İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Həqiqətən də onun səsi qılzıla bərabər idi. Bir dəfə bir xarici qonağımız onu dinləyəndə, sözləri başa düşməsə belə səsin yanğısından hönkürüb ağlamışdı:

Yenə payı gəldi

Qonaqlar kimi

Soldu məhəbbətim

Yarpaqlar kimi,

Ürək pıçıldayır

Dodaqlar kimi,

Külək niyə belə

Əsirsən, külək,

Niyə ümidimi,

Kəsirsən, külək...

Bəlkə də səsinə bu qədər qüssə və kədəri ona görə sığışdırmışdı ki, dünyadan vaxtsız köçəcəyini bilirdi...

 

Səxavət Məmmədov 1953-cü il oktyabr ayının 23-də Ağdam rayonunun Abdal-Gülablı kəndində anadan olub. Səxavətin səsi "Segah"a yatımlı olub, ruhu "Segah"a bağlı olub. Oxuduğu mahnıların əksəriyyəti məhz "Segah" ladındadır. "Ay Bəri Bax", "Uca Dağlar", "Yar Bizə Qonaq Gələcək", "Ay Çiçək", "Sarı Bülbül" "Sona Bülbüllər" və s.

1971-ci ildə Asəf Zeynallı adına Musiqi Texnikumununa daxil olan Səxavət ustad xanəndə, xalq artisti Hacıbaba Hüseynovdan muğamın sirlərini öyrənib. 1976-cı ildə "Hümayun" xalq ansmblının solisti olub. 1983–88-ci illərdə Dövlət İncəsənət İnstitutunda təhsil alıb, Azərbaycan muğamını bir çox ölkələrdə təmsil edib. Yaratdığı “Qarabağ” instrumental ansamblı isə xanəndənin şah əsərlərindən biri kimi bu gün də yaşayır.

“Qarabağ” instrumental ansamblı Qarabağ hadisələrinin ilk illərində yaranıb. Səxavət "Qarabağ"la təkcə Qarabağı deyil, SSRİ-ni, Avropa ölkələrini gəzib dolanır, muğamımızla yanaşı, Azərbaycan həqiqətlərini də dünyaya çatdırırdı.

Səxavət Məmmədov bənzərsiz səsə malik olub.

Nə yazıq ki, cəmi 38 il yaşayıbdır, xanəndə 1991-ci il sentyabrın 30-da indiki Şirvan rayonundan qayıdarkən avtomobil qəzasına uğrayaraq dünyasını dəyişib. Müharibə vəziyyətinə görə Səxavət Məmmədovun qəbri üzərinə qoyulmaq üçün Bakıda sifariş edilən məzar daşı kənddə gedən gərgin döyüşlər səbəbindən ünvanına çatdırıla bilməyib. Daha sonra isə kənd işğal olunub.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Azərbaycanın musiqi tarixinə adını qızıl hərflərlə yazdırmış dahi Hacıbəyovların ən böyüyü barədə danışacağıq bu gün. Cünki bu gün onun anım günüdür.

 

Azərbaycan bəstəkarı Zülfüqar Hacıbəyov 17 aprel 1884-cü ildə Şuşa şəhərində anadan olub. Zülfüqarın kiçik qardaşları Üzeyir Hacıbəyov və Ceyhun Hacıbəylinin incəsənətdə formalaşmasında çox böyük rolu olub. Zülfüqar Hacıbəyovun təsir göstərdiyi digər sənətkarlar arasında Müslüm Maqomayev, Hüseynqulu Sarabski, Hüseyn Ərəblinski də var

İlk Azərbaycan operettası – "50 yaşında cavan" (1910) əsərinin müəllifidir. Operetta Azərbaycan səhnəsində komediya janrının ilk nümunəsi sayılır. Həm mətni, həm də musiqisi Zülfüqar Hacıbəyov tərəfindən yazılan əsər sadə və əyləncəli məzmuna malik üçpərdəli və dördşəkillidir. Əsərin ilk tamaşası 1911-ci ilin aprel ayında Tiflis şəhərinə Gürcü Zadəganları Teatrında olmuşdur. Sonralar operetta Bakıda, Naxçıvanda, İrəvanda və Şuşada göstərilib. Zülfüqar Hacıbəyovun əsərləri Azərbaycanın musiqi sənətində mühüm rol oynayıb.

Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığına yeni bir cərəyan gətirən "Aşıq Qərib" operasında xalq rəvayətindən istifadə olunub. O, 1917-ci ildə "Üç aşiq və ya Məlikməmməd" adlı fantastik süjetə malik bir operanın səhnəyə qoyulması üçün xüsusi geyimlər də hazırladıb. Buna baxmayaraq, sovet hökumətinin təzyiqi nəticəsində əsər tamaşaya qoyulmayıb. XX əsrin birinci rübündə məşhurlaşan "Kənd qızı", "Çoban qız" və "Əsgər nəğməsi" bəstəkarın ilk mahnıları sayılır. Azərbaycan klassik musiqisinin formalaşmasında da Zülfüqar Hacıbəyovun rolu böyükdür.

Zülfüqar Hacıbəyov 1932-ci ildə "Kölə qadınların rəqsi" adlı simfonik pyes bəstələyib. Bundan başqa, Zülfüqar Hacıbəyov bir sıra kantatalar da yaradıb. 1935-ci ildə oğlu – Niyazi ilə birlikdə Cəfər Cabbarlının eyniadlı pyesi əsasında çəkilən ilk səsli Azərbaycan filminə – "Almaz"a musiqi yazıb. Zülfüqar Hacıbəyovun son əsəri 1950-ci ildə Zakir Bağırovla birlikdə yazdığı kantata olub.

 

Musiqili komediyalar

1. "Əlli yaşında cavan"

2. "On bir yaşlı arvad"

3. "Evliykən subay"

 

Operalar

- "Aşıq Qərib" (1915) – eyniadlı dastan əsasında. Librettosu Üzeyir Hacıbəyovundur.

- "Nüşabə" – Nizaminin "İskəndərnamə" poeması və Abdulla Şaiqin librettosu əsasında. Yarımçıq qalıb.

- "Üç aşiq və ya Məlikməmməd" – yarımçıq qalıb.

 

Vokal əsərlər

1. "Kəndçi qızı"

2. "Çoban qızı"

3. "Əsgər nəğməsi"

4. "Azərbaycan" kantatası

 

Digər əsərlər

- "Kölə qadınların rəqsi" (1932) – simfonik əsər

- "Cəngi" – Xalq Çalğı Alətləri Orkestri üçün. Fikrət Əmirovla birgə hazırlanıb.

 

Filmoqrafiya

1. Almaz – tammetrajlı bədii film. Niyazi ilə birgə film bəstəkarı.

2. Üzeyir ömrü – bioqrafik sənədli film. Zülfüqar Hacıbəyov rolunu Yaşar Nuri canlandırıb

3. Maestro Niyazi

 

O, 30 sentyabr 1950-ci ildə Bakı şəhərində vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

 

 

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə layihəsində bu gün sizlərlə qədim türk diplomatiyasında qadınların vasitəçi rolu mövzusunda danışacağıq.

 

Qədim türk siyasi mədəniyyəti yalnız hərbi gücə deyil, həm də incə diplomatik ənənələrə söykənirdi. Bu ənənələrin mühüm tərəflərindən biri qadınların – xüsusən də xaqan və bəylərin həyat yoldaşlarının, qızlarının və analarının diplomatiyada vasitəçi kimi çıxış etməsi idi. Türk dövlətçilik düşüncəsində qadın yalnız ailə çərçivəsində deyil, eyni zamanda ictimai-siyasi münasibətlərin formalaşmasında da təsirli bir fiqur sayılırdı.

