Super User
İrəvan bölgəsinin mifoloji təsəvvürləri və qədim türk inancları
Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
İrəvan bölgəsi (xüsusilə indiki erməni ərazisində yerləşən tarixi İrəvan xanlığı və qonşu ərazilər) qədim türk-etnik elementlərinin və onların inanclı-mifoloji sistemlərinin formalaşdığı məkanlardan biridir. Bölgənin coğrafi‑etnoqrafik xüsusiyyətləri və türk tayfa kökləri bu yerdə mifoloji təsəvvürlərin inkişafına münbit zəmin yaratmışdır.
Mifoloji baxımdan, türk etnosunun universal (pan‑Türk) inanc sistemindən qaynaqlanan “Göylə torpaq”, “su, dağ, od” kimi təbiət elementlərinə hörmət və tapınma anlayışları burada da iz qoymuşdur. Məsələn, Tengri göy tanrısı anlayışı türk mifik sistemində əsas yer tutur və “Göy”ə, “yuxarı aləmə” aid ideallar təmsil edir. İrəvan bölgəsində yerləşən göllər, dağlar və məbəd yerləri türk-mifoloji qavramlarla bağlılıq göstərir, məsələn, Göyçə gölü ətrafında “göy”, “mavi”, “göylə əlaqəli” kimi köklər mövcuddur.
Türk inanclarına xas olan “məkanın müqəddəsliyi” ideyası İrəvan bölgəsindəki toponimlər və xalq arasında yaşayan mifoloji hekayələr vasitəsilə qorunub saxlanmışdır. Məsələn, folklor tədqiqatlarında qeyd olunur ki, bu bölgədəki toponimlər və müqəddəs yerlər “adların tarixi yaddaş dəsti” kimi çıxış edir və türk xalqının yurd anlayışı ilə bağlıdır.
Mifologiyanın konkret formalarından biri qədim türklərin “qəbirüstü at heykəlləri” və “at‑simvolu” anlayışıdır. İrəvan bölgəsində türk qəbir daşlarında at təsvirləri və ya at heykəllərinin olması qeyd edilir ki, bu da atın türk mədəniyyətində qəhrəmanlıq, şücaət və ruhlar aləmi ilə bağlı statusunu göstərir.
Bundan başqa, türk etnosu arasında “ağac müqəddəsləşməsi” anlayışı hökm sürürdü. Ağaclar, su mənbələri və daş quruluşlar mifik və sakral səviyyəyə çatmışdır. İrəvan‑Göyçə zonasında belə məkanlar “pir”, “müqəddəs yer”, “ailə yurdu” kimi xatırlanır.
İrəvan bölgəsində türk‑mifoloji təsəvvürlərin formalaşmasına tarixi elementlər də təsir etmişdir. Bölgənin türk tayfa və dövrlərdən, məsələn, oğuz‑qıpçaq, sak‑skit köklərindən gəlməsi, türk epik ənənələrinin (mənimsənilmiş və lokalizasiya olunmuş) burada yaşaması ilə əlaqədardır.
Nəticə olaraq, İrəvan bölgəsinin mifoloji təsəvvürləri və qədim türk inancları təbiət elementlərinə hörmət, məkanın müqəddəsləşməsi, qəhrəmanlıq‑at simvolu, türk‑epik kökləri birləşərək türk etnik kimliyinin bu məkan çərçivəsində yaşadılmasına və mədəni yaddaşın formalaşmasına xidmət etmişdir. Bu sahə hələ də arxiv tədqiqatları və folklor materialları ilə daha dərindən araşdırmağa ehtiyac duyur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.11.2025)
Türk dünyası məşhurları – BÖRİ XAN
Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında yayımlanan Türk dünyası məşhurları layihəsində bügünkü təqdimat Böri xan barədədir.
