“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Xiyavda yaşayan Sürəyya Xəliq Xiyavlıdır.

 

Sürəyya Xəliq Xiyavlı

Xiyav

 

 

HALAY ÇƏKƏN QAYALAR

 

Guruldayır hüzün

Qolumdakı saatı yerə ataraq

Qaçıram qarğalıqdan

Pillə-pillə enirəm içimə!

Qapını iki əlli bütün gücümlə bağlayıram;

Gözümün içinə baxır qapı

Anlayır məni!

 

İçim;

Qorunmuş, əl çatmayan bölgə

Ətrafı hörülüb halay çəkən qayalarla...

Burada heç çeşid bağlantı mümkün deyil

Yalnız şeir ulaşımı var

Burada əskidən bir dizə çəkəndə

Dünya işıqlanardı

Burası tanrı tar çalan yer.

 

Bir şeir alışdırıram

Uzaqlaşıram saxta salxım söyüdlərdən

Yaxınlaşıram ən güvəndiyim sənə

Sən,

Şeirlərin dayanmayan ürəyi...

 

Oyağam və yuxuda

Yuxudayam və oyaq

Tar çal ayılım dostum!

 

Tanıyım tanımayanları

Qara quyuları

Daşıl vicdanları.

 

Tar, tanrı, sən

Sən, tanrı, tar.

 

Qapını açmam gərək;

Güvən nəfəs, nəfəs, nəfəs... Yayılmalı

Sən varsan

Sürəyyanın güvən tanrısı.

 

Bir pillə, iki pillə, üç...

Gözlərimi yumuram

Qollarımı açıram

Günəşə sarılıram

Taaaaar çaaaaal...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

 

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

“Unudulmaz sumqayıtlılar” rubrikasında bu gün sizlərdən filoloq, Azərbaycan radiosunun əməkdaşı, şair, “Cığırdaş” gənclik mərkəzinin qurucusu, “168 saat” qəzetinin ilk təsisçilərindən biri, əslən Laçından olan, Sumqayıtda dünyaya göz açmış və cəmi 33 il ömür sürmüş, doxsanıncı illərdə qəfil ürək tutmasından vəfat etmiş Xaliq Oğuzu xatırlamağı rica edəcək.

 

Xaliq Oğuz dogma Sumqayıtı çox sevirdi, onun rifahı naminə çox işlər görürdü. Yeniyetmə və gənclərin maariflənməsi, Qarabağ probleminin ortaya çıxdığı ilk illərdə milli vətənpərvərlik ruhunun qaldırılması, ədəbiyyatımızın inkişafı naminə külüng döyənlərdən idi.

Xaliq Oğuzun xatirəsi doğmalarının, dostlarının, tanışlarının, oxucularının yaddaşında daim yaşayacaqdır.

Bu gün sizlərə onun şeirlərini təqdim edəcəyik.

 

 

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə

 

Kiməsə ümidəm, kiməsə dayaq,

Kiməsə bir quru təsəlliyəm mən.

Hardasa şöləsi zəif bir çıraq,

Hardasa lap günəş məsəlliyəm mən.

Çağırır ardınca neçə yol, cığır,

Əlçatmaz zirvələr səsləyir məni.

Bir ana mən gedən yollara çıxır,

Bir gözəl nigaran gözləyir məni.

Nə ömür yarıdır, nə mənzil hələ.

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

Yenə təbiətin bahar çağıdır,

Şeirlər cücərir çölün düzündə.

Torpağın donunu nəğmə dağıdır,

Ümidlər göyərir pöhrə gözündə.

Qartallar qıy çəkir zirvə taxtına,

Gədiklər bürünür dumana, çənə.

Sevənlər tələsir vədə vaxtına,

Kövrək bulaqlar da dil açıb mənə

Deyir, qələmini tez ol al ələ.

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

Yanımda-yörəmdə doğmam dayanıb,

Məni xəbər alır yaxın da, yad da.

Bu dünya əzəldən sirrə boyanıb,

Nə qədər düyün var möcüzə adda.

Hər canlı işığa, nura can atır,

Yarasa zülmətə sarılıb qalır.

Min illik yol var ki, əlimiz çatır,

Bir addım yol var ki, qırılıb qalır.

Neçə ocaq yanır tüstüsü acı,

Nə qədər yara var yoxdur əlacı.

Ovunmaq da olmur təsəlli ilə.

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

Qoltuq ağacının qoltuqdur yeri,

Kiminsə yükünü daşıyır ancaq.

Mənəm deyənlər var, indi əksəri

Özgə qoltuğunda yaşıyır ancaq.

Qalxsa da zirvəyə caynaqda cücə

Hünər qartalındır, qartala alqış.

Cücədən qartallıq umasan necə,

Zirvə fəth etməyə qartal yaranmış.

Mən də od övladı, Qorqud soyuyam,

Çətin əqidəmdən dönəm, soyuyam.

Neçə ki, bağlıyam vətənə, elə,

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

Qəlbimdə nə qədər arzu-kamım var,

Ülvi istəyim var, xoş məramım var.

Ümidə, gümana sığınmışam mən,

Bu günə, sabaha bir inamım var.

Oğul böyüdürəm vətənə əsgər,

Gəlin həvəsində, toy həvəsində,

Hələ yazılmamış nə qədər əsər

Beləcə dustaqdır döş qəfəsimdə.

Tale də vaxt tapıb qurmağa tələ,

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Büküb yapıncının ətəklərinə.

