Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

23.

MÜTALİƏ İLƏ BAĞLI FAKTLAR

Böyük şəxsiyyətlərin həyatına nəzər saldıqda, mütaliə haqqında çox əhəmiyyətli və maraqlı faktlar meydana çıxır. Dahi şairimiz və mütəfəkkirimiz Nizami Gəncəvi elm öyrənməyi hər şeydən üstün tuturdu. O, özü qədim yunan mənbələrini birər-birər öyrənirdi. Azərbaycan Sovet ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələri Səməd  Vurğun və Rəsul Rza mütaliənin vacibliyini dönə-dönə qeyd edirdilər, özləri də çox mütaliə etmələri ilə fərlənirdilər.

Günümüzdə də ölkəmizdə çox sayda kitab oxumaqla fərqlənən unikal şəxslər vardır. Onlardan biri Sumqayıt şəhərində yaşayan Xan Rəsuloğludur ki, oxuduğu kitabların sayı hesabı yoxdur, min nüsxələrlə ölçülür. O, kitabları həm oxuyur, həm də onların qısa konspektini tutur, təbliğ edir.

Məşhurların kitablarla bağlılıqlarına aid o qədər maraqlı faktlar gətirmək olar ki. Məsələn, Napoleon Bonapart sürətli oxuma qabiliyyəti ilə fərqlənib. Hətta onun  dəqiqəyə iki min söz sürətiylə oxuduğu iddia olunur. Balzak iki yüz səhifəlik romanı cəmi yarım saata oxuyurmuş.

Dünyanın ən varlı iki şəxsi – “Tesla” şirkətinin sahibi İlon Mask da, “Amazon” şirkətinin sahibi Ceff Bezos da qazandıqları bütün uğurlara görə kitablara borclu olduqlarını söyləmişlər. İlon Maskı yüksəldən Benjamin Franklinin xatirələri, Ceff Bezosu isə müşküllərdən xilas edən Nobel mükafatçısı Kadzio İsiquranın “Günün  qalanı” romanı olmuşdur.

 "Risaleyi Nur" kitabının müəllifi olan Badiuzzaman Said Nursi yeniyetməlik çağında gündə 200 səhifə mütaliə etməklə 90 kitab oxumuş və qeyri-adi hafizəsi hesabına onların hər birini əzbər yadda saxlamışdır.

Növbəti:

24. Dahilər və kitab

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə təqdim etdiyi layihədə Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının seçimində 51 türk müəllifinin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

“Türkistan aydını Kasım Tınıstanoğlu”

Sabırbek Börübay

Kendi halkının derdiyle dertlenmiş, hayatı boyunca milleti için yaşayan Kasım Tınıstanoğlu’nu Türk dünyası olarak kendi bakış açımızla değerlendirmenin ve tarihe mal olmuş gerçekleri kabul etmenin zamanı gelmiştir.

Devlet adamı, şair, yazar, mütercim, gazeteci ve bilim adamı kimlikleriyle çok yönlü Kasım Tınıstanoğlu yaşamı boyunca milleti için yaşamış bir Kırgız aydınıdır. O, Latin harflerine dayanan ilk Kırgız alfabesini oluşturmuş; Kazak ve Kırgız Türkçesi ile şiir, küçük hikâye, piyes, manzume parçaları, ders kitabı, dil bilgisi kitabı yazmış; Kırgız Türkçesinin çeşitli sorunlarını tespit etmiştir. Tınıstanoğlu bunların yanı sıra bir siyaset adamı olarak Alaş Orda Partisinin faaliyetlerine katılmıştır.

Bu sebeple Kasım Tınıstanoğlu’nun Türk dünyasında daha iyi tanınması ve anlaşılabilmesi amacına yönelik bir adım da olsa atmış bulunmaktayız.

Yazımızda, “Ḳasım Irlarının Cıynaġı” (Kasım Şiirleri Mecmuası) adlı eserinin tıpkıbasımını, yazı çevrimini ve Türkiye Türkçesine aktarımını Türk kardeşlerimize kazandırmayı amaç edindik.

Eserin taş baskı nüshası 1976 yılında Kırgız Sıdıka İsmanova tarafından Kırgız Cumhuriyeti Millî İlimler Akademisi’ne teslim edilmiştir.

