. Balaca bir kitab rəfində köhnə, sararmış kitablar, yazı stolunda açıq dəftərdə yarımçıq bir şeir var idi. Pəncərənin önündəki, solmağa başlayan çiçəyi hər gün sulayırdı. Bir gün açacağına dair ümidini itirmirdi.

Divarda asılı saatda zaman axdıqca, “tik-tak” səsləri otaqdakı sükutu pozan yeganə şey idi. Pəncərənin qırıq şüşəsindən içəri dolan soyuq hava ona təsir etmirdi. Dərin düşüncələrin ağuşunda idi.

Dilbərin “Müşfiq!” — deyə səslənişi onu fikirlərindən ayırdı. Dilbərin gözlərinə baxanda onu ilk gördüyü günü xatırladı — gözlərində payızın bütün yarpaqlarının rənglərini daşıyan Dilbəri. Onunla tanış olmağı, evlənməyi — hər şey bir yuxu kimi keçdi gözlərinin önündən. Xoşbəxt idi, özü də çox, amma vətəninin taleyi onu narahat edirdi. Müşfiq uzun-uzun baxdı Dilbərin gözlərinə. Onun gözlərində nəsə narahatlıq duydu.

— Nə oldu? Nə çox baxdın elə? — deyə səsləndi Dilbər. — Bayaqdan səni çağırıram, eşitmirsən. Nə olub? Yenə bütün dərdi, qəmi yükləmisən özünə?

— Vətənimi alan qara buludlar narahat edir məni, Dilbər. Nə vaxta kimi belə olacaq? Xalqım nə zaman bir səhər günəşi ilə qaranlığa yox, azadlığa oyanacaq?

— Müşfiq... — deyə o astadan dilləndi. — Bu qaranlıq günlər işıqla dolacaq, bir gün səhər ümid işığı ilə aydınlanacaq. Sən özünü belə sıxma. Amma...

— Hə, nə oldu, niyə susdun? — deyə Müşfiq dilləndi. — Amma nə, Dilbər, niyə susursan?

— Amması odur ki, sənin üçün qorxuram, Müşfiq.

Müşfiq tərəddüdlə baxdı Dilbərin ala gözlərinə.

— Sənin bu düşüncələrin şəxsi deyil, böyük bir xalqın ağırlığıdır, Müşfiq. Və bunları ifadə etməkdən çəkinmirsən. Səni xalq düşməni adlandırıb, məndən, bu xalqdan qopararlar deyə...

Müşfiq onun sözünü yarıda kəsdi:

— Məgər ki, səhv edirəm, Dilbər? — deyə qətiyyətlə dilləndi. — Xalqım üçün yazmaq borcumdur. Qoy mənim qələmim xalqımın ümid yeri olsun. Lap öldürürlər, öldürsünlər — mən milyonların şairi olaraq daim qəlblərdə yaşaram, bundan yaxşı nə var?

Otağın zəif işığı altında aydınlanan vərəqdəki şeirə sataşdı Dilbərin gözləri. Lakin bir bəndini oxuya bildi:

Ah, mən gündən-günə bu gözəlləşən

İşıqlı dünyadan necə əl çəkim?

Bu yerlə çarpışan, göylə əlləşən

Dostdan, aşinadan necə əl çəkim?

Müşfiq bunu hiss edib, tez dəftəri örtdü. Dilbər küskün-küskün ona baxdı.

— Bəs oxuyurdum, niyə qapadın?

— Axı tam bitirməmişəm. Bitirim, ilk sən oxuyacaqsan, küskün ədasına qurban olduğum.

— Heçnə, elə olsun, — dedi Dilbər.

Otağı tərk edib yeməyə keçdilər.

***

Bakının dar, tozlu küçələrində Müşfiq Cavidlə qoşa addımlayırdı. Cavid əziz dostu Müşfiqi nəzəri baxışlarla süzdü:

— Səni uzun müddətdən sonra sevinən görürəm, Müşfiq. Bunu nəyə borcluyuq?