Bələyib qəlbinin hərarətinə.

Kiçik yaşlarımdan həsrət qalmışam,

Ana istəyinə, məhəbbətinə.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Qəlbinin yağını yedirib mənə,

Gözünün nurunu əmizdiribdir.

Beləcə, o məni anamdan qalan

Şirin xatirə tək əzizləyibdir.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Almışam əlindən rahatlığını,

Qovmuşam gözünün yuxusunu da.

Deyrilər, o məndən, tək mənim deyil,

Alıbdır anamın qoxusunu da.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Laylayım bir kövrək çoban bayatı,

Yüyrüyüm atamın qolları olub.

Yastığım bir nimdaş motalı papaq,

Beşiyim bənövşə kolları olub.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Bəzən gizləyərək öz aclığını,

Sonuncu tikəsin yedirib mənə.

Ancaq dil açanda hər şeydən qabaq,

“Ana” kəlməsini dedirib mənə.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Şehlər üz-gözümdən yuxunu yuyub,

Küləklər saçıma sığal veribdir.

Hər novruz bayramı yetişən zaman

Kəndimizdə neçə ana olubsa,

Hamısından mənə sovqat düşübdür,

Hərə bir bağlama qoğal veribdir.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Arabir girərək yuxularıma,

Üzünü ömrümdə görəmmədiyim

O gəlin anam da yoxlayıb məni.

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni.

 

 

Hər gün görüşünə tələsirəm mən

 

Hər gün görüşünə tələsirəm mən

Adlayıb illərin üstdən harayla.

Hələ də barışmır ürəyim nədən

Taleyin bəxtimə yazdığı payla.

 

İstək bir tərəfə, qismət bir yana

Niyə belə olsun? Niyə? Bilmirəm!

Dünyanın dərdinə mən yana-yana

Kimsəyə dərdimi deyə bilmirəm.

 

Göydə uldularsa həyan olaydı,

Əlim çatmasa da, çataydı ünüm.

Məni bircə nəfər duyan olaydı,

Təsəllim olaydı tək bircə günüm.

 

Bu lal sükutların qulağı karmı?

Dinləyə dərdimi, bilə dərdimi.

Soyuq divarların insafı varmı

Barı bircə dəfə bölə dərdimi.

 

Mənim şeirlərim həsrət qoxuyan,

Hər misram özümə göz dağı olur.

Eh, axı bunları kimdir oxuyan?

Bütün nakamların yazmağı olur.

 

Bütövlük ömrümün naxışı, tacı

Yarımçıq nə varsa, heçdir, hədərdir.

Nakam məhəbbətin tüstüsü acı,

Yandırıb-yaxmağı qəbrə qədərdir.

 

Hər gün görüşünə tələsirəm mən

Adlayıb illərin üstdən harayla.

Ürəyim barışmır heç cürə nədən?

Taleyin bəxtimə yazdığı payla.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

 

 

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

Boşanmış qadın və subay oğlan sevgisi... Bütün zamanların qlobal problemi.

“Onun bəlalı sevgisi” Bayram Bayramovun “Bəlalı Sevgi” romanı əsasında 1980-cı ildə çəkilib. Film maraqlı bir səhnə ilə başlayır. Avtomobil idarə edən Şövkət işıqforda dayanıb, yaşıl işığın yanmasını gözləyir, yanında dayanan avtomobilin içində olan kişilər ona baxıb nəsə danışır...

 

Aradan 42 il keçib və bu epizod bu gün də yollarda baş verir... Hiss olunur ki, aradan illər keçməsinə baxmayaraq, Azərbaycan kişisinin təfəkküründə heç bir irəliləyiş olmayıb.

Filmdə tələbə Bəhruz diplom işi üçün istehsalat psixologiyası mövzusunu seçir və buna görə də tikiş fabrikində katib kimi işləməyə başlayır. Bir müddət çalışdıqdan sonra Bəhruz məhsulun aşağı keyfiyyətdə olmasını müəyyən edir. Buna səbəb isə işin düzgün aparılmamasıdır.

İş prosesində Bəhruz, gözəl direktor Şövkətə aşiq olur... Filmdə yer almış mahnılar da ürəkoxşayandır.

Bir ötən sevgini unuda bilsəm,

Könülümü sevginlə ovuda bilsəm,

Bir axşam yanına qayıda bilsəm,

Bağışla, bağışla, məni bağışla.

Bəzən olur, yeni tanış olduğun insanı sanki illərdir ki, tanıyırsan. Şövkət də Bəhruza bu hissi yaşadır. “Hərdən mənə elə gəlir ki, Sizi illərdir tanıyıram” deyir . Əslində belə idi, Şövkət gənc yaşlarında Bəhruzgilin məhəlləsində olan xalasıgilə gəlirmiş. Uzun hörükləri olan Şövkət, Bəhruzun elə o zamanlardan xoşuna gəlirmiş. Hər günün bir hökmü var...

Filmdə görünür ki, qadınlar hələ o dövrdə də lider ruhlu olublar. Şövkət boşandıqdan sonra tikiş fabrikində direktor vəzifəsində çalışır. Rəhbər ruhu onu Bəhruzla getdiyi restoranda da buraxmır. Yeməkləri o sifariş edib ofisiantdan tez gətirməsini tələb edir. Bəhruz isə alışmayıb Şövkətin bu davranışına, onun qadın kimi davranmasını arzulayır.