Böri xan — XIII əsrdə yaşamış Qızıl Orda dövlətinin tanınmış hökmdarlarından biridir. O, Cuçi ulusuna mənsub idi və Çingiz xanın nəvələrindən sayılırdı. Atası Orda xan idi, yəni Cuçinin böyük oğlu. Beləliklə, Böri xan Monqol imperiyasının qərb qolunu təşkil edən Orda ulusunun (Ağ Orda) rəhbərlərindən biri olmuşdur. O, həm hərbi sərkərdə, həm də dövlət idarəçiliyində bacarıqlı bir hökmdar kimi tanınmış, türklər və monqollar arasında siyasi sabitliyin qorunmasında mühüm rol oynamışdır.
Böri xan tarix səhnəsinə XIII əsrin ortalarında çıxmışdır. O, atası Orda xanın ölümündən sonra Orda ulusunun başına keçmiş və Qızıl Orda dövlətinin şimal-şərq hissəsinə hökmranlıq etmişdir. Onun hakimiyyəti dövründə Qızıl Orda dövlətinin daxili strukturunda müəyyən sabitlik yaranmış, müxtəlif tayfa ittifaqları arasında əlaqələr bərpa edilmişdir. Böri xan, eyni zamanda, Orda ulusunun müstəqilliyini qorumağa çalışmış və Batı xanın təsirindən mümkün qədər uzaq dayanmağa çalışmışdır. Bu səbəbdən onun adı çox zaman Qızıl Orda ilə Ağ Orda arasındakı münasibətlər kontekstində xatırlanır.
Böri xanın dövründə Orda ulusu əsasən İrtiş çayı hövzəsində, Qazaxıstan və Qərbi Sibir ərazilərində yerləşirdi. Burada türk və monqol elementlərinin sintezi nəticəsində yeni etno-siyasi birliklər formalaşmağa başlamışdı. Böri xan türkdilli tayfaların idarəçiliyə daha çox cəlb olunmasına, onların dövlətin əsas dayağı kimi tanınmasına şərait yaratmışdı. Bu siyasət sonradan Qızıl Orda dövlətinin tədricən türkləşməsinə və türk dilinin dövlət idarəçiliyində aparıcı yer tutmasına zəmin yaratdı.
Böri xanın dövrü həm də dini baxımdan maraqlıdır. Qızıl Orda hələ rəsmi olaraq islamı qəbul etməmişdi, lakin Böri xanın sarayında müsəlman tacirlərə və alimlərə münasibət müsbət idi. Onun dövründə İdil sahillərində islam mədəniyyətinin təsiri artmış, türk tayfaları arasında islamın yayılmasına zəmin yaranmışdı. Bu proses daha sonra Əmir Qazan xanın dövründə (XIV əsr) tam şəkildə başa çatmış və Qızıl Orda dövlətinin rəsmi dini islam olmuşdur.
Böri xan həm də diplomatik əlaqələrə xüsusi önəm verirdi. Onun hakimiyyəti illərində Orda ulusu Çin, Orta Asiya və Qərbi Avropa ticarət yolları üzərində mühüm rol oynayırdı. Karvan yollarının təhlükəsizliyinə nəzarət etməklə o, həm iqtisadi sabitliyi təmin edir, həm də dövlətin gəlirlərini artırırdı. Böri xanın idarəçilik bacarığı sayəsində Orda ulusu uzun müddət mərkəzləşdirilmiş bir bölgə olaraq qalmış və Batı xanın qurduğu Qızıl Orda imperiyasının davamlılığında mühüm yer tutmuşdur.
Bəzi qaynaqlarda Böri xanın ölüm tarixi XIII əsrin sonlarına aid edilir. Onun yerinə oğlu Konçi xan keçmişdir. Böri xanın hakimiyyəti Qızıl Orda tarixində nisbətən sakit və sabit dövr kimi qiymətləndirilir. Onun dövründə türk dövlətçilik ənənələri möhkəmlənmiş, türkdilli tayfalar arasında birgə idarəçilik mədəniyyəti formalaşmışdır.