Ənənəvi olaraq sülh bağlama, müharibənin qarşısını alma və ya ittifaqların möhkəmləndirilməsi üçün evlilik ittifaqları geniş şəkildə tətbiq edilirdi. Xaqan qızlarının başqa tayfa və ya dövlət hökmdarlarına ərə verilməsi sadəcə ailə bağları deyil, həm də iki siyasi güc arasında diplomatik müqavilənin simvolu idi. Bu mənada qadınlar canlı “sülh müqaviləsi” rolunu oynayırdılar. Məsələn, Çin qaynaqları Hun imperiyası dövründə şimal tayfaları ilə sülhün qorunması məqsədilə xaqan qızlarının imperator ailəsinə ərə verilməsini təsvir edir. Eyni qayda ilə Göytürklər dövründə də Çin sarayı ilə türk xaqanları arasında evliliklər diplomatik əlaqələrin əsas vasitələrindən biri olmuşdur.

Qadınların diplomatiyadakı vasitəçilik rolu yalnız evliliklə məhdudlaşmırdı. Onlar elçi və sülh danışıqları iştirakçısı kimi də çıxış edirdilər. Xüsusilə xatunlar xaqanın yanında dövlət məclislərində iştirak edir, xarici elçiləri qəbul edir və siyasi qərarların formalaşmasına təsir edirdilər. Çin mənbələrində Bilgə Xaqanın anası və ya Tonyukukun ailəsindəki qadınların siyasi məsləhətləşmələrdə iştirakı qeyd olunur. Bu, qadının yalnız mədəni və mənəvi nüfuz deyil, həm də siyasi səlahiyyət daşıdığını göstərir.

Diplomatiyada qadınların rolu həm də vasitəçi ünsiyyət və yumşaldıcı sima funksiyası ilə bağlı idi. Münaqişə zamanı qadının sözünün qəbul edilməsi, onun “sülhün carçısı” kimi qəbul olunması qədim türk ictimai-mənəvi sisteminin mühüm tərəfi idi. Bu, həm qadının müqəddəs “ocaq qoruyucusu” statusu ilə əlaqədar idi, həm də türk inanclarında qadının “birləşdirici” güc sayılması ilə bağlı idi.

Nəticə etibarilə, qədim türk diplomatiyasında qadınların vasitəçi rolu dövlətlərarası münasibətlərin ən mühüm sütunlarından biri olmuşdur. Onlar həm sülhün təminatçısı, həm də siyasi qərarların formalaşmasında nüfuzlu aktorlar kimi çıxış etmişlər. Bu ənənə türk dövlətçilik modelində qadınların yalnız sosial-məişət həyatında deyil, dövlət idarəçiliyində də önəmli mövqeyə malik olduqlarını sübut edir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

 

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

 

"M.Ə.Rəsulzadə xalqımızın müstəqillik idealının gerçəkləşdirilməsində, Azərbaycanın tarixi dövlətçilik ənənələri zəminində milli dövlət quruluşunun dirçəldilməsində, milli istiqlal ideyalarının geniş yayılmasında böyük xidmətlər göstərmiş və siyasi publisistikası ilə ədəbi-ictimai fikir tariximizə layiqli töhfələr vermiş görkəmli ictimai-siyasi xadimdir".

 

Onun publisistikasının mühüm bir qolu da dil, ana dili və türk dilli xalqlar arasında ortaq dil, həmçinin ortaq əlifba məsələlərinə həsr edilib. M.Ə.Rəsulzadə XX əsrin əvvəllərində ortaq dil məsələsi barədə türk ölkələrinin mütəfəkkirləri arasında gedən müzakirələrdə fəal iştirak edir, "Türk dil qurumu" ilə sıx əməkdaşlıq edir, bütün türklər üçün ortaq türk dili təsis etmək fikrini qətiyyətlə müdafiə edirdi. Təsadüfi deyidi ki, 1919-cu ildə Müsavat Partiyasının qurultayında bildirmişdi: "Biz ortaq tükcə yaratmalıyıq". M.Ə.Rəsulzadə yaxşı bilirdi ki, dil birliyi mənəvi birliyin qapısıdır. Lakin o, ortaq ünsiyyət dili olacaq dilin digər milli türk dillərinin sıxışdırılması hesabına yaradılmasının əleyhinə idi. O, hər bir türk xalqının öz dilini inkişaf etdirməklə yanaşı, ortaq türk dili yaradıb, digər xarici dillərin köməyi olmadan həmin ortaq ünsiyyət dilindən yararlanmasını arzulayırdı.

M.Ə.Rəsulzadənin yaradıcılığında əlifba məsələsi də geniş yer alırdı. Bu barədə də böyük mütəffəkirin orjinal fikir və düşüncələri vardı. O, "...bir dildə danışan, digər dildə isə yazan bir xalq" olmağımızdan dərin təəssüf hissi keçirirdi. 20 oktyabr 1913-cü il tarixli "İqbal" qəzetində çap olunmuş "Əlifba bayramı" adlı məqaləsində azadlıq aşiqi hunlardan etibarən başlayan və miladın VIII əsrində Orxon-Yenisey abidələrindəki formanı alan türk əlifbasından fəxrlə bəhs edir, VII-VIII əsrlərdən sonrakı dövrü nəzərdə tutaraq təəssüflə yazırdı: "Bizim tam milli olaraq əlifbamız yoxdur... Ərəb əlifbasından müstəfid olurduq (faydalanırdıq)".

M.Ə.Rəsulzadə elmi-təcrübi əsası M.F.Axundov tərəfindən qoyulmuş əlifba islahatının tərəfdarlarından idi. "Mühüm bir xəbər" məqaləsindən də gördüyümüz kimi, o, Osmanlıda və Azərbaycanda gedən əlifba müzakirələrini yaxından izləmiş və vaxtaşırı bu barədə öz fikirlərini bildirmişdir.

Görkəmli ictimai-siyasi xadim "təzə bir əlifba qəbul olunması tarixi-islamda vaqe olan mühüm bir inqilabdır", - deyirdi.

M.Əmin əlifba məsələsinin müzakirəsində islahatçılar qanadında (XX əsrin əvvəllərində əlifbaçılar əsasən islahatçılar, "ərəbçilər", rusbaşlar, "latınçılar" kimi qruplaşmışdılar) yer almış, tələsik şəkildə latın qrafikalı əlifbaya keçməyi məqbul hesab etməmişdir.

Əslində dahi mütəfəkkir latın qrafikalı əlifbanın əleyhinə deyildi. O, Cümhuriyyət dövründə əlifbanın latın qrafikasına keçirilməsi məsələsi ilə məşğul olacaq qurumun yaradılmasına, A.Əfəndizadənin bəyənilmiş latın qrafikalı əlifba layihəsinin çapına razılıq verilməsinə etiraz da etməmişdi. Amma M.Ə.Rəsulzadə Türkiyə başda olmaqla bütün türk xalqları tərəfindən birlikdə qəbul ediləcək latın qrafikalı ortaq əlifba tərəfdarı idi. O, türk xalqlarının özlərinin ümumi əlifba unifikasiyasının olmamasını onların zaman-zaman bir-birindən ayrı düşməsinə səbəb olan əsas problemlərdən hesab edirdi. Ona görə də, Azərbaycanın (eləcə də digər türk xalqlarının) təkbaşına latın əlifbasına keçməsini münasib bilmirdi. Rəsulzadənin sadiq silahdaşlarından M.Məhəmmədzadənin "Odlu Yurt" jurnalında çap olunmuş "Yeni Türk əlifbası və bolşevik mətbuatı" adlı məqaləsində deyildiyi kimi: "...Azərbaycanın təkbaşına ərəb əlifbasından latın sisteminə keçməsi və bütün türk dünyası ilə tərki-əlaqə etməsi azəri türklərinin milli varlığına böyük bir zərbə olardı".

