“Ulduz” jurnalının iyul-avqust sayı  dərc edilib. “Yeni nəsil: tənqid+” adlı yeni layihə “Ulduz” jurnalı ilə C.Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasının birgə əməkdaşlığı sayəsində ərsəyə gəlib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına “Ulduz!dan verilən məlumata görə, jurnal Qismət Rüstəmovun tərcüməsində Adam Kirşin “Qlobal roman: XXI əsrdə dünyanı yazmaq”  məqaləsi ilə açılır.

“Tənqid” bölümü Ramil Əhmədin “Xatırlamanın və unutmağın səsi”,  Ülvi Babasoyun “Ədəbi tənqidin susmaq formaları”, Qismət Rüstəmovun “Qar Tanrısının qeydiyyatı haradır?”,  Tomas Eliotun “Tənqidin hədləri”  yazılarını təqdim edir.

“Şeir vaxtı”nda Alik Əlioğlu, Feyziyyə, Rəbiqə Nazimqızı, Şəhriyar Del Gerani,  Günel Şamilqızı, Anar Amin, Elçin Səlimlidir.

“Nəsr”də “Həmin işıqlı günlər” hekayəsi ilə Cavid Zeynallı, “Pələng” hekayəsi ilə Ülviyyə Heydərovadır.

“Tərcümə saatı”nda Seyfəddin Hüseynli Andrey Volosun “Çulışman”  əsərini  təqdim edir.

“Dərgidə kitab”da “Bir daha himnimiz haqqında” (1-ci yazı) yazısıyla Kamil Şahverdidir.

“Dərgidə sərgi”nin qonağı  Naqiyə Rzayevadır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının redaktoru

Tarixən formalaşmış, özünəxas mədəniyyətə, dilə və mənəvi birlik duyğusuna malik, eləcə də, iqtisadi-siyasi birlik nümayiş etdirən sabit insan toplumuna ulus deyirik. Deyirik, bu toplum öz varlığını həm fərdlər səviyyəsində qavrayır, həm də onu qorumağa və gələcəyə daşımağa çalışır - yəni dövlətçilik bilinci var.

Hər bir ulusun daha çox üstünlük verdiyi yaxud öncül mövqe qazanmış bir hadisə, kateqoriya ilə özəlliklə fərqləndiyini görə bilərik. Bəzilərində bu, ərazi (coğrafiya), digərlərində tarix (irs), bir başqasında isə iqtisadiyyatdır. Bizim üçün dil və dövlətçilik daha üst qatda dayanır.

Dilimiz – danışmaqla yanaşı, var olmaq, milli yaddaşı daşımaq, mədəni kimliyi ifadə etmək, habelə müstəqil dövlətçilik bilincini üfüqötəsinə yüksəltmək üçündür. Bu dili qorumaq, yaşatmaq – sözlüyə yiyə durmaqla birgə, vicdana, ulusun sorumluluğuna yazılmış borc kimi də qavranıla bilər.

Dünənki tarix - 1 Avqust – Azərbaycan Əlifbası və Dili Günü – bir təqvim faktı olmağın yanında, bir ulusun yazılı əhdidir - desək, yerinə düşər.

Yaxşı, bəs əlifba dəyişəndə yalnız əlifbamı dəyişmiş olur? Bəs heç dəyişməyən nə olur?..

Tariximizin acılı-şirinli dönüşlərinə baxaq: ərəb qrafikalı əlifbadan latın qrafikasına, ordan kiril və yenidən latın qrafikalı əlifbaya keçmiş bulunuruq…

Hər biri – bir çağın ideoloji hökmü, amma dilimiz – millətin hökmü olub. Onu da unutmayaq: bizim öz doğma əlifbamız, yazımız-yazılağımız olub - Orhun-Yenisey abidələri bütün inkarçılara, köksüzlərə və özünü lələhüy durumdaymış kimi hiss edənlərə daş kimi sərt, yaddaş kimi isti cavabdır. Kimsə bizi sanki yazıya ərəb əlifbasıyla başlamışıq kimi göstərməyə qalxışmasın.

Latın qrafikalı əlifbaya qayıdışımız texniki məzmunla birgə, mənəvi qayıdış idi. Son illər latın əlifbasının bizim Turan əlifbasından – Orhun-Yenisey əlifbası kimi tanıdığımız yazılaqdan törədiyinə dair fikirlər yayılır. Bunun yalnız qulağa deyil, elmə, tarixə də xoş gələcəyinə inanıram.

“Dildən bir qavramın itməsi, mədəniyyətdən bir layın itməsi deməkdir” (Mehmet Niyazi). – Təqribən 25 il öncə Rumıniyada tanışdığım bu fikri sadə bir aforizm kimi yox, bir növ dövlətçilik fəlsəfəsi, öz mədəniyyətinə yiyə durmaq aktı kimi oxumuşam.

Bəli, dövlət dili – sadəcə mətnlərə yazılmır.

O:

– ana laylasında,

– aşığın sazında,

– uşaq oyuncağında,

– məktəb lövhəsində,

– səfirin çıxışında,

– vətəndaşın müraciətində,

– hətta… ondan ötələrdə – örnəyi, Şuşa dağlarına dırmaşan və zirvədəki Mədəniyyət paytaxtını ağır silahlarsız azad edən əsgərin sarsılmaz iradəsindədir.

Bir akademik münasibətdə deyildiyi kimi:

“Dil – mədəni,əxlaqi, dini, estetik normaların saxlanması və gələcək nəsillərə ötürülməsində aparıcı və əsas vasitədir”.