Böri xan türk dövlətçilik tarixində yalnız Qızıl Orda hökmdarı kimi deyil, həm də türklüyün siyasi və mədəni kimliyinin qorunmasına xidmət edən uzaqgörən lider kimi dəyərləndirilir. O, monqol mənşəli idarə sisteminə türk ünsürlərini gətirməklə, Orda ulusunu gələcəkdə müstəqil türk dövlətlərinin formalaşacağı bir məkana çevirmişdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.11.2025)
Zəfərin səsi, Vətənin nəfəsi – 8 Noyabr coşqu ilə qeyd olunub
Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
"ZƏFƏRİN NƏĞMƏKAR PALİTRASI” ADLI TƏDBİR
“Uşaq və tələbə gənclər dünyası” İB-nin təşkilatçılığı, “Gənclər və mədəniyyət evi” tədriz mərkəzinin təşkilati dəstəyi ilə təşkil olunan tədbiripsixoloq Nabat Mirzəyevanın aparıcılığı ilə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himninin səsləndirilməsi ilə açıq elan edilib. Ardınca şəhidlərimizin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib və 44 günlük Vətən Müharibəsini Əks etdirən Video-slayd qonaqlara nümaiş etdirilib.
Qonaqlar içərisində Şəhid ailələri və Qazilər də yer alıblar. Tədbirdə Həsənov Azər Aydın oğlunun (Suqovuşan uğrunda Şəhid olmuşdur) həyat yoldaşı Əsmər Həsənova çıxış etmiş, qızı Fatimə Həsənova çəkdiyi rəsm əsərini nümayiş etdirib, Musazadə Abbas Natiq oğlunun (Tərtərdə əməliyyat zamanı ağır yaralanmış və şəhid olmuşdur) atası Natiq Abbasov, bacısı Nərmin Qasımova və gözəl rəsm əsəri sərgiləyən bacısı qızı İlayda Qasımova da çıxışçı olublar.
Qazılərmiz - Xüsusi Təyinatlı Şəhid və Qazı Veteranı İctimai Birliyi Abşeron Rayonu filialının sədri, ehtiyatda olan zabit, 44 günlük Vətən Müharibəsinin iştirakçısı Süleyman Cəfərov və müavini Vidadi Əliyev də çıxış etmişlər.
Ardınca gənc ifaçı Sübhan İbişli tarın müşahidəsi ilə “Qarabağ, Can Qarabağ” mahnısını ifa edib. Rəqs və musiqi nömrələri tədbirə xüsusi rəng qatıb. Leon Rəqs Qrupu və Leyla Babacanova “Azərbaycan ruhu” adlı rəqs kompozisiyasını təqdim ediblər. Elşən Hüseynov və Nağara ansamblının çıxışı, həmçinin səhnədə “Gənlər və Mədəniyyət Evi” Tədris Mərkəzinin Tibb-Əzaçılıq kursunun müəllimi, həkim-pediatr Gülafət Baxşalıyevanın təşkilatçılığı ilə hazırlanan Vətən Müharibəsində arxa cəhbədə şəhidlərmizlə çiyin-çiyinə mücadilə aparan Həkim-tibb bacısıəhnəçiyi və “Azərbaycan” ifasını səsləndirməsi tamaşaçılar tərəfindən alqışlarla qarşılanıb. Xanəndə Yusif Kazımov “Xudayar təsnifi” ifa edib. Daha sonra Aysu Əzizli səhnəyə çıxaraq solo rəqslə çıxış edib.
Tədbirin bədii hissəsində saz ifaçısı Teymur Teymurovun çıxışı da böyük maraq doğurub. Gecənin sonunda rəssam-dizayner,pedaqoq Könül Ələskərova çıxış edərək Qarabağ və Zəfər mövzusunda görülən yaradıcılıq işlərindən danışıb. Gözəl, yaradıcı rəsm əsərləri təqdim edən gəncləri“TƏLTİFNAMƏ” ilə mükafatlandırılıb.
Zəfər Günü münasibətilə keçirilən bu tədbir iştirakçılarda qürur, vətənpərvərlik və birlik duyğularını bir daha gücləndirib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.11.2025)
Zəfər Günü münasibətilə tədbir keçirilib
İmran Verdiyev,
Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi
Elm və Təhsil İşçiləri Oğuz Rayon Komitəsinin təşkilatçılığı ilə Zəfər Günü münasibətilə Mirzə Fətəli Axundov adına Xaçmaz kənd bir saylı tam orta məktəbdə tədbir keçirilmişdir.