Buna görə də böyük demokrat M.Ə.Rəsulzadə, hələlik, osmanlılar kimi ərəb əlifbasının (faktiki olaraq həmin vaxt ərəb əlifbası bütün müsəlmanları, o cümlədən, bütün türk xalqlarını birləşdirən əsas vasitə idi, hətta Krım, Misir və sair bölgələrlə də əlaqələr bu əlifba üzərindən qurulurdu) qorunub saxlanmasını, amma asan öyrənilməsi üçün bəzi dəyişikliklərə gedilməsini təklif edirdi.   O, türk xalqları arasında ortaq imla qaydalarının yaradılmasını da arzulayırdı. Lakin ortaq əlifba olmadan bunun qeyri-mümkün olduğu qənaətində idi.

1923-cü ildə "Yeni Kafkasiya" jurnalında çap olunmuş "Azərbaycanda latın əlifbası" adlı məqaləsində öz fikrini belə əsaslandırmışdı: "Azərbaycan latın hərfləri ilə yazıb-oxumağa başlayarsa, İstanbulda çıxan kitabları oxumaqdan məhrum qalar, eləcə də Bakıda intişar ediləcək əsərləri Anadolu oxuya bilməz". Rəsulzadəyə görə, latın hərfinə keçməklə ruslar Azərbaycanla Türkiyə arasındakı mədəni rabitəni kəsmək istəyiblər

(Sonrakı hadisələr azadlıq carçısının haqlı olduğunu göstərdi. Belə ki, bolşevik hakimiyyəti ilk mərhələdə kiril əlifbasının məcburi tətbiqinin başqa xalqlar, o cümlədən, türk xalqları tərəfindən onların milli mədəniyyətlərinin ruslaşdırılmasına cəhd kimi qiymətləndiriləcəyindən çəkindiyi üçün neytral yol seçmiş və latın qrafikasının tətbiqinə "göz yummuşdu". Lakin türk xalqlarının bir-birinə, o cümlədən, 1928-ci ildə latın qrafikasına keçmiş Böyük Türkiyəyə getdikcə daha da yaxınlaşmasına qısqanclıqla yanaşaraq və bunu gələcək üçün böyük təhlükə hesab edərək, heç 20 il keçməmiş, sovetlər birliyində yaşayan türk xalqlarının əlifbasını məcburi şəkildə kril əlifbası ilə əvəz etmişdi).

Uzaqgörən siyasətçi sonralar qeyd edirdi ki, əgər nəşrlərimiz diqqətlə tədqiq olunsa, ən böyük əndişəmizin türk millətləri arasındakı mədəni birliyin qarşısının alınması olduğu görünər. "Azəri Türk" jurnalının 1928-ci ildə çıxan 18-ci sayında dərc olunan "Hərf inqilabı müvacihəsində (üz-üzə gəlməsində)" adlı məqaləsində Rəsulzadə vaxtilə dərc etdirdiyi məqalələrində latın əlifbasına qarşı çıxmalarının səbəbini bu şəkildə izah edib: "Biz ötədən bəri vuqu bulan (mövcud olan) nəşriyyatımızda bu məsələdə islahatçıların nöqteyi-nəzərini müdafiə etmiş bulunurduq. Azərbaycandan başlayaraq bugünkü sovetlər ittihadı daxilində (Türkiyədən və bütün türk dünyasından təcrid olunmuş şəkildə) qalmaq zərurətində bulunan bütün türk cümhuriyyətlərində tətbiq olunan latın hərflərinə (Türkiyədəkindən fərqli hərflərə) bu nöqteyi-nəzərdən qarşı gəlirdik".

1928 və 1929-cu illərdə Türkiyədə və Azərbaycanda (həmçinin digər türk ölkələrində) latın qrafikalı əlifbaya tam keçəndən sonra M.Ə.Rəsulzadə yazırdı: "Azərbaycanın yanı başındakı qardaş Türkiyə də latın hərfləri ilə yazmağa başlayınca kültür sahəsindəki ayırma siyasəti təbiəti ilə sarsılmış olur".

Məhz bundan sonra M.Ə.Rəsulzadə Azərbaycanda latın qrafikalı əlifbadan istifadə edilməsini məqbul hesab edirdi. Hər iki ölkədə bu əlifbanın öyrənilməsini və öyrədilməsini zəruri sayırdı.

         M.Ə.Rəsulzadənin dil barəsindəki fikir və görüşləri bu gün də öz əhəmiyyətini və aktuallığını saxlamaqdadır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

 

 

 

İndira Şəmsivari, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

Mənə tez-tez deyirlər: “Oğlun sənə çox bənzəyir…” Bu sözləri eşitdikcə qəlbim sevinclə dolur. Çünki oğlumu sevirəm!

 

Oğullar analara Allahın ən əvəzsiz, ən dəyərli hədiyyəsidir. Qadına bəşəriyyətin ən böyük komplimentidir. Bu, eyni zamanda bir yük deyil, bir məsuliyyət tacıdır. Onu hərtərəfli insan, əsl kişi kimi böyütmək məsuliyyəti.

Nə çox sərt olmaq mümkündür, nə də həddən artıq yumşaq… Bu yolda tarazlığı qorumaq, addım-addım irəliləmək çətindir. Və heç kəs bilmir bu yolun sonu hara aparacaq…

Bəzən özümə sual verirəm: Necə sevim oğlumu ki, sevgimlə onu yormayım? Axı elə məqamlar olur ki, düşünürsən: o sanki yalnız sənin mükafatındır. Amma yox… O, bu dünyaya azad olmaq üçün, qanadlarını möhkəmlədib bir gün uçmaq üçün gəlib.

Qoy həyat ona ən gözəl arzularımı bəxş etsin, qoy o, xoşbəxtlərin ən xoşbəxti olsun. Amma bilsin: harada olursa olsun, mən onu həmişə gözləyəcəyəm və Tanrıya onun üçün daim dua edəcəyəm.

Qoy bu inam ona güc, əminlik versin. O bilsin ki, heç vaxt tək deyil. Mənim dualarım həmişə onunladır.

Ana sevgisi sonsuzdur, əvəzsizdir…

Qoy cismim bu dünyada olmasa belə, ruh kimi, mələk kimi onu qoruyum.

Qızlar, oğulları, oğullar, qızları qoruyun! Və oğullarımıza xatir! Bizi sevə bilməsəniz də, sadəcə qəbul edin. Çünki biz o oğulların anasıyıq.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sizlərə Miri Rəsulzadənin “Mehman” hekayəsi təqdim ediləcək.