Şuşada, Xankəndidə,  Xocalıda dalğalanan qutsal bayrağımız həm də dilimizin, mədəniyyətimizin, ümid və inamımızın Zəfər bayrağıdır. Biz Dəmir Yumruqla yeni gerçəklik yaratmış, bölgəmizə yeni dönəm gətirmişik. Yeni dönəm – yeni sorumluluq deməkdir.

Ümumən dünya dəyişir. Süni intellekt, maşın çevirməçiliyi, sosial media – həm dilin imkanlarını genişləndirir, amma həm də onu çökdürmə yoluna girir. Dili qorusaq dil özü qoruyuculuğunu bütün əməli çalışma sahələri üzrə göstərəcək. Burada, qoruma və qorunma qarşılıqlıdır.

Əgər biz öz gəncimizə ana dilində təfəkkür etməyi öyrətməsək – dilimiz təkcə “danışıq” dili olaraq qalacaq; amma dilimiz düşüncə dilidir – Dədə Qorquddan Həsənoğluna, Füzulidən Vaqifə, Əli bəy Hüseynzadədən günümüzün fədakar dilçilərinə qədər bu dil bilinc, yaddaş, irs daşımış ulu dildir. Dilimizin yolu, coğrafiyası zaman-zaman genişlənincə – qarmaşıq dönəmlərdə qılıncımızla birgə yeni ünvanlar qazanınca, istər-istəməz qaynayıb-qarışdığı, hətta fəthlərdən “arxayın düşdüyü” olub; o üzdən gərəksiz “anlaşma”, ziyanlı “güzəşt”lərə də gedib bu dil…

Gündoğardan Günbatara, Güneydən Quzeyə atbelində ildırım kimi qoşan ordularımızdakı igidlərin törəmələri bu gün cənub, cənubi, şimal, şimali deyir. Ehtiyac varmı?.. Əsla, yox!

Yaxud, gül kimi “uğur”, “başarı” varsa, (deyincə, az qala çənəmizin çüyü çıxacaq) “müvəffəqiyyət” “nailiyyət”, “öncə” varkən “əvvəl”, “birincisi” varkən, “əvvalə”, “özkeçmiş” varsa, “tərcümeyi-hal”, “avtobioqrafiya, “CV” neyçün?.. - Bax, bu, sadə örnəklərdən də göründüyü kimi, dilimizin arınıb-durulması, gərəksiz yad sözlərdən silkinməsi gərəkdir, gərəkdir, gərəkdir!

Ayrıca, bugünkü gənc bilinc “bratan”, “qaqulya”, “bro”, “inşallah+like”, “okey” arasında itirilməməlidir. Dilimizin saflığı, sadəliyi və zənginliyi – onun yaşamaq strategiyası, bizim isə var olmaq tərzimizdir.

Sosial media şivəsi, küçə dialekti, korporativ dil – heç biri dövlətin, ulusun dili ola bilməz.

Əgər ortaq türk mədəniyyəti deyiriksə, öncə ortaq əlifba, dilin ortaqlaşma imkanı, sonra ortaq fikir və ortaq gələcəklə bağlı işlərimiz gəlməlidir.

Azərbaycanın 24 il öncə aldığı tarixi qərarı Türküstanlı qardaş dövlətlər - Qazaxıstan, Özbəkistan da atmalı, paralel əlifbadan biranlamlı şəkildə qurtulmalı, kiril qrafikalı əlifbaya əlvida deməlidir. Qırğız qardaşlarımız yubanmadan latın qrafikalı əlifbaya keçməlidir. Ötən il razılaşdırılmış ortaq türk əlifbası uyğun ortamda tətbiqata keçməlidir. Ortaq dil üçün söz alış-verişi mühiti gücləndirilməlidir - KİV-lər, universitetlər, eləcə də, ortaq kino çəkimləri, birgə tamaşa hazırlanımları və s. bu işdə böyük önəm daşımaqdadır. Hətta, ayrı qrafika, xeyli fərqli dil ortamı belə bizi ortaq amal uğrunda çalışmaqdan geri çəkməməlidir. Ortaq gələcəyə doğru irəliləmək özü öz əlifbasını, dilini və hər şeyini doğurmaq kimi bir ruhi gücə sahibdir. Niyyət (ondan irəli amal) – işin yarısıdır – deyiblər.

Kim deyibsə, çox yaxşı deyib: “Dil – bayraq kimidir – açanda görünür, dalğalananda yaşanır”...

Dil bayrağımız, dövlət bayrağımız uca olsun!

Dilimiz də, dövlətimiz də çox zavallar görüb - daha zaval görməsinlər!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

-Kino, ya teatr?

-Hər ikisi

-Keçmiş, ya gələcək?

-Zamanın hər anı

-Ürək, ya beyin?

-Bunlar ayrılmazdır

-Dəniz, ya dağ?

-Yer kürəsi

-Futbol, ya şahmat?

-Həm fiziki, həm də zehni idman

-Fellini, ya Bunuel?

-Rasim Ocaqovu da unutmayın!

-Birlikdə, yoxsa tənha?

-Təklik, tənhalıq mənim həyat obrazımdır,

İnsan tək gəlir bu həyata, tək də gedir.

                                     Fəxrəddin Manafovla blits intervüdən

Bu gün Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Fəxrəddin Manafovun doğum günüdür.

O, 2 avqust 1955-ci ildə Xankəndidə çoxuşaqlı ailədə anadan olub. Bir müddət sonra isə ailə Bakıya köçüb. Uşaqlıqdan futbola böyük marağı olub. Çox yaxşı futbol oynayıb. Hətta yaxın adamlar, ailə üzvləri onun gələcəkdə futbolçu olacağını düşünüblər. 16 yaşı olarkən, 1971-ci ildə A.M.Şərifzadə adına Aktyor evində  kinomexanik kimi işə düzələn Fəxrəddin bir müddət sonra Almaniyaya hərbi xidmətə yola düşüb.