Tınıstanoğlu’nun hayatındaki dönüm noktalarından birisi, onun üstadı, Çanakkale Şavaşları sırasında Türk kardeşlerine atfen kaleme aldığı “Uzaktaki Kardeşime” (Alısdaki Bavuruma) şiirinin yazarı Kazak şairi Mağcan Cumabay ile tanışmış olmasıdır. Tınıstanoğlu Taşkent’teki eğitimi süresince Mağcan’ın kaleme aldığı şiirlerin etkisi altında kalmıştır.

Bu noktada Tınıstanoğlu, İsmail Bey Gaspıralı’nın kurduğu Usül-û Cedid’i Kırgızistan’da yaşatmıştır. Kasım Tınıstanoğlu ve daha nice Türkistan aydını 20. yüzyılda İsmail Gaspıralı’nın “dilde, fikirde, işte birlik” şiarıyla mücadele etmiş, baskıcı Sovyet yönetimine karşı Türk halklarının mücadelesi için son damla kanlarına kadar var olma savaşı vermiştir.

Tınıstanoğlu tarafından 1925 yılında Moskova’da yayımlanan “Ḳasım Irlarının Cıynaġı” adlı eserde Kazak Türkçesiyle kaleme aldığı 12, Kırgız Türkçesiyle yazılmış 18 şiiri ve “Cañıl Mırza” manzumesi yer almaktadır. Çağatay Türkçesi harfleriyle kaleme alınan eser 34 şiiri içermekte olup 110 sayfayı oluşturmaktadır.

Ele aldığımız çalışmamızda ise, örnek olarak sadece “Ḳasım Irlarının Cıynaġı” eserinde yer alan “Jasdarga” (Gençlere) şiirine yer verdik. Bu şiir, Tıpkıbasımıyla, Yazı Çevrisi ve Türkiye Türkçesine aktarılarak verildi.

Sonuç olarak şunu söylemek lazım: Kasım Tınıstanoğlu, her şeyden önce İsmail Gaspıralı ekölünün yetiştirdiği bir Türkistan aydınıdır. O, otuz yedi yaşında Stalin terörünün Türk dünyasında kızıl terör, kızıl kırgın’ın kurbanı olmuş ve kurşuna dizilerek şehit edilmiştir.Tınıstanoğlu, ayrıca dünyaca ünlü “Manas” destanını derleme çalışmalarını da Kırgızistan’da başlatan halk bilimcilerdendir.1926 yılında ise Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de gerçekleş­tirilen Türkoloji Kongresine Kırgızlar adına katılmış ve alfabe değişikliğiyle ilgili bir bildiri sunmuştur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.11.2024)

Mehparə Bəkirova, Oğuz Rayon Mərkəzi Kitabxanasının informasiya resursları şöbəsinin müdiri, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 1955-ci ilin payızında füsunkar təbiət mənzərələrinə, qədim tarixə malik Oğuz rayonunun ( o vaxt Vartaşen adlandırılırdı) Baş Daşağıl kəndində Bayram kişinin evində ikinci qız övladı dünyaya göz açdı. Adını Şərqiyə qoydular. 

Bayram dayının o zaman heç ağlına gəlməzdi ki, bu qız gələcəkdə öz ailəsinin, elinin obasının adının daha da tanınması üçün necə bir sənət seçəcək.  

Dağlar əhatəsində yerləşən Baş Daşağıl kəndinin özünəməxsus adət-ənənəsi, kənddə yaşayan hər bir ağsaqqalının, ağbirçəyinin sinədəftər olmağı böyüməkdə olan Şərqiyyənin gələcək həyatında mühüm rol oynadı. Hələ kiçik yaşlarında Qafqaz sıra dağlarının “Qonardağ” adlanan zirvəsinə çıxıb kənd camaatı üçün kiçik solo “konsert”lər verən Şərqiyyəni dinləmək üçün bütün kənd toplaşardı. 

Orta məktəbi kənddə oxuyub başa vuran Şərqiyyə sənədlərini Bakı Mədəni Maarif Texnikumunun teatr şöbəsinə verir və qəbul olur. Bu xəbəri xeyli müddət atasından gizli saxlayır, ona deməyə cürət etmir. O zamanlar kənd yeri üçün bir qız uşağının səhnəyə çıxmasına, İncəsənət institutunda oxumasına çox pis baxırdılar. Bayram dayı qızının harada oxuduğunu soruşduqda Şərqiyyə kitabxanaçılıq texnikumunda oxuduğunu bildirir. Lakin bu sirr uzun müddət gizli qalmayıb bir gün açılır. Şərqiyyə atasına arzuları, sevdiyi sənət haqqında söhbət açanda Bayram dayı qızının ürəyini qırmamış, ona öz xeyir-duasını vermışdir. 