— Sənin, mənim kimi ədiblərimizin tək istədiyi var idi, Cavid: xalqımızı azad görmək.

— Bilirəm, Müşfiq, elədir ki, var. Şeirlərində ürək dolusu bundan bəhs edirsən. Sən heç vaxt əqidəndən dönmədin, bütün təhlükələrə rəğmən, heç əleyhimə də yazmadın.

— Mənim sağ əlim sənin əleyhinə yazsa, sol əlimlə onu kəsib ataram. Mən çox bəxtiyaram! Günəşli günlərə az qalıb, çox az!

Cavid başını qaldırıb, boz səmanı seyr etdi:

— Amma bilirsən ki, bu qara buludlu günlərdə hər şairin sözü öz qanıyla yazılır, Müşfiq. Qorxuram, o günlər biz gəlib çatmamış, bizdən keçsin...

Müşfiq gülümsədi:

— Qoy bizdən keçsə də, sözümüzdən keçməsin. Söz yaşasa, xalq da yaşayar.

Müşfiq əlini dostanə Cavidin çiyninə qoyub, yenicə yazdığı şeirindən bir bənd səsləndirdi:

— Mənim könlüm deyir ki,

Hələ bunlar nədir ki...

Böyük günlər, şanlı günlər, şən günlər,

Yoluna düşən günlər

Hələ qarşımızdadır!

***

Həftələr ayları, aylar illəri gətirdi. Müşfiq yenə otağında şeir yazmaqla məşğul idi. Pəncərəsinin yanındakı gül açmış, otağa dolan günəş şüalarını sevinclə qucaqlayır, yaşıl yarpaqları ümidlə parlayırdı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

İlqar İsmayılzadə,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, AJB və AYB-nin üzvü, "Ədəbiyyat və incəsənət" portalının Cənub təmsilçisi

Ölkəmizin ictimai bəlalarından biri də yas mərasimlərində həyata keçən israfçılıq əməllərindən ibarətdir. Yaxını və əzizini itirmiş insan əzizi üçün əza saxlamaqla qapısına gəlmiş yüzlərlə insana hərtərəfli xidmət göstərmək arasında çaşıb qalır. Yas mərasimlərində dəbdəbəli süfrələr açılır, müxtəlif təamlar, saladlar, meyvə, tərəvəz, həmçinin, çərəz, şirniyyat və qənnadi məmulatları süfrəyə düzülür. Əlbəttə, bu ictimai bəla toy mərasimlərində də müşahidə olunmaqdadır. Bütün bunlar isə dini nöqteyi-nəzərdən israfkarlıq, həmçinin sağlam ağıl və vicdan baxımından qəbahətli əməl sayılır. Yas mərasimlərimiz bir çox hallarda bu və bu kimi digər adətlərə görə öz mahiyyətini itirir və insanlar sanki yemək-içmək üçün bir araya gəlirlər...

Təxminən 15 il öncədən (2010) etibarən müxtəlif status və yazılarda, xüsusilə də iştirak etdiyim el məclislərində bu mövzudan söz açmış və bu qəbil işlərin düzgün olmadığını bildirirəm. Hətta, bəzən həmin mərasimlərdəki söhbətimə və eləcə də mərasimdə verilən yeməkdən yemədən üzr istəyib getdiyimə görə məndən incik düşən ev sahibləri də olurdu...

Görünən odur ki, bu qəbil ictimai bəlalar yalnız Dövlətin qərarı və tədbiri ilə aradan qaldırıla bilər. Mən də bunu ilk əvvəldən təkidlə söyləmişəm.

Sözün həqiqi mənasında ölkədə elə qəribə adətlər və elə anormal ənənələr var ki, onları aradan qaldırmaq üçün elmi mühazirə söyləmək və ya öyüd-nəsihət etmək, həmçinin, kitab, məqalə və status yazmağın heç də ciddi təsiri olmur. Həmin sahələrdə mövcud olan anormal ənənələr birbaşa Dövlətin qəti qərarı və atacağı qətiyyətli addımı ilə aradan qalxa bilər. Dəbdəbəli və israfkar yas və toy mərasimləri də bu qəbildəndir.