 

 

NƏSR

 

Miri RƏSULZADƏ

 

MEHMAN

 

Kəndlərimizin saflığını itirmədiyini qardan bilirəm, hələ də oralara yağmağından. Yağış da, qar da, duman da – lap elə ildırımın özü də ərk edib birinci o yurda qonaq gedir. Orda özünü evindəki kimi hiss edir. Şimşək də o dağa-daşa ürəklə çaxır. Günəş də oraları bir başqa isidir...

Bu yurdda ağacların bir-birilə söhbəti yaxşı tutur; qoca çinar öz dərdini yaşlı tuta, o da ibrət üçün öz nəvələrinə – cavan budaqlarına danışır. Heyva ağacı ürəyini nar ağacına açır. Torpaq toxumla söhbət edir. Palçıq kərpicdən tikilən evləri çəpərboyu əkilən söyüd ağacları qoruyur, taxta qapıların səsi evin son sahibinin tabutu darvazadan çıxanadək eşidilir. Qızılgül də, moruq da sahibinə yas saxlayır. Yaza çıxanadək bütün təbiət kənd adamları kimi səbrini basır. Bu eldə hamı şanapipikdən xoş xəbər gözləyir. Nə turacı, nə qaratoyuğu tüfəngdən qorxur. Böcəklər köməkləşir, çiçəklər arıların işini asanlaşdırır, səpilən kartofun toxumu ah-uf eləmir, arxdan su gələnə kimi yağış suyu ilə bir təhər dolanır...

Bu gözəl elin başqa bir adəti də var. Şər qarışan kimi hamı gizlincə evindən çıxan ziri-zibili kəndin yuxarı başındakı dərədən aşağı əndərir. Arxın suyu gücü çatanı yuyub aparır, çatmayanları da kol-kosa tapşırır. Təbiət incikliyini çox da büruzə vermir.

Bu gözəllikdə kənd-kəsək bir arxın üstündəki zibilə, bir də Mehmanın dərdinə çarə tapa bilmirdi. Əvvəllər onun taleyi hamını narahat etsə də, sonralar hər şey kimi Mehmanın da həyatı adiləşdi.

Üzündəki təbəssümdən başqa heç nəyi yox idi Mehmanın. Kəndin dəli oğlu, hamının yazığı gəldiyi bu adam günlərin bir günü onu döyən qırışmalın uşağını itin ağzından almışdı. İt Mehmanı yüngül dişləsə də, nə həkimə baxdırmış, nə iynə vurdurmuşdu, bu yarası da başqa yaraları kimi, öz-özünə sağalmışdı.

Mehman... Ata-analı yetim, xəstə, çəlimsiz bir uşaq... Baxan deyər, Allahın da yadından çıxıb. Ona təbiətin gücü çatmayan Mehman da demək olar, bəs necə! O, bütün əzbərləri pozan oğuldu. Evə yatandan yatana gəlir, bütün günü çöllərdə ac-susuz veyillənir... Yay-qış bilmir, qar-boran demir, qarda ayağıyalın, yayda əyni qalın gəzir. Nə təbiət ondan baş açır, nə insanlar, nə də özü.

Mehman həm də balaca uşaqların əyləncəsidir. Hamı onunla məzələnir. Hərdən arxasına təpik də vururlar, Mehman eynini pozmur, gülür, uşaqlardan incimir. Hər gün evdən çıxanda gülüşünü də özüylə götürür. Böyüklərdən biri onunla tərs danışsa, daşa cumar, qışqırar, üstünə qıjanar.

Bu günəcən heç kim onu çözə bilməyib. Həyatı təpədən dırnağa şifrədi. Bəlkə də, Mehman özü haqqında bir dəfə də olsa, düşünməyib, özünə sual verməyib. Bəlkə də, özünə sual verdiyi gün öləcək, kim bilir? Heç ölümdən də xəbəri yoxdur. Bilmir, insanlar ölür, insanlar intihar edə bilir. Bilsəydi, çoxdan öldürərdi özünü. Bir yandan da, kənddə hündür mərtəbəli bina da yoxdur ki, çıxıb özünü atsın. Dəniz də bizdən uzaqdı, körpü də qəhət. Elə bil Allah qəsdən ölümü Mehmanın əlinin çatmadığı yerə qoyub.

Hələ siz onun özü haqqında üçüncü şəxsin təkində danışmasını görəsiz – aləmdi, aləm. Toy çadırının yanından keçəndə deyir, Mehman qara dolma istəyir, Mehman ajııf. Hərdən də yas çadırının yanından keçəndə deyir, Mehman öldü... Bircə o qalır desin ki, Mehmanı siz öldürdüz.

Mehman kənddə bütün ölənlərlə birgə ölür, amma hamıyla birgə yaşaya bilmir.

Həm də adamların kefini açır, hər söhbətə tərs bir söz tapır.  Yanından bahalı maşın keçəndə deyir, Mehman “Cip” sürmək istəyir. Axır vaxtlar da dayanmadan deyir:

         – Mehman şəhid olmaq istəyir.

Allah elə, bil, onun əliylə nəbzimizi ölçür, bizi yoxlayır...

 

 

***

 

Mehman kəndin ən gözəl qızını sevirdi. Bir il idi aşiq olub düşmüşdü kəndin canına... Sevdiyi qız da hamı kimi Mehmanı xəstə sayırdı,  gah fikir vermir, gah da bir şirin hərəkətilə könlünü alırdı.

Mehmana baxanda qızı gülmək tutur, Mehman da onun gülüşünə aşiq. Elə bu amansız gülüşünə vurulmuşdu. Bu gülüşün ucundan tutub eşqin təpəsinə dırmanmışdı. Bu gülüş Mehmanı əynində eşq libasından savayı bir şey olmayan zəvvara döndərmişdi.

Nazlını qonşu kənddən də istəyənlər var idi. Qapılarında hər gün elçi olurdu: bahalı hədiyyələr, ətirlər, nələr, nələr...

Nazlının zibillərini dərəyə Mehman atırdı. Elə gözü qapıda idi ki, Nazlı nə vaxt zibilləri çölə çıxaracaq! Zibil torbasını görən kimi götürüb şövqlə üzü  dərəyə gedirdi. Hamı zibili axşamlar oğru kimi aparanda Mehman günün günorta çağı zibil belində sevinə-sevinə kəndin içiylə dərəyə zibil aparırdı. Dərəyə çatana qədər çox adamla görüşsə, Mehman o qədər çox sevinirdi.

Nazlının hər gün darvazanın qabağına çıxardığı zibili Mehman dərədəki kənd zibillərinə qatmırdı. Onları dərədə səliqəylə ayrıca yığırdı. Üst başından cin hürkən adamın yığdığı zibillərin nizamına baxanda adamın gözləri təpəsinə çıxırdı. Mehman ola, belə səliqəli iş görə?

Sevgisi nizamlı, səliqəli idi; hər gün eyni vaxtda, eyni yerə, eyni həvəslə gedirdi. Dərədə sevgisinə ayrıca yer ayırmışdı, yurd salmışdı. Nazlı hərdən Mehmanı çağırıb su verirdi. Bilmirdi ki, o suyun hər qətrəsi ümiddi, Mehmanın yanğısını daha da artırır.

Günlər, aylar keçdikcə Nazlı daha da gözəlləşirdi. Saçları topuğuna düşürdü. Çox vaxt saçını hörürdü. Qızın hörükləri nə qədər uzun olsa da, Mehmanın arzularına çatmazdı.