Romantik bir yemək əsnasında digər masalardan bir kişi onların masasına yaxınlaşıb söz atır:

“Şövkət sənmisən, aya günə dönmüsən, deyirlər vəzifəni böyüdüblər”.

Şövkət isə “düz deyirlər” deyib yeməyinə davam edir. Bu, Şövkətin keçmiş həyat yoldaşının dostlarından biri idi.

Şövkət tələbəlik illərində sevdiyi ilə ailə həyat qursa da, evliliyi heç 3 ay davam etmir.

Bir gün Bəhruz sevgisini etiraf edir... Şövkət bu sevgini qəbul etməkdə tərəddüd edir. Boşanmış olduğunu deyir. Amma Şövkətin boşanmış olması Bəhruz üçün problem deyil. O, Şövkəti təmiz hisslərlə sevir...

Bəhruz işlədiyi müddətdə Şövkətin səhvlərini də görür. Ancaq bu səhvləri qəbul etmək istəmir Şövkət. Amma sonda qalib gələn Bəhruzun sevgisi olur. Şövkət də qəbul edir bu sevgini...

Bütün dövrlərdə kişilər müstəqil qadınlarla münaqişədə olub. Bu, həqiqətən belədir: güclüsənsə, ayaq üstündə dura bilirsənsə, heç kimə möhtac deyilsənsə, mütləq əlindən heç nə gəlməyənlər səninlə mübarizə aparır. Səni aşağılamağa çalışır, əlindən gələni edir ki, səhvə yol verəsən...

Filmdə də Qaraxanovla Əjdər Sabiroviç, Şövkətin büdrəməsi üçün çalışır... Amma Bəhruz, Şövkətin büdrəməsinin qarşısını ala bilir. Sonda sevgi qələbə çalır...

Ümumiyyətlə, Azərbaycan kinoları arasında “Onun bəlalı sevgisi” filmi bir qədər müasirliyi ilə fərqlənir. Sanki film bu günlə dünənin sintezidir...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

Rəqsanə Babayeva, rejissor, yazıçı, “Ədəbiyyat və İncəsənət” üçün

  

Azərbaycan xalqının minillik tarixi, zəngin mədəniyyəti, poeziya və nəsr ənənəsi bir mərkəzdə – ana dilimizdə toplanır. Bu dil bizim milli varlığımızın sütunu, kimliyimizin mayası, düşüncəmizin ifadə vasitəsidir. Lakin bu gün sürətlə dəyişən informasiya axınında, virtual dünyanın hökm sürdüyü bir çağda ana dilimizin – xüsusilə də onun ədəbi qatının – qorunması ciddi bir ictimai məsuliyyətə çevrilib. Və bu məsuliyyətin ən mühüm daşıyıcısı gənclikdir.

 

Dil yalnız vasitə deyil, dünyagörüşüdür

 

İnsanın ana dilində danışması, yazması və düşünməsi, onun sadəcə kommunikasiya ehtiyacını deyil, daxili dünyasını, mənəvi dayağını da formalaşdırır. Ədəbi dil – sadəcə gözəl ifadələr toplusu deyil, bir xalqın öz-özünü necə tanıdığını, necə başa düşdüyünü və necə yaşadığını göstərən güzgüdür.

Lakin son illərdə – xüsusən sosial şəbəkələrin və xarici mədəni təsirlərin güclənməsi ilə – ədəbi dildən uzaqlaşma, qarışıq və təhrif olunmuş nitq formalarının yayılması artıq adi hala çevrilib. “Like”, “story”, “vibe”, “xətrinə getməsin də”, “o qədər də yox eee” kimi ifadələr – nə danışıq, nə də yazı dili baxımından sağlam bir mənzərə yaratmır. Bu isə artıq fərdi seçim yox, milli məsuliyyət məsələsidir.

 

Ədəbi dildən uzaqlaşma: səbəblər və nəticələr

 

Bugünkü gəncliyin bir hissəsi dilə bəzən “əngəl” kimi baxır. Onlar üçün “sadə və sürətli” olan daha münasibdir. Lakin unutmaq olmaz ki, sadəlik və səviyyəsizlik eyni şey deyil. Sadə danışmaq olar, amma ana dilinin qaydalarını qoruyaraq. Təəssüf ki, bu məqamda həm ailə, həm məktəb, həm də media üzərinə düşən vəzifəni tam yerinə yetirmir.

Məktəblərdə bəzən ədəbi dilin tədrisi quru qrammatika çərçivəsində qalır. Gənclərə dilin ruhu deyil, strukturu öyrədilir. Halbuki ədəbi dilin gücünü dərk etmək üçün Nizaminin, Füzulinin, Səməd Vurğunun misraları öyrənilməli, onların içindəki fikir zənginliyi hiss edilməlidir.

 

Sosial şəbəkələr və dilin deformasiyası

 

Sosial platformalar bir tərəfdən gənclərə öz fikirlərini ifadə etmək imkanı verirsə də, digər tərəfdən yazı və nitq keyfiyyətini ciddi şəkildə zədələyir. Emojilər, abbreviaturalar, səs uydurmaları (məsələn: “ştt”, “ufff”, “omg”, “awwww”) dilin axıcılığına və ədəbi-estetik gücünə zərbə vurur.

Bu problem yalnız estetik məsələ deyil – şəxsiyyətin formalaşmasına da birbaşa təsir göstərir. Dil bərbad olduqca düşüncə də səthi və qarmaqarışıq olur. Özünü doğru ifadə edə bilməyən bir gənc, zamanla nə hiss etdiyini, nə də nə istədiyini anlayacaq qədər dəqiq düşünə bilmir.