Son aylar müşahidə edilənlər onu göstərir ki, artıq Dövlət bu barədə ciddi qərarını vermiş və "israfkarlıq" adətlərini aradan qaldırmağa dair real addımlar atmağa başlamışdır. Əvvəllər Naxçıvan Muxtar Respublikasının Mahmudkənd kəndində dəbdəbəli yas mərasimləri qadağan edilsə də, indi artıq ölkənin Quba, Kürdəmir, Balakən, Şamaxı, Sabirabad, Bərdə, Saatlı, Şəmkir, Samux, Şirvan və Biləsuvar rayonlarında da dəbdəbəli və israfkar yas mərasimləri ləğv edilmişdir. Həmin yerlərdə yas mərasimləri olduqca sadə tərzdə keçirilir və məclisə gələnlərə yalnız çay, xurma və ya halva təqdim olunur. Bu da əhalisinin 93,4 %-i müsəlman olan xalqın mənsub olduğu dinin təlimləri ilə tam uyğundur. Çünki İslam təlimlərinə görə, yaxınlarından birini itirmiş insana yük olmamaq, onun dərdinə şərik olmaq, xüsusilə də belə yerlərə təam (yemək) aparmaq tövsiyə olunmuşdur. Halbuki insanların çoxu bunun əksini həyata keçirir, bəziləri isə yas mərasimində az qala səhər, günorta və şam yeməklərini belə yeməyə həvəs göstərir. Əlbəttə, heç şübhəsiz bu sahədə sadə vətəndaşları qınamaq düzgün olmazdı. Çünki belə məsələləri ilk növbədə səlahiyyətli din xadimləri xalqa aşılamağa mükəlləfdirlər.

Hər halda bu gün yas mərasimləri ilə bağlı müşahidə edilən bu qəbil tənzimləmə və islahat işləri olduqca sevindirici bir haldır.

Bu baxımdan hər bir vətəndaş Dövlətin uyğun sahədə qərarı və tövsiyəsinə hörmətlə yanaşmalı, bu günümüz və gələcəyimizin yaxşılaşması naminə bu sahədə səhlənkarlığa yol verməməlidir...

Bütün Azərbaycanımızın bu və bu kimi digər ictimai bəladan tam şəkildə qurtulmaq ümidi ilə!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

XX yüzillik Azərbaycan şeirinin görkəmli yaradıcılarından biri — Xalq şairi Mirvarid Dilbazi 70 ildən artıq yaradıcılıq yolu keçib, lirikamızın rəngarəng və kamil nümunələrini yaradıb.  O, Azərbaycanın ilk qadın Xalq şairidir və bu gün onun doğum günüdür.

Mirvarid Dilbazi 1912-ci il avqust ayının 19-da Qazax qəzasının Musaköy (indiki Xanlıqlar) kəndində anadan olub.

 APİ-nin dil və Ədəbiyyat-İctimayyət fakültəsində təhsil alıb. İnstitutu bitirdikdən sonra gənc şairə Quba Partiya Məktəbinə ədəbiyyat müəllimi təyin olunub. İki ildən sonra Bakıya qayıdan Mirvarid xanım Azərbaycan EA-nın Əlyazmaları fondunda şöbə müdiri, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatında tərcüməçi vəzifələrində çalışıb.

Şairənin əsas yaradıcılıq fəaliyyəti xalqa, onun həyatında baş verən böyük inqilabi dəyişikliklərlə bağlı olub. "Qadınların hüriyyəti" adlı ilk şeiri 1927-ci ildə "Oktyabr alovları" adlı məcmuədə dərc edilib. Bu dərgidə, o cümlədən şairənin keçən əsrin 20-ci illərinin axırlarında yazılıb, Azərbaycan qadınlarının yeni həyat yollarını tərənnüm edən "Zəhra", "Qurtuluş", "Qadın" kimi şeirləri dərc olunub. Onun əsəslərinin ana xətlərindən biri məhz şərq qadının taleyi ilə bağlı olub.