Nazlıgildə hamı bilirdi ki, Mehman bir azdan gələcək, zibilləri götürüb gedəcək. Atası elə bilirdi, bütün bunlar Nazlının ona arabir verdiyi bir stəkan suya görədi. Düşünürdü ki, dəli də olsa, yaxşılığı itirmir. Mehman da su istədi, istəmədi, Nazlının dolu stəkanını damcısına qədər tələsmədən başına çəkirdi, sanasan bağrı yanır.

Sonralar həyat Nazlını da dəyişdi. İstəyənlərinin sayı artdıqca təkəbbürü də böyüdü. Ədası, forsu kəndə-kəsəyə sığmadı. Sonra da başladı Mehmandan istifadə eləməyə. Başını tovlayıb bağı təmizlədir, odun yığdırır, Novruz tonqalı qurdururdu.

Qonşuların da gözündən yayınmırdı bu işlər. Gülşən xala bir gün dözməyib Nazlıya demişdi:

– A qızım, Mehman xəstə uşaqdı, sizin qapıda tez-tez görünür. Birdən ayağına mismar-zad batar, yıxılar eləyər, üstünüzdə qalar. Başına dönüm, onu bu işlərdən uzaq tut”.

Gülşən xala hər şeyi gözəl başa düşürdü, Mehmanın hisslərini də, Nazlının özünü istətməyini də, oynadığı oyunu da... hər şeyi! Nazlınınsa cavabı gecikmədi: “Yox, ay xala, nə danışırsız, onu məcbur eləmirik ha. Özü boş dayana bilmir, qapıya gəlir su istəyir, nətəri verməyim?” Gülşən xala heç nə demədi, susdu, çoxbilmişliyini Nazlının üzünə vura bilmədi, gücü ancaq evdə ərinə gileylənməyə yetdi: “Suğranın qızı özünə görə döyül ha, ay Rəhim, xəstə uşağın hissləriylə oynayır. Bu qızın yiyəsi savı yoxdumu ki, deyə, a bala, bax o dəlinin burda nə işi var?!” Rəhim eynəyi gözündə yarıyuxulu xəbərlərə baxırdı. Masasının üstündən mürəbbəli çayı, qəzeti, müştüyü, bir də kəmhövsələ olduğuna görə gəncliyindən bu yana oxuyub bitirə bilmədiyi “Səfillər” kitabı əskik olmazdı. O yaxşı bilirdi ki, arvadı hər şeyə əsəbiləşən qadın deyil. Televizorun səsini alıb Gülşənə çevrildi:

“Az, Allah ürəyini çəksin. Bir de görək noluf?”

“Nolajax, a kişi, dəli Mehman yoxdumu? Bütün günü qapılarında basıb işlədirlər o yazığı. Bax sən o dəliyə ərə gedəjəhsənmi, a qız? Niyə onu ümüdlü eləyirsən?”

Rəhim kişi dinmədi, dinsə, yenə başlayacaqdı söyməyə: “Məkri zənən, köpəy uşağı!!!”

Tale hər keçən gün Nazlını Mehmandan uzaqlaşdırırdı. Hətta bu dəfə elçilərin biri qızın "hə"sini də almışdı. Həmin gün barmağına üzük də taxmışdılar. Nazlı Bakıya ərə gedəcəkdi. Ancaq pandemiyaya görə yollar bağlı idi. Toy eləməyə icazə vermirdilər, müharibə də bir yandan,  camaatın əli-ayağı işdən-gücdən soyumuşdu.

Toya qədərki aylar Mehman üçün qənimət idi, ancaq yazığın nə toydan, nə büsatdan xəbəri var idi. Ta ki, bir gün Nazlı onu yoldan çağırıb sakitcə dedi:

– Mehman! Daha bizim qapıya tərəf gəlmə. Səni buralarda görməsinlər. Mən nişanlanmışam.

Nazlı barmağındakı üzüyü göstərdi:

– Zibili də daha atam atacaq.

Qız heç bir bəhanə saxlamadı.

Nazlının qəfil xəbərdarlığı Mehmanı yerindən laxlatdı. Bədəninə üşütmə gəlmişdi. Əlləriylə qulaqlarını tutdu, gözlərini bərk yumub içinə qısıldı. Pərt olmağını göstərməmək üçün qız gedənə qədər gözlərini açmadı.

İlk dəfə Mehman soyuğu sümüyünə kimi hiss elədi, ilk dəfə təbiətə uduzdu. Bu günə kimi dünyanın ancaq saf üzünü yaşamışdı, odur, dəliliyi birə- beş artdı, deyinə-deyinə, qışqıra-qışqıra ordan uzaqlaşdı. Bütün günü ayağını yerə bərk vurub eləcə bu sözləri təkrarlayırdı: "Mehman hayıfını alajax, Mehman uşaq döyül!!!"

O gün evə də getmədi. Soyuq noyabr günü... Günəş batırdı. Öləzimiş şüalarını yarpaqlarından əsər əlamət qalmayan ağaclara, yasəmən ətirli kəndə və onun qarşısında göz işlədikcə ucalan dağların üstünə sərirdi.

Həmin gecə Mehman üçün çox uzun oldu.

Gecə leysan yağsa da, tezdən gün çıxmışdı. Nazlı qapı-bacanı süpürə-süpürə bəzəkli xəyallar qururdu. Zibili darvazadan çölə çıxartmaq istədi, nə qədər güc elədi, qapı açılmadı. Elə bil, kimsə arxadan qapıya qıfıl vurmuşdu. Atasını çağırdı. Köməkləşib darvazanı itələdilər. Tay qapılar açılar-açılmaz zibil dolu torbalar atasının üstünə aşdı. Kişi çaşıb qaldı. Darvazanın qabağı zibillə dolu idi. Elə bil zibil maşını bütün kəndin zibillərini bura boşaltmışdı. Kər-kəsafətin iyi hər yeri bürümüşdü. Çaşbaş qalmış Akif gah burnunu tutur, gah üzüklü barmağını çeynəyən qızına baxır, gah da əl-qolunu ölçə-ölçə qonşulardan nəsə öyrənməyə çalışırdı.

Darvazanın qabağında donub qalan Nazlıya hər şey aydın idi. Səhərlər darvazanın qabağına qoyduğu köhnə zibilləri torbalarından tanımışdı.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

                           

 

 

 

ElmanEldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Söhbətimə xalq şairi Məmməd Arazın məşhur şeirindəki bu misrayla başlamağım heç də əbəs deyil. Çünki aforizmə çevrilən bu misrada həqiqət gizlənir. Elə bir həqiqət ki, onu milyon illərdir hamı anlayır, amma hər kəsə özündən sonra irs saxlamaq səadəti nəsib olmur.

 

Bəli, bu dəfə sizə qısa ömründə böyük bir ədəbi irs yaradan bir alimdən danışmaq istəyirəm- mərhum Buludxan Xəlilovdan.

AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun şöbə müdiri, filologiya elmləri doktoru Almaz Ülvi (Binnətova) onun haqqında yazır: “Mötəbər elmi məclislərdə ciddi söz sahibi olan filologiya elmləri doktoru, professor Buludxan Xəlilov gənc yaşlarından elmi, təfəkkürü, yazdığı qiymətli əsərləri ilə elmi ictimaiyyətdə tanınaraq böyük nüfuz qazanmışdı. O, Müstəqil Azərbaycanımızın dilçilik, ədəbiyyatşünaslıq sahəsinin tanınmış simalarından biri kimi öz dəstixətti, öz yaradıcılıq yolu ilə qənimət alimlərimizdən biri idi. Saysız-hesabsız elmi əsərlərin, o əsərlərdə ortaya qoyduğu elmi yeniliklərin, müasir dilçilik elminin aktual problemlərinin müəllifi, dərs dediyi tələbələrinin əziz və sevimli müəllimi kimi, uyğun elm sahəsinin mütəxəssisləri arasında sözünün-elminin sanbalı ilə sayılan-seçilən alimlərimizdən olub. Buludxan müəllimin yaşı ilə gördüyü işlər arasında fərq çox böyükdü. Sağlığında müdrik ağsaqqal təsiri  bağışlayan bu cavan alim tarixiliklə müasirlik arasında öz qalasını qura bilib, ətrafa gur işıq saçan mayak kimi...”

 

Publisist, dilşünas, filologiya elmləri doktoru, professor Buludxan Xəlilov 1966-cı ilin iyul ayının 25-də Qərbi Azərbaycanın Amasiya rayonunun Ellərkənd kəndində dünyaya gəlib. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Azərbaycan dili və ədəbiyyatı fakültəsində ali təhsilə yiyələnib. Əmək fəaliyyətinə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Azərbaycan dili kafedrasında laborant kimi başlasa da, sonradan Müasir Azərbaycan dili kafedrasında müəllim, dosent, professor və-zifələrində çalışıb. Bir müddət Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində Dədə Qorqud elmi-tədqiqat la¬bo¬ratoriyasına rəhbərlik edib, Filologiya fakültəsinin dekanı seçilib. Ömrünün son illərində Müasir Azərbaycan dili kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışıb. 1992-ci ildə namizədlik, 1999-cu ildə isə doktorluq dissertasiyalarını müdafiə edərək filologiya elmləri doktoru alimlik dərəcəsinə yüksəlib. 2021-ci il sentyabrın 27-də uzun sürən xəstəlikdən sonra vəfat edib. Özündən sonra bir sıra sanballı əsərləri yadigar qalıb...

 

Deyirdi ki:- “Hansısa bir sənətə, peşəyə olan sevgidə mühitin rolu böyükdür. Bu, ədəbiyyata bağlılığımda, dilə məhəbbətimdə aydın göründü. Yadımdadır, mən uşaq olanda, xüsusən də uzun qış gecələrində yaşlı insanlar bir yerə yığışar və ayrı-ayrı dastanlar, nağıllar, ədəbiyyat parçalarından danışardılar. Bunların hamısı göz, hafizə yaddaşımda həkk olunub. Hətta orta məktəb şagirdi olanda ayrı-ayrı dram əsərlərinin səhnələşməsi proseslərində, eləcə də orda müxtəlif obrazlarda iştirak etmişəm. Məsələn, Səməd Vurğunun “Vaqif” dramında, Salam Qədirzadənin müxtəlif əsərlərində. Bəlkə də, bunlar biz uşaq olanda o qədər də əhəmiyyət vermədiyimiz bir işlər olub. Amma insan həyatının müəyyən mərhələsinə gəlib çatıb, arxaya baxanda, seçdiyi sənəti görəndə başa düşür ki, mühit insan həyatında önəmli rol oynayır...”

 

Görkəmli ədəbiyyatşünas alim akademik İsa Həbibəyli yazır: “Çoxaspektli araşdırmalar və professionallıq Buludxan Xəlilovun dilçilik elmindəki fəaliyyətini xarakterizə edir. Bu isə dilçi alimin geniş dünyagörüşə, böyük təcrübəyə və elmi səriştəyə malik olduğunu, zəhmətini və məsuliyyətini göstərir. Bütün bünların sayəsində Buludxan Xəlilovun timsalında Azərbaycan dilçilik elmi bütün əsas sahələri ilə inkişaf etməkdə davam edirdi...”

 

...Mərd adam idi Buludxan müəllim. Onda liderlik özəllikləri vardı. Özünə inam baxımından çox insanları geridə qoyurdu. Onun ən müsbət xüsusiyyətlərindən biri də vicdanlı və ürəyiyumşaq olması idi. İnsanlara kömək etmək onun həyat kredosuydu. Bununlarla yanaşı, o, davamlı olaraq yeni şeylər kəşf etmək və öyrənməyə həvəsliydi. Bütün enerjisini istifadə edərək istədiyinə nail olmağı bacarırdı. Yorulmadan tədqiqat aparır, əzmlə çalışırdı...

 

“Dünyaya gələn hər bir insan müəyyən bir sahənin kodu üzərində yaşayır. Bəzisi dəqiq elmlərə, bəzisi humanitar sahəyə, bəzisi isə təbiət elmlərinə meyilli olur. Görünür, mənim kodum ədəbiyyata, dilçiliyə daha çox meyilli olub. Mən tələbə olanda “Cəfər Cabbarlı” adına təqaüd alırdım. Hətta mənim müəllimlərim belə hesab edirdilər ki, Buludxan mütləq gələcəyin görkəmli ədəbiyyatşünası olacaq. Təvazökarlıqdan uzaq olsa da, mən bunu deməliyəm. Çünki yaşayırıq və həyatın elə mərhələsi gəlir ki, o yaşadığımız günlərin, anların ən xarakterik məqamlarını deməli oluruq və deməliyik. Bu deyilənlər gənclik üçün də lazımdır. Səmimi olmaq, olub keçənlər barədə səmimi fikir söyləmək gözəl bir şeydir. Açığını deyim ki, elə mən də ədəbiyyatşünas da olmaq istəyirdim. Sonra tale elə gətirdi ki, mən dilçilik üzrə universitetdə saxlanıldım...”- söyləyirdi.

 

“Dünya sənin, dünya mənim, dünya heç kimin.” Söhbətimə xalq şairi Məmməd Arazın məşhur şeirindəki bu misrayla başlamağım heç də əbəs deyil. Çünki aforizmə çevrilən bu misrada həqiqət gizlənir. Elə bir həqiqət ki, onu milyon illərdir hamı anlayır, amma hər kəsə özündən sonra irs saxlamaq səadəti nəsib olmur. Bəli, haqqında söhbət açdığım filologiya elmləri doktoru Buludxan Xəlilova özündən sonra irs saxlamaq səadəti nəsib oldu. Sentyabrın 27-si onun vəfatı günüdür. Artıq dörd ildir ki, aramızda yoxdur. Xatırlatdım ki, ruhuna rəhmətlər diləyək- Ruhu şad olsun!..

...Yaşasaydı, gələn il 60 yaşını qeyd edəcəkdi...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xanım şairlərimiz içərisində xüsusilə seçilən, imzası bəyənilən Nigar Arifin yeni şeirlərini tədim edir.

 

Tək deyiləm, əzizim,

İçimdəki səninlə,

Bir ömür yaşayıram,

qocalıram, ölürəm…

 

Razılaşın ki gözəldir…

 

 

ÇİNAR

 

Hələ cavan, hələ körpə, gur Çinar,

Yoldan ötüb keçənlərə yar Çinar,

Çox güvənmə o kölgəndə

coşub-daşan alqışlara,

Çox inanma o dillərdən

istilərə tez-tez yağan,

dolu-dolu qarğışlara,

Elə bilmə güclüsənsə

heç kim sənə batammaz.

Qorxar uca boyundan,

Qamətindən çəkinər,

Heç kim sənə çatammaz,

Səndən gizli başın üstdə

bir quş belə uçammaz,

Budağında bir ilan da yatammaz…

 

Hələ cavan, hələ körpə, gur Çinar,

Yoldan ötüb keçənlərə yar Çinar,

Hər dərdini dinlədiyin dost deyil,

Hər dostunun sözünə bel bağlama,

az başını yor, Çinar.

