Rəqsanə Babayeva,

Beyləqan Rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, “Gənclik” Xalq Teatrının rəhbəri, yazıçı.  “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Sənət — insanın iç dünyasının səsi, cəmiyyətin aynası, zamanın yaddaşıdır. Lakin hər bir azadlıq kimi, sənət azadlığı da məsuliyyət tələb edir. Azadlığın sərhədi haradadır? Bu sual təkcə incəsənətin deyil, bütöv bir millətin mənəvi portretini müəyyənləşdirir.

Sənətkar azad olmalıdır — bu, birmənalıdır. Amma azadlıq heç vaxt başıboşluq deyil. Hər bir sənət əsəri, istər rəsm, istər film, istərsə də tamaşa — insan ruhuna toxunur. Ruh isə məsuliyyət tələb edir. Çünki sənət sadəcə gözəllik deyil, həm də dəyərlərin daşıyıcısıdır.

Azadlığın mənası – kim üçün, nəyə görə?

Bəzən “sənət azadlığı” ifadəsi yanlış başa düşülür. Elə bil ki, bu azadlıq istənilən davranışa, istənilən fikrə bəraət qazandıra bilər. Amma əslində, sənət azadlığı — fikrin sərbəst ifadəsi ilə yanaşı, onun mənəvi nəticələrini dərk etmək bacarığıdır.

Əgər bir rejissor səhnədə yalnız şok effekti yaratmaq üçün müqəddəs dəyərləri lağa qoyursa, bu, azadlıq deyil – məsuliyyətsizlikdir.

Əgər bir yazıçı ictimai ağrını göstərmək əvəzinə, cəmiyyətin ağrıya alışmasını təbliğ edirsə, bu, sənət deyil – manipulyasiyadır.

Sənətkar azad ola bilər, amma o azadlığın içində xalqının ruhu, tarixi, inancı və dəyərləri var. Onları görməməzlikdən gəlmək, sənətin özünü mənasızlaşdırmaq deməkdir.

Sənət – güzgü, yoxsa istiqamətverici?

Sənət çox zaman “cəmiyyətin aynası” adlandırılır. Amma əsl sənət təkcə əks etdirmir – o, həm də istiqamət verir. Əgər sənət sadəcə reallığı təkrarlayırsa, o zaman o, həyatın kölgəsinə çevrilir. Amma sənət reallığa mənəvi işıq tutursa, deməli, o, dəyişdirici qüvvəyə malikdir.

Kino, teatr, musiqi və ədəbiyyat – cəmiyyətin mənəvi termometridir. Onların səviyyəsi xalqın ruh halını əks etdirir.

Məsələn, əgər teatrda səhnəyə qoyulan tamaşalarda yalnız qaranlıq, ümid­sizlik və xaos göstərilirsə, bu, təkcə bədii forma deyil – həm də ictimai mesajdır. Çünki tamaşaçı səhnədən təsir alır, düşünür, bəzən yönəlir.

Sənətin məsuliyyəti də buradadır — insanın düşüncəsinə təsir etmək.

Bu təsir ya ümid, ya da ümidsizlik yarada bilər.

Bir rejissorun kamerası təkcə hadisəni çəkmir, həm də onun mənəvi dəyərini müəyyən edir.

Mənəvi sərhədlərin dəyərləndirilməsi

Mənəvi məsuliyyətin sərhədi heç də senzura deyil. Bu sərhəd vicdanla müəyyən olunur.

Bir millətin mənəviyyatı yüzilliklərin süzgəcindən keçib gəlir. Hər xalqın öz “qırmızı xətləri” var – müqəddəsləri, simvolları, şəhidləri, ailə anlayışı, torpaq sevgisi.

Sənət bu dəyərləri sorğulaya bilər, amma onları məhv etmək üçün deyil – anlamaq, dərinləşdirmək üçün.

Əks halda, sənət provokasiyaya çevrilir.

Provokasiya isə bir anlıq gurultu yaradar, amma ruhu boşaldar.

Əsl sənətkar bilir ki, azadlığın dəyəri onun hansı həddə qədər vicdanla istifadə edilməsindadır.

Əgər sənət cəmiyyətin köklərinə bıçaq kimi saplanırsa, bu, azadlıq deyil – etinasızlıqdır. Amma əgər o, yaraları göstərir ki, şəfa tapsın, bu, həqiqi sənətdir.

Tarixi təcrübə – sənətin rolu

Dünyanın böyük sənətkarları həmişə azadlıqla məsuliyyət arasında tarazlıq axtarıb. Dostoyevski yazırdı: “Əgər Tanrı yoxdursa, hər şeyə icazə var.”

Bu fikir əslində sənətin mənəvi sərhədlərinin fəlsəfi izahıdır.

Bizim klassiklərimiz də eyni məsələni öz dövrlərində qaldırıblar.