Mirvarid Dilbazi əmək adamlarını, onların həaytını təsvir edən şeirlərinə örnək olaraq "Xəzər üstə şəhərim var", "Abşeronda gün doğanda", "Günəş kimi", "Çiçəklər şəhəri", "Qoçağım Zeynəb" və s. göstərmək olar. Bu illərdə şairənin yeddi kitabı çap olunmuşdur ki, bunların altısı Vətən müharibəsinə həsr edilib. "Məhsəti", "Əlcəzairli qız", "Partizan Aliyə" poemalarının müəllifidir.

Şairin "Məhsəti" poeması süjetinin genişliyi, məzmun zənginliyi baxımından seçilən əsərlərindəndir. "Məhsəti" poeması məşhur rübai ustası M. Gəncəvinin həyatı, ədəbi və ictimai fəaliyyətindən bəhs edir. "Əlcəzairli qız" əsəri real faktlar əsasında yazılıb. İkinci Dünya müharibəsindən sonra Şərqdə genişlənən azadlıq hərəkatı, müstəmləkəçiliyə qarşı mübarizə yeni mərhələyə daxil olub. Bu illərin siyasi mənzərəsini diqqətlə izləyən şairə Əlcəzair hadisələrinin mərkəzində dayanan Cəmiləni və onunla bağlı azadlıq hərəkatını poeması üçün mövzu seçib.

Kitabları

"Müharibəyə qədər işıq üzü görən kitabları"

Bizim səsimiz

İlk bahar

"Müharibə mövzusuna həsr olunmuş kitabları"

1. Döyüş mahnıları

2. Kamal

3. Ağarzayev

4. Neft

5. Vətən eşqi

6. Qoçaq ataların qoçaq övladlarına

7. Xatirələr

"Sonrakı dövrlərdə çap olunan kitabları"

- Sənətkarın xəyalı

- "Seçilmiş şerlər"

- Məhəbbət bizimlə qoşa doğulur

- Şerlər

- Xatirələr olan yerdə

- Həyat lövhələri

- Bənövşələr üşüyəndə

- Ana qanadı (şeirlər, poemalar və hekayələr)

"Uşaqlar üçün yazdığı kitablar"

1. Nağıllar

2. Şerlər

3. Kiçik dostlarıma

4. Gülbahar

5. Yaz gəlir (Bahar nəğmələri)

6. Lalənin ağacları

Azərbaycanlı şairə və tərcüməçi Mirvarid Dilbazi 2001-ci il iyulun 12-də vəfat edib. Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

Şahanə, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bu günlərdə Azərbaycan Yazıçılar Birliyi, Rəssamlar İttifaqı və Bəstəkarlar İttifaqının üzvləri üçün fəaliyyət göstərən "Şabran" İstirahət Kompleksində şair, publisist, "Ulduz" jurnalının baş redaktoru Qulu Ağsəsin yaradıcılığına həsr olunmuş poeziya axşamı keçirilib.

Tanınmış aktrisa Simuzər Ağakişiyeva və rəhbəri olduğu "SAY Production" tərəfindən hazırlanmış tədbirdə şairin qələm dostları, istirahət kompleksinin qonaqları və gənclər iştirak ediblər.

Gecədə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin tələbə və məzunları - Kənan Hüseynov, Murad Hacızadə, Hüseyn Rzayev, Zəhra Əliyeva, Fəxri Ələsgərli, həmçinin, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının tələbəsi Şəkurə Rəhimli iştirak edərək şairin yaradıcılığından şeirlər, sözlərinə yazılmış mahnılar səsləndiriblər.