Tədbirdə Oğuz Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısının müavini Aliyə Osmanova, Şəki–Zaqatala Regional Təhsil İdarəsinin müdiri Günay Mahmudova, Yeni Azərbaycan Partiyası Oğuz Rayon Təşkilatının sədri Saleh Məhərrəmov, Oğuz Rayon Təhsil Sektorunun müdiri Sərdar Nəbiyev, Elm və Təhsil İşçiləri Həmkarlar İttifaqı Oğuz Rayon Komitəsinin sədri Fərman İbrahimov, Xaçmaz kənd icra nümayəndəsi Bakıxan Nəbiyev, Xaçmaz bələdiyyəsinin sədri Teymur Atakişiyev, məktəbin direktoru Aynurə Səfərova, şəhid ailələri, qazilər, müharibə iştirakçıları, müəllimlər, kənd sakinləri və şagirdlər iştirak etmişlər.
Tədbir başlamazdan əvvəl Xaçmaz kənd Şəhidlər xiyabanı ziyarət olunmuş, şəhid məzarları önünə gül-çiçək dəstələri qoyulmuşdur. Daha sonra tədbir məktəbin akt zalında davam etdirilmişdir.
Dövlət himni səsləndirilmiş, şəhidlərin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilmişdir. Videoçarx nümayiş etdirilmişdir.
Çıxış edənlər Vətən müharibəsində Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə ordumuzun qazandığı tarixi qələbədən və bu qələbəni bizə bəxş edən Azərbaycan əsgərlərinin, igid və qəhrəman oğullarımızın həyat və döyüş yollarından danışıblar.
Tədbir məktəbin şagirdlərinin ifasında bədii hissə ilə davam etdirilmişdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.11.2025)
Şuşanın Qartalları – Güneydən səslər
Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi
Qarşıdan zəfər bayramı gəlir və bu münasibətlə 44 günlük Vətən müharibəsinə həsr edilmiş bir şeir təqdim edirəm.
Nigar Xiyavlı
ŞUŞANIN QARTALLARI
Gəl xeymə qur Xudayar!
Gözü yoldadır vətənin, qulağı səsdə,
Ürəyi xəstədır bu nigar
Yenə sisli bir gündə gəl,
Dumandan xeymə qur Xudayar!
Ey Xarıbülbülün alpərən səsi
Söylə körpələrin qulağına,
Söylə o itmiş adresi
Ey yurdumun tazə qanad qartalları
Qutlu olsun sizə, Şuşa`nın sıldırım qayaları
Ey igitlərin şahidi dağlar,
Danışın, usanmadan danışın söyləyin!
Söyləyin o sonsuz Xudayarları
O dumandan xeymə quranları
O bal gözlü balaları hər sabah günəşə söyləyin
Dan yeri ağaranda, bir daha tarixə söyləyin
Yağılar yığvasını toz kimi sovuranları söyləyin,
Söyləyin Savalana, söyləyin Araza Səhəndə
Söyləyin Xəzərdə süzən gəmilərin gizli xəzinəsinə
Söylənməmiş nə varsa söyləyin
Sən ey Şuşanın yeni doğmuş günəşi
Gəl bu evin güneylərində dolaş
Gör kiprigimin gür atəşində hər gün
Neçə min mirvarı suvarıram yavaş-yavaş
Gəl xeymə qur Xudayar!
Bu qız, bu vətən sənə əbədi bir Nigar!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.11.2025)
Aktotı Raimkulova TRT World Forum 2025 çərçivəsində spiker qismində
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova İstanbulda keçirilən TRT World Forum 2025 çərçivəsində “Mərkəzi Asiyada Mədəni Diplomatiya və Kollektiv Kimlik: Regional Əlaqə və Birliyə Aparan Yollar” adlı Ekspertlər Dəyirmi Masasında spiker qismində çıxış edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Fonddan verilən məlumata görə, panel zamanı Aktotı Raimkulova Fondun fəaliyyəti, həyata keçirilən layihələr və Türk dünyasında mədəni inteqrasiyanın gücləndirilməsi istiqamətində görülən işlər barədə fikirlərini bölüşüb.