Mirzə Fətəli Axundzadə azad düşüncənin vacibliyini göstərdi, amma eyni zamanda, xalqın maariflənməsi uğrunda mübarizə aparırdı.

Hüseyn Cavid sənətin kosmik azadlığını qəbul etsə də, əsərlərində mənəvi məsuliyyəti ön plana çıxarırdı. Onun “İblis” əsərindəki dialoq hələ də aktualdır: azadlıq nə vaxtsa məsuliyyətsizliyə çevriləndə, insan özünü itirir.

Bu gün də eyni məsələ aktuallığını saxlayır. Qloballaşan dünyada, sosial media çağında sənət azadlığı daha geniş, amma bir o qədər də zərif tarazlıqdadır.

Müasir dövrün dilemma­sı – azadlıq və reytinq

Sosial media, kommersiya və trendlər sənətin istiqamətini çox zaman diktə edir. “Daha çox baxış”, “daha çox bilet”, “daha çox paylaşım” – bunlar sənətin keyfiyyət meyarına çevrilməyə başlayıb.

Amma sənətin məqsədi kütləvi xoşbəxtlik yaratmaq deyil, mənəvi oyanış yaratmaqdır.

Reytinqə görə dəyərləri satmaq, sənəti səthiləşdirir. Əgər bir sənət əsəri yalnız qalmaqal üzərində qurulubsa, onun ömrü bir gün olur.

Əsl sənət isə illərlə, əsrlərlə yaşayır.

Sənətkarın azadlığı – onun səmimiyyətindədir.

Səmimi sənət, hətta ən sərt tənqidi ifadə etsə belə, xalq tərəfindən qəbul edilir. Çünki o, zərbə vurmaq üçün yox, düşünməyə çağırmaq üçün danışır.

Dövlət və sənət münasibəti

Bəzən sənətkarlar “dövlət müdaxiləsi” qorxusu ilə məsuliyyəti tamamilə üzərlərindən atmaq istəyirlər.

Halbuki sağlam münasibət – qarşılıqlı anlayış üzərində qurulmalıdır.

Dövlət mədəniyyət siyasəti yürüdərkən sənətkarı yönləndirmir, ona şərait yaradır.

Teatrların, mədəniyyət mərkəzlərinin, xalq kollektivlərinin, kino fondlarının dəstəklənməsi — sənətin azad nəfəs alması üçün infrastrukturun yaradılmasıdır.

Azadlıq təkcə “deməyə icazə” deyil, həm də “yaratmağa imkan”dır.

Əgər sənətkar öz ideyasını ifadə edə bilir, tamaşaçısına çata bilirsə, deməli, o, azaddır. Amma bu azadlıq, milli dəyərlərdən uzaq düşməməlidir. Çünki sənətkar yalnız fərdi şəxsiyyət deyil – o, xalqın təmsilçisidir.

Mənəvi məsuliyyət – sənətin içindəki səs

Hər bir sənətkarın içində görünməz bir səs var – vicdanın səsi.

Bu səs bəzən redaktorun, senzuranın, hətta ictimai fikrin səsindən də güclüdür.

Vicdanlı sənətkar bilir: bəzi sözlər deyilməməlidir, bəzi həqiqətlər isə mütləq deyilməlidir.

Sənətin dəyəri məhz bu seçimin məsuliyyətində ölçülür.

Bir aktyor səhnədə yalnız söz demir, o, tamaşaçıya inam, sevgi və düşüncə ötürür.

Bir rejissor kadrda yalnız təsvir yaratmır, o, həyat fəlsəfəsini formalaşdırır.

Bir yazıçı qələmlə yalnız hekayə yazmır, o, xalqın mənəvi kimliyini qoruyur.

Buna görə də sənətin azadlığı ilə mənəvi məsuliyyəti bir-birinə qarşı deyil, bir-birini tamamlayan anlayışlardır.

Azadlıq olmadan sənət nəfəs ala bilməz, məsuliyyətsiz azadlıq isə sənətin ruhunu öldürər.

Azadlığın ən ali forması – məsuliyyətli azadlıq

Sənətin tarixi göstərir ki, ən böyük azadlıq, əslində, vicdanın azadlığıdır.

Mənəvi məsuliyyət – azadlığın içindəki qayədir.

Sənətkar azad olanda, amma eyni zamanda xalqına, dilinə, tarixinə sadiq qalanda, sənət əbədi olur.

Bizim dövrümüzdə bu tarazlıq daha da əhəmiyyətlidir. Çünki sürətlə dəyişən dünyada dəyərlərin qorunması yalnız qanunla deyil, sənətlə mümkündür.

Sənətkar isə bu dəyərlərin səssiz mühafizəçisidir.

Ona görə də sənətin azadlığı – məsuliyyətlə ölçülməlidir.

Azadlıq bir qanaddırsa, məsuliyyət o biri qanaddır.