 

Ədəbiyyat yenidən gəncliyin içində yaşamalıdır

 

Bəs bu mənzərəni necə dəyişmək olar? Çarə təkcə qadağada deyil. Əsl çıxış yolu – ədəbi dili sevdirən müasir vasitələr yaratmaqdır. Gənclərin ruhuna toxunan romanlar, serial ssenariləri, tamaşalar və YouTube formatlı qısa monoloqlar yaradılmalıdır ki, gənclər bu dildə danışmaq istəsin.

Bu yolda dövlətin dəstəyi şərtdir, amma mədəniyyət xadimlərinin, yazıçı və rejissorların, müəllimlərin və valideynlərin birgə məsuliyyəti daha önəmlidir. Ədəbi dil mühazirələrlə deyil, həyatın içində yaşadıqca qorunur.

 

Gələcək dili qoruyanların olacaq

 

Bugünün gənci sosial şəbəkədə necə yazırsa, sabah elə də yazıçı olacaq. Bugün ana dili ilə məsafəli olan sabah nə parlamentdə, nə mətbuatda, nə də səhnədə özünü ifadə edə bilməyəcək. Millət – dili ilə var olur. Dil getdikcə – millət də sönür.

Tarix sübut edir: sözü güclü olan xalqın özü də güclü olur. Odur ki, bu gün gənclərə veriləcək ən dəyərli miras – var-dövlət deyil, ədəbi dildə danışma, yazma və düşünmə mədəniyyətidir.

Əgər gənclik bu məsuliyyəti dərk edərsə, ana dilimiz təkcə keçmişin yadigarı deyil, gələcəyin təminatına çevriləcək.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

 

 

 

Şərəf Cəlilli,

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

Orta əsrlər intibah mədəniyyətinin ən qüdrətli simalarından biri, “Şərq təbabətinin atası”, “Həkimlərin öndəri”, “Böyük ustadı”, “Həkimlərin Piri” kimi şöhrət tapan, düşüncələri, kəşfləri ilə Hippokratdan belə yüksəkdə duran, tibbə dair 400-dən çox qiymətli kitabın müəllifi, 200 əsəri bu gün də Dünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən ciddi məxəz, mənbə kimi qəbul edilən İbn Sina “Göz həkimlərinin dəftəri” əsəri ilə dünya aftolmoloqlarının ustadı hesab olunur.

 

 “Təbabət elminin qanunu” əsəri ilə şöhrət tacını bu gün də qoruyub saxlayan İbn Sina fəlsəfə, riyaziyyat, astronomiya və astrokimya, fizika, kimya, tibb və musiqiyə dair əsərləri ilə klassik Şərq elmi fikrinin təməldaşlarından birinə çevrilmişdir.

“Peyğəmbərlik” və “Peyğəmbərin xüsusiyyətləri” haqqında, epistemologiya, həqiqət haqqında, vəhy haqqında, dini-fəlsəfə problemləri haqqında düşüncələrini ehtiva edən əsərləri üstündən illər, əsrlər ötməsinə baxmayaraq təkcə dünyanın məşhur kitabxanalarının hücrələrini bəzəmir, həm də, oxunur, istinad olunur. “Həkim şahın baxışına, qız əlinə, ilan müdrikliyinə və aslan ürəyinə malik olmalıdır”. “Təbib gərək zəngin libas geyinsin, barmağına qiymətli üzük taxsın, ən yaxşı ata malik olsun ki, gündəlik çörək haqqında fikirlər onu xəstəyə qayğıdan yayındırmasın” nidası ilə qələm çalan təbib filosoflar kimi sultanların baş köşəsində yer alan, kəşfləri, ixtiraları, istinad mənbələri illə klassikləşən müasirimizə çevrilən İbn Sina Türküstanda, Buxaranın ətəyində, Əmir Teymurun diyarında doğuldu. “Həqiqət carçısı”, “Böyük müdrik”, “Dahi təbib”, “Ölkənin şərəfli imzası” ilə saraylarda sultana çevrildi. Elmi-irfan bulağının gözü, çeşməsi sayıldı. Tibb, fəlsəfə, məntiq, kəlam, poeziya, texnologiya, yer haqqında elmlər, elmin fəlsəfəsi, fizika, psixologiya, astronomiya, astrofizika, kimya, geologiya, mexanika sahəsində ilklərə imza atdı.

 

Dünyasını dəyişəndən üç gün öncə xidmətində duranları qulluqdan azad etdi, mirasını imkansız insanlara payladı

Böyük İpək Yolunda, Yaxın və Orta Şərqdə qurduğu klinikalar – xəstəxanalarla şöhrət tapdı. Müdrikliyi ilə Buxara əmirini heyrətləndirən İbn Sina, ixtiraları ilə İsfahan və Həmədan əmirlərinin saray həkiminə çevrildi. Fikir və düşüncə sahibi kimi alimlər səltənətində yer aldı. İsfahan hakimi Aleyddövlənin “Müdriklər məclisinin başçısı” titulunu qazandı. İsfahanda və Həmədanda açdığı xəstəxanalarda Avropanın məşhur təbibləri ondan dərs aldı. 12 il Həmədan əmiri Əbu Cəfərinin xidmətində olmaqla onun elmi məsləhətçisi statusunu qazandı. Bir bir Türküstanlı üçün əlçatmaz məqam idi. İbn Sina buna mütəfəkkir alim, təbib filosof kimi əzəməti ilə nail olmuşdu. Dörd cidlik tibb ensiklopediyası, fəlsəfəyə dair qiymətli məxəzləri, astronomiya və astrofizikaya aid əsərləri ilə bu gündə müsəlman Şərqinin imzasına, qürur mənbəyinə dönən İbn Sina dünyasını dəyişəndən üç gün öncə xidmətində duranları qulluqdan azad etdi. Mirasını imkansız insanlara payladı, hər üç gündən bir Qurani-Kərimi mütaliə edən bu dahi 1037-ci ilin iyunun 18-də 57 yaşında dünyaya vida nəğməsi oxudu.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sizlərə şeir vaxtında – Anar Aminin şeirləri təqdim ediləcək.