Xanım A. Raimkulova, həmçinin Fondun YUNESKO, İSESKO, Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT), TÜRKSOY, Türk Akademiyası, TÜRKPA və digər beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlığını qeyd edərək, bu tərəfdaşlıqların Türk dünyasının səsinin qlobal səviyyədə eşidilməsinə imkan yaratdığını diqqətə çatdırıb.
Paneldə akademik mübadilələrin, ortaq dil və təhsil proqramlarının insanların bir-birinə yaxınlaşmasında mühüm rol oynadığını qeyd edən Fond prezidenti bu istiqamətdə həyata keçirilən layihələr - “Türk ədəbiyyatının inciləri”, “Türk dünyasının elmi inciləri”, “Türk dünyasının görkəmli şəxsiyyətləri” və “Türk Dünyasının Tarixi İnciləri” seriyaları, eləcə də TurkDiscovery adlı rəqəmsal platformanın beynəlxalq səviyyədə maarifləndirici rolunu xüsusi vurğulayıb.
Aktotı Raimkulova həmçinin Fondun mədəni irsin qorunması və təqdimatı sahəsində həyata keçirdiyi nümunəvi layihələr –“Türk dünyasının mədəni kodu” Türk dünyasının mədəni irsi kataloqu və “Türk Folklor İrsi” adlı Antologiyası, “Divanü Lügat-it-Türk”ün 950 illiyinə həsr olunan beynəlxalq konfrans, Aşıq Ələsgərdən Üzeyir Hacıbəyliyə yubiley tədbirləri, “Qurama” sənəti festivalı, “MIRAS” etnodizaynerlər forumu və digər təşəbbüsləri barədə də məlumat verib.
Onun sözlərinə görə, Fondun əsas məqsədi keçmişin irsini gələcəyin dəyərlərinə çevirmək, mədəniyyət vasitəsilə xalqlar arasında dayanıqlı əməkdaşlıq, dialoq və birliyi möhkəmləndirməkdir.
TRT World kanalının aparıcısı və müxbiri Cəffər Hasnainin moderatorluğu ilə baş tutan sessiya müzakirəsində, Qırğız Respublikasının sabiq Baş naziri Joomart Otorbaev, Qırğız Respublikasının keçmiş mədəniyyət, informasiya, idman və gənclər siyasəti naziri Azamat Jamankulov, TÜRKSOY-un Baş katibi Sultan Rayev və Avropa İttifaqının Mərkəzi Asiya üzrə xüsusi nümayəndəsi Eduards Stiprais və çıxış ediblər.
Müzakirə sessiyası Mərkəzi Asiyada mədəni diplomatiyanın, ortaq kimlik və mədəni irsin regional əməkdaşlıqda oynadığı rola həsr olunub. Tədbirdə beynəlxalq təşkilatların nümayəndələri, dövlət rəsmiləri, ekspertlər və media təmsilçiləri iştirak ediblər.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.11.2025)
“Heç kimdən və heç nədən qorxmayan adamlar təhlükəli adamlardır” – HƏR GÜN KAMAL ABDULLADAN 7 QRANULA
Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsərlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.
Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”
Bu günlərdə “Everest” nəşriyyatında müəllifin “Seçmələrin seçməsi-qranulalar” adlı kitabı da işıq üzü görmüşdür.
Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:
1.
Füzuli: “Yəni ki, vücud dami-qəmdir, azadələrin yeri ədəmdir.”
Azadə olmaq - insanlığın və insanın ən böyük arzusu...
2.
Şairin mühitlə mübarizəsi onun özünün özü ilə mübarizəsindən başlayır. O özünə suallar verir: Günah işləmişəmmi?! Mənə ən böyük pislik edən adamı bağışlaya bilərəmmi?! İntiqam hissi ilə yaşamaq olarmı?! Budur, əsl suallar. Yoxsa, “çevir tatı, vur tatı” – mən səni sevdim, sən məni sevmədin və əksinə.