Hər ikisi olmasa, sənət uça bilməz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün Şeir vaxtıdır, sizlərə çağdaş türk dünyasının gənc şairlərinin  şeirləri təqdim edilir.

Ayşən RƏHİM

(Azərbaycan)

***

Bir gün mən gedəcəyəm...

Nəhayət, büküləcək günəşin biləyi, 

Son dəfə izləyəcək dözülməz zaman  qürubu

addım-addım...

Sonsuzluğa uzanan yolumu

Sovuracaq yoxluğun küləyi ...

Bir gün mən öləcəyəm...

Söküləcək ulduzlar bir-bir

Gecə libasından.

Və utanmadan soyunacaq gecə

 kainatın qarşısında..

Uçacaq bütləri məbədlərin,

Tapdanacaq bütün müqəddəslər...

Qırılacaq qapısı arzuların,

Dualar yağacaq göyüzündən.

Geyinəcək ovuclarımı əbədi...

Bu gün mən öləcəyəm..

Sükut asılır

Lal olmuş yalnızlığımdan.

Eşidilir indi ölümün səsi uzaqdan,

Həyatım öləziyir.

Gecikən yoxluğa qaçır ayaqlarım,

Avazıyır ümidlərin rəngi,

Qarışır heçliyin əlamətinə: qara qaranlığa..

İndi mən öləcəyəm,

yüküylə birgə arxamca gəlir

Dünənlərə yığılan bütün keçmişlər...

Toxunulmamış bir gələcək boğuldu

Bilinməyən sularda...

Və bir həqiqətin parçası olmaq arzusu

Doğuldu...

Ölürəm...

Zaman keçərkən üstümdən

Neçə həyat bitəcək mənimlə?

Kimisi unudacaq keçmişin  rəflərində

Tozlu məzhərin səhifələrində...

Kim isə miras buraxdığım xatirələrdən

Yapışacaq...

Və bir gün heç nə qalmayacaq məndən...

Bircə

Qibləsiz müqəddəslərin qarğışı,

Simasız başdaşı,

Və  göz yaşı..

Ölürəm...

Səsim asılacaq qulaqlarından

Neçə öpülməmiş sözlərim düşəcək

Dodaqlarından...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” düzü bilmir, bu yazını Kitab rəfinəmi qoysun, ədəbi tənqidəmi, mütaliə mədəniyyətinəmi, yoxsa monoqrafiyayamı. Olsun ki, bu yazının yeri elə Quluağsəsnamədir.

Bu günlərdə Əli Bağışın “Altı və Sıfır” adlı kitabı nəşr olunub.

“Mücrü” nəşriyyatında işıq üzü görən kitabın “Ön söz” müəllifi  “Ulduz” jurnalının baş redaktoru, şair Qulu Ağsəsdir.

4 bölümdən - “Kəlamlar”, “Publisistika”, “Nəsr” və “Şeirlər”dən ibarət olan kitabın naşiri Müşfiq Xan, redaktoru Hicran Hüseynova, korrektoru Şəfa Vəlidir.

Oxucular “Altı və Sıfır”da Əli Bağışın milli və dünyəvi hadisələrə-keçmiş, indi və gələcək hadisələrə idraki yanaşmasının şahidi olacaq, olmuşlara, olanlara və olacaqlara onun baxış bucağından baxa biləcəklər.

Qulu AĞSƏS

“ALTI VƏ SIFIR”DAN SONRAKI EXTRA TİME

(Əli Bağışın kitabına Ön söz olsun)

         Hasarın üzərində yazılıb: “Narahatlığa görə üzr istəyirik”.

         Altından da yad dildə:

         “Sorry for the inconvenience”.

         Yapon yazıçısı Yasunari Kavabata deyirdi: “Fərqli dillərin yaranması bir qəbilənin digər qəbilədən öz sirlərini qorumaq istəyi ilə əlaqədardı”.

         Hasarın üzərindəki elanda bir dil başqa dilə sirrini açır.

         İkinci dili köməyə çağıran birinci dil hasarı ö üzə özü təkbaşına aşa bilmir.

Dünyasa hasarın o üzündədi. Və beləcə biz dünyaya çıxa bilmirik.

Fransız Jül Renarın remarkası: “Fransada oxucusunu tapmayan yazarlar özlərini sakitləşdirmək istəyəndə deyirlər ki, onları Almaniyada oxuyurlar...”

Bu yerdə Əli Bağışdan zəng gəlir.

İkimiz də eyni anda sözə başlayır, bərabər susuruq.

Xalq artisti Yalçın Adıgözəlovla bir məclisdəydik. Ağız deyəni qulaq eşitmirdi. Yalçın bəy cibindən bir siqar çıxardı. Hamı susdu. Elə bildik, əlindəki dirijor çubuğudu.

Əli Bağış mübahisəni sevir və həmişə haqlı çıxır. Onun “dirijor çubuğu” ayrıdı. Davanın şirin yerində votsapa bir “məcun” şəkli yollayır: “Sən heç bundan içmisən ömründə?”