Tədbirin əlamətdar hadisələrindən biri də balaca ədəbiyyatsevər İpək Məcidin iştirak olub. Belə ki, İpək Məcid Qulu Ağsəsin ona həsr etdiyi "İpək" şeirini səsləndirib, gənc incəsənət nümayəndələri də həmin şeirə bəstələnmiş mahnını ifa ediblər.

Sonda Qulu Ağsəs qısa zamanda yüksək peşəkarlıqla hazırlanmış tədbirə görə təşkilatçı Simuzər Ağakişiyevaya və gənclərə öz təşəkkürünü bildirib.

Simuzər Ağakişiyeva bu cür tədbirlərin gələcəkdə də müxtəlif zonalarda, fərqli istirahət məkanlarında keçirilməsinin vacibliyini vurğulayıb, yaxın zamanda bir layihə şəklində ədəbiyyat, poeziyasevərlərə təqdim etmək arzusunu dilə gətirib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının redaktoru

Şəhidlər Xiyabanı — bir ulusun ürəyi, tarixin ruhu, gələcəyin irsi, qəhrəmanlığın ölməz abidəsidir. Burada hər addım bir qədirbilənlik, hər ağac köklü-köməcli bir yaddaşdır. Lakin nə yazıq, bu məkanın qutsallığı bir anlıq, səviyyəsizliyə, mədəniyyətsizliyə, yabançı mənəviyyatsızlığına tuş oldu.

Ərəb olduqları deyklən üç əcnəbi turistin Şəhidlər Xiyabanında qeyri-etik hərəkətləri və bu yaramaz hərəkətlərini arsızca videoya çəkmələri toplumun vicdanını silkələdi. O görüntülər sosial şəbəkələrdə yayıldı, toplumun haqlı hiddətinə səbəb oldu və sonuc etibarilə qanun qarşısında cavab verməkdədirlər. Amma məsələ təkcə hüquqi müstəvidə deyil — bu hadisə həm də bir ulusun qutsallarına toxunmağın necə ağrılı olduğunu bir daha göstərdi.

Qonaqpərvərlik gələnəyimizin və dövlət turizm siyasətinin özülü apaydındır: biz dünyaya qapılarımızı açırıq, öz ulusumuza güvənirik və qürur duyuruq. Ancaq hər bir qonaq anlamalıdır ki, burada, övladlarını Vətən uğrunda itirmiş bir ulusun ziyarətgahındadır. Bu məkan əyləncə yeri deyil, ulusun gözünün yaşı, ruhunun dirəyi, yaddaşının qutsal səhifəsidir.

Burada sorumluluq həm turistin, həm də ictimai şüurun üzərinə düşür. Maarifçilik, milli-mənəvi təbliğat, mədəniyyət kodlarımızın tanıdılması — hamısı birgə işimizdir. Çünki yadın sayğısızlığı bir tərəfə, özümüzün də edə biləcəyimiz işlər vardır.

Lap Şəhidlər Xiyabanı deyil, hər hansı bir qəbristanlıqdır, insanoğlu özünü necə aparmalı olduğunu bilməzmi? Ərəboğlu ol, kim olursan ol, bəyəm, sənin ölün-dirin, qəbristanlığın, mədəniyyətin olmazmı ola? Bir neçə yaramaz bədəviyə görə onların ölkəsini və ya bütün ərəbləri qınamaq kimi bir niyyətimiz yoxdur; ancaq o harınlara ümumvətəndaş pasportu verən dövlətin Azərbaycandakı Böyükelçiliyi bir açıqlama yaya bilə,r yaxud Şəhidlər Xiyabanına nəcabət ziyarətində buluna bilər. Mən diplomat deyiləm amma hesab edirəm, bir müsəlman ölkəsinin Böyükelçiliyində Şəhidlər Xiyabanının və hətta hər hansı qəbristanlığın anlamını, mahiyyətini bilməmiş deyillər. Ümumən, qəbrlərə münasibətdə əxlaqlı davranmaqçün nəinki müsəlman olmaq, ilk növbədə və ən əsası insan olmaq lazımdır, insan!