Texnikumu əla qiymətlərlə başa vuran Şərqiyyə sənədlərini ali təhsil almaq üçün Azərbaycan İncəsənət İnstitutuna verir və 1979-cu ildə instituta daxil olur. Qiyabi təhsil alan qız öz doğma kəndində klub müdiri kimi işləməyə başlayır. Ali təhsil aldıqdan sonra Şərqiyyə rayon mədəniyyət evində müğənni kimi işə başlayır. Burada bədii rəhbər, rayon xalq teatrının rejissoru, uzun illər rayon mədəniyyət evinin direktoru vəzifələrində işləyir. Onu ən çox öz elinə-obasına sevdirən zəhmətsevərliyi, tamaşaçılarına sevdirən oynadığı rollar, səhnə fəaliyyəti olur.

Şərqiyyə Mikayılova 40 ildən çox rayon mədəniyyət evi bədii özfəaliyyət kollektivinin üzvləri ilə birlikdə Oğuzda, onun kəndlərində keçirilən müxtəlif tədbirlərdə maraqlı proqramlarla çıxış edib, respublikanın əksər rayonlarında və Bakı şəhərində də çıxışları olub.

Şərqiyyə xanım Oğuz səhnəsində yaddaqalan obrazlar yaradıb, E.Əzizov, V.Səmədov və Ə.Əliyevlə birlikdə bir çox komediyalarda, səhnəciklərdə, kiçik birpərdəli əsərlərdə müxtəlif rollarda çıxış edərək tamaşaçıların rəğbətini qazanıb. O, səhnə fəaliyyəti dövründə S.Rəhmanın “Durna” əsərində Lalə, İ.Əfəndiyevin “Unuda bilmirəm”ində Nərmin,C.Cabbarlının “Solğun çiçəklər”ində Sara, Pəri, Gülnisə rollarında, Ə.Əsgərovun ”Qız atası”nda Pəri, Ə.Əylislinin “Bir çüt bədmüşk ağacı”nda İzzət qarı, Ü.Hacıbəylinin “Arşın mal alan”ında Telli və “Ər arvad” komediyasında arvad rolunda, M.Əlizadənin “Şeyx Rəhmətullah” əsərində Səlbinaz, A.Məmmədovun “Həmyerlilər” əsərində Xanım, Ə.Sadıqovun “Aprel günəşi” əsərində Reyhan, S.Rüstəmin ”Beş manatlıq gəlin” əsərində gəlin, G.Xuqayevin “Arvadımın əri” tamaşasında arvad, obrazlarını yaradıb. S.Rəhmanın “Nişanlı qız” tamaşası Azərbaycan televiziyası ilə göstərilmişdir. 1979-cu ildə C.Cabbarlının “Solğun çiçəklər” tamaşasında yaratdığı Pəri obrazının ifasına görə Mədəniyyət Nazirliyinin Xalq Yaradıcılıq Evi tərəfindən “Ən yaxşı qadın obrazıi façılığına görə” “Fəxri fərman”a və pul mükafatlarına layiq görülüb. Məhz bu tamaşalara baxaraq, Oğuz camaatı ona Oğuz səhnəsinin “Nəsibə”si adını verib. Bu da onun öz el-obasında dəyərli bir yerə sahib olmasının bariz sübutudur.

Şərqiyyə Mikayılovanın rəhbərliyi ilə Oğuz rayon mədəniyyət evinin kollektivi 1993-cü ildə Qarabağ hadisələri ilə bağlı cəbhə bölgələrində Ağdərə, Tərtər, Goranboyda olmuş, rayon mədəniyyət şöbəsi adından düşmənlə üzbəüz dayanmış əsgərlərimizə yardımlar çatdırmış, konsertlər təşkil etmişdir. Rayon mədəniyyət evi bədii özfəaliyyət kollektivinin üzvləri onun iştirakı ilə dəfələrlə Naftalanda, Baş Daşağıl, Fifilli, Xalxal kəndlərindəki sərhəd məntəqələrində maraqlı konsert proqramı ilə sərhədçilərin qonağı olmuşdur. 