Hərbi xidmətdən qayıdıb sənədlərini M.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutuna verib və 1975-1980-ci illərdə orada ali təhsil alıb. Tələbəlik illərində, 1976-1978-ci illərdə Tədris teatrında aktyor kimi fəaliyyət göstərib. 1980-ci ildə ali təhsilini başa vurub aktyorlar evindəki fəaliyyətini davam etdirib. Orada rejissor Vaqif İbrahimoğlu ilə tanış olan F.Manafov bir müddət sonra Vaqif İbrahimoğlunun quruluşunda “Ac həriflər” tamaşasında səhnəyə çıxır. Aktyor müsahibələrinin birində həmin illəri belə xatırlayır:

“İlk dəfə aktyor evinin foyesində səhnəyə çıxanda o dövrün böyük sənətkarları Mehdi Məmmədov, Şəmsi Bədəlbəylini orda gördüm. Onların hamısı bilirdi ki, mən orda işləyirəm. Ancaq birdən-birə Vaqifin quruluşunda hazırlanan “Ac həriflər” tamaşasında səhnəyə çıxdım. Orda bir neçə sözü olan rol ifa edirdim. Yadımda deyil, ya Mehdi müəllim, ya da Şəmsi müəllim dedi ki, Fəxrəddinə deyin, səhnədən çıxsın, tamaşa gedir. Onda ətrafdakılar onlara dedilər ki, o da tamaşada iştirak edir. Vaqif məni səhnəyə belə gətirdi”

Bir müddət sonra Fəxrəddin Manafov Vaqif İbrahimoğlunun yaratdığı "Yuğ" teatrında aktyor kimi fəaliyyət göstərməyə başlayıb. Beləliklə, 1989-1993-cü illərdə "Yuğ" Dövlət teatrında aktyor işləyib. Ona ən çox uğur gətirən teatrda hazırlanan “Şəhriyar” tamaşasında ifa etdiyi Məhəmmədhüseyn Şəhriyar rolu olub. O vaxt İran səfiri həmin tamaşaya baxandan sonra deyib: “Fəxrəddin eyni ilə Şəhriyarın cavanlığıdır”.

1977-ci ildən bu günədək Cəfər Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında aktyor kimi filmlərə çəkilir. "Evləri köndələn yar", "İşgüzar səfər", "Park", "Şeytan göz qabağında", "Ölsəm bağışla", "Təhminə", "Otel otağı", "Dronqo", "Qraf Krestovski", "Əlvida, cənub şəhəri", "Hökmdarın taleyi", "Sübhün səfiri", "Mahmud və Məryəm" kimi ekran işlərində iştirak edib. Aktyora ən böyük uğuru isə, “Ölsəm bağışla” və “Təhminə” filmlərindəki rolları gətirib.

Fəxrəddin Manafov gənclik illərində Tədris teatrında işləyən vaxt Vahidə adlı xanımla tanış olub. Vahidə xanım da həmin teatrda aktrisa kimi fəaliyyət göstərib. Sonradan məşhur diktora çevrilən Vahidə xanımla Fəxrəddin Manafov ailə həyatı qurublar. Onların heç bir zaman övladı olmayıb. Vahidə xanım dəfələrlə aktyora başqa qadınla evlənməyi təklif etsə də, Xalq artisti xanımının bu istəyini qətiyyətlə rədd edib. Bir-birlərinə böyük məhəbbəti olan cütlüyün bu sevgisi illərlə davam edib. Fəxrəddin Manafov xanımı haqqında müsahibələrinin birində deyib:

“Hər bir insanın bir neçə örtülü qapısı olur. Mənim bircə qapım var ki, o qapı Vahidəyə açılır. O qapını açıb nə istədiyimi deyə bilərəm. Təsəvvür et ki, qaranlıq bir guşədir, mən sadəcə başımı o guşəyə salıb bütün ağrımı, sevincimi, sirrimi, arzularımı həmin qaranlığa deyə bilirəm. Hərçənd ki, Vahidə onların hamısını bilir. Mən insani tərəfdən çox peşmanlıq çəkmişəm. Yəni elə şeylər vardı ki, eləməməliydim. Etmişəm, amma mövqeyim düz idi. Düzdür, Vahidə mənə deyir ki, sən düz etmisən, hətta insan kimi də, dost kimi də doğru etmisən. Amma mənim elədiyim bu günə kimi məni ağrıdır. Vahidə mənim sirli ensiklopediyam, kitabımdı. Onun haqqında həyatım, sevdiyim insan sözlərini demirəm. Bunu demək artıqdı. Çünki bunlar onsuz da belədi. O, çox böyük qadındı. Mənə çox böyük köməyi dəyib”

3 mart, 2021-ci ildə aktyorun həyat yoldaşı Vahidə Manafova uzun sürən xəstəlikdən sonra dünyasını dəyişib. Bu itki Xalq artisti üçün ağır olub. O, müsahibələrinin birində deyib:

“Mənim ən yaxınım, böyük ağrı ilə deyirəm ki, dünyasını dəyişdi. Bu, həyat yoldaşım Vahidə xanım idi. Mən hər gün səhər gözümü açanda da, gecə yuxuda da, yatmazdan qabaq da bu ağrını yaşayıram. Fikirləşirəm ki, artıq qəribə bir ömür başlayıb həyatımda... Mən hətta ən yaxınlarıma, anama və atama belə demədiklərimi Vahidəyə deyirdim. Amma artıq bu gün bunları deyə biləcək kimsəm yoxdur”.

Filmoqrafiya

- Arzunu yarat

- Üzeyir ömrü

- Qaladan tapılan mücrü

- Qocalar, qocalar...