 

 

ŞEİR VAXTI

Anar AMİN

 

Yazıçı Cəmilə Rüstəmzadə

üçün oxunmuş şeirlər

 

BİRCƏ ADDIM İMİŞ

ALLAHIN BOYU

 

Nənələr nənəsi Həvva nənəmiz,

babamız Adəmin içində imiş.

Bir qız bir oğlanın, nənəm babamın,

anam da atamın içində imiş.

 

Lal ola tufanın, susa dənizin,

suyun iki bölüb əsa dənizin.

İbrahim alovun, Musa dənizin,

İsa da edamın içində imiş.

 

Kilid qəlbindədir, dilində deyil,

kilidin açarı əlində deyil...

Həqiqət adamın çölündə deyil,

həqiqət adamın içində imiş.

 

Qoyma nəfsə çatsın tamahın boyu,

çatsa, boy verəcək günahın boyu...

Bircə addım imiş Allahın boyu,

Allah bir addımın içində imiş...

           

 

İBRAHİMİN BİR TELİ

 

Nəmrud İbrahimi oda atdırar,

İbrahim Nəmrudun odundan çıxar.

Alov peyğəmbərin bir telin ütsə,

dünya ləzzətindən, dadından çıxar.

 

Əynin qalındımı, odda üşüdən,

kimdir bu hay-küydə səni eşidən?!

Bərəkət Allahdan, xeyir kişidən,

şər olan nə varsa, qadından çıxar.

 

Hazır ol, dünyadan köçməyə hər gün,

cismində Sibir var, ruhunda sürgün...

Hər şey yaddaşından silinər bir gün,

hər şey yavaş-yavaş yadından çıxar.

 

           

NƏMRUDUN TONQALI

 

Alovda yanmayan həzrət İbrahim

Nəmrudun odundan o yanda imiş.

Peyğəmbər ömrünün ləzzəti, tamı

ağzının dadından o yanda imiş.

 

İçməyə su gəzən, daxma axtaran,

yeməyə bir tikə loxma axtaran,

bu ögey dünyada doğma axtaran,

yaxının yadından o yanda imiş.

 

O tonqal gör kimdən ötrü qalanmış,

İbrahim, bəlkə də, sənin balanmış.

Nə varsa, qadına qədər yalanmış,

həqiqət qadından o yanda imiş.

 

           

QADINDAN O YANDA

 

Həzrət Adəm qabırğadan,

həzrət Musa dənizlərdən,

həzrət İbrahim Nəmrudun

odundan keçib gedirmiş.

Bir gün dadmaq istədiyin

o dünyanın dadı, tamı,

bu dünyanın ləzzətindən,

dadından keçib gedirmiş.

 

Göydə qəfil gurultusu,

Yerdə qəfil təkanı var.

O laməkan olanın da

hardasa bir məkanı var.

Hər bir kəsin qismətində

adın böyük sükanı var.

Hər kəsin bəxti, taleyi

adından keçib gedirmiş.

 

Haqqa boylan, sən Haqqa bax,

"bax" qadından o yandadır.

Səni o Haqqa bağlayan

"bağ" qadından o yandadır.

Nahaq qadından bu yanda,

haqq qadından o yandadır.

Haqqa gedən o Yol ki var,

qadından keçib gedirmiş.

 

           

AYRILIQ QOXUSU

 

Zodan meşəsinə düşən ildırım

palıdı yandırır, cökəni yaxır.

Payız sarısını udub... qorxudan

göylər guruldayır, şimşəklər çaxır.

Buluddan ayrılıq qoxusu gəlir.

 

Ayı pəncəsindən canın qurtaran

qartal dimdiyində caynaqlanırsa,

sonuncu ölənə ümid deyirlər,

bir ümid gümandan qaynaqlanırsa,

"ümid"dən ayrılıq qoxusu gəlir.

 

Yel vurub yellənən yemişanların

budaqların qırıb barın yeyirlər.

Sonra da bax heç nə olmamış kimi,

"olub keçənləri unut" deyirlər.

"Unut"dan ayrılıq qoxusu gəlir.

 

"Dağlar haqqı, hər şey yaxşı olacaq,

bir azca səbir elə, bir azca döz" de...

Bənövşə ətirlim, tülpan dodaqlım,

susma, qurban olum, mənə bir söz de.

Sükutdan ayrılıq qoxusu gəlir.

 

Qırılmış budağın altında qalan

bir gülü oxşayıb çiçəyi ovut.

Ağacdələn bilir, ağac nə çəkir:

bir koğuş min ölən yarpağa tabut.

Tabutdan ayrılıq qoxusu gəlir.

 

           

ZƏLZƏLƏDƏN

       SONRA

 

O vaxt ölən igidləri

birinci atlar ağlayıb.