Sonuc aydındır:

Həm yayılan görüntülər, həm də aparılan araşdırmalar əsasında həmin yaramaz turistlər sakinlərin gözü qarşısında saxlanılıblar — polis barələrində cinayət işi başladıb və məhkəməyə aparılıblar. Məhkəmə müəyyənləşdirəcək — görək, ərəblər içkilimi olublar, yoxsa, narkotika təsiri altındamı səyləyiblər və ya hansısa sifarişimi yerinə yetiriblər?.. Əgər bunlar deyilsə, yenə niyə belə bir qələt ediblər? — quzu-quzu ötəcəklər.

Şəhidlər Xiyabanı ulusun şəhadət qibləsidir. Onun qutsallığı toxunulmazdır. Kim bu sınırı aşarsa, həm qanun qarşısında, həm də ulus vicdanında cavab verəcəkdir.

Bu gün Azərbaycan göstərdi ki, qutsalına toxunan heç kim cəzasız qalmayacaq. Qalmayacaq!

Şəhidlər ölmədi,

Vətən bölünmədi!

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şair, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Adil Babayevi daha çox sonetlər ustası kimi tanınırdı. Bu janrı yaşatmaq əlbəttə ki, bir ayrı xidmətdir, belə ki, bu janr həqiqətən də poeziyaya bir gözəllik, dərin lirizm qatır.

Bu, onun son sonetidir:

SON SONET
Həyatıma qəsd edib dərd-azar neçə vaxtdır,
Ağrılar, üzüntülər əskilməyir canımdan.
Bilmirəm bu əziyyət haçan qurtaracaqdır,
Azad olacağammı qıfılsız zindanımdan?

Yaşamaq istəyirəm, axı şirindir həyat,
Yuvalanıb sinəmdə arzular dəstə-dəstə.
Sığmayır varlığımda neçə dolu kainat,
Heyif ki, səfərdəyəm... Yol üstəyəm, yol üstə...

Kaş yapışsın əlimdən Günəşin şəfəqləri,
Yenə qalxım ayağa, seyr edim üfüqləri.
Çağlasın varlığımda işıq dolu bir ilham.

Mən ömür istəmirəm riya, xəyanət üçün.
Yurduma gərək olan söz üçün, sənət üçün –
Qələmdən doymamışam, ömürdən doymamışam...

Adil Babayev 1925-ci il yanvarın 28-də Naxçıvan şəhərində anadan olub. 1931–1938-ci illərdə orada 1 nömrəli orta məktəbin yeddinci sinfini bitirib, Tbilisi şəhərində M. F. Axundov adına Azərbaycan orta məktəbində təhsilini davam etdirib. "Şərq qapısı" qəzeti redaksiyasında əvvəl korrektor, sonra ədəbiyyat və incəsənət şöbəsinin müdiri olub. 1943-cü ildə Tbilisidə A. S. Puşkin adına İkiillik Müəllimlər İnstitutunun ədəbiyyat fakültəsinə daxil olub, eyni zamanda "Sovet Gürcüstanı" qəzeti redaksiyasında ədəbiyyat şöbəsinə rəhbərlik edib.

Ədəbi yaradıcılığa 1939-cu ildən başlayıb. İlk şerləri Tbilisidə "Gənc nəsil" məcmuəsində və "Sovet Gürcüstanı" qəzetində çıxıb. 1941-ci ildə "Sevinc" əsərinə görə "Sovet Gürcüstanı" qəzeti redaksiyası müsabiqəsində 2-ci mükafata layiq görülüb. O, "Kommunist" qəzetində ədəbi işçi, tərcüməçi, "İnqilab və mədəniyyət" jurnalında poeziya şöbəsinin müdiri olub. 1950-ci ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun teatrşünaslıq fakültəsini bitirib, sonra bir müddət Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatında bədii ədəbiyyat şöbəsinin redaktoru işləyib.

Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının İncəsənət və Layihə İnstitutunun aspiranturasında təhsil alıb. M. Əzizbəyov adına Azərbaycan Dövlət Akademik Dram Teatrının ədəbi hissə müdiri olub, sonra "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti redaksiyasında tənqid şöbəsinin müdiri, məsul katib və baş redaktorun müavini vəzifələrində işləyib.

 1971-ci ilin avqust ayından ömrünün son gününədək Azərbaycan Yazıçılar İttifaqında bədii tərcümə üzrə məsləhətçi olub. Onun bədii yaradıcılığı çoxcəhətlidir: "Dağlar qızı", "Yarımçıq portret", "Mənim məhəbbətim", "Qız görüşə tələsir" pyesləri teatr səhnələrində ta-maşaya qoyulmuş əsərləri xarici dillərə və SSRİ xalqlarının dillərinə tərcümə olunub. Onun yaradıcılığında tərcümə xüsusi yer tutur. Dünya və qardaş xalqlar ədəbiyyatından (V. Şekspir, V. Vişhevski, N. Dumbadze və s.) çoxlu tərcümələr edib.

Onun tərcümə etdiyi — V. Vinnikov və Y. Osnosun "Ağ şanaküllə", Sao-Yuyyanın "Tufan", Ş. Miloravanın "Tbilisi Haqqında mahnı", N. Dumbadzenin "Darıxma, ana", M. Petrieskunun "Ölümü görmüş insan" pyesləri tamaşaya qoyulub. 1941–1945-ci illərdə "Əmək igidliyinə görə" medalına layiq görülüb.

Kitabları

1. İkinci simfoniya (poema)

2. Ürək nəğməsi

3. İlk addımlar

4. Xəzər sahillərində

5. Gənclik illəri

6. Şeirlər

7. Döyüş yollarında (poema)

8. Ana ürəyi

9. Unudulmuş yasəmən

10. Gecikmiş bahar

Adil Babayev 1977-ci il avqustun 19-da Bakıda vəfat edib. 2015-ci ildə Azərbaycan televiziyasında istehsal edilmiş “Adil Babayev. Ata olsam belə, ata istərəm” adlı qısametrajlı sənədli-bədii televiziya filmi ona həsr olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan Respublikasının əməkdar mədəniyyət işçisi Cəlil Vəzirov bütün şüurlu ömrünü Azərbaycan mədəniyyətinin, xüsusən, teatr sahəsinin təbliğinə həsr edibdir, bu gün onun anım günüdür və mənə belə gəlir ki, ən azı mədəniyyət işçiləri qədirşüsnaslıq göstərib onu yad etməlidirlər.

Cəlil Vəzirov 8 noyabr 1944-cü il tarixində Naxçıvanda doğulub. Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunu bitirib. "Şərq qapısı" qəzetində işləyib, baş müxbir, ədəbiyyat və incəsənət şöbəsinin müdiri olub.

Cəlil Vəzirov Naxçıvan teatrı tarixinin, onun öncül nümayəndələrinin yaradıcılığının tədqiqatçısıdır. 21 kitab və broşürün, onlarca elmi-tənqidi məqalənin müəllifidir. Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının, Jurnalistlər və Yazıçılar birliklərinin üzvü, Teatr Xadimləri İttifaqı Naxçıvan Təşkilatının sədri olub.

2004-cü ildən Azərbaycan MЕА Naxçıvan Bölməsinin İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun Musiqi və Teatr şöbəsində elmi işçi işləyirdi.

Əsərləri

1. İbrahim Həmzəyev, B., 1982; Güldürən-ağladan,

2. Cavid dünyası

Mükafatları

- Qızıl dərviş

- R. Rza adına Beynəlxalq ədəbi mükafatları laureatı

CəlilVəzirov 19 avqust 2008-ciildə 63 yaşındavəfatedib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)