Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Səhər yuxudan erkən oyanaraq kəndin yuxarı tərəfindəki qatar vağzalına tərəf getməyə başladı. Qatar hər gün axşam saatlarında təxminən saat 12-də stansiyada olardı. 5-10 dəqiqə vağzalda dayanırdı. Bu müddət ərzində yeni sərnişinlər bilet nömrələrinə uyğun olan vaqonlara yaxınlaşaraq bələdçinin köməyi ilə öz yerlərinə yerləşirdi. Enəcək sərnişinlər isə əvvəlcədən hazırlaşaraq vaxt itkisi olmadan tez zamanda vaqonları tərk edirdi. 12 saat ərzində keçdiyi hər rayonda bu proseslər təkrar olunurdu.

Səma qorxa-qorxa kassaya yaxınlaşdı. Kassanın pəncərəsi bağlı idi. İçəridə bir nəfər başını masanın üstünə qoyub, qollarına söykənərək yatmışdı. İçəri çox balaca idi; kiçik masa, oturduğu stul, yanında isidici cihaz, bir də kiçik sirmələri olan balaca bir skafdan ibarət idi. Gözəçarpacaq fərqli bir şey yox idi. Səma nə edəcəyini bilmədi: yuxudan oyanmasını gözləməli, yoxsa içəridəki adamı səsləməli idi? Çox zamanı yox idi. Nənəsi hiss etmədən geri qayıtmaq lazım idi. Həm də gərək onun burada olduğunu kənddən kimsə görməsin. Yoxsa nənəsi bu işdən xəbər tutsa, hər şey daha da çətin olardı. Yavaş səslə çağırmağa başladı, ancaq dəyişən bir şey olmadı. Biraz da gözlədi ki, ayılar, ancaq kassir heç nə duymadan yatırdı. Səma məcbur qalaraq, utana-utana nəfəsliyi bir neçə dəfə taqqıldatdı. Bu zaman içəridəki adam ağır-ağır başını qaldırıb səs gələn tərəfə boylandı. Kassanın qabağında balaca bir qızın dayanıb, ürkək baxışları ilə ətraflı izlədiyini gördü. Nəfəsliyi açıb diqqətlə bir daha onu nəzərdən keçirərək soruşdu:

- Buyur, balaca xanım, sizə nə lazımdır?

Bu adamın iri görünüşü, saçlarının gur, burnunun çıxıntılı və uzun olması, qaşlarının həddindən çox qalın və birləşik olması, baxışlarındakı sərtlik Səmanı bir anlıq qorxudaraq geri çəkdi.Onun siması çirkin və itici idi. Qızın qorxduğunu hiss edən kassir özünü biraz geri çəkərək üzündə xəfif bir gülümsəmə oyatdı. Daha yumşaq səslə yenidən nə üçün gəldiyini soruşdu:

- Cənab, mən... mənə şəhərə getmək üçün bilet lazımdır.

Kassir onu başdan-ayağa süzərək dedi :

- Sənin neçə yaşın var?

- On iki.

- Axı sən tək getmək üçün hələ balacasan. Sənə bilet verə bilmərəm.

Səma tutulmuş halda danışmağa başladı. Səsi bir qədər titrəyirdi :

- Cənab, mən bileti nənəm üçün istəyirəm. O xəstə olduğu üçün gələ bilmədi, məni göndərdi. Şəhərdən alınacaq dərmanları var. Mütləq yola düşməlidir. Xahiş edirəm, bilet verin. Bu nənəmin vəsiqəsidir, bilet pulunu da göndərib. Onun məndən başqa kimsəsi yoxdur.

Səma bilirdi ki, ona bilet verməyəcəklər, ona görə də gecə nənəsi yatarkən gizlincə vəsiqəsini götürmüşdü. Əgər bileti bu yalanla ala bilsə, əsas məsələ həll olacaqdı. Qatara bir şəkildə minə bilərdi. Çətin olan bilet almaq idi. Ancaq, deyəsən, dedikləri inandırıcı olmuşdu. Bilet satanın üz ifadəsindən bunu hiss etmək olurdu. O, sanki Səmaya acıyırdı. Baxışlarındakı sərtlik indi aydın və mərhəmətli hal almışdı.

- Bax, balaca, sənə bilet verəcəm, ancaq qatara mütləq nənən gəlməlidir. Əks halda biletin yanacaq.

Bunu deyərək əlini uzadıb vəsiqəni aldı. Səma başı ilə təsdiq edərək sakit dayandı. Bir neçə dəqiqəyə bilet hazır oldu. Kassir bileti uzadaraq bayaq dediklərini bir daha təkrarladı. Səma 17 manat 50 qəpik bilet pulunu ödədikdən sonra kassirə təşəkkürünü bildirərək iri addımlarla evə tərəf getməyə başladı. Nənəsi onun yoxluğunu hiss edənə qədər evə çatmalı idi. Bileti qoynunda gizlədərək əli ilə möhkəm saxlayırdı. Evə çatan kimi cəld içəri daxil olub bileti qutunun içində saxladı. Xoşbəxtlikdən nənəsi hələ yuxudan oyanmamışdı. Onun gedib-gəldiyini kimsə görmədi. Səma xoşbəxt idi. Bu gecə onun həyatında əhəmiyyətli dəyişiklik baş verəcəkdi. Bu gediş onun taleyini həll edəcəkdi. Kim olduğu, hara aid olduğu, cavab tapmadığı suallar bu gedişə bağlı idi. Bir tərəfdən də içində qorxu hiss vardı. Ya hər şey düşündüyü kimi olmasa? Burada da həyatı məhv olarsa, gediləcək bir yerin olmaması onun qəlbini rahat buraxmırdı.Nənəsinin onu səsləməsi ilə Səmanın fikirləri yarımçıq qaldı. Tez üst-başını düzəldərək otağa daxil oldu. Nənəsi yatağından hələ qalxmamışdı. Adətən xəstə olan zaman belə edərdi. İndi də halsız görünürdü. Kəskin baxışlarla Səmanı başdan-ayağa süzüb sərt və kobud şəkildə danışmağa başladı:

- Nə gözünü zilləyib baxırsan? Bayaqdan səni çağırıram, harda ölmüşdün, uğursuzun qızı? Görmürsən nə haldayam? Cəld ol, şkafın sürməsindəki dərmanlarımı gətir. Təzyiqimi də ölç. Səhərdən qalxa bilmirəm. Axı nə gözləyirsən, tez ol, get... hı... hı... bunun nə vecinə? Elə ürəyindən olar mən ölsəm. Hər şey özünə qalar.. Uğursuzun qızı... Nə olacaq...

Səma bir söz demədən cəld arxasını dönüb deyilənləri gətirməyə getdi. Hər nə qədər nənəsinə qarşı sevgisiz olsa da, ona bir şey olmağını, xəstələnməyini istəmirdi. O sağalana qədər başının üstündə durardı. İndi isə onun xəstələnməsi Səmanın gedəcəyi günlə üst-üstə düşmüşdü. Bu hal onun qəlbində bir narahatlıq doğururdu.Axı yaxşı olmasa, ona dərmanları kim verəcək, kim ona kömək edəcək? Təzyiqini yoxladı. Yuxarı idi. Bu da ona pis təsir edirdi. Normala düşməsi üçün dərmanı verdi və ardından biraz da su içirtdi. Təkrar yerinə uzanan nənəsi yatacağını deyərək Səmaya yemək hazırlamasını tapşırdı.

 Axşam yaxınlaşır, şər qarışırdı. Ətraf sıx dumana bürünmüşdü. Bu kiçik dağ kəndi sanki düzənlikdən ibarət idi. Əzəmətli dağları öz ağuşuna alan duman sanki onları kimdənsə gizlədirdi. Ətrafda heç nə görünmürdü. Evlərdə yanan işıqlar güclə seçilirdi. Belə hava şəraitində yolda maşın da tapılmazdı. Uzaqdan eşidilən ulayan yalquzaqların, hürən itlərin səsi bir-birinə qarışmışdı. Sanki meydan oxuyarcasına mübarizə aparırdılar. Səma axşama kimi bütün işlərini bitirdi. Fürsət tapan kimi öz paltarını da yığıb hazır qoymuşdu. Nənəsinin yaxşı olması onu biraz da olsa rahatlatmışdı, ancaq yenə də günün çoxunu yerində uzanaraq keçirdi.

Saat 11-ə yaxınlaşırdı. Kənd bu vaxtlarda dərin yuxuya dalırdı. Evlərdə yanan işıqlar demək olar ki, hamısı sönmüşdü. Səma da nənəsini bir daha yoxlayaraq yatmaq üçün icazə istədi. Hər şey qaydasında idi. O, demək olar ki, yaxşılaşmışdı. Səma ona bir daha son dəfə baxdı. Ona baxışları ilə “əlvida, nənə” deyərək sağollaşdı. Nənəsi isə heç nə hiss etmədən üzünü yana çevirərək yatmağa çalışırdı. Səma işığı söndürüb sakitcə qapını bağladı. Son olaraq evin hər tərəfinə baxmaq, ötən zamanları xatırlayıb, bir daha geri qayıtmayacağını bilərək vidalaşmaq istədi. 12 ilin sevinci, kədəri bu divarlara hopmuşdu. Daha çox kədərli olmasına baxmayaraq, xoşbəxt olduğu zamanlar da olmuşdu. İndi həmin xatirələri son dəfə içinə çəkərək dərindən nəfəs aldı. Gözləri yaşla dolmuşdu. Bu qədər çətin olacağını düşünmürdü. Harada olduğundan asılı olmayaraq hər insan üçün ən doğma yer onun evidir. Ən son evinə dönmək istər, evindən uzaq düşənlər. Ev hər şeydir; dostdur, dərd ortağıdır, xoşbəxt və üzgün anların bələdçisi, bir ailə kadrının ən böyük göstəricisidir. Bəlkə də buna görə evdən ayrılmaq hər zaman çətin olmuşdu...