Atlar, atalar, analar,

sonra tabutlar ağlayıb...

 

Tabut vardı, hara baxdım,

ora baxdım, bura baxdım.

Zəlzələdən sonra baxdım –

divarda çatlar ağlayıb.

 

Çatlayan divardan tutdum,

nəfəs dərib hava uddum.

Qəfil yuxum gəldi, yatdım,

elə biliblər, ölmüşəm,

yaxınlar, yadlar ağlayıb.

 

Boğdu məni qəhər, durdum,

yaz idi, birtəhər durdum,

axşam yatıb səhər durdum –

gördüm ki, otlar ağlayıb...

 

           

ADLARIN ALIN

       YAZISI

 

Gördülər, həmişə meyxoş haldayam,

meylər oğulluğa götürdü məni.

Yerlər yiyə durub sahib çıxmadı,

göylər oğulluğa götürdü məni.

And olsun bu yaşıl tut ağacına,

barından ən yaxşı şərab çıxmağı,

tutların alnına yazıbdır Allah.

Atları görəndə alnından öpün!

Babam deyərdi ki, xeyir xəbəri

atların alnına yazıbdır Allah!

 

Nə yaxşı, böyüyüb qoyun olmadı...

nənəmin... bir mələr quzusu vardı.

Nənəm nə biləydi, bizim həyətdə

hansısa bir qurdun ruzisi vardı?

İnsanın, heyvanın, ağacın, quşun...

külli-kainatda elə hər şeyin,

hər şeyin bir alın yazısı vardı.

...Hansısa divara, hansısa daşa,

hansısa bir vaxta necə düşməyi

çatların alnına yazıbdır Allah.

Atları görəndə alnından öpün!

Babam deyərdi ki, xeyir xəbəri

atların alnına yazıbdır Allah!

 

Arandan yaylağa köç edən çoban

yurd tutar, yurd salar, yurd, yuxusunda.

Otlar yuxusunda quzu görərlər,

quzular qurd görər, qurd, yuxusunda.

Mal-heyvan səsinə bu yaz səhəri

diksinib yuxudan sərsəm durmağı...

otların alnına yazıbdır Allah.

Atları görəndə alnından öpün!

Babam deyərdi ki, xeyir xəbəri

atların alnına yazıbdır Allah.

 

Nə yaxşı, Allahı dərk etmək üçün...

deməyə sağlıq var, içməyə mey var.

Gəlin badə-badə düşünək, niyə? –

başımız üstündə yeddi qat Göy var;

yerdə də, Göydə də qat-qat olmağı

qatların alnına yazıbdır Allah.

Atları görəndə alnından öpün!

Babam deyərdi ki, xeyir xəbəri

atların alnına yazıbdır Allah!

 

Nə qədər qorxu var bu Yer üzündə;

yaxın qorxusu var, yad qorxusu var.

Hələ də üzümdə ötkəm atamın

o cod əllərinin cod qorxusu var.

Yerdə, Yupiterdə, Uranda, Marsda –

külli-kainatda yana biləcək

hər şeyin canında od qorxusu var.

Bir göz qırpımında, bax, göz görəni

necə yandırmağı, necə yaxmağı

odların alnına yazıbdır Allah.

Atları görəndə alnından öpün!

Babam deyərdi ki, xeyir xəbəri

atların alnına yazıbdır Allah!

 

Sevinc oxşarlığı, dərd oxşarlığı,

kədər oxşarlığı vardır hər kəsin.

Tale oxşarlığı, bəxt oxşarlığı,

qədər oxşarlığı vardır hər kəsin.

Bütün olanlara, olacaqlara

ələstə dediyim o "BƏLİ" haqqı,

ağıllı dayanıb fikirləşincə

çayı vurub keçən o dəli haqqı,

alın yazısını adamların yox,

adların alnına yazıbdır Allah.

Atları görəndə alnından öpün!

Babam deyərdi ki, xeyir xəbəri

atların alnına yazıbdır Allah.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

 

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

Doğrudur, heçnədən nəsə yaratmaq Yaradana xasdır, amma deyəsən, O, bu qüdrətindən sevdiyi bəndələrinə də pay verib. Nahaq yerə söz ehtiyatımızda “yaradıcı”, “kreativ”, 'icad" və bunlara bənzər kəlmələr yaranmayıb ki...

 

Onun haqqında çox yazılıb, çox deyilib, təkrarlayıb vaxtınızı almaq istəmirəm. İstəyirəm ki, onu necə tanıyıramsa, elə də təsvir edim. Əvvəla onu deyim ki, heç vaxt onunla nə dostluq, nə də yoldaşlıq etmişəm, həyatda cəmi bir neçə dəfə üz-üzə gəlmişik. Salam-əleykum, salam- vəssalam. Rəşad Məcidi deyirəm. Mərd və kişiyanə xarakterləri ilə ön plana çıxan Rəşad Məcidi...

 

Niyə gizlədim, ona qibtə, paxıllıq edənlər də az deyil. Və bütün paxıllıqlar sonda riyakarlığa çevrildiyi üçün, bəzən eşidirəm ki, onu bəziləri hökumət qarşısında üzüyola və müxtəlif ittihamlarla suçlayırlar. Ümumiyyətlə, onun nümayəndəsi olduğu Şir bürcünün adamlarını bütün dünyada çox vaxt səhv anlayırlar. Çünki bu bürcün kişiləri özünəinam baxımından digər insanları geridə qoyurlar. Böyük özgüvənə sahib olan şirlər həmçinin xarici görünüşü ilə də diqqətləri öz üzərinə çəkməyi bacarırlar. Bu da xəbis adamların bağrını çatladır. Şir bürcü kişilərinin ən müsbət xüsusiyyətlərindən biri də onların vicdanlı və ürəyiyumşaq olmaqlarıdır...