         Mən də ona “qədəhaltı” göndərirəm:

Nə xoş sabahdı,

saatıma qonan qar dənəciyi

dondurmaq istəyir vaxtı...

İkimizin də kefi durulur. Ayılıb görürük ki, bir kitablıq yazışmalarımız qalıb. Deyirəm,  gəl belə eləyək, “Kəlamlar”ını ayrı bir qovluğa topla, at mənə.

O, uşaq təəccübüylə:

“Kəlam nəyə deyirsən?”

Mən redaktor inadıyla: “Haqlıyamsa, yanımda deyilsənsə, lənət olsun sənə, haqsızamsa, yanımdasansa, lənət olsun mənə”. 

Görür ki, vəziyyət nəzarətdən çıxır, sabahacan möhlət umur və bir gün sonra növbəti sifariş alır: “Publisistikanı da poçtuma at!” Onu da göndərəndən sonra videozəng vurub ürəyimi üzümdən oxumaq istəyir. Yəni sənin fikrin nədi?

Stanislav Kurilovu köməyə çağırıram. 14 dekabr 1974-cü ildə sovet gəmisindən okeana atılan, 3 günə 100 km məsafə üzən “fövqəladəm”i.

Jurnalistlər ondan soruşanda ki, “bəs, okeandakı heyvanlardan qorxmadınız?”, nə desə yaxşıdı:

– Bir neçə saatdan sonra, elə bildim, mən də akulayam, delfinəm, balinayam...

Hiss edirəm, Əli Bağış onun yaradıcılığını izləməyimdən məmnun qalıb. Səhəri gün poçtumda təzə hekayə görürəm: “Dörd tabut” müharibədən yazılıb. Qarabağ savaşından. Onu çoxdan bir yol oxumuşdum. Yenə də hiss-həyəcanla gözdən keçirirəm.

Pəncərəni açıram ki, başımın tüstüsü evə dolmasın.

Bəni-Adəmin beş duyğu hissi var.

Yaradıcıların altı – intuisiya.

Bir hiss də var: məsuliyyət hissi.

Əli Bağış “Dörd tabut”un altına o hisslə girib.

Məsuliyyət hissiylə.

Qarabağ müharibəsindən çox hekayə yazılıb: Azərbaycanın və Ermənistanın gözü ilə.

Əli Bağış bu müharibəyə “üçüncü” ölkədən baxıb.

Məncə, müharibə Tanrının dünyanı insanın idarəsinə buraxdığı məqamdı.

Hə, insan, buyur görək, sən neynirsən?

İnsan bir-birini qanına batırıb.

Bu yaxınlarda məşhur kəşfiyyatçı Xanı minaya düşüb şəhid oldu. Savaş üçün doğulanların missiyası bitdi.

“Dörd tabut”un epiloquna inanaq:

“Anuş suya, iki körpəyə, gəlininə, Sonaya və Sonanın gəlininə baxa-baxa pıçıldadı:

– Siz türklərdə su aydınlıqdı. Bəlkə heç bir-birlərini öldürmədilər...”

Bu hekayədən sonra Əli Bağışın şeirlərinə bir də baxasıydım. Ehtiyac duymadım. Kitabdan oxuyaram.

Əli Bağışın yaxşı hesab verməyi var. Yazdıqları da hesabdı. Amma bu dəfə “çölə” yox, “içəri” verdiyi hesab...

P.S. Həmişə çalışıb ki, dostlarının başını uca eləsin. 60 yaşında ənənəni pozmaq istəyir: hamı başını aşağı salsın və bu kitabı oxusun...

P.P.S. “Altı və Sıfır” dörd fəsildi. “Kəlamlar” – yaz, “Publisistika” – yay, “Nəsr” – payızdı. “Şeirlər”sə...  qış deyil...

                                                           (4 oktyabr 2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2025)

Təranə Turan Rəhimli, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Dünya ədəbiyyatı rubrikasında ispan şair Xose Luis Rubionun tərcümeyi halını və 2 şeirini tərcümə edərək oxuculara təqdim edirəm. Əminəm ki, bu məşhur ispan şairi ilə tanışlıq hamının ürəyincə olacaq.

"Həyat hekayəmi danışmaq asandır. 74 il əvvəl Kadisdə (İspaniya) anadan olmuşam. Uşaqlığım orada dənizi qoxlamaqla keçdi, oxudum, öz biliyimi başqalarına öyrətmək üçün müəllim oldum. Bir müddət əvvəl isə yazı "həbsxanası"na girdim, hələ də orada dustağam.