- Ömrün yolları

- Gəmi saatının sirri

- Köhnə bərə

- Tənha narın nağılı

- Əlvida, yaşıl yay

- İşarəni dənizdən gözləyin

- Qəm pəncərəsi

- Şəhərli biçinçilər

- Özgə ömür

- Meyl

- Doğma sahillər

- Son səhnə

- Birlikdə

- Azərbaycan Atabəyləri

- Təxribat

- Gecə qatarında qətl

- Qətldən yeddi gün sonra

-Təhminə

Fəxrəddin Manafov Azərbaycan SSR-nin əməkdar artisti, Azərbaycanın xalq artisti fəxri adlarına layiq görülub. 2006-cı ildən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsüdür. 2025-ci ildə TÜRKSOY-un "Türk dünyasının ən yaxşı teatr aktyoru" nominasiyası üzrə mükafatına layiq görülüb. 2 may 2025-ci il tarixində Fəxrəddin Manafov Azərbaycan Respublikasının Kino Agentliyinin Müşahidə Şurasına üzv təyin edilib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Tələbə yaradıcılığı rubrikasında bu gün sizlərə yaradıcılığını təqdim edən Həqiqət Əsgərovadır. O, Naxçıvan Dövlət Universitetinin Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimliyi ixtisası üzrə III kurs tələbəsi, “NDU Gənc Yazarlar və Ədəbiyyatşünaslar Klubu”nun üzvüdür.

Dil bir millətin ruhudur. Dil susarsa, millət lal qalar.

Azərbaycan xalqının minillərlə keçdiyi tarixi yolun ən etibarlı daşıyıcısı, mənəvi varlığımızın daimi keşikçisi ana dilimizdir. Bu gün Azərbaycan dili nəinki ölkəmizin rəsmi dövlət dilidir, eyni zamanda dünya azərbaycanlılarını birləşdirən qəlb tellərindən biridir.

 Ərəb işğalı dövründən başlayan və tariximizin sətirlərinə kölgə kimi düşən əlifba dəyişiklikləri, təkcə yazı texnikası deyil, milli yaddaşın, mədəniyyətin və kimliyin üzərində aparılan dərin izlər buraxan dəyişmələr idi. Hər bir əlifba keçidi ilə xalq bir az da öz keçmişindən uzaqlaşır, yeni bir kimlik axtarışına çıxırdı... Bu tarixi dəyişikliklərdən sonra, nəhayət, 1991-ci il – müstəqilliyimizin bərpası ilə tariximizdə ən mühüm dönüş nöqtələrindən biri yaşandı. Azərbaycan yazı və kimlik sahəsində də öz istiqlalını bəyan etdi – latın qrafikasına dönüş baş verdi. Bu, təkcə texniki deyil, ideoloji və mənəvi bir qələbə idi. Qələmimiz azad oldu, sözümüz milliləşdi, yazımız tariximizlə barışdı.

Çünki əlifbamız yalnız hərf düzümü deyil – xalqın ruhudur.

Və o ruh artıq öz evinə – ana dilinə, azad düşüncəyə qayıdıb.

  Ulu Öndər Heydər Əliyevin 2001-ci il 9 avqust tarixli fərmanı ilə 1 avqust – Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü kimi təsis edildi. Bu qərar təkcə texniki bir dəyişiklik deyildi. Bu, milli mənlik şüurunun, dövlətçilik düşüncəsinin və dil müstəqilliyimizin təntənəsi idi. O gündən bəri hər il 1 avqustda təkcə əlifbamızı deyil, ana dilimizi, kimliyimizi və tariximizi də yad edirik. Bu gün bizə bir daha xatırladır ki, milli varlığımızın əsas sütunlarından biri də məhz dilimizdir.

Əlifba  dilin qapısı, dil isə xalqın ürəyidir. 

 Əlifba dəyişiklikləri tariximizə müxtəlif izlər buraxsa da, Azərbaycan dili öz bütövlüyünü qorumuş, xalqın düşüncə tərzini yaşatmışdır. Bu dildə dastanlar yaranıb, bu dil şəhid analarının ahına çevrilib, bu dil muğamda süzülüb, bayatılarda köklənib.

 Əlifba bizim yazılı yaddaşımızdır. Onun vasitəsilə fikirlər tarixə çevrilir, yazılı mədəniyyət var olur. Hər bir hərf bir mədəniyyət daşıyıcısıdır, bir fikir işarəsidir. Onu dəyişmək bir sətirdə sadələşə bilər, amma bütöv bir nəsilin öyrənmə tərzinə və milli yaddaşına təsir edir.

 Ulu öndər Heydər Əliyev demişdir:

“Ana dilimizi hər bir azərbaycanlı bilməli, onu sevməli və qoruyub saxlamalıdır.”

 Bu fikir sadəcə çağırış deyil, həm də milli məsuliyyət daşıyan bir amal kimi nəsildən-nəslə ötürülməlidir.

 Bu dil Şəhriyarın "Ana dili" şeirində göz yaşına dönür, Sabirin satirasında alova çevrilir, Vaqifin qoşmasında səhnəyə çıxır. Bu dil təkcə ünsiyyət vasitəsi deyil, bir mədəniyyətin daşıyıcısıdır.

 Azərbaycan dili zəngin tarixi və ədəbi irsi ilə seçilən bir dildir. Dədə Qorquddan, Nizamidən, Xətai və Sabirdən süzülüb bu günlərə gələn dilimiz, bu gün də müstəqil dövlətin rəsmi dili kimi səslənir. Bu dil xalqımızın düşüncəsini, ruhunu, iradəsini ifadə edir.Bu gün dilimizdə danışmaqla yanaşı, ona sahib çıxmaq, onu saflığı ilə qorumaq və təhriflərdən uzaq tutmaq hər bir vətəndaşın borcudur. Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə bu barədə belə yazır:

Bu dil tanıtmış bizə bu dünyada hər şeyi,

Bu dil əcdadımızın bizə qoyub getdiyi

Ən qiymətli mirasdır, onu gözlərimiz tək

Qoruyub, nəsillərə biz də hədiyyə verək!