 

...Heç vaxt ona işim düşməyib, yəqin ki, heç düşməyəcək də... Amma yaxşı adamlar haqqında söz demək, fikir formalaşdırmaq vacibdir. Onun yardımsevər olması, insanlara kömək etmək arzusu, adamları sevindirmək istəyi məni onun haqqında düşündüklərimi sizinlə bölüşmək sevdasına saldı. Yaşı altmışı keçsə də, onun davamlı olaraq yeni şeylər kəşf etmək və öyrənməyə həvəsli olması ürəyimcədir...

 

Ola bilər ki, kimsə onu eqoist, təkəbbürlü adam kimi tanıyır. Əslində o, təkəbbürlü yox, məğrur kişilərdəndir. Ağayanə davranışı, qürurlu şəxsiyyəti göz qabağındadır. Heç vaxt yardımını görməsəm də, fəqət yaxşı bilirəm ki, səxavətli adamdır. O, gələcək üçün investisiya qoymaq, pul yığmaq baxımdan heç də əliaçıq kişilərdən fərqlənmir. Bir sıra adamların düşündüyü kimi, nə var-dövləti var, nə də səltənəti. Sıradan, orta imkanı olan bir vətəndaşdır...

 

Amma rahatlığını, alnıaçıqlığını, qürurunu heç nəyə qurban vermir. Nəyisə əldə etmək üçün bütün enerjisini istifadə edərək istədiyinə zəhmətilə, halallıqla nail olmağı bacarır. Çox çalışqan və əzmkardır. Həm özünü, həm də ətrafdakı insanları yaşatmaq üçün səy göstərir. Odur ki, Allah da onun saf niyyətini görüb hər işində yardımçı olur, uğur qazandırır...

 

O, özünü cəmiyyətə çoxdan sübut etməyi bacarıb. İllər ötəcək, nə vaxtsa vəzifədən gedəndən sonra da, nüfuz və hörmətindən bir zərrə belə azalmayacaq. Soruşan ola bilər ki, niyə bunları söyləyirəm. Söylədim ki, rahatlıq tapım. Axı, demişdim- yaxşı adamları sağlığında dəyərləndirib barələrində xoş söz demək Allahın xoşuna gələn əməllərdəndir...

 

Bəli, mənim tanıdığım Rəşad Məcid zəmanəmizin yaxşı adamlarından biridir. Bu qədər haqsızlığın içində heç vaxt haqsız hərəkət etmir. Əqidəsinə, meyyarlarına sadiqdir. Dostlarına qarşı sədaqətlidir. Milli-mənəvi dəyərlərimizin təəssübkeşidir. Hansı vəzifəyə yüksəlməsindən asılı olmayaraq sadəliyini, səmimiyyətini qoruyub saxlaya bilir. İnsanlara yuxarıdan aşağı baxmağı xoşlamır. Bir sözlə, Rəşad Məcid xalqımızın qənimət övladlarından biridir...

 

...Yeri gəlmişkən, Rəşad adı ərəb mənşəli olub- "doğru yolla gedən", "düşüncəli" və "fərasətli" mənalarını verir. Məcid sözünün mənası isə "şan-şöhrətli" deməkdir. Beləliklə, Rəşad Məcid imzasının açılışı- Doğru yolla gedən şan-şöhrətli adam- anlamını daşıyır...

 

Bu gün - avqustun 21-i Rəşad Məcidin doğum günüdür. Bu münasibətlə onu təbrik edir, möhkəm can sağlığı, işlərində uğurlar arzulayıram...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı sizə şair və tərcüməçi Səlim Babullaoğlunun təqdimatında XX əsr yəhudi şeiri nümunələrini təqdim edir. Bu gün Nurit Sarxi haqqında bəhs edəcəyik.

 

Nurit Zarxi

Nurit Zarxi (1941)- tanınmış şairə və nasirdir, eyni zamanda uşaq müəllifi kimi tanınır. Qüdsdə anadan olub. Tel-Əviv Universitetində fəlsəfə və ədəbiyyat təhsili alıb. “Yediot axronot” qəzetində çalışıb. Çoxsaylı milli və beynəlxalq mükafatların sahibi, 20-dən artıq müxtəlif janrlı kitabların müəllifidir.

 

Kişilər

 

Onlar niyə xoşbəxt olmadım deyə məndən hesab sorurlar,
hər dəfə də məni söz ehtiyatları ilə sarsıdırlar.

 

Onlar dilimdən iltizam almaq istəyirlər taleyimlə bağlı,
və fikrimi yönəldirlər ki,
sən demə, o şəhərdə yaşamamağımızın səbəbi
mənim pişiyimmiş.

Beynəlxalq konfliktlər zamanı
onlar məni anamgilə sürgün edirlər,
sanki mənim “ana”lığım boş şeymiş.

Onların bəziləri öz bişirdiyim peçenyeni uzadırlar mənə,
“sağ ol” gözləyirlər elektrikin kəşfinə,
qışa və mürəbbələrə görə. Mürəbbə sevməməyim isə
heç nəyi dəyişmir, onsuz da xatirələrimi redaktə edirlər onlar.