Şərqiyyə xanımın təşəbbüsü ilə bir çox xeyriyyə tədbirləri də təşkil edilmişdir. Onun rəhbərliyi ilə Mədəniyyət evinin kollektivi 3 dəfə Bakı şəhərinin Bilgəh qəsəbəsindəki qocalar evində, Ramanadakı əlil uşaqlar evində qonaq olmuş, Oğuz sovqatı aparmış, konsertlər vermişlər. 

Şərqiyyə xanımın AzTV, “Azad Azərbaycan”, “Xəzər”, İctimai Televiziya kanallarında, Türkiyənin TRT kanalında çıxışları nümayiş olunmuşdur.

O, bu illər ərzində ailə həyatı da qurur. Dörd övlad: bir qız, üç öğul anası olur. Şərqiyyə xanım işində olduğu kimi, evində də qayğıkeş, zəhmətkeş ana, mehriban nənədir.

Onu da qeyd edim ki, Şərqiyyə xanım Mədəniyyət vəTurizm Nazirliyi tərəfindən yubiley münasibəti ilə “Fəxri fərman” və pul mükafatı ilə mükafatlandırılıb.

Şərqiyyə xanım indi ömrünün müdrik çağlarını yaşayır. Sənətə, mədəniyyət sahəsinə olan marağı, məhəbbəti gənclik illərində olduğu kimidir. Oğuz rayon Mədəniyyət və Turizm şöbəsində Şərqiyyə xanımın anadan olmasının 60, səhnə fəaliyyətinin 40 illik yubileyini lazımi səviyyədə qeyd edilib.

Hal hazırda Şərqiyyə xanım təqaüddədir. Səhhəti ilə bağlı tez-tez qardaş ölkə Türkiyəyə müalicə üçün gedir. Allah şəfa versin!

Bu günlərdə Şərqiyyə xanımın 69 yaşı tamam olub. Bu münasibətlə ona möhkəm cansağlığı, sevinc, təbəssüm dolu çöhrə, əzizlərinin əhatəsində gözəl bir ömür sürməyini arzulayırıq. 

Arzu edirik ki, həmişə əhatənizdə sənətinizə qiymət verən, dəyər verə bilən dostlarınız, əzizləriniz olsun, Şərqiyyə xanım!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.11.2024)

Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi

Güney Azərbaycanda fəaliyyət göstərən “Ədəbiyyat Evi”nə istinadən “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Güney Azərbaycanlı Məsum Cabbarpur vəfat etmişdir.

O, şeirləri ilə portalımızda da iştirak etmişdi, onun bir şeirini diqqətinizə çatdırır və ruhu şad olsun deyirik.  

SƏN

Sən sonsuzluğumun ilk ilişkisi

Əllərimi qanadan budaqların tilişkəsi

Toxunuram sənə, budaq-budaq.

Nəfəs çəkirəm səni yarpaq-yarpaq.

Tamsınıram dodaq-dodaq...

Sən

Əlləri boyalı bir qatil

Ayda boğulan bütün röyalar

Xəyallar

Həyəcanlar...

Sən, var anındakı yoxluq, boşluq

Yoxluq anlarındakı gərəksiz varlıq

Sıxıntı...

Mən gözümün ac qurdu

Mən gözümün tox qurdu

Sən gözlərimin ağı, qarası

Sən gözlərimin heç nəyi...

Sən gözlərə gərəkən

Rəssamların fırçası

Sən,

Gözlərdən uzaq düşüncədən qopan tufan

Sinədə parad marşı çalan darıxmaq,

Döyüntü...

Sən hər gecə yarısı üzümə açılan

Lüks taksilərin qapısı

Sən yaralı bir cənazəni köçürən tabut...

Sən toylarda ikili bir tanqo

Yaslarda göz yaşı.

Sən var ya, sən

Sən mənim ilkim, sonum.

Sən mənim ən paradokslu düşüncəmsən.