Saat 12-də qatar stansiyada dayanacaqdı. Bu vaxta kimi Səma vağzalda olmalı idi. Hər şey hazır idi. Nənəsinin dərin yuxuya düşdüyündən əmin olduqdan sonra yavaş-yavaş qapıya tərəf getməyə başladı. Qapını yavaşca açaraq çölə çıxmağı bacardı. Ətraf dumanlı idi. Bu yolda getmək çətin idi. Demək olar, heç nə seçilmirdi, ancaq Səma hər gün bu yollarda gəzdiyi üçün demək olar ki, hər yeri gözübağlı da gedə bilərdi. Son dəfə arxasını dönüb evə baxdı. “Əlvida” deyərək vağzal yoluna tərəf addımlamağa başladı. Bu gedişin onu hara aparacağından xəbərsiz olan bu balaca qızcığaz dumanlı yollarda böyük ümidlərlə addımlayırdı. Çətinliklə də olsa, yolu doğru tutaraq gəlib stansiyaya çatdı. Stansiya adamlarla dolu idi. Hərə bir tərəfə gedirdi. Kimi isə skamyalarda oturaraq ətrafı izləyirdi. Uzaqdan qatarın fit  səsi eşidildi. Səma tam vaxtında yetişmişdi. İndi ona qatara minmək üçün fürsət lazım idi. Bələdçinin gözündən yayınaraq vaqona daxil olmalı idi. İçəri girə bilsə, özünə birtəhər yer tapa bilərdi. Gecə olduğu üçün çox adam yatırdı, ona görə də o qədər də nəzarət etmirdilər. Səma da bundan istifadə edib bir yerdə səssizcə yata bilərdi. Qatar stansiyada dayandı. Sərnişinlər biletdəki nömrələrinə baxaraq vaqonlara yaxınlaşırdılar. Hər vaqonun önündə qatar bələdçiləri dayanmışdı. Onlar biletleri yoxlayaraq sərnişinləri içəri buraxırdılar. Belədçilər öz xüsusi geyimləri ilə diqqət çəkirdilər. Onların əynində göy rəng ətək, ağ köynək, üzərində nişanları olan göy kostyum vardı. Bəzi bələdçilər başına yan taxılmış papaq qoymuşdu. Bu onlara xüsusi görkəm və ciddiyyət verirdi. Səma uzaqda dayanıb ətrafa baxırdı. İçində qorxu hissi baş qaldırmışdı. Görünmədən necə girə biləcəyini bilmirdi.Əgər tutulsa, hər şey məhv olacaqdı. Bir yol tapmalı idi. Cəsarətini toplayaraq bileti qoltuq cibindən çıxarıb vaqon nömrəsinə baxdı. 12-ci vaqonda getməli idi. Başını qaldırıb vaqonlara göz gəzdirdi. Yolçuların vaqonların önündə dayanması ona çətinlik yaradırdı. Buna görə də addımlayaraq vaqonu axtarmağa başladı. Biraz irəli gedəndə vaqonu gördü. Vaqonun qarşısında 5-6 adam dayanmışdı. Bələdçi onların biletlərini yoxlayırdı. Səma yavaş-yavaş vaqona yaxınlaşırdı. Bəlkə bu çoxluqda birtəhər gözə görünmədən özünü içəri sala bilərdi. Elə bu fikirdə addımlayırdı ki, birdən həmin tərəfdə bir gurultu eşidildi. Hamı səs gələn tərəfə çevrilib nə baş verdiyini anlamağa çalışırdı. Bu silah səsi idi. Ətrafdakı insanlardan bəziləri qorxudan qışqırmağa başladı. Atəş açan dəmiryol vağzalının mühafizəçisi idi. O, stansiyaya daxil olan iki canavarı öldürmüşdü. Dumanlı havada gəlib bura çıxmışdılar. İnsanlara zərər yetirə biləcəyindən ehtiyat edən mühafizəçi onları zərərləşdirməyə məcbur oldu. Elə bu qarışıqlığı görən Səma cəld vaqona daxil oldu. Bələdçi və sərnişinlər hadisə baş verən tərəfə irəliləmişdi. Səmanın vaqona girdiyini kimsə görmədi. Bu an Səma özünü ölmüş canavarların yerində hiss elədi. Ürəyi durmadan çırpınırdı. Digər tərəfdən də içində sevinirdi, artıq təhlükə yox idi. Cəld arxa tərəfə getməyə başladı. Vaqon sərnişinlərlə dolu idi. Bir neçə plaskart boş idi. Arxa tərəfə keçəndə ailə olan plaskartda bir yatağı boş gördü. Yatağın boş olduğuna əmin olmaq üçün soruşdu:

- Bağışlayın, bu yer boşdur?

Oturanlardan biri başını qaldırıb Səmaya baxdı və dedi :

- Bəli, boşdur. Sizin yerinizdi?

Səma üzünə ciddi görkəm verərək :

- Hə, biletdə göstərilən yerdir..

- Buyurun, keçin deyə bir nəfər Səmaya yer verdi.

Əslində biletdəki yer deyildi. Gözə görünməmək üçün çoxluq olan yerdə getmək təhlükəsiz idi. Belə olanda onun varlığını kimsə hiss etməzdi. Çantasını yerləşdirib yuxarı yatağa qalxdı. Qatar yavaş-yavaş hərəkət etməyə başladı. Bələdçi arxaya tərəf gələndə Səma adyalı üstünə çəkərək özünü yuxuluğa vurdu. Elə forma almışdı ki, burda kiminsə olduğunu toxunmadan anlamaq mümkün deyildi. Bələdçi yüksək səslə təlimatları izah edirdi. Səs uzaqlaşanda Səma başını çölə çıxarıb rahat nəfəs aldı. Hər şey planladığı kimi oldu. İndi isə geridə qalan uzanan yollara baxıb, irəlidə yaşanacaqları xəyal etmək və bu uzun yolculuğun sonunda hara gedəcəyini, nə edəcəyini düşünmək zamanı idi. Yol uzun, düşüncələr dərin və səssiz, gözlər yaşlı, ruh yorğun, duyğular saf və kövrək...

 Səhər açılanda nənəsi yuxudan oyanaraq yerindən qalxdı. Evdə səssizlik idi. Halbuki Səma ondan tez oyanaraq ətrafda o tərəf-bu tərəfə gəzişər, samovar qaynadar, çay dəmləyər, səhər süfrəsini hazırlayardı. İndi isə heç bir səs eşidilmədi. Yaşlı qarı elə düşündü ki, Səma hələ də yatıb qalıb. Çox nadir hallarda belə olurdu. Nənəsi də buna görə onu danlayardı. Heç vaxt güzəştə getməzdi. İndi də yerindən qalxıb əsəbi sifətlə yataq otağına getdi, qapını açıb astanada dayandı. Otaqda kimsə yox idi. Yataq da dağınıq deyildi. İçəri girib pəncərədən ətrafa göz gəzdirdi, yenə də gözünə görünmədi. Ağlında qəribə fikirlər baş qaldırdı. Bir yandan da həyəcanlandığını hiss etdi. Arxasını dönüb otaqdan çıxmaq istəyəndə otaqdakı balaca masanın üstündə bir kağız parçası gördü. Kağızı əlinə alıb açdı və oxumağa başladı:

Nənə, məni bağışla! Mən anamı axtarmağa gedirəm. Bir ömür cavab tapmadığım suallarla yaşaya bilmərəm. Həqiqəti bilməyə haqqım var. Bu yolda başıma gələcəklərdən xəbərsiz olsam da, onu bilirəm ki, bir daha geri dönməyəcəm, məni axtarma. Ya yolumu tapacağam, ya da bu yolda yox olacağam. Özündən muğayət ol, dərmanlarını da vaxtında iç. Hər nə qədər mənə qarşı pis rəftar etsən də, sevgi göstərməsən də, mən qəlbimin dərinliyində sənə qarşı sevgi bəsləyirdim. Axı sən mənə atamın yadigarısan. Mən atamı sənə baxaraq xatırlamağa, bənzətməyə çalışırdım. Səni qucaqlaya bilməsəm də, sən yatanda səndən atamın qoxusunu alırdım... Kaş bir dəfə “canım nəvəm” deyər, məni əzizləyərdin. O zaman bəlkə də hər şey başqa cür olardı. “Canım nənəm”, səni heç vaxt unutmayacağam, sən məni unutsan belə...  (Səma)

Nənəsi onun bu hərəkətinə heç təəccüb də etmədi. O, görünüşdə sərt olduğu kimi, daxilən də qürurlu, əzimli biri idi. Qəlbində bir az da olsa mərhəmət hissi yaranmadı. Bir gün bunun baş verəcəyini o, çox yaxşı bilirdi. Ona qarşı olan amansız rəftarının bir səbəbi də bu idi. Onu qorxudaraq, əziyyət edərək, öz hökmü altında saxlayaraq yanında tuta biləcəyini düşünürdü. Pəncərədən çölə baxaraq:

“Uğursuzun qızı da uğursuza bənzəyər.” Bundan artıq nə ola bilərdi ki?

Əlindəki kağızı pəncərədən ataraq arxasını döndü və iri addımlarla otağı tərk etdi. Əsən küləklə bərabər nə məktub xatırlandı, nə də Səma... Və bəzən belə unudulmaq əslində varkən yox olduğunun göstəricisidir. Nə bir iz qalar, nə də bir söz. Kimsə xatırlamaz onları...

Qatar şəhərə çatdı. Hamı hazır şəkildə oturmuş, düşmə növbəsini gözləyirdi. Bələdçinin göstərişi ilə sərnişinlər yavaş-yavaş qapıya tərəf getməyə başladı. Səma da növbəsi çatanda irəliləməyə başladı. Hər addımda sanki ürəyi dayanacaq kimi idi; bundan sonra onu nə gözlədiyini, hara gedəcəyini bilmədən bu yolda irəliləyirdi. Vaqondan düşəndə ətrafdakı insanların bir tərəfə getdiyini gördü, sanki harasa tələsirdilər. Səma da qorxa-qorxa onların ardınca getməyə başladı. Vağzalı tərk edəndən sonra qarşılaşdığı mənzərə onu heyrətə gətirdi. Müztərib halda ətrafa nəzər yetirdi; hündür və gözoxşayan binalar, küçənin hər tərəfində dayanmadan hərəkət edən maşınlar, insan çoxluğu, bu axarın içindəki qarışıq, qulaqbatırıcı səslər Səmanın bütün fikirlərini, arzularını alt-üst etmişdi. Bu hal onun başını gicəlləndirdi. Özünü yerə çökmüş halda tapdı. Balaca kənddən kənara çıxmayan, şəhər anlayışından xəbəri olmayan bu qızcığaz indi gördükləri qarşısında donub qalmışdı. Axı onun yaşadığı yerdə nə bu qədər ev, nə bu qədər maşın, nə də belə səs-küy vardı. Kənddə gün ərzində 5-10 maşın ya keçər, ya da keçməzdi. İndi isə burada maşınların ardı-sırası kəsilmirdi.