Bu söz həbsxanasının rəflərini bəzəyən müxtəlif kitablarda toplanmış minlərlə misralar yazmışam. Otuz ildən çoxdur ki, Konildə yaşayıram, həm də yenə dəniz qoxusu ilə. Rəflərimdə hələ də kiminsə oxuyacağını bilmədiyim çoxlu kitablar saxlayıram. Şeirlərdən başqa boşluqlarımı başqa gözəlliklər də doldurdu: qeyri-adi flamenko musiqisi və özümü jurnalist kimi hiss etdiyim radio, bu peşə ilə  daim məşğul olmaq istərdim.

Bir neçə mükafat almışam, amma ən böyük zövqüm “Azahar” poeziya jurnalı ilə bütün dünyaya poeziya səslərini yaymaqdır. Bu, misralar və flamenko ilə hazırlanmış həyat hekayəmdir.

DƏYİŞƏK

Sülh içində yaşamaq istəyirsizsə

silahları çaya atın.

Uşağınıza oynamağı öyrətməyin

qılınc və ya tüfənglə.

Ona gül əkmək öyrədin

Bir də insanlarla danışmağı.

Müharibə mərhəmətsiz

öldürücü bir oyundur,

qoy içində biz olmayaq.

Tankları kitablarla dəyişək,

bıçaqları qələmlərlə,

bombaları şeirlərlə.

Güllələri əvəz edək

zərif fırçalarla,

 ya da rəngli karandaşlarla.

Və çiçəkli çöllər çəkək,

ya da rəngarəng balıqlarla dolu

sakit dənizlər.

Gəlin səmanı dolduraq

ağappaq göyərçinlərlə

və əbədi sülh içində yaşayaq.

Bəlkə bu bir illüziya, ya yuxudur,

amma xəyal etmək istəyirəm

o sülh göyərçinlərinin

dünyanın hər ölkəsinə sığınacağını.

RƏNGLƏRİN RİTMİ

Rənğlərin səsləri varmı?

Əgər varsa, necədir?

Hamısının səsi eynimi?

Qırmızı mavi ilə eyni səsə sahibmi?

O səsi eşidə bilirsinizsə

bunun səbəbi hər rəngin öz içində daşıdığı sehri duya bilməmizdir.

Rəsimlərin arasında özünü tapmısansa,

qarşısında bir neçə dəqiqə dayanırsanız,

Rənglər sizə səs mesajları ötürür.

Dur!

Səsi eşidirsənmi?

Qırmızı səni çağırır

Mavi nəsə pıçıldayır.

Yaşıl yavaşca nəsə danışır.

Sarı sığal çəkir,

Narıncı kpks ötürür,

Qara qorxudur.

Və hamısı birlikdə

sənə kətan üzərində

Yaratdığı hekayəni anladır.

İndi rənglərin səsini eşidirsənmi?

Musiqini sevirsənmi?

Onların səsindən bir həyəcan duyursanmı?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Bu günkü Maraqlı söhbətlərfə xalqın maariflənməsinə, qızların təhsil almasına vəsait ayıran, ermənilər tərəfindən öldürülən xeyriyyəçi Yusif ağa Dadaşov (1870-1918) barədə danışacağıq.

Gəmiçilik ticarətindən əldə etdiyi gəlirin əksəriyyəti xalqın maariflənməsinə (Qori Müəllimlər Seminariyası və "Qızlar məktəbi"nə) sərf edilirdi. Bakı quberniyasının müsəlmanları arasında maarifin yayılmasına çalışan "Nəşri-Maarif" cəmiyyətinin ömürlük fəxri üzvü olub. Bakı-Batum neft kəmərinin çəkilməsinə, Bakı duması binasının inşasına xeyli vəsait sərf edib. Azərbaycanın maddi mədəniyyət abidələrinin qorunub saxlanmasında yaxından iştirak edib. Azərbaycanda milli hökumətin yaradılmasına, "Müsavat" partiyasının geniş fəaliyyət göstərməsinə maddi yardım edən Dadaşov 1918-ci il martında vəziyyətin nə ilə nəticələnəcəyini duyaraq Bakıya çoxlu silah gətirtdirir və xalqı silahlandırır. O, bu işə bütün ətrafını səfərbər edir. Rus qoşunları Bakını əhatə etdiyindən şəhərdə xüsusi vəziyyət yaranmışdı. Yalnız yüksək rütbəli general gizli, həm də yoxlanılmadan nə isə edə bilərdi.