Gözlərimə tərsə bax

Şəkilin düzdən düzgün qalacaq

Gözlərimdə,

Beynimdə,

Ürəyimdə...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.11.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün müasir Azərbaycan nəsrinin, xüsusi ilə də tarixi roman janrının ən sevilən simalarından biri olan yazıçı, tərcüməçi, tarixçi, araşdırmaçı, psixoloq, naşir Ülviyyə Tahirin doğum günüdür. 

Bu münasibətlə Ülviyyə xanımı səmimi qəlbdən təbrik edir ona möhkəm cansağlığı və yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzu edirik.

Mustafayeva Ülviyyə Tahir qızı 15 noyabr 1980-ci ildə Göyçay rayonunun Bəydövül kəndində anadan olub.

Bakı Dövlət Universitetinin Tarix və Azərbaycan Dillər Universitetinin İngilis dili fakültələrini bitirib. Bakı Slavyan Universitetinin psixologiya fakultəsində təhsil almaqla paralel, yaradıcılıqla məşğuldur.

Bir çox hekayə, roman, araşdırma məqalənin və tərcümə kitablarının müəllifidir.

Rəsulzadə “…şübhəsizdir ki, bir gün həqiqət parıldayacaq” deyirdi. Və bu gün o həqiqətlərin parıldamasına öz qələmi ilə xidmət edənlərdən biri də məhz Ülviyyə xanımdır. 

O, tarixi roman janrındakı əsərləri ilə  tariximizin ən qaranlıq dönəmlərinə xüsusi ilə də 1918-ci il soyqrımlarına və 1937-ci il represiyalarına işıq tutur.

Əminəm ki, bir çoxu bu əsərlərlə tanışdır. İstərdim tanış olmayanlar üçün bir qədər onun əsərləri haqqında danışım.

İlk öncə onu deyim ki, Ülviyyə xanımın qələmi ilə ilk tanışlığım bir neçə il bundan əvvəl  "Aljir" romanı ilə olmuşdu.

Və mən tarixi roman janrını məhz Aljirlə sevməyə başladım.

Əsər dırnaqarası vətən xainlərinin, yəni 1937-ci il Stalin represiyası qurbanlarının həyat yoldaşlarının göndərildiyi Akmola əmək-islah düşərgəsindən bəhs edir.

1937-1938-ci illər ərzində Sovet ölkələrindən Qazaxıstanın Akmola düşərgəsinə 18000-dən yuxarı qadın toplanılmışdı. Bu qadınlardan 44 nəfəri də azərbaycanlı idi. Əsasən ziyalı olan bu xanımların içərisində  Əhməd Cavadın həyat yoldaşı Şükriyyə Axundzadə, Fətəli xan Xoyskinin qızı Tamara xanım, uzun müddət Azərbaycan pedaqoji üniverisitetinin rektoru olmuş Münəvvər xanım da olmuşdur.

Bir günün içərisində ömür-gün yoldaşlarına vətən xaini damağası vurularaq özləri də doğmalarından zorla qoparılıb Akmola göndərilmiş bu xanımlar uzun illər boyunca Qazaxıstanın ucsuz-bucaqsız çöllərində çox çətin şəraitdə, ağır əməyə cəlb olunur, doğmalarının taleyindən xəbər ala bilmirlər və bu da kifayət deyilmiş kimi onlar burada iyrənc cəza və təcavüzlərə məruz qalırlar.

Müəllifin Aljirdən sonra işıq üzü görən “Şükriyyə taleyim” əsəri də olduqca təsirli idi. Əsər Aljirə göndərilən 44 azərbaycanlı xanımdan biri olan Şükriyyə xanım barədədir. 

Əhməd Cavad həbs olunandan sonra Şükriyyə xanımın önünə bir məşum kağız qoyub təklif edirlər ki, Əhməd Cavaddan boşanacağı təqdirdə onu Aljirə göndərməyəcəklər. 

Şükriyyə xanım "Bəlkə də, bunu imzalayandan sonra məni kameraya basıb, boşanma kağızını Cavada göstərəcəksiniz. Bu da onu mənim əlimlə öldürmək olacaq. İstəyirsiniz, məni öldürün, bu kağızı imzalamayacağam" söyləyir. Və Əhməd Cavaddan boşanmamağın bədəli olaraq Şükriyyə xanım 8 il müddətinə Aljirə göndərilir.