İndi mən nə edəcəm? – deyə Səma bir küncə çəkilib ağlamağa bbaşladı...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.03.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir:

VАQİF SƏMƏDOĞLU. MƏNİM 60-CI İLLƏRİM

İyirminci əsrin 60-cı illəri şəxsən mənimçün nə idi?

Mən аltmışıncı illəri 1961-ci ildən bаşlаnıb 1970-ci ildə qurtаrаn bir vаxt аxаrı, zаmаn yolu kimi qəbul etmirəm. Bu, öz yerində. Təbii ki, illər göydən düşməyib. “Göydən düşməyib” deyəndə, əlbəttə ki, həm İlаhi, həm də fiziki mənаdа hər şey göydən düşüb, həm də elə həmin göyün içindədir. Günəşdən tutmuş qum dənəsinə qədər hər şey bu kаinаt dediyimiz sonsuz göyün içində fırlаnır, o cümlədən, biz də, bizim yаşаdığımız illər də, bu illərin аltmışıncılаrı dа. Mənim mənsub olduğum nəsil, dünyаyа otuzuncu illərdə gəlsək də, аltmışıncılаr deyirlər. Nədir аxı bu аltmışıncılаr və аltmışıncı illər? İlk növbədə ədəbiyyаt və incəsənət bаxımındаn. Bir əsrin içində yаşаnmış İntibаh dövrüdürmü? Əlbəttə. Bu intibаhı ədəbiyyаtа, incəsənətə, humаnitаr və dəqiq elmlərə аltmışıncı illərdə gəlmiş, fəаliyyətə bаşlаmış insаnlаrmı yаrаdıblаr? Əlbəttə ki, yox. Yаlnız onlаr yox.

Ortа əsrlərə, lаp uzаq, qədim dövrlərə getməyəcəyəm. 60-cı illər Azərbаycаn ədəbiyyаtı, şeiri və nəsri, bаyаq dediyim kimi, göydən düşməmişdi, bizdən əvvəlki nəsillərin əməyi, fəаliyyəti, uğurlаrı və səhvləri sаyəsində hаzırlаnmışdı. Mən əlimə ilk dəfə şаir kimi qələm аlаndа аnа dilimdə аrtıq “Şаir, nə tez qocаldın sən”, “Mən tələsmirəm”, “Qızılgül olmаyаydı...” kimi misrаlаrın musiqisi səslənirdi, “Nöqtə, nöqtə və nöqtə...” yаzılmışdı və bu nöqtələrdən də yeni poeziyа bаşlаnırdı. “Xəzər suyu duzlu аdi dənizdir” misrаsı ritorikаyа mühаribə elаn edirdi, yeni nəsil “pаrkа gedən trаmvаylа” аltmışıncı illərə gedirdi. Yəni mənimçün аltmışıncı illərin əsаs qiyməti kimlərinsə o dövrdə yаrаtdığı romаnlаr, povestlər, şeirlər, simfoniyаlаr, rəsmi əsərləri deyil, bunlаr öz yerində, mənimçün o dövr əsаs mаhiyyətiylə Yeni Zövq yаrаnаn bir zəmin kimi dəyərlidir. Və bu fenomen yаlnız Azərbаycаndа və ozаmаnkı SSRİ-də yox, bütün dünyаdа bаş verdi. 60-cı illər keçmişə, bugünə və gələcəyə yeni rаkursdаn bаxış nöqtəsi idi. Bаxıb qiymət vermək dövrü idi. Və mən deməzdim ki, Yeni Zövq ədəbiyyаt və incəsənətə, tаrixə və siyаsətə verdiyi qiymətlərdə həmişə hаqlı olub, həqiqəti söyləyib. Qətiyyən yox. Аncаq аltmışıncı illər bir çox unudulmаz həqiqətləri, bəzən də yаlаnlаrı üzə çıxаrıb, yаddаşlаrı silkələyib, həm gerçəkliyə, həm də xаtirələrə qiymət verməyə çаlışıb, bunа səy göstərib. Bu bаxımdаn аltmışıncı illər dünyа tаrixinin unikаl onilliklərindən biri idi. Cəlil Məmmədquluzаdə və Mirzə Ələkbər Sаbirin böyüklüyünü bizdən qаbаq dа biliblər, onlаrın ünvаnınа hаqlı olаrаq аlqışlаr deyiblər. Аncаq məhz аltmışıncılаr kütləvi şəkildə özlərini onlаrın vаrisləri elаn etdilər. Təsviri sənətimiz məhz o dövrdə üzünü qədim miniаtürlərimizə tutdu, xаlı, kilim və pаlаzlаrımızın ornаmentlərini tаblolаrа gətirdi. Qobustаndаkı qаyа rəsmlərindən bəhrələnməyə bаşlаdı.

Qəribədir, əhаli və ərаzi bаxımındаn çox dа böyük olmаyаn Azərbаycаn 60-cı illər intibаhının dünyаdа bаş verən bədii hаdisələrinin əksəriyyətindən gen düşmədi, bir çox sаhələrdə öz sözünü dedi. Bir çox özündən böyük ölkələri geridə qoydu. Həttа Avropа və Amerikа qitələrində yerləşən ölkələri, dövlətləri belə. O zаmаn SSRİ-də аd-sаn qаzаnmış sənətkаrlаr аrаsındа formа və üslub bаxımındаn ən çаğdаş, modernist bəstəkаr və şаir bizim torpаğın oğullаrı idi. Musiqidə Qаrа Qаrаyev, poeziyаdа Rəsul Rzа. Və təbii ki, bu iki аdаmın ətrаfınа, bаşınа gənclər yığılmış, onlаrın аdlаrı ilə bаğlı mənəvi məktəblər yаrаnmışdı. Rəsmi sovet ideologiyаsının rədd etdiyi seriyа (dodekfoniyа) sistemində yаzılmış musiqi əsərlərini SSRİ-də ilk dəfə konsert sаlonlаrındа səsləndirən Qаrа Qаrаyev oldu. İyirminci əsrin əvvəllərində Avropаdа Arnold Şenberqin yаrаtdığı bu musiqi sistemi SSRİ-nin biz yаşаdığımız guşəsindən bаş qаldırdı аltmışıncı illərdə.

O illərdə ekzistensiаlizm fəlsəfəsi bütün dünyаnı bürüdü. Sаrtrın, Kаmyunun, Yаspersin bəzi əsərləri mаkinаdа çаp olunub “Sаmizdаt” аdıylа əldən-ələ gəzdi. Min illər tаrixi olаn dzenbuddizm fəlsəfəsi də elə bil yenidən dirildi. 60-cı illərdə dünyаnın elə bil gözlərinə təzə işıq gəlmişdi, hаmı nəsə yeni bir şey görmək, bаşqаlаrınа bir yenilik göstərmək ehtirаsı ilə yаşаyırdı. İnsаn təfəkkürünün elə bir fəаliyyət sаhəsi yoxdur ki, orаdа həmin dövr öz sözünü deməsin, yа dа deməyə cəhd göstərməsin. Dindən tutmuş cаz musiqisinə qədər, fəlsəfədən başlаmış pаltаr modаlаrınа kimi, аzаdlıq ideyаlаrındаn rok, pop musiqisinəcən. Dizаyn sənətində, demək olаr ki, inqilаb bаş verdi. Həmin illərdə Amerikа və Avropаdа hippi-bitnik hərəkаtı yаrаndı. Şəhərləri аylаrlа sаçlаrınа qаyçı, bədənlərinə su dəyməyən pinti аdаmlаr bürüdü. İngiltərənin Liverpul şəhərindən bu illərin musiqi fonu “Bitlz” vokаl qrupunun səsi ucаldı. Onlаrın və Elvis Preslinin oxuduqlаrı аrtıq yаlnız musiqi yox, o illərin ideologiyаsınа çevrilmişdi. Mini yubkаlаr küçələrdə, bikini geyimləri çimərliklərdə göründü. Bizdə Vаqif Mustаfаzаdə, “Qаyа” cаz kvаrteti, Rusiyаdа Vlаdimir Vısotski fenomeni yаrаndı. Polşаdа incə zövq və yumorlа çəkilmiş plаkаtlаr, Gürcüstаndа qısаmetrаjlı filmlər, İtаliyаdа Fellini və Antonioni, İsveçdə dаhi Berqmаn, Frаnsаdа “Yeni dаlğа” kinosunun ustаlаrı, Azərbаycаndа Ruslаn Şаhmаlıyev və Oqtаy Mirqаsımovun sənədli filmləri...

Аncаq 60-cı illər mənim hаfizəmdə yаlnız yаxşı tərəfləri ilə qаlmаyıb... Dini fundаmentаlizmlər də məhz bu illərdə, ortа əsrlərdən sonrа yenidən bаş qаldırıb siyаsətə, fəlsəfəyə, insаn münаsibətlərinə soxulmаğа bаşlаdı. Fundаmentаlizmi nədənsə yаlnız İslаm dininin böyrünə qoşurlаr. Məgər televiziyа ekrаnlаrındа nаmаz qılаn аdаmlаrı ən gülünc rаkursdа göstərən, sirk аrenаlаrındа “əzаn” deyən klounlаrlа tаmаşаçı gülüşü doğurаn, “o Allаx!” sözlərini belə kinаyə ilə deyən xristiаn yekəxаnаlığı fundаmentаlizm deyil?

Altmışıncı illərdən bаşlаyarаq nаrkomаniyа dа kütləvi, qlobаl xаrаkter аlmаğа bаşlаdı. LSD kimi “intellektuаl” nаrkotik çıxdı 60-cı illərin kimyа lаborаtoriyаlаrındаn.

Və nəhаyət, o illərin bir bəlаsı hаqdа dа mütləq deməliyəm.