Gizlində inanırlar ki, səhmlərim var mənim,
amma bölüşmürəm heç kimlə,
gündəlik istifadə üçün nələrisə almaq istəyəndə onlarla birgə
ya yorğun olurlar, ya da ölçülərimdən narazı qalırlar.

 

“Narsiszm” sözünü gözlərini qıyaraq tələffüz edirlər,
sanki qəlyan çəkib acıqla donquldanırlar
pəncərələri yelçəkəndən və miçəklərdən qoruyanlar kimi.
Qorxularından azad olan kimi isə
hava ehtiyacımı qısqanır, hirslənirlər.

Çıxıb gedəndə fincan boşluğu buraxırlar arxalarında,
əvəzində mənim leksikonumu götürürülər,
sonra isə öz ömürlərinə dalırlar –

 dənizə baş vuran Hollandiya kimi,
bir də ağrının mühərrikini işə salmaq üçün
heç bir sintaksis saxlamırlar mənim üçün.

Barbarlar

 

Təcili xatirə yaratmaq lazımdır.
Ev qurmaq.  Ola bilməz ki, həyatım yaşanmayıb,
səhrada lampa, balıqqulağı, yalın döşəməni örtən kilimləri
toplayan quzğunlar kimi; əsnək dolu və nə qədər ki o qocalmayıb
gündüzü gizlədən sevgi dolu gecələri olan həyatım.

Üstündə uşaqların şəkli, yoxa çıxmış o komod hardadır?
Gözlərini açan əsməçiçəyi içəri boylanır.
İndi hardadır uşaqlar? Dəyəsən zaman ciblərini boşaldıb.

Onda da səhər idi, indikitək, yayın əvvəli.
Çardağa çıxmışdıq (nərdivansız, birlikdə) şəkil çəkdirmək üçün.
o itmiş şəkildən bəllidir ki, elə də əziyyət çəkməmişdik,
sadəcə yalandan yorulmuşduq.

Ağaclardakı şəffaf sırğalar kimi
mənə aiddir xatirələrin ömrü.
Keçmişin çəyirtkə sürüsü barbar ordusu keçməsəydi,
talalarımızdakı bar-bəhər oğurlanmasa, tapdanmasaydı-
görəsən hardaydı, necə olardı onlar...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

 

 

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

Xalq şairi adına layiq olsa da dünyadan yalnız xalqın şairi kimi köçən Məmməd İsmayılı dünən doğulduğu dogma Əsrik kəndində - Tovuz rayonunda dəfn etdilər.

Məmməd İsmayıl dövrünün vətənpərvər şairi idi, ana barədə ən gözəl lirik parçalar müəllifi idi, 80-lərin sonu, 90-ların əvvəlində yetişən azadlıqsevər, millətsevər gənclərin “Gənclik” jurnalının baş redaktru olaraq ustadı idi.

Onun yeri daim görünəcək.

Allah qəni-qəni rəhmət eləsin ona.

 

 

Şairin şeirləri çox sevilir. Xüsusən, onlardan biri günümüzlə çox səsləşir. Şairin taleyinə yazılanlarla necə də səsləşir bu şeiri.

“Ağacdələn, döy qapımı, döy, görüm” adlanan bu şeiri sizlərə paylaşmaq istəyirəım.

 

 

Məmməd İsmayıl

Ağacdələn, döy qapımı, döy, görüm

 

Yol azmısan bu payızın çәnindә

Ağacdәlәn, ağlın azıb sәnin dә,

Dәn gәzirsәn saçlarımın dәnindә

Atamoğlu, az qapımı döy görüm.

 

Bu cığırı bu qara kim bürüyüb?

Burda kimin yanan qәlbi kiriyib?

Hәyәtini qara yellәr kürüyüb

Başımıza nәlәr gәlir qoy görüm.

 

Haçanacan gözlәmәyә gәlmisәn?

Yoxsa mәnә söz demәyә gәlmisәn?

Ya borcunu istәmәyә gәlmisәn?-

Öz dilindә ünvanımı söy görüm.

 

Mәn dünyaya ata, ana borcuyam,

Ünvanım var, bu ünvana borcluyam.

Bir canım var, bircә cana borcluyam,

Özgә nәyә, taraq-taraq say görüm.

 

Bulaq kimi batan bәxti açılmaz,

Hәr iğidin atam, bәxti açılmaz...

Hәlә yatır, yatan bәxtim açılmaz,

Yatmışların yuxusuna qıy görüm.

 

Eldәn ayrı ömür olmaz, gün olmaz,

Eli sevәn ürәklәrdә kin olmaz.

Nәdәn Araz arzularım çin olmaz

Haçanacan yuxularda çay görüm?

 

Avand işim nәhsә düşüb deyәsәn,

Vaxt mәnimlә bәhsә düşüb deyәsәn.

Qulaqlarım sәsә düşüb deyәsәn,

Şimşәk çaxsın, guruldasın göy görüm.

 

Yavaş-yavaş çürümәdә taxda, bax.

O taxtada ovxam olan vaxda bax.

İnad olub nә döyürsәn baxda-baxt,-

Açılmayan düyünlәri duy görüm.

 

Elә yanır döyüşlәrin yanğısı

Nә tәsәlli söndürәcәk, nә dә su.

Mәnim qapım Yer üzünün qapısı

Ağacdәlәn, döy qapımı, döy görüm,

Başımıza nәlәr gәlir goy görüm...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)