Ey öz doğma dilində danışmağı ar bilən fasonlu ədabazlar,

Qəlbinizi oxşamır qoşmalar, telli sazlar.

Bunlar qoy mənim olsun,

Ancaq Vətən çörəyi,

Sizlərə qənim olsun!

Unutmayaq bu dildə:

Şəhidin son duası səslənir,

Qəhrəmanın andı ucalır,

Uşağın ilk "ana" sözü doğulur.

Bu dili qorumaq – Vətəni qorumaqdır.

Bu əlifbanı yaşatmaq – yaddaşı yaşatmaqdır.

Təsadüfi deyil ki, hər il 1 Avqust – Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Gününü qeyd edəndə biz həm də Azərbaycan milli mətbuatının təməl daşının – “Əkinçi” qəzetinin – yaranmasını xatırlayırıq.

Bildiyimiz kimi bu il Azərbaycan mətbuatının yaranmasının 150 illiyidir. 1875-ci ildə Həsən bəy Zərdabinin təşəbbüsü ilə nəşrə başlayan “Əkinçi” yalnız bir qəzet deyil, dilin, xalq maarifinin, milli düşüncənin tribunasına çevrildi.

“Əkinçi” – təkcə qəzet deyil, milli oyanış idi

Bu qəzet ana dilində nəşr olunan ilk mətbu orqan idi. Onun səhifələrində ilk dəfə olaraq xalqın gündəlik həyatından, kəndlinin, müəllimin, tələbənin dərdindən, cəmiyyətin problemlərindən ana dilində, xalqın öz dili ilə danışıldı. Bu qəzet:

Dilimizin mətbu mədəniyyətinin əsasını qoydu, yeni yazı üslubunu formalaşdırdı, maarifçi düşüncəni yayan ilk vasitəyə çevrildi.

Bu, sadəcə mətbuat deyildi – xalqın səsi, sözün işığı idi.

Əgər 1875-ci ildə Həsən bəy ana dilində mətbuatın əsasını qoyduysa, 2001-ci ildə Ulu Öndər dilin hüquqi və siyasi yüksəlişini təmin etdi.Tarixin yaddaşında elə günlər var ki, sadəcə təqvimdə deyil, xalqın taleyində, düşüncəsində və ruhunda iz buraxır. Məhz belə günlərdən biri də 1 Avqustdur – Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü. Bu tarix yalnız bir dil bayramı deyil, millətin öz sözünə, kimliyinə və yazı mədəniyyətinə sahib çıxmasının təntənəsidir.

Dil xalqın ruhudur. O danışmadıqca xalq susar, o inkişaf etmədikcə millət dayanır. Azərbaycan dili əsrlər boyu qadağalara, dəyişikliklərə və yad təsirlərə baxmayaraq, öz saflığını və gücünü qorumağı bacaran nadir dillərdəndir. Bu dil nəinki gündəlik ünsiyyət vasitəsidir, həm də ədəbi, siyasi və ideoloji mübarizə aləti olmuşdur.

Bu gün biz fəxrlə deyə bilirik ki, Azərbaycan dili – Azərbaycan dövlətinin rəsmi dilidir. Bu status təkcə konstitusion bir qərar deyil, bir xalqın öz dilinə verdiyi dəyərin, sevgisinin və iradəsinin göstəricisidir. Ulu öndər Heydər Əliyevin 2001-ci il fərmanı ilə 1 Avqust tarixi həm də latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının dövlət səviyyəsində təsdiqləndiyi gün kimi tarixə düşdü. Bu fərmanla biz sadəcə yeni bir yazı sisteminə keçmədik, öz köklərimizə, tarixi yaddaşımıza və türk dünyasına bir addım daha yaxınlaşdıq.

Əgər “Əkinçi” ana dili vasitəsilə xalqla mətbuat arasında körpü saldısa, bu gün Azərbaycan mətbuatı da həmin körpünü rəqəmsal dövrün çağırışları fonunda möhkəmləndirməli, dilin saflığını və əlifbanın düzgünlüyünü qorumağa xidmət etməlidir. Mətbuat yalnız informasiya vasitəsi deyil, dilin tərbiyəçisidir. Bu səbəbdən jurnalistlər, yazıçılar və ziyalılar dil qarşısında məsuliyyətli keşikçi rolunu oynamalıdırlar.

Unutmayaq:

Əlifbamız – yazılı yaddaşımız, dilimiz – kimliyimizin əsası, mətbuatımız – bu səsi dünyaya çatdıran güzgüdür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ələmdarı Abşeronda məmə yeyəndən pəpə deyənə qədər hər kəs Qəssab Ələmdar kimi tanıyır. Oğlu Ələmşah isə 11-cidə əla qiymətlərlə oxuyur, ingilis dilini və kompüteri əla bilir, üstəlik, tez-tez yaxşı ideyalar irəli sürür deyə ona da Kreativ Ələmşah deyirlər.