1918-ci ilin 26 martında növbəti dəfə Zirə kəndinə silah ardıyca Rusiyaya göndərdiyi gəmiləri qarşılamağa gedir, silahları qəbul edir, silahları arabalara yüklətdirib geri qayıdarkən S.Lalayanın quldur dəstəsi ilə qarşılaşır. S.Lalayan ona qılıncının altından keçməyi əmr edir. Dadaşov isə öz növbəsində deyir ki: Mən türkəm. Türk ölər, ancaq erməni dığasının qılıncının altından keçməz". Bu cavabdan sonra hiddətlənən daşnaklar onu işgəncə ilə doğrayaraq öldürürlər. Öldürülərkən hərbi geyimdə olur, üzərində olan üstü brilyant, almaz və yaqutla süslənmiş saysız-hesabsız orden-medallar da beləcə yoxa çıxır. Məzarının yeri bilinmir. Nəslin yaşlıları onun meyitinin mart qırğınlarında öldürülən insanlarla birgə toplu məzarlıqlarda dəfn olunduğunu ehtimal edirlər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Bu roman bir təşəkkür deyil, bir hiss borcudur…”

 Sumqayıtda gənc yazar Rəşad Atillanın yeni romanının təqdimat mərasimi keçirilib. Tədbir ədəbiyyat, elm və təhsil ictimaiyyətinin nümayəndələrini, eləcə də gənc yazıçının dostlarını və ailə üzvlərini bir araya gətirib.

 Cəmi 16 yaşı olmasına baxmayaraq, Rəşad Qasımzadə (ədəbi təxəllüsü Rəşad Atilla) artıq iki romanın müəllifidir. Onun yeni əsəri – “Qurban oyunu” insan ruhunun sükut və qurbanlıq arasındakı mübarizəsini, sevgi, inam və kimlik axtarışlarını bədii dillə əks etdirir.

 Tədbirdə tanınmış ədəbiyyat və elm xadimləri iştirak ediblər

Mərasimdə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin deputatı, ədəbiyyatşünas, tənqidçi, filologiya elmləri doktoru, dosent Elnarə Akimova, yazıçı və filologiya elmləri doktoru, professor Zahid Xəlil, Əməkdar mədəniyyət işçisi, professor Rafiq Yusifoğlu, yazıçı, şərqşünas Əli Rzazadə, AYB Sumqayıt bölməsinin sədri, şairə Gülnarə Cəmaləddin, Sumqayıt Poeziya Evinin direktoru İbrahim İlyaslı, eləcə də Abşeron-Xızı Regional Təhsil İdarəsinin Sumqayıt şəhər təhsil sektorunun müdiri İman Ağayev çıxış ediblər.

Hər biri gənc yazıçının yaradıcılıq potensialını, bədii duyumunu və ədəbiyyata olan səmimi münasibətini yüksək qiymətləndirib, ona gələcək fəaliyyətində uğurlar arzulayıblar.

Tədbirdə həmçinin Sumqayıt Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinin professor-müəllim heyəti, 3 saylı orta məktəbin kollektivi, Rəşadın ilk müəllimi Leyla Nəsirova, LEVEL ACADEMY və RT ACADEMY rəhbərləri də iştirak edərək gənc istedada öz dəstək və arzularını bildiriblər.

 “Bu roman bir təşəkkür deyil, bir hiss borcudur…”

Rəşad Atilla təqdimat zamanı çıxış edərək “Qurban oyunu”nun yaranma tarixindən danışıb:

“Bəzən bir baxış, bir fikir, bir səssiz təşviq illərlə susan bir hekayəni oyada bilər. Bu əsər – bir təşəkkür deyil, bir hiss borcudur. Qəlbimdə açılan qapının arxasında gizlənən bütün səslərə və sükutlara həsr olunub.”

Gənc yazar qeyd edib ki, bu roman bir hekayədən çox bir sualdır – “İnsan gerçək kimliyini öyrəndikdə, əvvəlki sevgisi və inandığı həqiqətlər nə qədər dəyişir?”

Mərasim ədəbi-emosional notlarla yekunlaşıb. Qonaqlar Rəşad Atillanın yeni romanının gənclər arasında ədəbiyyata marağı artıracağına inandıqlarını vurğulayıblar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bilirsən, mən çox düşünmüşəm bu ifadəni.

Riyaziyyat deyir “1+1=2”, amma məncə, sevəndə bu hesab işləmir.

Çünki sən mənim həyatımda olanda, mən sadəcə artırılmıram — tamamlanıram.

Elə buna görə də deyirəm: 1+1=11.

Sən mənə qarışanda bir şey dəyişir içimdə.

Sakitlik gəlir, amma içində qəribə bir istiliklə.

Sanki dünya dayanır, amma ürəyim daha sürətlə döyünür.

Bəzən səni düşünürəm və ağlım yox olur, amma hisslərim danışır.

Elə o an anlayıram ki, biz sadəcə iki nəfər deyilik —

biz bir bütövük, bir tənlik kimi, bir sirr kimi.

“11” mənim üçün sanki bizik.

İki tənha xətt, amma bir-birindən heç ayrılmadan yanaşı gedən.

Heç toxunmadan bir-birinə isinən,

bəzən sükutla danışan, baxışla başa düşən iki ruh.

Səninlə tanış olandan bəri, mənim üçün hər şeyin mənası dəyişdi.

Sadə şeylərdə belə səni görürəm —

külək əsəndə səsini xatırlayıram,

günəş doğanda baxışlarını.