3.
İnsanın bilərəkdən, yaxud bilməyərəkdən can atdığı bir əsas hədəf var: daxilən azad olmaq! Azadəlik!..
4.
Mənim “Laokoon, Laokoon” romanım kahin Laokoona inanan Troya haqqındadır. Yəni, fantom haqqındadır.
5.
Sokratın ölümqabağı dostlarından son xahişi: “Mənim Asklepiyə bir xoruz borcum var. O borcu qaytarın.”
İndiyə qədər mübahisə edirlər ki, Asklepi Sokratın qonşusu olub, yoxsa Asklepi sağlamlıq allahıdır və Sokrat ona bir xoruz qurban gətirməli olduğu halda bunu etməyib.
6.
Y.Lotman: “Yüz faiz anlaşılan mətn yüz faiz əhəmiyyətsiz mətndir.”
Yəni, mətn mənə yüz faiz tanışdırsa, o mənim nəyimə gərəkdir kimi nihilist yanaşma.
7.
Heç kimdən və heç nədən qorxmayan adamlar təhlükəli adamlardır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.11.2025)
Antalyada xaricdəki Azərbaycan Evlərinin təqdimatı keçirilib
Antalya şəhərində keçirilən Azərbaycan Mədəniyyət Elçilərinin I Forumu çərçivəsində xaricdəki Azərbaycan Evlərinin təqdimatı keçirilib, fəaliyyətləri müzakirə olunub.
Tədbirdə Azərbaycan Respublikasının Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Fuad Muradov, Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət naziri Adil Kərimli, müxtəlif ölkələrdəki Azərbaycan Evlərinin və Mədəniyyət Mərkəzlərinin rəhbərləri, media təmsilçiləri iştirak edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Diasprla İş üzrə Dövlət Komitəsindən verilən məlumata görə, müzakirələr zamanı Azərbaycan Evlərinin fəaliyyəti ilə bağlı videoçarxlar nümayiş olunub, evlərin mədəniyyətimizi, dilimizi və milli kimliyimizi qorumaq istiqamətində həyata keçirdiyi layihələr barədə ətraflı məlumat verilib. Qeyd olunub ki, Azərbaycan Evləri soydaşlarımızın elmi və intellektual potensiallarının birləşdirilməsi, mədəni və ictimai əlaqələrin möhkəmləndirilməsi, eləcə də Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması baxımından mühüm platforma rolunu oynayır.
Xaricdəki Azərbaycan Evlərinin rəhbərləri hesabat xarakterli çıxışlar edib, mədəniyyət diplomatiyasına verə biləcəkləri töhfələri bir daha xatırladıblar.
Daha sonra “Azərbaycan Evləri” konsepsiyasına yeni baxış bucaqlarını özündə ehtiva edən, yaxın illər üçün hədəfləri və işlək mexanizmləri müəyyən edən təqdimat iştirakçıların diqqətinə çatdırılıb. Təqdimat böyük marağa səbəb olub və onun ətrafında geniş müzakirələr aparılıb.
Görüşdə, həmçinin xaricdə yaşayan azərbaycanlılar üçün nəzərdə tutulan “Milli Dilli” onlayn dərs layihəsinin təqdimatı keçirilib.
Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi ilə həyata keçirilən layihənin ideya müəllifi və rəhbəri, Niderland Krallığında yaşayan soydaşımız Sevinc Əliyeva “Milli Dilli” haqqında geniş məlumat verib, gələcək inkişaf istiqamətlərini nəzərə çatdırıb, layihənin hər kəs üçün əlçatan olduğunu bildirib. Layihə barədə videoçarx təqdim olunub.
Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri xaricdəki Azərbaycan Evləri rəhbərlərinin çoxsaylı suallarını cavablandırıb.