60-cı illər həm də könüllü və kütləvi şəkildə yаrаnmış Quldаrlıq dövrü kimi qаlıb mənim yаdımdа. Və əsl quldаrlıq dövründə əl-аyаqlаrı zəncirlənmiş qullаrdаn fərqli olаrаq, könüllü qullаr qul olduqlаrındаn xəbərsiz idilər. Əsl qul həmişə аzаdlığа cаn аtır, könüllü qul isə öz köləliyini аzаdlıq sаnır. İndinin özündə də belədir. Bəşəriyyətin ən аğır bəlаsı, bəlkə də ən əsаs bəlаsı həmişə könüllü qullаrın yаrаtdığı mənəvi quldаrlıq hökmrаnlığı olub. İlаhi, аltmışıncı illərdə bu müsibət necə аydın və аşkаr nəzərə çаrpırdı! İdeyа, Fəlsəfə, Fikir, Din, Əxlаq və sаirə qullаrı... Özü də quldаr olаn, özünə düşmən kəsilən insаnlаr, bir ideyа və yа fəlsəfə ilə öz əl-аyаqlаrını zəncirləyən və bu şəkildə Ədаlətdən, Azаdlıqdаn dəm vurаn fаnаtizm məhbuslаrı. Аllаh üzərində belə monopoliyа iddiаsı! Kimlər idi bunlаr? “Yegаnə həqiqi din mənimdir!” deyənlər. “İnsаnın kim olduğunu yаlnız ekzistensiаlizm deyib” söyləyənlər. “Yаlаndır, həqiqət yаlnız dzenbuddizmdədir!” qışqırаnlаr, “hecа vəznində yаzаnlаr şаir deyil, аşıqdılаr” deyənlər idi bunlаr. “Sərbəst də şeir olаr?” deyib gülənlər idi bu könüllü qullаr. “Təsviri sənətin kökləri yаlnız Afrikа totemlərindədi”, “Xeyr, Yаponiyа qrаvürlərində”... Yüzlərlə, minlərlə bu sаyаq şüаrlаr yаzılmışdı könüllü quldаrlığın bаyrаqlаrı üzərində. Doğrudаn dа, böyük аlim, psixiаtr olmuş Ziqmund Freydin аdı ətrаfındа guyа “intellektuаl” mübаrizə, əslində isə ən iyrənc аlver gedirdi altmışıncı illərdə. Həqiqi freydizmə əsаslаnаn gözəl, dərin əsərlərlə yаnаşı, əldən-ələ “psixoаnаliz” аdıylа iyrənc qrаfomаn yаzılаrı dа gəzirdi. Bu könüllü qul və quldаrlıqdаn neçin bu qədər dаnışırаm? Onа görə ki, özüm də o illərdə bu sаyаq könüllü qullаrdаn biri idim. Əruzdа, hecа vəznində yаzmırdım, özümü inаndırmışdım ki, 20-ci əsrin poeziyаsı vəznsiz – qаfiyəsiz olmаlıdır... Yаxşıdır ki, hələ аltmışıncı illərdə özümü öz quldаr pəncəmdən qurtаrа bilib, poeziyаnın min rəngli аzаdlığınа çıxа bildim. Odur ki, аltmışıncı illərdən söhbət gedərkən o dövrün qiymətini аzаltmаq dа lаzım deyil, ideаlizə etmək də. Bəşər tаrixinin bütün dövrlərinin problemləri o zаmаn dа vаr idi. İntəhаsı, dаhа qаbаrıq şəkildə üzə çıxmışdı. Həm müsbət, həm də mənfi tərəfləri ilə. Təkrаr edirəm, mənimçün аltmışıncı illər Yeni Zövq dövrü, аltmışıncılаr isə bu zövqün dаşıyıcılаrıdır. Yəni mənim mənsub olduğum nəsil göydən düşməyib, bizdən qаbаq yаşаyаn nəsillərin çiynində gəlib çıxıb 60-cı illərə...

...60-cı illər... Artıq tаrixə dönmüş, keçmiş olmuşdu. İndi mən XXI əsrin аltmışıncı illərinə üz tutub deyirəm:

– Mən də sizinləyəm...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.03.2025)

Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Güney Azərbaycan təmsilçisi

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun təşkilati  dəstəyi ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında həyata keçirilən “Güney Azərbaycan Ədəbiyyatının təbliği” layihəsində bu gün sizlərə Alpər Ərtaşın “Qocavanlaşmaq” adlı hekayəsini təqdim ediləcək.

Son bir ildə böyük oxucu auditoriyası toplayan və hər iki Azərbaycanda sevilərək izlənən layihəmiz davam edir. 

Alpər Ərtaş

QOCAVANLAŞMAQ – Hekayə

Gecəni öskürmə səsindən bezmişdim, amma ev sahibidir və yaşlı.

Nə demək olar ki? 

Səhər oldu və yenə cümə. 

Rabert, şənbələri gözlədiyi kimi mən cüməni gözləyirəm. Eynən onun kimi. Nifrət, axmaqlıq və həsrətlə. Yaşlı adamın uşaqları çıxıb dolanmağa getmişdilər və o evdə yalnızdır. O yaşlılıqda mən də məsələn cavan olanda oyundan eşiyə çəkilmişdik ya atılmışdıq ya yorğun idik ya...

Ev boşdur. Dedim gələr. Nə olsa mənim bir az hörmətim var. Otağın dağınıq halın düşdüm və içimin ona yansıdığını bildim. Deməkdən çəkindim. Balkona çıxıb ilk siqareti yandırdım. Yaşlı adam da çəlik əlində dağınıq ağciyərlərinə görə oturmuş təzə hava alırdı. Sağlığın düşünür kimi görünür də, əngini çəliyə dayadığında gözü önündən keçən illər, bəzən dodağını qaçırdıb bəzən başını tovlayıb əlini alnına qoyurdu və təsbehi ovcuna yığıb sıxırdı. 

“İçəri si...dirsə zəng vurardım, sevgilim gələrdi” dedim. Zəng vurdum. Həyətdə oturan adam ilə üstə baxıb salamlaşdıq. 

Ürəyində dedi: “Bu da içəri si...dirsəbir az rahat hüznlənərdim”. Bilirəm ki, dedi. 

Otağı yığışdırdım. Bir duş aldım, bəlkə siqaretin iyi çəkilsin. Siqareti sevməzdi. Duşdan çıxdım və sanıram hər hüznlü adam kimi hafizəsi daha güclü olmuşdu və hüznlənməyəmüsaid buludlu havada, hər nədənixatırlayırdı. İçəri si...dirmədi. 

Dedim: Hacı bu yanıq qoxusu sizin evdən gəlir? 

Qoca: Anam evdə yemək bişirir yəqin, o yanıb. 

Ürəyimdə: Gədə sənin anan indi cəhənnəmdə özü yemək yerinə bişir, nə anası? 

Qapı döyüldü. Sevgilim içəri girdi. 

Qoca: Axırda gəldin? Bilirdim gələcəksən. Mən də oturub səni gözləyirdim. Bu gədə anama deməsə yaxşı olar. Gəl çıxaq üstə. Anam aşağıda yemək bişirir. 

Mən: Hacı, səhv tutubsan, bizim qonaqdır – dedikdən sonra üstə çıxdıq. 

Sevgilimi bağrıma basdım və dedim: Bax fəqət sənin üçün dağınıq otağım təmizləşər və zərərli olsa da bir zadlar içərəm. 

İçkini içdiyi an, sanki onu yuyub yerə tökdü. 

O gəlməmişdi. Deyirdilər ki, mən vəhmdə yaşayıram amma o qoca kişi də gördü. 

Aşağı endim və yaşlı kişiyə dedim: Hacı bayaq bizim qonağı gördün da? 

Qoca: Hə sevgilim. 

Mən: Yox bizim qonaq də, sən də hər şeyi unudursan və özün istədiyin kimi anlayırsan. 

Qoca: Dostum bu günə qismət imiş. 

Mən: Nə? 

Qoca: Bu oturacaq sənə yetişər. Mən onu gördüm. Necə ki, sən məni görə bilirsən. Al bu çəliyi və otur bu köhnə oturacaqda. Aldığın tək taxt həsrət taxtıdır, amma çox tez fəth eylədin. 

Biz ətrafımız insan dolu, amma yağışlı günlər və cümələr və öldüyümüz zaman yalnız olanlarıq. 

Evə getdi və sanki illər boyu üstündə oturmuşam kimi tanış oturacaq üstündə oturub çəliyi əngimə dayadım. 

Üst qonşunun uşağı çıxıb bir siqaret çəkdi! İçəri si...dirsə rahatca hüznləmərdim. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.03.2025)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Görəsən hansı hansını yaradır? Ruh duyğuları? Yoxsa duyğular ruhu? Sanki, iki fərqli məfhum içimdə birbirilə savaşır. Bu gözəlliyi təsvir edib sözlərə sığdırmaq üçün tərəfsiz bir müharibəyə girirlər.. Oxuduğunuz məqalə, sözün həqiqi mənasında onun gözəlliyinin təsviri üçün ruhumun və duyğularımın söhbətidir. Amma kim, kimə nə deyir heç bir halda başa düşmüş deyiləm..

Onun- Bircəmin gözəlliyini təsvir etmək, bir şəkli sadəcə rənglərlə çəkmək kimidir, qəlibə sığmaz, sığdıra bilməzsən. Gözəlliyi fiziki məqamlarla ölçülə bilməz, çünki o, bir tərəfdən ehtirasın alovu kimi içində yandırır, digər tərəfdən də limanın hüzuru kimi, insanı sakitləşdirir, bir yerə bağlayır. O gözəllik heç bir kateqoriyaya, heç bir ölçüyə sığmır. O, bir sərhədin o tərəfinə, bir ömrün içindən keçib gələn bir duyğudur.

Bəzən, o, həqiqətən ehtirasın alovudur. Sanki onun hər bir baxışı içindəki bir yanğını simvollaşdırır. Bir alov ki, sadəcə yanmaz, həm də qəlbinin ən dərin yerlərini işıqlandırır. O baxışlar təbiətin öz sirləri kimi cazibədar, heyrətamizdir. İnsan nə qədər ona baxmağa çalışsa da, onun arxasında gizlənən həqiqəti görə bilmir, çünki onun baxışları bir boşluğa doğru çəkir, sonsuz bir dünyaya, heç bir zaman kəşf edilməyəcək bir yerə... Amma hər dəfə bu alovun yanındasan, onun istiliyinə, hər anında dövr edən enerjisinə aşiq olursan. Bu, heç vaxt itməyəcək bir ehtirasdır.