O, Aljirdə keçirdiyi 8 il ərzində heç bir zaman öz məğrur duruşunu pozmamış, özünün və həyat yoldaşının namusunu qorumaq bahasına ən ağır mübarizə yollarını seçmişdir. “Şükriyyə taleyim” əsərinin adı da elə Əhməd Cavadın ona ithaf etdiyi, uzun illər öncə Emin Sabitoğlunun da musiqi bəstələsiyi eyni adlı şeirdən götürülmüşdür.

Kitabın möhtəşəm üz qabığı və əlfəcini haqqında danışmadan keçə bilmərəm. “Parlaq imzalar” nəşriyyatı tərəfindən böyük zövqlə tərtib olunmuş kitabın əlfəcini də məhz üzərinə Şükriyyə xanımın həbs nömrəsi olan 30024 rəqəminin həkk olunduğu bəyaz parçadır.

Bu iki əsərdən sonra məndə Ülviyyə xanımın qələminə böyük bir rəğbət yarandı, onun sadiq oxucularından birinə çevrildim və bütün əsərlərini mütaliə etməyə başladım.

Ülviyyə xanımın əsərlərində ən sevdiyim nüanslardan biri də onun özünəməxsus yazı tərzi, insanın ruhundan xəbər verən mövzu və sujet, obrazlarındakı doğmalıq, lüğət və mütaliə ehtiyatı, təsvirləri və bənzətmələrdir.

Onun "Ortaq şəhər" hekayələr kitabında yersiz ailə-məişət qayğıları, psixoloji, intellektual böhran, meqapolis fonunda çağdaş insanın çarəsizlikləri kimi problemlərə toxunduğu bir-birindən gözəl  sətiraltı hekayələr yer alır. Onu da qeyd edim ki, hekayə janrında qələmə aldığı bu əsərlərə görə onu bəzən Milli Çexovumuz da adlandırırlar. 

Ülviyyə xanımın “Səbat” nəşriyyatında işıq üzü görən 1918-ci il soyqrmlarından bəhs edən "1918-ci il Boz ay" kitabında bədii fonda  bir rus polkovnikinin məktubuna istinad edilərək 1918-ci ildə Bakı, İrəvan, Ərzurum və Ərzincanda baş verən soyqrımlara diqqət çəkilir. Bu əsərdə biz sözü gedən dövrdə bir rus polkovnikinin erməni xislətinin, ermənilərin alçaqlığı və vəhşiliyi qarsısında necə tək və aciz qalıdığının, onların vəşiliyini dəf edə bilmədiyinin şahidi oluruq.

Düzü, mən fərdi inkişaf kitablarını sevmirəm və müşahidə etdiyin qədəri ilə də əksər xarici inkişaf kitabları yerli oxucularımızın psixologiyası üzərində heç  təsirli olmur.

Lakin, Ülviyyə xanımın qələmini sevdiyim üçün onun  "Quyudan işıqlı dünyaya" adlı fərdi inkisaf kitabına da bir şans verdim. Və gördüm ki doğrudan da Ülviyyə Tahir qələmi bu kitabda da öz fərqini ortaya qoyub.  Əsərdə müəllif milli motivlər əsasında Məlikməmmədiin nağılının bələdçiliyi ilə

Azərbaycanlı kimliyimiz, onun necə formalaşması, bu yolda keçdiyimiz mərhələlər, motivasiya qaynaqlarımız və xarici inkişaf kitablarının niyə bizim psixologiyamız üzərində işə yaramadığını o qədər gözəl və zəngin bir dillə izah edir ki, mən kitabı bir roman kimi oxudum.

Müəllifin “Səbat” nəşriyyatında işıq üzü görə ən son və yenə represiya qurbanlarının taleyninə həsr olunan "Taxta məktub" tarixi romanını da ən qısa zamanda mütaliə etməyi səbrsizliklə gözləyirəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.11.2024)