Bir də gördün,

bugün fağır bildiklərin

Sabah arsız, utanmaz.

Qoynundaki o “çox yaşa” deyənlər də,

bir baltayla sözlərini tutammaz.

 

Hələ cavan, hələ körpə, gur Çinar,

Yoldan ötüb keçənlərə yar Çinar,

Çox böyütmə gözündə bu dünyanı,

Böyütdüyün dünya gözündən düşər…

Qucağında göyərçintək sandığın,

bəlkə ağacdələndi?

Bir də baxdın,

Dimdiyinə gün düşər…

Qollarına aldığın,

o balaca sandığın,

kiçik bir yuva üçün

qıyıb gövdəni deşər…

 

 

YUXU

 

Baş hara, ayaq da ora,

Ömür bitənə kimi yollanasıyam.

Elə ki, sonuncu mənzilə çatdım,

Özüm öz içimdən tullanasıyam…

Hələ ki, günlərə ərkim də çatır,

Hələ ki, illərdən mədət umuram.

İşimə gələndə bəxtə inanıb,

Qismətdən əl çəkib, göz də yumuram…

Balaca bir it var qapımda hələ,

Zamandan yapışır, səbrimdən tutur 

Tapır ümidləri itirəndə də, 

Yorulub köksümü ötürəndə də,

Hürüb saxladığım qəzəbə, hirsə,

dönüb üzümdəki abrımdan tutur.

Bu it çoxlarından sədaqətlidir,

İndi harda var, beləsi harda?

Biri yarı yolda qoyarsa qoysun,

Lap üzümə dursun, lap olsam darda,

Bu it əvvəl-axır, yetər dadıma,

Yenə də qoruyar, qoruyar orda…

Mənim kimim varki, mənim nəyim var?

Bircə yuxum vardı, o da qaçıbdı

Bəlkə də yatmışam, doymamışam heç

Nə bilim, bəlkə də yuxum acıbdı?

Biraz şübhə yeyir, biraz da qorxu,

Nəsə yuxumdan da gözüm su içmir.

Ay it dayan görüm, dartma yaxamı,

Adam yuxusunu özü ki, seçmir…

 

 

XOŞUMA GƏLMİR

 

Mən axı neynirəm o sevgini ki,

Yamaqlı corabla yırtıq şərf kimi,

İsidir, amma ki, xoşuma gəlmir…

 

Hisslər oxunmursa dodaqlarında,

Alışıb yanmırsa yanaqlarında,

Sevgini eşitsəm qulaqlarımla,

Bəsimdir? Amma ki, xoşuma gəlmir…

 

Əllərim əsməsə, dilim çaşmasa,

Ürək dayanmasa, ürək coşmasa,

Neynirəm, təpədən, dağdan aşmasa,

Çox da ki, desinlər eşqin özüdür,

Özüdür, amma ki, xoşuma gəlmir…

 

 

YOXLUĞUNLA BARIŞMIŞAM

 

Yenə kağız, yenə qələm, yenə mən,

Beynimdəki qız oxuyur səhərdən;

“Nəsə…uzaq, nəsə… yaxın, nəsə… sən”…

anlamıram dilindən…

Bir yanımda xatirəndi, 

bir yanımda köhnə dərdlər…

Onlar da ki, çoxdan gəlib,

birazdan çıxıb gedərlər…

Belə hər şey yaxşıdır,

Əvvəlkitək özümü heç yormuram da,

üzmürəm də…

Yaşım daha o yaş deyil,

İncimirəm, küsmürəm də…

Nə var, nə yox alışmışam…

Həyata da qarışmışam…

Bundan sonra,

qayıtmırsan, qayıtma heç,

Ayrılıqdı, ölüm deyil,

Yoxluğunla barışmışam…

 

 

QAYIT GƏL

 

Gündüzlərim birtəhər,

Gecələr yatammıram.

Yuxum qaçır, neyləsəm,

Ardıyca çatammıram.

Yeməklərin tamı yox,

Çay da ki, yaxşı dadmır.

Nə kitab, nə musiqi,

Heç nə başımı qatmır.

Nə var, nə yox soruşdun,

Çox görünür yoxluğun,

Başqa hər şey eynidi,

Başqa sənin sağlığın…

Yalandan niyə deyim,

Aldadım ki, yaxşıyam,

Mən bu cür mövzularda,

Bilirsən ki, naşıyam.

Yazdım xəbər edim ki,

Ayrılığın müddəti

bugündən sona çatır.

Hardasansa qayıt gəl,

Daha anlamışam ki,

Günüm sənlə başlayır,

Günüm səninlə batır.

 

 

OLARSANMI GERÇƏYİM?

 

Ay fikrimdən çıxmayıb

Dilimdən heç düşməyən,

Ad verə bilmədiyim

Olan-bitən hər şeyim,

Sənə get deyəmmədim,

İndi gəl nətər deyim?

Bəlkə çətin biriyəm,

Bəlkə də biraz dərin.

Sözlərim alaçiydi,

Duyğularım kəmşirin.

Qışım şaxtalı keçər,

Yayım da ki, lap sərin.

Nolsun soyuq adamam,

Tək bu olsun dərd-sərim.

Nə varsa düzələndi,

Neynirəm, nə gərəyim?

Əsas arzum, istəyim,

Yalanı bacarmıram…

Sən bu yalan dünyada,

Olarsanmı gerçəyim?

 

 

SƏNSİZ SƏNİNLƏ

 

Ağrılarım gözəldi,

Üzülməyi sevirəm,

Sən mənə hər baxanda,

Günəşli bir havada

yarpaqların üzünə 

toxunan yağış kimi,

Qucaqlayıb eşqimi,

o can alan baxışdan

süzülməyi sevirəm…

Neçə kəlməm boğulur,

Od tutur ürəyimi,

Qürur qapır yaxamı,

Qılınc kimi sancılıb,

İncidir kürəyimi.

Ağrılarım gözəldi,

Üzülməyi sevirəm,

Elə bilmə dəliyəm,

Yalan deyil, bir də ki,

Adam belə də olur,

Ağlamıram, gülürəm.

Tək deyiləm, əzizim,

İçimdəki səninlə,

Bir ömür yaşayıram,

qocalıram, ölürəm…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı bu gün sizlərə Şeir Saatı rubrikasında Ülviyyə Qəhrəmanın şeirlərini təqdim edir.

 

 

PAYIZ, SƏNDƏN BİR RİCAM VAR

 

Payız, səndən bir ricam var, çox tələsmə...  

Qoy geciksin boranlı qar!

Vətənimin yad əllərdə hələ əsir torpaqları,

Döyüşlərdə əsgəri var, Tanrı olsun onlara yar!

                                                                  

Sən həlim ol, asta tərpən,

Leysan olub yağma birdən,

Bir az bəslə buludları ətəyində,

Üşüməsin əsgərimin əli silah tətiyində!

 

Xəsislik et, gözəl payız,

Torpağıma su qatanda...

Yüngül olsun əsgərimin çəkmələri

Zirvələrə can atanda!

 

Dumanını ahəstə çək, naxışları nəmli payız,

Vətənimin nər həsrətli dağlarına,

Hərarətin qüvvət versin

Alnı açıq zirvələrə bayraq sancan igidlərin qollarına!