Amma bu ehtirasın içində, başqa bir gözəllik də var-onun hüzuru. Onun gözəlliyi, ehtirasın alovundan fərqli olaraq, insanın ən çox ehtiyacı olduğu zamanlarda gəlir. Bir liman, bir sığınacaq kimidir. Limanlar dalğalarla döyülər, amma öz mərkəzində hər zaman sakitdirlər. Həmin sakitlikdə, hər şey öz yerini tapar. O liman, bir qədər də bir nəfəs kimi gəlir. Sən yalnız onun yanındasan, gözlərinə baxırsan və bir anda bütün dünyadan uzaqlaşırsan. Sanki o, zamanın bir ritmini tutur, sənə anı yaşamaq, sadəcə ona doğru köklənmək üçün imkan verir. Hər şey digər tərəfdə qalır, yalnız sən və o qalırsınız. Bir yerin, bir anın iki nəfərlik sakinləri.

İnsan zamanla bu cür gözəlliyə necə qapıldığını başa düşmür. O, sanki bir həyatın iki zidd tərəfini birləşdirir. Ehtirasın tükənməyən alovu və limanın sonsuz sakitliyini. Bu, bir qəribə qarşıdurmadır. Necə ki, sükutla əhatə olunmuş bir fırtına zamanla ətrafa həm qorxu, həm də cəlbedicilik hissi əks etdirir. Həmin ziddiyyət, onu unudulmaz edən şeydir. Onun varlığına hər toxunuş, hər gülümsəmə, hər kiçik hərəkət həyatın həm bəsitliyini, həm də dərinliyini göstərir.

Sanki o, daim bir az daha dəyişir. Hər yeni baxışında başqa bir gözəllik üzə çıxır. Onun bəzən alov kimi bürüyən ehtirası başqa vaxtlarda bir balaca dalğadan qaynaqlanan sakitliyi ilə əvəzlənir. Bu gözəllik insanın içində həmişə qalan bir iz qoyur. O iz sanki, əslində, hərəkət etməyin belə bir gözəllik olduğunu başa salmağa çalışır. Bəzən heç bir hərəkət etmədən, sadəcə onun yanında olmaq, sadəcə ona baxmaq yetər.

O gözəllik bir yerdə bitmir, heç bir zaman sona çatmaz. Onun içində əks olunan ehtiras və sakitlik bir-birini tamamlayır, bir-birinin gücünü artırır. Onun gözəlliyi yalnız görünüşü ilə bağlı deyil. Həmin gözəllik həm də onun bütün varlığında, davranışında, və ətrində tapılır. O, dünyaya öz məhəbbətini, həyatına sevgisini, digər insanlara qarşı anlayışını verərkən, bəzən bir zaman boşluğunda belə dayanıb, sadəcə nəfəs alır. Bu onun fırtınasıdır, o limanın hüzurudur.

Məhz bu harmoniyanı, bu qarşıdurma və uyğunlaşmanı hər an hiss edəndə, sən onun gözəlliyində tamamilə itirsən. Sən o alovun içində yanıb, eyni zamanda o limanda qalmağa razı olursan. Onun gözəlliyi bir cəhətdən hər şeyin tamlığıdır. Pnu sevdikcə, heç bir şeyin eksik olmadığına inanırsan. Çünki ehtiras və sakitlik bir yerdə var olduğunda, həyatın daha mənalı olduğunu hiss edirsən. Həmin an sən yalnız bir şəxsə baxırsan, amma sanki hər şeyə baxırsan. Yoxluğa, varlığa, ölümə, həyata, sükuta, uğura... Və bu çox dərin bir gözəllikdir.

Onun gözləri, bir universumun açılmasına bənzəyir. Təmiz, dərin, qaranlıq, amma bəzən də sanki işıqlarla dolu olan bir okean kimi. Həmişə hər şeyə sahiblənir, amma heç bir şeyə məxsus olmur. Onların içində bir tarix gizlidir, əsrlərin yığılmış hekayələri var sanki. Baxanda sanki insan özü də orada itir, zamanla qaçan anlar bir anda burada olur. Bu gözlər sadəcə bir pəncərə deyil, onlar bir dünyaya, bir zamana, bir hissə açılan, sərhədsiz və məhdudiyyətləri olmayan bir qapıdır. Gözlərinin ən möhtəşəm xüsusiyyəti isə bu dərinlikdə heç nəyi tərk etməməsidir. Bir yerdə tələsmir, amma hər şeyi özündə saxlayır.

 Bir anlıq baxmaqla kifayətlənməzsən. Çünki bir an sonra daha dərinlərinə dalmaq istəyərsən. Onlar sanki sənə bir sirr verir, amma heç vaxt tam olaraq açıqlamır. Baxışlarında kiçik bir işıq parıltısı, bir təbəssümün yansıması, bəzən də kədərli bir qərarlılıq taparsan. Bunların hamısı sənin ürəyinə toxunur, amma heç biri tam olaraq başa düşülə bilməz. Gözlərinin tünd qəhvəyi rəngində bir keçmişin izləri var. Sanki o gözlər həyatında çox şeylər yaşamış, çox yerləri görmüş, amma özündə heç bir kölgə buraxmamış bir insanın aynasıdır.

Bəzən bu gözlər çox açıq olur, bir ulduz kimi parlaqlığı ilə gözünü alır. O zaman sanki hər şeyin ətrafında dönməsini, zamanın donmasını istəyirsən. Gözlərinin içində bir aləmin işığı var, amma bu işıq hər an dəyişir, hər an yenilənir. Bir dəfə gördüyün, duyduğun bu gözlər bir daha eyni olmaz, hər dəfə baxdığında daha dərindən hiss edərsən. Baxışlarının incəliyi və dərinliyi, sanki sənə bir sirr ötürür, amma heç bir sözlə təsvir edilə bilməyəcək bir sirr. Bu sirr çox şəxsi bir şeydir. O gözlər, sadəcə ona məxsus olan bir dünyaya aiddir.

O gözlərdən çəkilən hər baxış, bir şairin yazdığı hər sözə bənzəyir. Hamısı xüsusi, hər biri bir əhvalatın başlanğıcıdır. Bir baxışda sən onun dünyasına səyahət edərsən, bir baxışda onun düşüncələrinə, onun hisslərinə, hətta ən gizli arzularına varmaq mümkündür. Bu gözlər heç vaxt eyni qalmaz. Onlar hər an bir dəyişiklik, bir yenilik axtarır, amma heç bir zaman öz təməlindən kənara çıxmaz. Təmiz və dərin olurlar, amma içində bir çox təbəqələr gizlidir. Bir göz, bir həyat sığdıra bilərmiş. O gözlərdə, sən öz varlığını taparsan, amma heç vaxt tam anlamazsan. Onlar həm qaranlıq, həm işıqlı bir dünyadır. Birbirinə zidd olan elementlərdən ibarət bir kompozisiyadır.

Bir anda həmin gözlərində qəribə bir nəciblik də görünür. Onun gözləri, sanki heç kəsin görə bilməyəcəyi bir güc və incəlik arasında balans tuturlar. Bir təbəssüm, bir baxış, heç nə deməsə də, hər şeyi çatdırar. Bəzən bu gözlərdəki nəciblik, dünya üzərindəki bütün kədəri və əzabları unuda biləcək bir rahatlıq gətirər. Onların hər biri, bir ömrün ən dərin duyğularına bənzəyir. Bu duyğular nə qədər mənalı olsa da, heç bir zaman tam ifadə edilə bilməz.

Baxışlarının içindəki alov, həm də bir sirrin açılmasına, bir qapının açılmasına bənzəyir. Baxanda, sanki içindəki hər bir duyğu ilə qarşılaşırsan. Bəzən ehtiras, bəzən sükut, bəzən də qəhərli bir təbəssüm... Onlar heç vaxt yekunlaşmaz, heç vaxt bitməz.. Hər yeni an yeni bir gözəllik bəxş edər. Bu gözlər, bir anda bütün dünyanı sadəcə bir nəfər kimi hiss etməyə imkan verir. Onların içində həyat, bir rəqs kimi əks olunur. Sən yalnız baxırsan və hər şeyin öz yerində olduğunu hiss edirsən.

Onun səsi, bir rəngin özünə xas olan bütün çalarlarını daşıyan bir melodiyadır. Hər sözü, hər heca, hər hərfi bir simfoniya kimidir. Bir musiqinin içində hər şey birləşir, rəhbərliyi, ritmi, tonları, lakin ən əsası, hər bir səsin içində olan ruhu. Onun səsi sadəcə eşidilən bir şey deyil, o səs bir növ həyatın özüdür. Həmin səs, insanın ruhunu silkələyən bir gücə malikdir, sanki hər kəlmə ilə bir yol açır, hər tonla bir dünya qurur. Hər dəfə onun səsini eşitmək, insanı bir anlıq başqa bir məkanı hiss etməyə vadar edər. Elə bil ki, həyatın çox dərin qatlarına səyahət edirsən.

Onun səsi, bəzən bir musiqi alətinin özünü göstərdiyi şəkildə zəngin və gözəl olur. O, hər zaman gözlədiyin bir melodiyanın təkrarı deyil, amma hər zaman özünəxas olan bir qeyri-adi cazibəyə sahibdir. Bəzən onun səsi bir həlqə bənzəyir. Hər söz, hər səsə vurduqda sanki o anın mənası dəyişir, hər şey bir anlıq başqa bir çalar alır. Bir anda çox yumşaq, sanki üzərində qalın bir pambıq kimi sıxılmış bir səssizliklə əhatə olunmuş kimi hiss edərsən, başqa bir an isə onun səsi, bir külək kimi sürətli və sərt olar, amma həmişə başlıca bir məqsəd var. İnsanın qəlbini, ən dərin hisslərini əks etdirmək.