Əlqərəz, Qəssab Ələmdar bələdiyyədən qanun-kamalla rüsumunu ödəyib yer alaraq bir qəssab dükanı ərsəyə gətirir. Açılış gününə də oğlu kreativ bir ideya irəli sürür:

-Ata, ət dükanımızı tanıtmaq üçün gəl açılışa kreativ bir aksiya keçirək. Kimin adında ət sonluğu varsa ona bir kilo ət hədiyyə edək. Kəndimizdə uzağı 7-8 belə adam ola, ya olmaya. 7-8 kilo ətin ziyanı bir şey deyil. Amma əvəzində bu aksiya sosial mediada gündəm olacaq və ət dükanımız məşhurlaşacaq, müştərilər axınla gələcəklər. Sən də zümzümə edəcəksən ki, “əti bizdən alın, razı qalın”.

Ələmdar əlbəəl ağıllı oğluyla razılaşır və açılışa bir gün qalmış oğul öz facebook hesabında belə bir elan verir:

“Yeni açılan “Ələmdar ənd Ələmşah kompani” ət məhsullarının satışı şirkəti açılışa özəl bir aksiya keçirir: Kimin adında ƏT sonluğu varsa, ona 1 kiloqram ət hədiyyə olunur”.

Açılışa üç iri dana kəsən Ələmdar və oğlu, ailənin digər üzvləri lenti kəsib, şarları partladıb qonaq-qaranı, alıcıları qarşılamağa başlayırlar.

Bu dəm şəxsiyyət vəsiqəsini təqdim edərək 1 kilo ət payını götürən ƏT-lər də yavaş-yavaş sıra əmələ gətirməyə başlayırlar.

Kişilərdən:

ƏdalƏT

RüfƏT

MərifƏT

DəyanƏT

SurƏT

CövdƏT

DamƏT

RasƏT

FirqƏT

MədƏT

MəhəbbƏT

TəlƏT

SücaƏT...

Qadınlardan:

LətafƏT

ŞəfaqƏT

MəlahƏT

SədaqƏT

SəltənƏT

MətanƏT

AfƏT

KifayƏT...

Hər adda da 2-3 nəfər. Sən demə, qonşu kəndlərə də hay düşüb, bütün ƏT-lər dükana axışırmış. Ələmdar bu axını görüb narazı-narazı oğluna baxır. Oğlu da günahkarcasına çiyinlərini çəkir.

Az keçmiş başı çalmalı 2 ərəb gəlir, Osman ibn Qalib bin CurƏT, Xalifi ibn Öməri bin AyƏT də ətlərini götürüb gedirlər, iranlı Ağayi MöhübbƏT də ət payını gəlib aparır, nigeriyalı qaradərili Usman Connatla bir xeyli söz güləşdirməli olurlar, axırda əcnəbi sübut edir ki, Nigeriyanın Urtu tayfasında adlar at sonluğu ilə yazılsa da ət sonluğu ilə tələffüz edilir.

Biçarə zənciyə 1 kilo da yox, cəmi 645 qram ət çatır. 355 əskik gələn qramı da sabah çatdıracaqlarına söz verərək ata və bala 542 kilo havayı ət paylayıb təqribən 8 min manat ziyana düşməkliyin acısı ilə dükanı bağlayıb evə yollanırlar.

Gecə ilan vuran yatır, Ələmdar yata bilmir. ƏT-lərin daha qurtardığına əminliklə səhəri gün bankdan kredit götürüb daha 2 dana almaq, əsl alver etmək düşüncəsi ilə biçarə qəssab azacıq rahatlıq tapır.

Səhər işiqlaşanda ata-bala dükana yollanırlar, dükana çathaçatda təqribən 200 nəfərin qapının ağzında durduğunu görəndə matları-kutları quruyur.

Ələmdar qorxa-qorxa soruşur:

-Qardaşlar, sizə nə lazımdır?

Panamalı, kostyumlu, qalstuklu, eynəkli bir ahıl kişi irəli çıxıb deyir:

-Ələmdar müəllim. Biz ölkənin ən perspektivli, inkişafa meyilli Vəhdət partiyasının nümayəndələriyik. Xalqla hakimiyyətin vəhdətinə çalışanlarıq. Həm ölkənin inkişaf proqramına dəstək dururuq, həm də vətəndaşların düzgün, ədalərli olmasını kontrol edirik. Partiyamızın nizamnaməsində yazılıb ki, partiyanın adı həm də hər bir iştirakçının adıdır. Partiyanın 71 min üzvündən yaxın ərazilərdə yaşayanlar – tam 269 nəfər bura gəlmişik. Qalanlarının da əmanətlərini çatdıracağıq.

Ələmdar bir şey anlamayıb key-key baxanda çoxbilmiş oğlu onu agah edir:

-Ay ata, aksiyaya görə gəliblər dayna, 71 min nəfər VəhdƏT!

Bunu eşitcək Qəssab Ələmdar gözləri kəlləsinə çıxmış halda “neçə, yetmiş bir min?” deyibən ürəyini tutur, ildırım vurmuş kimi tir-tap yerə gəlir.

Panamalı, kostyumlu, qalstuklu, eynəkli ahıl kişinin “İstehlakçını aldatmaq dəb düşüb, söz verdin, eləmədin? Biz bununla mübarizə aparırıq. Əminik ki, siz də sözünüzün üstündəsiniz” sözlərinin fonunda Kreativ Ələmşahın qışqırıq səsi ucalır:

-Təcili Tibbi Yardım çağırın!!!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

Elman Eldarğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Çox mehriban, qayğıkeş, diqqətli və təvazökar adamdır. Ömrü boyu heç kimlə mübahisə etmədən yaşaya bilir. Necə deyərlər, ürəyigeniş, səxavətli birisidir, sevincini hər kəslə bölüşməyi bacarır. Bu istiqanlılığı ona çoxlu dost bəxş edir, şöhrət gətirir, hörmət qazandırır. İnsanlarla razılıq və harmonik münasibətlər əsasında ünsiyyətdə olur. Və hər bir insanda hansısa müsbət bir xüsusiyyət görə bilir. Heç vaxt bilmədiyi işə girişmir, necə deyərlər, xoşlamadığı işlərdən imtina etməyi bacarır. Tarazlıq və balanslaşma onun üçün çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Həyatda nəyinsə həddən artıq olmasını xoşlamır. Tarazlığın, ölçünün pozuiduğu yerdə harmoniya və mütənasibliyi bərpa etməyə can atır. Ümumiyyətlə, o, müxtəlif situasiyaların öhdəsindən çox asanlıqla gəlir...