Əlavə edək ki, hazırda dünyanın 20 ölkəsində 31 Azərbaycan Evi var. Hər bir Azərbaycan Evində həftəsonu məktəbləri fəaliyyət göstərir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.11.2025)
Tükənməyin səsi - ESSE
Tahirə Ağamirzə, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Bir jurnalistin, şairin içdən etirafı
Tahirə Ağamirzə
60 illik bir ömür, 40 illik qələm yolu sahibi, Vətənə, millətə sədaqətli bir qadın!
Yazmaq — susa bilməyənlərin son sığınacağıdır. Mən bu peşəni sevərək, bütün ruhumla, bütün ağrılarım və sevinclərimlə yaşamışam. Amma bu gün, illərin arxasından boylananda görürəm ki, qələmin ucundakı sözlər çoxdan susub. Qələm hələ əlimdədir, amma ruhum — yazmaq istəyən o daxili səs — yorulub...
Uzun illərdir jurnalistika həyatımın mərkəzində dayanır. Vətən, cəmiyyət, insan, qadın, ağrı, ümid... yazdım, danışılası nə varsa danışıram. Amma son illərdə şəxsi həyatımda yaşadığım fırtınalar, övladlarımın dərdləri, bir ana kimi çəkdiyim səssiz savaşlar içimdə çox şeyi susdurdu.
Artıq özümə yad olmuşam. O qədər yük daşıdım ki, indi öz içimdə belə yer tapa bilmirəm. Düzdür, heç zaman aciz olmadım, heç kimə boyun əymədim. Amma bu gün etiraf edirəm: mən tükənmişəm.
Bu yazını yazmaqla acizliyimi yox, insanlığımı paylaşmaq istəyirəm. Çünki bəzən susmaq daha ağır olur. Bəzən ən güclü qadınlar da kömək istəyər, ən çox başqalarına dayaq olanlar da bir çiyin axtarar.
Mənim çiyinim- Allahın mərhəməti, dualarım və qələmimdir. Bəzən bir cümlə, bir yazı, bir dua insanı ayıldar. Bu yazı da mənim üçün bir ayılma cəhdidir. Ruhumun səsini geri çağırmaq istəyirəm.
Çünki yazmaq mənim nəfəsimdir. Həyat davam edir...
Və bəlkə də qəlbində eyni yükü daşıyan bir qadın, bu yazını oxuyanda anlayacaq ki, tək deyil...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.11.2025)
Məkrli kişilər günü, Ukraynalı Çaykovski və Süleyman Qanuni
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu günə təsadüf edən əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:
6 noyabr. Kişilər Günü
Biz gözümüzü açandan 8 martın qadınlar günü kimi qeyd edilməsinə şahidik. Amma kişilər günü nədənsə qeyd edilməyib. Keçmişdə guya 23 fevral kişilər günü idi, əslində həmin günün təyinatı ordu günüydü. İndi isə sovetlər dönəmi öz işinin dalınca getdiyi kimi 23 fevral da gedibdir, milli ordu gününün isə təyinatı kişilər günü deyil, elə silahlı qüvvələr günüdür. Amma təqvimdə varmış axı kişilər günü. Budu bax, 6 noyabr. Xüsusən Şərqi Avropada geniş qeyd edilən bir gün. Özü də yaranışı 2000-ci ilə təsadüf edir. Amma bu günü şəxsən biz azərbaycanlılar heç vaxt qeyd edən deyilik. Niyə? Ondan başlayaq ki, təqvimdə 19 noyabr günü də var, Beynəlxalq Kişilər Günü. Onu ABŞ, Avstraliya, Böyük Britaniya, CAR, Hindistan və s. ölkələrdə qeyd edirlər. Bu 6 noyabrın qeyd ediılməsinin isə təşəbbüskarı Azərbaycana Dağlıq Qarabağ boyda dərd vermiş Mixail Qorbaçovdur. O, həyat yoldaşı, məkrli Raisaya sevgisini izhar etmək üçün bu günü BMT strukturlarında təsdiqlədib, qadınla kişi sevgisinin qarşılıqlı bayramlar şəklində ailə təməlini möhkəmlətməsinə istinad edib. İndi ruslardan tutmuş polyaklara, çexlərə qədər hamısı bu kişilər gününü qeyd edirlər, bizsə gəlin onun üstünü qara qələmlə xətləyək.