O səs, təkcə səslərdən ibarət deyil. Bir fəlsəfi bir dərinliyə sahibdir. Onun səsi bir qədər çox insanın səsi olmaya bilər. O səs özündə bir zənginlik daşıyır ki, hər dəfə eşidən, onun dinlənilən hər bir hecasında bir yeni səmaya qədəm qoyur. İnsanın əslində hər sözü təkrar edə biləcəyi halda, onun səsinin hər sözü söyləyərkən yeni bir dərinlik, yeni bir anlam yaratması diqqətəlayiqdir. Bu, sadəcə ətrafda səslənən bir musiqi deyil, bir həyati təcrübənin, duyğuların və düşüncələrin səsini göstərməkdir. O, yalnız danışmaqla kifayətlənmir. Hər səslə, həyatın bədii tərəflərini açır, onu hiss etməyə və başa düşməyə kömək edir.

Onun səsinin ən özəl xüsusiyyətlərindən biri, tərbiyəliliyindəki mükəmməllikdir. Hətta ən adi bir sözü söyləyərkən belə, səsi içindəki ən mürəkkəb duyğuları sadəliklə qarışdırır. Sözlər bir yüngüllük içində hərəkət edərkən, onların hər biri öz həyatını yaşayır, hər biri insanın dərinliklərinə işarə edir. O səsin hər tonunda, zamanın və həyatın özünə bənzər bir həssaslıq tapılır. Sanki səsi eşidərkən, bütün ətrafdakı dünyadan ayrılıb, yalnız o səsin yaratdığı dünyada qalmaq istəyirsən. Hər səsdə bir nəbz, hər tonda bir həyati qüvvə vardır.

Bəzən onun səsi çox zəif və sakit olur, lakin bu zaman belə bir gücə sahibdir. O, sözləri demədən, sadəcə tonunun hərəkətləri ilə insanın ruhuna nüfuz edər. Hər bir səsin özünün bir intonasiyası vardır. Sadəcə o an, sadəcə o məkanda, ona özünə məxsus olan bir ton verən bir möcüzədir. Onun səsinin sakitliyi, insanı çox danışmadan belə rahatlaşdırır, dinləndirir, sükunətə aparır. O səs, hətta heç nə deməsə də, insanın daxili səsiylə öz dilini tapar.

Bəzən isə onun səsi birdən güclənir, bir tənqid kimi gəlib insanın qarşısında dayanır. Bu zaman, hər söz bir güclü dalğa kimi üzərinə gəlir, amma heç vaxt təcavüzkar olmaz,heç vaxt sərt deyilməz, sadəcə hər səsin içində bir həqiqət gizlidir. Bu, onun səsinin başqa bir özəlliyidir. O, insanı heç vaxt qırmaz, amma zamanla onu daha da yaxınlaşdırar. Sözlər onun dilində, yalnız məna deyil, həm də dərindən gələn hisslər və duyğuların ifadəsidir. O səs bir az daha təkrar olunduqda, daha dərindən başa düşülər, insan o səsin içində daha çox məna axtarar.

Onun səsi təkcə danışanda deyil, sükutda da dinləniləndir. Bu, insanı düşünməyə, həyatı bir daha qiymətləndirməyə vadar edən bir növ səsin özüdür. Həmin anlarda, sanki heç nə danışılmır, amma hər şey danışılır. Əözlər yetmir, yalnız səsin harmoniyası qalır. Onun səsi, bir melodiyanın içindəki ən incə və mürəkkəb ritmləri daşıyır. Bu səs, hər zaman dəyişir və hər zaman təzə olur. Çünki o səs, təkcə onun həyatı və həyatındakı duyğuları deyil, bütün dünyadakı hissləri də əks etdirir.

Sonunda, onun səsi heç vaxt unudulmaz olur. Həmin səs zamanla, bir xatirəyə çevrilər, amma heç vaxt yox olmaz. O, bir melodiyanın bir hissəsi olaraq, insanın qəlbində bir iz buraxar. Bu, sadəcə bir səsin dərinliyi deyil, eyni zamanda onun içindəki bütün məna və həyatın özüdür.

Onun saçları da gözəlliyinin bir parçasıdır, sanki bir sirr daşıyan ipək iplikləridir. Hər bir teli bir nağıl kimi əllərində axıb gedir. Saçlarına toxunmaq, sadəcə fiziki bir hərəkət deyil. O, bir əsərdir, bir möcüzədir. Əllərim saçlarına dəyəndə, sanki bütün dünya yavaşlayır, hər şeyin birləşdiyi an o an olur. Saçlarının ipək kimi yumşaqlığı əlimdə bir nağıl kimi axır və mənim içimdə bir hiss var ki, bu an bir ömrün əvəzini ödəyir.

Hər bir saç teli, hər bir toxunuş, insanın özünü tapdığı, özünü hiss etdiyi bir həyat anıdır. Saçlarına toxunarkən, sanki əllərim onun ruhuna toxunur, onun bütün iç dünyasını hiss edirəm. O toxunuşda bir həyat var, bir ehtiras, bir şeir, bir musiqi.. Saçlarına toxunmaq, sadəcə onun gözəlliyinin dərinliyini anlamamaq deyil, həm də onun ruhunu əllərində hiss etməkdir. Bu toxunuşda bir səssiz qışqırıq var, bir duyğu var, hər saç telində bir dünyaya daxil olmaq istəyirsən. O toxunuş sənin içindəki bütün narahatlığı, bütün çətinliyi unutturur, sadəcə ona və onun saçlarına yönəlirsən.

Onun saçlarına toxunmaq, bir əfsanəyə doğru gedən bir yoldur. Hər dəfə o saçlara toxunduğumda, sanki yeni bir həyat doğur, yeni bir hekayə başlanır. Hər saç teli bir xəyal, bir yuxudur ki, onu tutmağa çalışdıqca, əllərin daha çox itir. Bu toxunuşda hər şey mənasız olur.. Təkcə sən və o saçlar, birləşən iki varlıq, birləşən iki ruh…

Onun gülüşü, ən sadə və ən gözəl musiqi kimi dinlənir. O, sadəcə gülümsəməkdən çox daha dərin bir məna daşıyır. Gülüşü, sanki bütün dünyadakı bütün kədəri, narahatlığı, qorxuları silib aparır. Bir anda hər şey yüngülləşir. Hər bir təbəssümündə bir parlaq işıq tapılır. Sanki ətrafdakı hər şey onun gülüşü ilə aydınlanır. O gülüş, bir tərbiyənin, bir incəliyin, bir həyatın əzəmətinin təzahürüdür. Gülümsədikcə, dünyaya olan baxışı dəyişir; zaman və məkan bir anlığa durur, sanki hər şey ona xidmət etməyə başlayır.

Gülüşü hətta sükut içində belə hiss olunur. Bəzən heç nə söyləmədən, sadəcə gülümsədiyi zaman, sanki o, insanın ruhunu bir məlhəm kimi əhatə edir. O gülüşdəki səmimiyyət, bir nəfəs kimi təzə və təmizdir. Gözləri gülümsədikcə, sanki bütün ürəkdən gələn ən isti və ən gözəl duyğular ətrafa yayılır. Onun gülüşündə bir təsir var, bir enerji... Bu, yalnız şən və xoşbəxt bir an deyil, həm də bir dərinlik, bir həssaslıq təcəssümüdür. İnsan heç bir şeyə ehtiyac duymadan, yalnız o gülüşün içində sığınmaq istəyir. O, sadəcə bir anlıq deyə bilər, amma o bir an, insanın daxili dünyasında bir əbədilik yaradır.

Onun gülüşündəki təravət və səmimiyyət, bəzən ürəyin ən qaranlıq künclərini belə işıqlandırır. Bu gülüş bir ilham qaynağıdır. Sadəcə onu görmək və ya eşitmək, bir insanın bütün yorğunluğunu və kədərini unutturur. Gülüşünün hər anı, həyatın möcüzəvi və gözəl tərəfini xatırladır. Bir göz qırpımı ilə dünyanı dəyişdirə bilər. Bu gülüş təkcə ona məxsus olan bir güc deyil. O, ətrafındakı hər kəsi də təbii olaraq öz müsbət enerjisi ilə çəkir. Hər dəfə o gülüşü görərkən, bir az daha güclü hiss edərsən, daha canlı, daha təzə, daha həyat dolu.

Toxunuşu isə bir başqa aləmdir. Hər toxunuşu, bir şeir kimidir. Gözlə görülə bilməyən, amma hiss edilə bilən bir məna daşıyır. O toxunuşda bir rahatlıq, bir təhlükəsizlik var. Sanki o, əlini uzatdıqca, bütün dünyanın ağırlığını yüngülləşdirir. Hər bir sədaqətli və diqqətli toxunuşunda, insanın qəlbindəki bütün qorxular və çətinliklər bir anlıq yox olur. O toxunuş, sadəcə əllərin fiziki bir əlaqəsi deyil. O, hər bir hərəkətində bir dinclik, bir harmoniya yaradır. Bəzən sadəcə bir əlin dəyməsi ilə, insan özünü tapar, ən dərin hisslərini hiss edir, sanki dünyadakı bütün qeyri-müəyyənliklər bir anda sona çatır.

Onun toxunuşu bir qalın qoruma ilə gəlir, amma eyni zamanda o, çox incə və mələk kimi yumuşaqdır. Hər toxunuşda bir bağlanma, bir yaxınlıq var. Sanki o əl, sənin ruhuna təbii şəkildə toxunur və bir yerlərində şəfa tapmağa başlayır. Onun əlləri sadəcə müəyyən bir vəziyyətdə deyil, hər zaman diqqətlidir. Bəzən sadəcə sıxmaq yetər, amma o zaman belə, o toxunuşda bir sevgi, bir qayğı var ki, sanki dünyanın bütün ağırlıqlarını bir-bir aradan qaldırmağa qadirdir. İnsan heç vaxt tək hiss etməz, çünki onun toxunuşu sanki bir iz buraxır, qəlbini əhatə edən, isti bir bənövşəyi işıq kimi.