Bəzən elə gəlir ki, sən olmasan, rənglər də solacaq.

Çünki sənin varlığınla hər şey bir az daha parlaq, bir az daha mənalı olur.

Bilirsən, mən heç vaxt çox danışan olmamışam,

amma səni düşünəndə içimdə min cümlə yaranır.

Sadəcə onları deməyə cəsarət tapmıram,

çünki qorxuram — desəm, sehr pozular.

Ona görə yazıram.

Sözlər səssiz olsa da, ən azı səni anladar deyə.

Sən mənim həyatımda riyaziyyatın səhv etdiyi ən gözəl andısan.

Çünki səninlə birləşəndə say düz gəlmir,

amma hər şey yerinə oturur.

Səninlə “biz” olmaq, heç kimin anlamadığı bir hesab kimidir.

Sadəcə biz bilirik cavabını — 1+1=11.

Hər dəfə səni xatırlayanda, bu cümlə gözümün önünə gəlir.

Çünki biz heç vaxt 2 olmadıq — biz yan-yana duran iki düz xətt olduq,

bir yerdə durub bütün dünyanı tənliksiz qoyan bir cüt “bir”.

Və bəlkə də, bu, ən saf, ən səmimi sevgi növüdür.

Mən səni sevdim, çünki səndə özümü tapdım.

Səni sevdim, çünki səninlə mən tam oldum.

Riyaziyyat deyə bilməz, amma ürəyim bilir —

1+1=11.

Və bu, mənim üçün dünyanın ən doğru hesabıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu ad kifayət qədər populyardır. Onun səsinə vurğun olanlar az deyil. Səsi o qədər gur, saf, şaqraqdır ki. Bu gün onun doğum günüdür. 37 yaşı tamam olur. Əminik ki, o ulu muğam ustalarımızın estafetini davam etdirəcək, musiqi tariximizdə qızıl səhifələr yazacaq.

Mirələm Mirələmov 4 noyabr 1988-ci ildə Şamaxı şəhərində anadan olub. 1996–2004-cü illərdə Şamaxı şəhərinin Məhəmməd Hadi adına 9 saylı orta məktəbində təhsil alıb. 2004-cü ildə 9-cu sinfi bitirərək mədəni marif texnikumuna daxil olub və iki ildən sonra Azərbaycan Milli Kansorvatoriyası nəzdində fəaliyyət göstərən Asəf Zeynallı adına musiqi kollecinə daxil olub

Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Zabit Nəbizadənin xanəndəlik sinfində təhsilini davam etdirib. Mirələm təhsilini 2008-ci ildə bitirir. 2012-ci ildə Azərbaycan Milli Konservatoriyasına, Professor Arif Babayevin sinfinə daxil olur. 2016-cı ildə Konservatoriyanın bakalavır pilləsini bitirib. Alim Qasımovdan dərs alıb.

Fəaliyyəti

- 2017-ci ildə İslam Həmrəyliyi Oyunlarında səfir qismində çıxış edib.

- 2021-ci ildə "Xarıbülbül" musiqi festivalında çıxış edib.

- 2022-ci ildə Mərakeşin Fəs şəhərində Sufi Mədəniyyəti Festivalında çıxış edib.

- 2022-ci ildə Beynəlxalq Muğam Mərkəzinin (BMM) "Muğam axşamları" layihəsində çıxış edib.

- 2022-ci ildə Şəki "İpək Yolu" Beynəlxalq Musiqi Festivalında çıxış edib

Mükafatları

1. Muğam Televiziya Müsabiqəsində 1-ci yerin qalibi olub.

2. 2013-cü ildə Respublika muğam müsabiqəsinin qalibi olub.

3. 2013-cü ildə "Muğam aləmi" III Beynəlxalq Muğam Festivalının qalibi olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Populyar aktrisamız Kübra Dadaşovanı kim tanımır? Bax onun qardaşı Rauf Dadaşov barəsində danışacağıq, özünə maraqlı peşə seçib - rəssam multipikator.

Rauf Dadaşov 4 noyabr 1944-cü ildə doğulub. O, Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbində 4 il oxuyub, 1975-ci ildə Moskvada rəssam-miltiplikator ixtisası üzrə kursu bitirib.

1970-ci ildən «Azərbaycanfilm»də, 1990-cı ildən başlayaraq, «Azanfilm» studiyasında rejissor-rəssam-animasiyaçı işləyib.

"Əndazədən çıxanlar" (1988) animasiya filmindəki eyni adlı novella onun quruluşçu rejissor kimi ilk işidir.

Filmoqrafiya

1. Ağ atlı oğlan  (tammetrajlı bədii film) — quraşdırılmış səhnələrin rəssamı

2. Akvarium

3. Anam ağaca çıxıb

4. Balaca çoban

5. Bir axşam...

6. Bir dəfə

7. Cavanşir

8. Cırtdan və div

9. Cırtdan-"pəhləvan"

Onun filmoqrafiyasında çoxsaylı animasiya və bədii filmlər yer alır: məsələn, Siçan və pişik (2008), Kitabi Dədə Qorqud: Basat və Təpəgöz (2003) və s.