Yazıçı, ssenarist, kulturoloq, “Lider” televiziyasının keçmiş əməkdaşı Hafiz Ataxanlı onu belə xaraxterizə edir: “Onu “Lider” televiziyasının “Səda” analitik informasiya departamentindən tanıyıram. Həmişə tələsirdi, qaça-qaç, qova-qovdaydı. Bu, onun xəbəri operativ çatdırmaq vərdişindən irəli gəlirdi. Peşəsini sevirdi, işə canyanğısı vardı. Çayxanada saatlarla oturub dağı arana, aranı dağa daşıyanlardan deyildi. Bütün vaxtını və enerjisini işə sərf edirdi. Onu əsasən, üç planda görürdüm: ya əlində mikrafon “Lider”in maşınından düşüb liftə qaçır, ya bəzən heç lifti də gözləmirdi. Ya da ki, kompyüterin arxasında yazır və ya “Səda”nın montaj otağında iş başında olurdu...”

Bəli, bu dəfəki söhbətimin qəhrəmanı- jurnalist, "ARB 24" telekanalının icraçı direktoru, sosiologiya üzrə fəlsəfə doktoru Radik Arzuman oğlu İsmayılovdur. O, 9 oktyabr 1979-cu ildə Basarkeçər rayonunun Nərimanlı kəndində dünyaya gəlib. Orta təhsilini 1996-cı ildə Bakı şəhəri Suraxanı rayonundakı 278 saylı orta məktəbdə başa vuraraq, oranı fərqlənmə attestatı ilə bitirib. Elə həmin il də Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinə qəbul olunub. 1996-2000-ci illərdə bakalavr pilləsini, 2001-2003-cü illərdə isə magistratura pilləsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. 2004-2007-ci illərdə AMEA İnsan Hüquqları İnstitutunun əyani aspirantura şöbəsində təhsilini davam etdirərək, "Qloballaşma prosesində Azərbaycanın inkişafının bəzi sosioloji aspektləri" mövzusunda dissertasiya işini uğurla müdafiə edib. Sosiologiya üzrə fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsi var. "Ekstremal jurnalistika (praktik vəsait)" kitabının həmmüəlliflərindən biri, jurnalistikaya dair 2, qloballaşmaya dair 8 elmi məqalənin müəllifidir. Bir müddət “Lider” televiziyasında “Xəbərlər” xidmətinin baş redaktorunun 1-ci müavini, 2016-cı ildən “CBC” telekanalının redaktoru, “ARB 24”-də baş redaktor vəzifəsində çalışmışıb. 2020-ci ildən "ARB 24” telekanalının icraçı direktorudur. Sinəsini “Tərəqqi” medalı bəzəyir...

Hafiz Ataxanlı daha sonra deyir: “İllər sonra “ARB 24”-ə rəhbər təyin olunduğunu eşidəndə ona zəng vurdum. Doğrudur, xüsusi dostluğumuz olmamışdı, heç o illər ərzındə onunla bircə dəfə də olsun çörək də kəsməmişdim. Düşünürdüm ki, tanımaz, xatırlamaz. Əksinə oldu, görüşmək istədiyimi dilə gətirəndə bəzi vəzifə mənsublarına xas duruxmaq, boğazı arıtlamaq, səs tembrinə “öldük işləməkdən” acısı qatmaq, filan halları olmadı. Dərhal sabaha görüş təyin etdi. Demək, vəzifə onu dəyişdirə bilməyib. Mən sənədli filmlərlə bağlı layihə təklif etdim, o isə məsləhətləşim, bir şöbə yaradaq, film- reportajlar işləyək dedi. Sonradan müəyyən səbəblərdən bu iş alınmasa da, Radikin məni isti qarşılaması, bürokratiyadan uzaq olması könlümü açdı. Bəli, xəbər sahəsinə rəhbərlik etmək ağır və məsuliyyətlu işdir. Bu məsuliyyətli, fəqət, şərəfli işdə Radik İsmayılova uğurlar arzulayıram...”

Adamlara qarşı çox nəzakətlidir. Hər bir insanla qarşılıqlı əlaqə, münasibət yaratmağı bacarır. O, hər bir insanda qeyri-adi keyfiyyətlər görməkdə dünyada az-az adamlardandır desəm səmimiyyətimə inanın. Son dərəcə fiziki, intellektual və ruhi-mənəvi enerjiyə malikdir. İnsanlara qida və sevgi zəruri olduğu kimi, ona həyatın rəngarəngliyi çox vacibdir...

...İnternet əsrində tamaşaçılarını zaman-zaman itirməkdə olan televiziyalara, bu gün həmişəkindən daha çox mütəxəsisliyilə yanaşı, fərdi keyfiyyətləri də yüksək olan rəhbərlər lazımdır. Haqqında söhbət açdığım Radik İsmayılov da belə rəhbərlərdən biridir. Məhz onun sayəsində “ARB 24” televiziyası ölkənin ən çox baxılan telekanallarından birinə çevrilib. Bəli, bu telekanalda mənəviyyata xidmət edən verilişlərdən tutmuş, şou proqramlara qədər rəngarəng veriliş seçimi var...