Yeri gəlmişkən, məktəblərdə 8 noyabr – Zəfər günündə qızların oğlanları təbrik etməsi ənənəsi yaranıb. Bu çox gözəl təşəbbüsdür. Azərbaycanlı kişisinə elə məhz qələbə, zəfər yaraşar!
6 noyabr. Müharibə və konfliktlər zamanı ətraf mühitin ekspluatasiyasının qarşısının alınması günü
Heç də uzağa getməyək, bar-bar bağıraq, dünya ictimaiyyətinə məhz bu gün mesajlar ötürək, görsünlər ki, erməni barbarları meşələrimizi necə dağıdıblar, yandırıblar, su hövzələrini necə zəhərləyiblər, flora və faunaya necə divan tutublar. Yerin təkini qazıb faydalı qazıntıları necə vəhşicəsinə istismar ediblər. Dünyada misli görünməmiş barbarlıq nümunələri göstəriblər bu insanlıqdan uzaq olanlar. Heç faşistlər işal etdikləri ərazilərdə bu cür həngamələr qoparmamışdılar.
Məhz bu gün Azərbaycanın sözügedən problemi aktual olacaq, hər kəs bu işə öz töhfəsini verə bilər.
6 noyabr. Beynəlxalq insan əlindən ölən heyvanların xatirəsi günü
İnsanlar heyvanları ya gülləylə öldürürlər, ya başını kəsib ətini yeyirlər. Bu günü kim təqvimə salıbsa yəqin o, bizim zavallı qoyunları bəzəyib-düzəyib, geyindirib-keçindirib kütləvi qətliama məruz qoymamızdan da bixəbərdir. İnsan heyvanın həyatının qənimidir, yüzə yüz belədir. Haçansa amma əksinə olub, qədim insan heyvanların qurbanı olub.
İndi belə bir günü təqvimə salmaqda məram odur ki, ildə bir gün heç bir insanın əlində heyvan ölməsin. Qəssablar, eşidirsiniz? Dana kəsməyə bir gün fasilə verəkmi? Broyler sahibləri. Bir gün toyuqqırmanı dayandıraqmı?
Saksafon gününü, fin və isveçlilərin vərəsəlik gününü, ABŞ-ın naços gününü (qarğıdalı çipsləri ilə müxtəlif ədvalardan ibarət qəlyanaltı) də qataq heyvanların xatirəsi gününün gözünə.
6 noyabr. Çaykovski və saksafon
1991-ci ilin bu günündə mühüm bir hadisə baş verib. SSRİ Kommunist Partiyası buraxılıb. 1951-ci ildə Kreşatikdə Ukrayna milli televiziyası öz yayımlarına başlayıb. 1947-ci ilin 6 noyabrı əslən azərbaycanlı filosof, teoloq, Rusiyada islam dininin görkəmli nümayəndəsi Heydər Camalın doğum günüdür. 1945-ci ildə görkəmli aktrisamız Zərnigar Ağakişiyeva dünyaya göz açıb. 1931-ci ilin bu günündə şair, yazıçı, publisit Tofiq Mahmud dünyaya gəlib. 1917-ci ildə RSDRP (yəni bolşevik partiyası) Petroqradda qiyama başlamaq əmri verib. 1893-cü ildə böyük bəstəkar Pyotr Çaykovski dünyadan köçüb (bilirdinizmi, Çaykovski rus deyil, ukraynalıdır?).1814-cü ildə belçikalı usta, saksafonu icad edən Adolf Saks doğulub. 1600-cü ildə yapon tarixinin ən böyük samurayı – Konisi Yukinaqa vəfat edib.
1494-cü ilin bu günündə isə Trabzonda dünyaya sahiblənməyi bacarmış dahi türk imperatoru Sultan Süleyman Qanuni – Möhtəşəm Süleyman dünyaya gəlib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.11.2025)