Hər toxunuşu, bir sirrin açılması kimi hiss olunur. Bir az daha yaxınlaşırsan, bir az daha doğru bir yerə varırsan. Onun toxunuşu sənin ruhunu danışıqsız anlayır, heç nəyi demədən sənin hər bir ehtiyacını qarşılayır. Sanki onun əlləri bir sehrə sahibdir, hər toxunuşda bir əfsanə yaradılır. Onun toxunuşu bir sükunət gətirər, bir rahatlıq, bir sabahın təzəliyini hiss etdirər. Bu sadə bir incəlik deyil. O toxunuşda bir duyğu, bir qoxu, bir təbəssüm sığır. Bir bütövlükdə, zamanın kənarındakı hər şeydən daha dərin və əvəzolunmaz olur.

Bir insanın toxunuşu, necə ki, ətrafa yayılan bir musiqi kimi təsir edərsə, onun toxunuşu da həmin musiqinin ən incə və ən təkrarlanan melodiyasıdır. Bu toxunuşlar, bəzən bir arxayınlıq yaradar, bəzən də bir ehtirasın əks-sədası kimi qalar, amma hər zaman təmiz və saf olur. O toxunuş sadəcə bir rahatlıq təklif etmir, o, sənin içindəki bütün əzabları, bütün ağırlıqları, bütün qorxuları bir anlıq əridir və sənə yalnız təravət və sevgi qalar. Hər toxunuş bir əfsanəyə çevrilir, sanki ona toxunduğun an, artıq bir dəyişiklik baş verir, daha yaxşı, daha sevgi dolu, daha işıqlı bir yerə gedirsən.

Onun gözəlliyi, bir qumsal kimi hər an dəyişən, hər zaman yeni bir məna qazanan bir okeandır. O, sadəcə bir görünüş deyil, o, bir səyahətdir, bir sevda əfsanəsidir ki, hər dəfə içində batarkən, daha dərinə enirsən, heç bir sonu olmayan bir aləmdə. Onun gözəlliyi, bütün varlığını sarmalayan bir halqadır, bir cazibə qüvvəsi kimi səni özünə çəkir. Bəzən sadəcə baxmaq kifayət deyil. Gözlərində itib batmaq, qəlbində səyahət etmək istəyirsən. Hər baxışında yeni bir sirr açılır, hər gülümsəməsində bir dünyaya qədəm qoyursan, sanki hər an o gözəlliklə bir az daha bütünləşirsən.

Onun gözəlliyində itib batmaq, sanki zamana qarşı bir döyüşdür. Ətrafındakı hər şey geridə qalır, hətta saniyələr belə səninlə deyil. Sanki zamanın mənası yox olur, yalnız o gözlərin və o dərindən gələn ətrinin səninlə olduğu bir dünya qalır. O an sən yalnız onunla, yalnız onun içində yaşayırsan. Gözlərindəki parıltılar, həyatın özü kimi sənin içini işıqlandırır, amma hər işıq parıltısı daha dərin bir qaranlığa doğru çəkir. Sən o qaranlıqda özünü tapırsan, onun gözlərində itəndə hər şey daha çox yerinə oturur, hər şey daha doğru, daha gözəl və daha təbii olur. Hər baxış bir zəfərdir, hər baxış sənin ruhunun qapılarını bir az daha açır.

Hər göz qırpımı, bir ilham kimi gəlir, hər parıltı, sanki yeni bir dünya, yeni bir məkan açır. Onun gözlərindəki dərinlikdə heç nə sadə deyil. Hər şey bir yuxudur, bir xəyalın gerçəkləşməsi kimidir. Onun gözlərində itib batmaq, bəzən sadəcə bir baxışın içində bütün həyatını tapmaq kimidir. O an bir keçmişin izlərini silir, bir gələcəyin ümidlərini yaradır. Hər dəfə o gözlərə baxarkən, bir daha geriyə dönmək istəmirəm, çünki orada sanki hər şey var, amma hər şey bir az daha gözəl, bir az daha mükəmməl olur. O gözlərdə itmək, artıq itmək deyil. Hər baxış, daha da dərinə enməkdir. Hər itmək, bir yenilənmə, bir doğuş kimidir.

Bəzən düşünürəm ki, onun gözəlliyi bir kainatın özü kimidir. Sən ona yaxınlaşdıqca, o sənə daha çox özünü verir, amma heç vaxt tamamilə deyil. Həmişə yeni bir gözəllik ortaya çıxır, hər an o gözlərin içində bir neçə yeni dünya doğur. Bu, tükənməyən bir ehtiras, tükenməyən bir sevda səyahətidir. Onun gözəlliyində batarkən, yalnız bir varlıq deyil, bütün bir varoluş içində olursan. İnsanın özünü tapa biləcəyi, öz qəlbinin ən dərin hissələrinə daxil ola biləcəyi yeganə məkan olur. O gözlərdəki cəlbedici sirri anladıqca, hər şey öz yerini tapır. Artıq heç bir suala cavab axtarmırsan, heç bir yol tapmağa çalışmırsan. Çünki bir dəfə onun gözlərində batmağa başladıqdan sonra, sanki hər şey tamamlanır.

Bütün səs-küylü dünyadan qaçmaq istəyirsən, sadəcə onun gözlərində itmək istəyirsən. Onun gözəlliyində sənin bütün keçmişin, bütün qəm-qüssələrin əriyir, sanki bir dəryada itirsən. Hər baxış sanki bir həftəlik yuxu kimidir. Sən bir yuxunun içində yaşayırsan və hər şey çox real, çox əzəmətli və çox gözəl olur. Onun gözlərində batmaq, bir ruhun ən dərindən, ən qədim yerindən özünü kəşf etməsi kimidir. Orada heç bir qərar yoxdur, heç bir çətinlik yoxdur. Sadəcə, sən və o gözlər, sonsuz bir aləmdə itmək.. Sanki həyatın bütün yükünü götürürsən, bir daha heç nə səni əngəlləmir, çünki onun gözlərində hər şeydən azad, hər şeydən təmiz və hər şeydən gözəl bir yer tapırsan.

Hər anın bir yuxu kimi olduğu, hər detalın bir şairin ən gözəl misrası kimidir. Gözlərində itmək, əslində, özünü tapmaqdır. Orada heç bir itki yoxdur. Orada yalnız tapılmaq, orada yalnız həyatın əsl mənasını anlamaq vardır. Onun gözlərində itib batarkən, sən bir növ özünü itirmirsən, sadəcə başqa bir aləmə yol alırsan, o aləmdə heç bir ağrı yoxdur, heç bir tənhalıq yoxdur. Sadəcə o gözlərin içində itmək və sonsuz bir sükunətdə var olmaq var..

O, gözləri ilə bir dünyadan bəhs edir, hər baxışında bir cümlə tamamlanır, hər sükutunda bir əfsanə yaranır. Bəlkə də heç kəs onun içindəki dərinliyi görə bilməz, çünki bu dərindəkilər yalnız o, sənə baxanda bir anlıq aydınlaşır. Hər an bir az daha yaxınlaşdıqca, sanki içindəki bu sonsuzluğu daha çox hiss edirsən, amma yenə də heç bir zaman sonuna çata bilməzsən. O, bir sirrdir, bir sirr ki, hər baxışında daha da çox açılsa da, heç vaxt tam açılmaz.

O, gülüşü ilə dünyanı işıqlandırır, amma gülüşündəki dərd və incəliklər, o anlıq həzzin içində yaşadığı hər acı, sanki ürəyinə toxunur. Onun gülüşü bir melodiyadır, nə qədər çətin olsa da, sənin içində bir rahatlıq yaradır, bir istilik... Amma hər zaman bir az kədər vardır bu gülüşün arxasında, bir az daha çox içindəki dünyaya açılmaq istəyən, amma cəsarəti olmayan bir varlıq var içərilərdə bir yerdə. 

Onun toxunuşu bir nağıl kimidir, hər bir hissi sənə ibrət vermək istəyir, amma ən gözəl nağıllarda olduğu kimi, bir çox hisslər susur. O toxunuş, sanki yalnız sənə aiddir, heç kimə göstərilməyən bir dünyadır. Onun, sənə doğru uzanan əlində bir həyat vardır, amma sən heç zaman tam ona toxunmadığını hiss edirsən. Hər an o toxunuşu daha dərindən hiss etmək istəyirsən, amma o, hər dəfə bir az daha uzaqlaşır.

Onun gözəlliyi yalnız xarici deyil, içindəki dünyadadır. Sənin ona hər toxunuşunda, hər baxışında daha çox aşiq olursan, amma içində hiss etdikcə, o gözəlliyin heç vaxt sona çatmayacağına inanırsan. Bu, bir məhəbbətin nağıl kimi davam etməsidir. Hər dəfə ona yaxınlaşmaq istəyərkən, sanki bir az daha çox itirirsən, amma eyni zamanda hər dəfə daha çox tapırsan. Onun gözəlliyi heç bitməyəcək, çünki o, həmişə yenidən doğulacaq, həmişə yenidən gözlərindəki işıqla sənə göstəriləcək.

Və sən - əziz ruhum, hər dəfə bir az daha yaxınlaşarkən, bir az daha dərindən batdıqca, hər zaman bu gözəlliyin içində daha çox itəcəyini bilirsən. Amma bu, heç də qorxutmaz səni, çünki onun gözəlliyi ilə itmək, bir həyatdan daha çox bir həyat qazanmaq kimidir. Bu məhəbbətin hər anında, hər gözəl toxunuşunda, hər dərdli gülüşündə, bir yuxu, bir dünya var. Və o, heç vaxt bitməyəcək..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.03.2025)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

"Müasirlik" - Son zamanlar bu sözü çox tez-tez eşidirik.

Biz dövrün tələblərinə nə mənada və ya nə dərəcədə uyğunlaşmalıyıq inkişafla, yoxsa dəyərləri tapdalamaqla?

Müasir dövr adlanan, texnologiyanın inkişafı, qlobal əlaqələrin güclənməsi, elmi və texniki inqilabların sürətlənməsi ilə xarakterizə olunan dövrümüzün tələbini nə formalaşdırır, elm və texnikanın tərəqqisi, yoxsa bayağılıq?

Hər halda, heç birimiz elmi texniki tərəqqinin insan həyatındakı rolunun bayağılıq olduğunu düşünmürük.

Dilimizdə günümüzdə sıx işlənən "müasirlik" və  "geri düşüncəli" ifadələri var.