Bakı Dövlət Universitetinin professoru, əməkdar jurnalist, Prezidentin fərdi təqaüdçüsü Qulu Məhərrəmli isə onu belə dəyərləndirir: “Radik İsmayılov çox çalışqandır, biliklidir. Həmçinin onun çox gözəl televiziya duyumu var. Ölkədə müasir televiziya menecmentini ən yaxşı bilənlərdən biridir. Belə bir peşəkarın yetişməsində bizim də rolumuz olduğuna çox sevinirəm...”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycanlı aktyor Əlixan Rəcəbovdan danışacağıq.

Məşhur hind filosoflarının mübahisəsidir:1-ci filosof deyir ki, ayın 1-də doğulan ən qabağa düşəndir, ən güclüsü, ən dirənişlisidir. Liderdir.

2-ci filosof isə deyir ki, əksinə, o, əvvəlki ayadüşə bilməyib, tənbəlliyindən, zəifliyindən geriyə itələnərək növbəti aya qalıb.

Bizə isə elə gəlir ki, ayın 1-də doğulan qəhrəmanımız məhz 1-ci filosof deyənlərdəndir.

Əlixan Rəcəbov 1991-ci ildə, avqustun 1-i Bakı şəhərində doğulub. Milli Aviasiya Akademiyasında təhsil alıb, 2012-ci ildə məzun olub. 2009-cu ildə ilk dəfə Rusiyanın Həştərxan şəhərində, "Neftçi Bakı" ŞHK-nun heyətində çempionata qatılıb. 2009-cu  ildən 2013-ilə qədər bir çox ŞHK liqalarında komandasıyla birlikdə iştirak edib.

2013-cü ildə Azərbaycan yığmasında Belarusun Minsk şəhərində 1-ci liqada oyuna qatılıb. 2014-cü ildə ANS telekanalında yayımlanan Comedy.AZ layihəsində rezidentlik edib. 2016-cı ilin dekabrında şəxsi videobloquna başladı. İlk videobloqları cəmiyyətdəki mənfi obrazlar haqqında çəkilmiş 1 dəqiqəlik videolar idi. Daha sonra bu videoformatdan çıxıb, daha keyfiyyətli və xronometraj baxımından uzun vloqlar çəkməyə başladı.

Videobloqlarıyla məşhurlaşandan sonra, 2017-ci ildə "Kəklikotu" filminin kastinqindən keçib, Qafar obrazını canlandırdı. Daha sonra, böyük şirkətlərə reklam videoçarxları çəkməyə başladı.

2018-ci ildə isə, "Ağacdələn" , "Qış Nağılı" və "Əlvida Şmidt!" filmlərində baş rollarda yer aldı. 2019-cu ilin martında İctimai TV-də yayımlanan "Şou biznesin sonu" televiziya filmində baş rolda oynadı.

Filmoqrafiya

1. Kəklikotu

2. Ağacdələn

3. Balta

4. Qış nağılı

5. Əlvida Şmidt

6. Şou-biznesin sonu

7. Sən demə

8. Zəhər tuluğu

Əlixan Rəcəbovun Youtube üçün çəkdiyi filmlər yüksək izlənməyə malikdir

- Qaqanın gündəliyi 1

- Qaqanın Gündəliyi 2

- Qaqanın Gündəliyi 3  

- Qaqli 4 — Pasledniy Söhbət

- Onun gündəliyi — 1

- Onun gündəliyi — 2

- Bakılının gündəliyi — 1

- Bakılının gündəliyi — 2 : VHS

- Bakılının gündəliyi 3 Yadigar

- Olum ya ölüm

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Azərbaycan muğamının qürurla döyündüyü qəlbində bu gün ağır bir sükut var. Sanki tarın simi qırılıb, kamançanın avazı itib… O bir sənətkar olmaqla yanaşı, muğamın nəfəsi, Qarabağın səsi, Azərbaycanın ruhu idi. Arif Babayev bu dünyadan köçsə də, onun səsi hələ uzun illər minarələrdən ucalacaq, çalınmamış qəlblərdə səslənəcək.

1 avqust 2025-ci il səhər saat altıda Arif Babayevin səsi sükuta çevrildi. Amma bu sükut adi bir səssizlik deyildi. Bu, qürurlu bir ömrün son akkordu, sənətə həsr olunmuş bir həyatın sonuncu səhnəsi idi. Böyük sənətkar getdi… Amma özü demişkən, “Arif olan nakam getməz bu dünyadan.” O da nakam getmədi.

Muğamın qibləsi sayılan Qarabağ torpağına bir daha ayaq basdı… Azad Ağdam torpağını öpdü, doğma havanı ciyərlərinə çəkdi. Sanki ruhu yerinə qayıtdı. Sanki bu dünyadakı son vəsiyyətini yerinə yetirdi – Vətənini azad görmək…

Arif Babayevin səsi artıq fiziki varlığından asılı deyil. O, muğamın özüdür. Onun ifasında “Rast” daha əzəmətli, “Segah” daha kövrək, “Şur” daha ülvi səslənirdi. O, muğamı sadəcə oxumurdu – yaşayırdı, yaşadırdı. Yetirmələri, dinləyiciləri, ona heyran olan nəsillər onun sənət məktəbindən keçdi, keçir və keçəcək. Bu məktəb heç vaxt bağlanmayacaq.

Bu gün bir millət matəmdədir, amma həm də qürurludur. Çünki Arif Babayev kimi bir sənətkarın ömrünə şahidlik etdi. Onun qoyduğu irs, muğamımızın yaddaşına həkk olunmuş nurdur.

Arif müəllim, səssizcə getdiniz, amma əbədi yaşamaq üçün…

Allah rəhmət eləsin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)