COP29-un gedişatında yeni ekoloji yanaşma və dəyərlər formalaşır. Azərbaycanda keçirilən COP29 qlobal ekoloji fəlakətdən dönüş nöqtəsidir” - bunu Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri polkovnik Cəlil Xəlilov bildirib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Polkovnik qeyd edib ki, COP29 bəşəriyyətin diqqətini dünyadakı iqlim problemlərinə çəkməklə yanaşı, həm də həmin problemlərdən xilas yolunu göstərir: “COP29-un bütün bəşəriyyət üçün əsl önəmi artan ekoloji problemlərin müzakirəsi ilə yanaşı, onlardan qurtulmaq üçün xilas yollarının gündəmə gətirilməsi, bu sahədə konkret qərarların qəbuludur. Yəni, Azərbaycanda keçirilən COP29 dünyanı ekoloji fəlakətdən qurtarmaq üçün dönüş nöqtəsidir. Bütün dünya məhz COP29 sayəsində ekoloji fəlakətin nə qədər yaxında olduğunu, planetin gələcəyinin necə böyük təhlükə ilə üz-üzə qaldığını dərk etdi. Dünyanı bu fəlakətdən qurtarmaq üçün ya indi kritik, fundamental addımlar atılmalı, ya da bəşəriyyət öz məhvinə hazır olmalıdır”. 

Cəlil Xəlilov vurğulayıb ki, tədbirdə 196 ölkədən on minlərlə nümayəndənin iştirakı dünyanın Azərbaycanın ev sahibliyi etdiyi COP29-a böyük maraq göstərdiyini təsdiqləyir: “Bakıda keçirilən COP29-da 196 ölkədən 72 min iştirakçı qeydiyyatdan keçib ki, onların arasında 80 prezident, vitse-prezident və Baş nazir var. Britaniya, İtaliya, İspaniya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Polşa, Yunanıstan, Çexiya, Xorvatiya, Serbiya və digər ölkələrin rəhbərlərinin, Avropa İttifaqı Şurasının Prezidentinin nümunəsində liderlərin iştirakı ondan xəbər verir ki, bu günlərdə bütün dünya Bakıya toplaşıb və planetin gələcəyi Azərbaycanda həll edilir”. 

O qeyd edib ki, hələ davam edən COP29 artıq bir sıra məqsədlərinə çatıb: “Artıq beynəlxalq maliyyə korporasiyaları və bank strukturlarının açıqlamaları var ki, iqlim dəyişikliklərinin fəsadlarına qarşı mübarizə məqsədilə öz maliyyə töhfələrini artıracaqlar. Nümunə üçün qeyd edək ki, Dünya Bankı maliyyə töhfəsini 170 milyarda çatdıracağını bildirib və bu, kifayət qədər böyük rəqəmdir. Bütün bunlar COP29-dan əsas gözlənti olan yeni iqlim maliyyəsi hədəfi üzrə tarixi razılaşmanın əldə olunması üçün COP29-da danışıqlar üçün əla atmosfer yaradır, ekoloji mühitin yaxşılaşması, iqlim dəyişikliklərinə qarşı daha effektiv mübarizə üçün zəmin formalaşdırır”.

Polkovnik bildirib ki, COP29 sammitindən irəli gələn vəzifələrin təbliği istiqamətində qeyri-hökumət təşkilatları da aktiv iş aparmalıdır: “Xüsusilə media və sosial şəbəkələrdə bu ideyaların yayılması, təbliği istiqamətində ciddi aktivlik sərgiləməlidir. Bununla yanaşı, həm də dövlətimizin COP29 çərçivəsində qlobal ekoloji mühitin yaxşılaşmasına verdiyi dəstəyin təbliğatında da fəal iştirak etməli, eyni zamanda, Ermənistanın ekoloji cinayətlərini ifşa etməliyik. Bütün dünya görməlidir ki, Ermənistanın vaxtilə işğal altında saxladığı Azərbaycan torpaqlarında törətdiyi ekoloji vəhşiliklər bütün planetin təhlükəsizliyi üçün necə böyük təhdiddir və ölkəmiz bu qorxunc siyasətin nəticələrini ortadan qaldırmaq üçün necə böyük əmək sərf edir”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AYB-nın poeziya seksiyasının rəhbəri, Əli Kərim adına Sumqayıt Poeziya Evinin müdiri, şair İbrahim İlyaslının Aysel Fikrətin “Göylərin adamı” kitabı haqqında qeydlərini təqdim edir. 


İmzasına da, özünə də böyük sayqı duyduğum, çağdaş poeziyamızın tanıqlı bir imzası olan şair Aysel Fikrətin yeni nəşr olunan “Göylərin adamı” adlı şeirlər kitabını oxuyuram. Oxuyuram yox, dinləyirəm desəm, daha düzgün olar.