2006-cı ildə “Qarğa balası və özgə yuvası” filmindəki işi ilə Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının “Qızıl Çıraq” mükafatına layiq görülüb.

2008-ci ildə “Əməkdar mədəniyyət xadimi” fəxri adına layiq görülmüşdür.

Azərbaycan animasiyasının və kino sənətinin inkişafında Dadaşovun rolu mühüm olub – o, həm rəssam, həm animasiyaçı, həm də rejissor kimi fəaliyyət göstərib.

Onun işi uşaqlara, gənclərə, animasiya janrına yönəlmişdir və ölkədə bu sahənin peşəkarlığını yüksəltməyə kömək edib.

Fəxri adlarla təltif olunması onun sənətdəki professional and kiçik yaşlı izləyici kütləsinə təsirinin tanındığını göstərir.

Rauf Dadaşov 9 fevral 2020-ciildə uzunsürənxəstəlikdənvəfatedib.

Allahrəhməteləsin!

“Ədəbiyyatvə incəsənət”

(04.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Atalar və oğullar mövzusunu davam etdirirəm. İndi də Vasif Adıgözəlovun oğlu Yalçın Adıgözəlov barədə danışmaq istəyirəm.

Yalçın Adıgözəlov 4 noyabr 1959-cu ildə Bakı şəhərində bəstəkar Vasif Adıgözəlovun ailəsində anadan olub. Tanınan musiqi sülaləsinin üçüncü nəsil nümayəndəsidir.  8 yaşında konservatoriyanın nəzdində fəaliyyət göstərən Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbində fortepiano ifaçılığı üzrə A. Y. Kopeleviç və B. L. Qusliserin sinfində təhsil almağa başlayıb. 1982-ci ildə Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının fortepiano fakültəsini bitirib (professor R. Atakişiyevin sinfi).

1983–1984-cü illərdə Daşkənd Dövlət Konservatoriyasında "opera-simfonik dirijorluğu" fakültəsində təhsil almışdır (professor K. M. Usmanovun sinfi).

1984-cü ildən 1989-cu ilədək Leninqrad konservatoriyasının "opera-simfonik dirijorluğu" fakültəsində tanınan professor İlya Musinin sinfində təhsil alıb. 1990–1992-ci illərdə Vyana Musiqi və İfaçılıq Sənəti Akademiyasında (alm. Wien – Musikhochschule‎) Azərbaycanı təmsil edən ilk musiqiçi kimi professor Karl Esterrayxerin sinfində təcrübə keçib.

1989-cu ildən Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin dirijoru, 1991–1998-ci illərdə isə bədii rəhbəri və baş dirijoru olub. Ölkədə iqtisadi böhranla müşayiət olunan ağır ictimai-siyasi illərdə gənc dirijor respublikanın aparıcı musiqi kollektivlərinin qorunub saxlanılması işində əvəzsiz xidmətlər göstərib. Y. Adıgözəlov klassik repertuara malik çoxsaylı Bakı premyeralarının təşkilini və Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərinin dünyada aktiv təbliğatını həyata keçirərək, ölkədə və onun hüdudlarından kənarda geniş konsert fəaliyyəti göstərib.

20 yanvar 1991-ci ildə Bakıda baş vermiş faciənin ildönümü münasibətilə Ü. Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri və Azərbaycan Dövlət Xor Kapellası Yalçın Adıgözəlovun dirijorluğu və müəlliflərin iştirakı ilə Moskva Konservatoriyasının Böyük Zalında V. Adıgözəlovun "Qarabağ şikəstəsi" oratoriyası və Ə. Karamanovun "Stabat Mater" vokal-simfonik əsərini ifa edib.

1991-ci ilin martında orkestrin Uzaq Şərq şəhərlərində (Yujno-Saxalinsk, Petropavlovsk-Kamçatski, Maqadan) və 1992-ci ildə Orta Asiyada qastrolları baş tutub. Yalçın Adıgözəlov 1991–1993-cü illərdə Avstriya hökuməti ilə birlikdə keçirilən "MOSART-festivalları"nın bədii rəhbəri olub. Keçirilən festivalların üçündə Azərbaycan və Avstriya bəstəkarlarının əsərlərinin dünya premyeraları baş tutub.

Mükafatları

1. "İlin ən yaxşı dirijoru" nominasiyasında "Humay" mükafatının ilk laureatı

2. 15 may 2007 — Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi

3. Azərbaycan Respublikasının xalq artisti

4. Prezident Mükafatçısı

5. "İlin ən yaxşı musiqiçisi" nominasiyasında "Zirvə" mükafatı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.11.2025)