Mövzu və hadisələrə sadəcə öz gözümüzdən açılan pəncərə ilə deyil də müxtəlif pəncərələrdən baxmağı, fərqli aspektlərdən yanaşmağı sevən biri olaraq istərdim bu mövzuya da bir qədər fərqli bir aspektdən yanaşım.

Doğrudur, insanın düşüncələri zamanla və həyat təcrübələri əsasında formalaşır.

Doğrudur, sürətlənən dünyanın tələbləri durmadan dəyişir. Lakin, zənnimcə burda əsas məsələ dövr mənasına gələn keçmiş və ya gələcəkdə deyil. Məsələ sadəcə düşüncədədir. Çünki hər dövrdə cahil, hər dövrdə elmli və yaxud hər dövrdə dünya görüşlü insanlar olmuş və olacaqdır.

İstər keçmiş dövr olsun,  istərsə də gələcək.

Məsələn, Şərqdə qadına ilk dəfə seçki hüququ verən cumhuriyyətin banisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni, “Mirzə, siz həkimsiniz, niyə müəllimlik edirsiniz?” deyə soruşulanda “Mən illərdir millətimin ən ağır xəstəliyini, yəni onun savadsızlığını müalicə edirəm” deyən Abbas Səhhəti, “Ər istəyəni məktəbə, məktəb istəyəni ərə verdikcə cəmiyyət dağılır” deyən Sabiri, sürgündəykən özünün və yoldaşının namusunu qorumaq üçün ac olanda öz barmağını qanadıb çıxan qanını soran, gecələr paltarlarını soyunub ayaq yolunu silib yenidən əyninə geyinən Şükriyyəni biz geri dediyimiz dövrə nəzər saldıqda görə bilirik, bu günümüzdə yox.

Dövr bəlkə də bizdən çox şey tələb edə bilər, necə ki, dövr bir zamanlar 

“Ah, mən gündən-günə bu gözəlləşən

İşıqlı dünyadan necə əl çəkim?” misralarını  qələmə alacaq qədər həyat eşqi ilə yaşayan Müşfiqdən də həyatı müqabilində xəyanət istəmişdi.

Lakin Müşfiqin bu təklif qarşısında "Mənim sağ əlim Cavid Əfəndi əleyhinə bir söz yazsa, sol əlimlə onu baltalayaram" cavabı bizə çox şey sübut edir.

Demək ki bəzi şeylər var ki, onlar nəinki dövrün tələbinin, hətta  həyat eşqinin, can şirinliyinin belə fövqündə dayanır. İman kimi, inam kimi, vətən kimi, dəyərlər kimi, vicdan kimi, əqidə kimi. Necə ki, Müşfiq öz əqidəsindən sona kimi dönmədi. 

Bu günkü dövr sənə vətən xaini damğası vurub, sabahkı dövr sənə bəraət verər.

Dünənki dövrün dəb saydığını bu günkü dövr ucuz hesab edər.

Buna görə də dövrün tələbidir və yaxud muasirlikdir söyləyib bəlkə bəhanəsinə sığınaraq, bəlkə də bununla vicdanımızı ovunduraraq nələrisə etməyə qalxanda, məncə, bir qədər özümüzü sorğulamalıyıq.

Çünki günümüzdə bəzən “müasir dövr”, “müasirlik” adı altında elə şeylər görürük ki, əgər müasirlik budursa, insan “geri düşüncəli” damğasını daha üstün tutur.

Bizim bu gün “geri düşüncəli” dediyimiz  insanlar ciddi Sovet rejimi dövründə canları bahasına öz imanlarını, öz dəyərlərini, əqidələrini qoruyub saxlamağa cəsarət edirdilər, lakin, biz azad bir dövrdə yaşadığımız halda öz dəyərlərimizə sahib çıxıb onları yaşatmağı bacarmırıq.

Məsələyə əgər bir də belə baxsaq onda kim geridədir?

Bayrağımızdaki rənglərin rəmzi mənalarının ideya müəllifi Əli Bəy Hüseynzadə illər öncə qırmızı rəngi bayrağımızda millətin müasirliyinin və demokratiyanın rəmzi kimi qiymətləndirəndə, bu günkü günümüzdə bayrağın rənglərinin ideya müəllifinin adını belə bilməyən gənclərin müasirliyi əlində bayrağ edərək edəcəyi  şeyləri ağlına belə gətirmirdi hər halda.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.03.2025)

Ədəbiyyat və incəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə “Bir direktor, bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir.

Hazırda təqdimatda 12 nömrəli tam orta məktəbdir. 

Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR :

Kamran Buludxan oğlu İsalı - 4 noyabr 1989-cu ildə Yardımlı rayonunun Gavran kəndində anadan olub. 2007-ci ildə fizika, riyaziyyat və informatika təmayüllü liseyi bitirib.

2011-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetini Təhsilin təşkili və idarə olunması ixtisası üzrə başa vurub. Həmçinin Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində Riyaziyyat və informatika fakültəsinin riyaziyyat müəllimliyi ixtisası üzrə təhsil alıb. 2012-2017-ci illərdə Bakı şəhər R.Baxışov adına 218 nömrəli tam orta məktəbində Təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavini vəzifəsində çalışıb. 2014-2015-ci tədris ilində Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti və Təhsil Nazirliyinin birgə təşkil etdiyi məktəb direktorlarının hazırlığı kursunu müvəffəqiyyətlə bitirərək "Uğur sertifikatı"na layiq görülüb. 2017-ci ilin sentyabr ayında Avropa Birliyinin "TAİEX workshop and school management" seminarı və müxtəlif beynəlxalq təcrübə proqramlarının iştirakçısı olub.

2019-cu ildə STEAM layihəsinin səmərəli tətbiq edilməsi üzrə İsrail Respublikasında, 2021-ci ildə "Məktəb idarəçiliyinin təkmilləşdirilməsi" üzrə Türkiyə Cümhuriyyətinin İzmir şəhərində təcrübə proqlramlarında fəal iştirak edib, müvafiq sertifikatla təltif olunub.

2017-2022-ci illərdə Bakı şəhəri, Xəzər rayonu, Zirə qəsəbəsi Nüsrət Yaqubov adına 120 nömrəli tam orta məktəbdə direktor vəzifəsində çalışıb. 15.09.2022- ci il tarixindən Elm və Təhsil nazirinin müvafiq əmrinə əsasən, Bakı şəhəri, Nizami rayonu K.Əyyubov adına 12 nömrəli tam orta məktəbin direktoru vəzifəsində fəaliyyət göstərir.

ŞAGİRD :

Mən, Mirzəmmədli  Nərgiz  Elməddin  qızı  24 sentyabr 2009-cu il tarixdə  Bakı şəhərində  anadan  olmuşam.

2015-ci  ildə  Bakı  şəhəri  Kamil  Əyyubov  adına  12 №- li  tam  orta  məktəbin  I  sinfinə  qəbul  olmuşam,  hal -hazırda  həmin məktəbin  Xsinfində təhsilimi davam etdirirəm. Dərslərimə ciddi yanaşıram,  

hər zaman hazırıqlı olmağa  çalışıram. Dərslərlə yanaşı məktəbdə  fəaliyyət  göstərən  həndbol  idman klubunda məşqlərə  qatılıram. Milli Həndbol  komandasına üzvlüyə namizədəm. Boş vaxtlarımda bədii

ədəbiyyat  oxumağı  sevirəm.

ESSE:

26 Fevral – Xocalı faciəsi 

1992 – ci il fevralın 25 -dən 26 -na keçən gecə Ermənistan Silahlı  Qüvvələri  Xocalı şəhərinə  hücum etdi. Rayon ağır atəşə tutuldu və dinc əhali  qaçmağa məcbur oldu. Qətliam zamanı qadınlar, uşaqlar, qocalar və dinc  sakinlər də daxil olmaqla  613 nəfər qətlə yetirildi. İnsanlar yaşamaq üçün  ayaqyalın meşələrə qaçdılar. Bəziləri canını qurtara bildi. Bəziləri əsir düşdü. Əsir düşənlərə  işgəncə edirdilər. Bəziləri də erməni vəhşiləri  tərəfindən qətlə yetirildi. Onların arasında qocalar, körpələr, cavanlar da var idi. Görün, bu necə dəhşətli bir  hadisədir. Lakin bütün  ölkələr bu faciəni səssizcə  izləyirdilər. İnsanların cəsədlərini ayaqlar altına qoymuşdular. 

Xocalıda yaman qırğın edildi...

Ananın bətnində körpə didildi.

Mən necə aləmə haray salmayım,

Açın gözünüzü. Budur soyqırım..

Xocalı faciəsinin şahidlərindən biri olan Dürdanə Ağayeva deyir ki “Şəhər atəşə tutulan zaman mən ailəmlə qaçdım. Çox soyuq idi, tanıdıqlarımızın gözümün önündə ölməsi mənə çox pis təsir edirdi. Uşaqların fəryadı, anaların naləsini hələ də unuda bilmirəm. Mən özüm də, yaralandım amma, sağ qaldım. Tanklarla yaxınlarımın üzərindən vəhşicə keçməklərini heç vaxt unuda bilmərəm. Bəzi insanlar da düşmənin əsiri olmamaq üçün özlərini öldürürdülər.”

Düşmən əlinə keçməmək üçün 

Doğma balasını boğan da oldu..

Qeyrət namusunu qorumaq üçün

Özünü qayadan atan da oldu..

Ermənilər rayonu tamamilə darmadağın etmişdi. Xocalı - faciədə iştirak edən insanların düşüncələrində silinməz izlər olaraq qaldı. Orada həlak olan insanların bəlkə də, gələcəkdə etmək istədikləri xəyalları var idi. Amma bu xəyallar ermənilərə görə puç oldu. Nəticəsi heç də yaxşı olmadı. 8 ailə tamamilə həlak oldu. Onlar Azərbaycanın Şəhidləridir. 

Heç vaxt Xocalı soyqırımı Şəhidlərini unutmayacağıq. Gələcək nəsillərimizin də bu faciədən, qətliamdan xəbəri olacaq. Allah rəhmət eləsin! Hər birinin məkanı cənnət olsun! Amin! 33 ildir ki, biz hər 26 Fevralda onların ruhunu bir dəqiqəlik sükutla yad edirik.

Onları heç vaxt unutmadıq, unutmuruq, unutmayacağıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.03.2025)