Özünü və səsini tanıdığımdan dolayı, bu şeirləri onun öz səsində dinləyirəm sanki.
Yaşanmış hisslərin, özəl və bəşəri duyğuların qəlbdən qələmə gələn yolu səsli olur, zatən. Müəllif qələmə sarılınca öz içində oxuyur bu misraları. Pafoslu, ritorikalı şeirlərdə bu səs dağ çayı misalı bir haraya, dənizdə qopan fırtınanın gurultusuna dönür. Kövrək duyğuların qələmə axışında isə bir çeşmənin həzin şırıltısı duyulur kənardan.
Mən şeir oxuyanda bu səslərə diqqət kəsilirəm, adətən. Oxucular özlərindən asılı olmayaraq şeirin harmoniyasını duymağa, duyğuların pıçıltısını eşitməyə can atır, şairin nə yazdığını yox, nə dediyini duymaq istəyir, özünü axtarır bu misraların arasında... Ayselin poeziyasının özəlliyi ondadır ki, bu şeirlərin hər biri kiməsə, nəyəsə üz tutub deyilir. Onun poeziyası bizimlə dərdləşməyi, paylaşmağı, bölüşməyidir, sanki. Gah doğmalarına, dostlarına, onu sevənlərə, gah da sevdiklərinə və ya sözü olan adamlara üz tutub səmimiyyətlə könlündəkiləri ismarlayır.
Ümumiyyətlə, şeirlər bir-birindən poetik yükünə görə fərqlənir. Aysel Fikrətin şeirləri duyğu və düşüncələrlə yüklənmiş, eyni zamanda poetikası ilə oxucu qəlbinə yol tapan şeirlərdir. Şeirin missiyası poeziyanın vasitəsi ilə oxucunu ya kədərdən, ya sevincdən heyrətləndirməkdir. Aysel Fikrətin şeirlərini dinləyərkən, onun duyğularını necə dilə gətirməyinə heyran olmaya bilmirsən.
“Məhəlli sevgi” şeiri aşağıdakı misralarla başlayır:


Hər yerdə deyirəm sevmirəm səni,
Bu mənə sevgidən betər dərd olur...


– bu misraları oxuyub da şeiri sonacan necə oxumayasan, necə duyğulanmayasan?


Gec oldu, bax, saatlar da qocaldı,
Çox gec oldu öz canıma dönüşüm...


– payızın bu cür təsvirinə necə heyrətlənməyəsən?


Bu gün göydə buludları dincəldin,
Çəmənləri göz yaşlarım suvarsın...


– yağış şeirindən götürülmüş bu misralar adamı özündən alıb aparmazmı?


Məni görən olsa deyin ki, sağam...


– zaman şeirindəki təkcə bu misra nələr demir, nələr söyləmir oxucuya?...
Əlbəttə, bu cür heyrətamiz sitatların sayını nə qədər desən artırmaq olardı. Amma oxucuların zövqləri müxtəlif olduğundan buna ehtiyac duymuram. Əminəm ki, Aysel Fikrətin yeni şeirlər kitabını oxuyanların özlərinin də ayrıca və bəlkə bundan da gözəl sıralamaları olacaq.
Kitaba daxil edilmiş vətənpərvərlik mövzulu, müharibə ağrılı şeirlər isə ayrıca bir yazının mövzusudur. 

Ümidvaram ki, kitab nəşr ediləndən sonra ədəbi tənqidimiz də öz sözünü deyəcək... Aşağıdakı iki bəndi isə fikrimin yekunu olaraq bu yazıya əlavə etmədən ötüşmək mümkünsüzdür:


Anam mənə məktub yazdı bu sabah,
Kağız bildi, qələm bildi, mən bildim.
Anam mənə məktub yazdı bu sabah,
Nə danışdım, nə ağladım, nə dindim.


Mən də indi bu məktubu yazıram,
Unutduğum, itirdiyim hər kəsə.
Hamı küssün öz bəxtinin payından,
Məktubumdan xəbər tuta bilməsə.


Mən də deyirəm: Aysel Fikrətin bir növ elə oxuculara məktublardan və ismarıclardan ibarət olan bu şeirlər kitabını oxuya bilməyən öz bəxtindən küssün.
Oxuyaq və xəbər tutaq. Xəbər tutaq və zövq alaq.
Kitab rəfimizi daha bir kitab zənginləşdirsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.11.2024)