 

Payız, səndən son ricam var,

Gözü yolda olanlara,

İgidlərdən xoş xəbərlər gətir nübar.

Qoy bu payız müjdə versin mərd xalqıma

Qələbədən, zəfərdən bar!

                     

 

VƏTƏN

 

Cavidlərin gülüşündə,..

Elvinlərin baxışında,..

Yatan Vətən!

Qətrə-qətrə torpağına

Damla-damla şəhid qanı

Hopan Vətən!

                                

Qəlpə-qəlpə  yaralanan,

Hissə-hissə sarıqlanan,

Zərrə-zərrə bütövlənən,

Kafirlərin caynağından

Sıyrıq-sıyıq qopan Vətən!

 

Xudayarlar  avazında

dastanlara dönən Vətən!

Elçinlərin,.. nəfəsində

Kəsik-kəsik gülən Vətən!

 

Əhvalına yarı sevinc,

yarı kədər qatan Vətən!

Dəlik-dəlik ürəyində

30 illik arzusuna çatan

Vətən!

                                       

 

... ŞƏKİLLƏR                                              

 

Soyuq bir qış gecəsi...

Açılmaz sabah kimi,

Bir balanın çöhrəsi

Dikilir şəkildəki qayğılı baxışlara,

Düyünlənmiş qaşlara,..

Dolaşır çox fikirlər,..

Son təsəlli şəkillər...    

                  

İslanır çərçivəsi ananın baxışında,

Tumarlanır şüşəsi əlinin qırışında...

Kədər havasında, dərd yağışında,

Həsrətlə yuyunub, qəmlə quryub,

Ata fəryadını duyan şəkillər,

Danışan şəkillər, dinən şəkillər.

                                    

Tənha səssiz gecələrdə

Ürəklərin üstə qonan,

Öpüləndə göz yaşları

Çatlaq dodaqlara dolan,

Gözlərdə sevgisi, üzdə gülüşü,

Buz kimi soyuyub solan şəkillər,

İsti qucaqlarda donan şəkillər.

                         

Səssizcə bizdən danışan...

Gah küsüb, gah da barışan...

Yalan üzlərdə sayrışan,

Saxta Vətən “sevgi”sinə

Daşlardan qəzəblə baxan şəkillər,

Vüqarlı şəkillər, təmiz şəkillər,

Oxşanan şəkillər, əziz şəkillər.

 

 

BU QAR SƏNƏ BƏNZƏYİR...

 

Bu qar sənə bənzəyir –

Baxsam, parlaq,

Ağappaq, təmiz ...

Gözlərimi qamaşdırıb

Büllurunu yandıracaq.

Yumsam gözlərimi,

bəbəklərimdə

kölgən qalacaq.

 

Bu qar sənə bənzəyir –

Tənha, kimsəsiz...

Toxunsam, yumşaq,

Barmaq uclarımda əriyib                                      

Ovuclarımdan axacaq.                                      

Öpsəm isti dodağımı,                                      

Soyuqluğu donduracaq.                                      

 

Bu qar sənə bənzəyir –                                      

Cığırsız, izsiz...                                      

Bir addım atsam,                                      

Dərin bir çökək                                      

Varlığında iz qoyacaq.                                       

Qalsam, ruhum soyuyacaq,                                      

Getsən, yerimi yad bir ləpir dolduracaq!

 

                                      

PAYIZ QADIN

               

Ruhu bahar, cismi

Payız fəsli qadın.                                   

Özü tənha, ətrafı                                  

Hər kəsli qadın.                                  

Gündüz günəş, gecələrə                                  

Sazaq qadın                                  

Bir az isti, bir az soyuq                                   

Yasaq qadın                                  

Xəbərin var?                                  

Hər gün ömür ağacından                                  

Qızıl sarı yarpaq düşür...                                  

Ürək qızıl, əlləri bərk                                  

Dəmir qadın,                                  

Tənhalığa hənir qadın,                                   

Qəlbi kövrək, gözü nəmli                                  

Naxış  qadın,                                   

Kəlmələri susuz qəlbə                                  

Yağış qadın,

Xəbərin var?                                  

Hər gün bir ağ çiçək                                  

açır saçlarında...                                  

Hər çiçəyin öz dərdi var,                                  

Xəbərin var?                                  

 

         

*QIŞ MƏKTUBU*

   

Salam,                                     

Yaz həvəsli,                                    

Yay diləyiylə                                     

Payız həyatıma qış gətirənim!                                    

Darıxmır ürəyin                                    

Baxıb çardaqdakı cüt  göyərçinə?                                    

Üşümür əllərin  öz əllərində?                                     

Dikilmir baxışlar                                    

Ağ tavanında                                    

Su damıb saldığı böyük ləkəyə?                                    

Bu gün də arzunu küləyə söylə,                                     

Külək pıçıldasın qar dənəsinə,                                    

Uçsun boz şəhərin səmalarında,                                    

Axtarsın mən olan ünvanı tapsın,                                    

Toxunsun evimin pəncərəsinə,                                    

Əriyən dənəsi arzunu yazsın!..

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)                                   

                                  

 

             

 

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Adı dillərdə gəzən el şairi yalnız keçmişdə olubdur, günümüzdə isə tək bir belə şəxsin adını çəkə bilərik, Bəhmən Vətənoğlunun.

 

Bəhmən Vətənoğlu 1932-ci il dekabrın 31-də Kəlbəcər rayonunun Seyidlər kəndində dünyaya gəlib. Burada kənd orta məktəbini bitirdikdən sonra kolxozda çalışıb, kənd kitabxanasında müdir olub. Azərbaycan Dövlət Universitetinin tarix fakültəsində (qiyabi) təhsilini davam etdirib. Təyinatla Kəlbəcər rayonunun Lev kənd orta məktəbinə müəllim göndərilib. Seyidlər kənd orta məktəbində direktor olub. Qarabağ münaqişəsi dövründə ailəlikcə Gəncəyə köçüb orada məskunlaşıblar. Bir müddət Kəlbəcər təhsil şöbəsinin metodisti işləyib.

 

Bədii yaradıcılığa orta məktəbdə oxuyarkən başlayıb. İlk mətbu şeri "Dəyişməmişəm" 1958-ci ildə Kəlbəcər rayon qəzetində ("Yeni həyat uğrunda") dərc olunub. Respublika mətbuatında vaxtaşırı çıxış edib. 1998-ci ildən AYB-nin üzvü olub. "Haqqa qardaş yaranmışam" (1985), "Allahsız dünya" (1992) "Vətən bizi bağışlamaz" (1995), "Qaldı ürəyimdə dağı dağların" (1997) şeir topluları nəşr olunub.

Bəhmən Vətənoqlu 2004-cu il sentiyabrın 30-da beyninə qan sızaraq vəfat edib. Gəncə şəhərində qələm dostları Qəmkeş Allahverdi, Sücaət uyuyan məzarlıqda torpaqa tapşırılıb.

 

Kitabları

1. "Haqqa qardaş yaranmışam"

2. "Allahsız dünya"

3. "Vətən bizi bağışlamaz"

4. "Qaldı ürəyimdə dağı dağların"

5. "Nə yaman aldatdın Bəhməni, dünya"

6. Bir ömürün bir ili

7. İnsanam insana yazığım gəlir

8. Allahsız dünyaya gül vətənoğlu

9. Ömrün yetmişindən yüzünə doğru

 

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)