Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qış mövsümü ilə əlaqədar kişilər başlarına papaq qoyurlar, qadınlar başlarını bağlayırlar. Amma bu, sadəcə mövsümlə bağlı olmamalıdır. Çünki “papaq qeyrətimizdir, kəlağayı ismətimiz”!

Çəkdiyimiz məsəl bizi gözləyən möhtəşəm bir tədbirin adıdır. Tədbir barədə daha ətraflı məlimatı Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin sədri, Kəlağayı Ev Muzeyinin direktoru, AYB-nin və AJB-nin üzvü Güllü Eldar Tomarlıdan alırıq:

-Sabah - 16 yanvar tarixində, saat 12:00-də Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə Xətai Rayon İcra Hakimiyyətinin mənəvi dəstəyi ilə  “Papaq qeyrətimizdir, kəlağayı ismətimiz” adlı layihə çərçivəsində Xətai Sənət Mərkəzində papaq və kəlağayılarımızın sərgisi təşkil olunacaq, sazlı, sözlü tədbir keçiriləcək.

2025- ci ildə '' Papaq qeyrətimizdi,  kəlağayı ismətimiz'' layihəsi çərçivəsində  həm Azərbaycanda, həm də onun hüdudlarından kənarda milli dəyərlərimiz olan papaq və kəlağayını geniş şəkildə təbliğ etməyi planlaşdırırıq. Bu il layihə çərçivəsində klassiklərimizin və bugünümüzün işığında yaşayıb yaradan şairlərin şeirlərindən ibarət kitab da çap olunacaq, kitabxanalara, mədəniyyət, elm və təhsil ocaqlarına, oxuculara təqdim olunacaq. Layihəmizin əsas məqsədi xalqımızın folklor yaddaşından gələn bu milli geyim nümunələrini yaşatmaq, gənc nəslə tanıtmaq və gələcək nəsillərə ötürməkdir.

Aprel ayında "Papaq və kəlağayı Festivalı'' keçirilməsinə hazırlıq gedir. Festivalda  Azərbaycanımızın bölgələrindən papaq və kəlağayı ustaları öz əl işlərini sərgiləyəcəklər.

layihə çərçivəsində silsilə tədbirlər 2025- ci ilin sonuna qədər davam edəcək.

Güllü xanım əvvəlki illərdəki fəaliyyətlərinə də toxunur:

-Onu da qeyd etmək yerinə düşərdi ki, 2017 - ci ildən mədəniyyətimizin, adət - ənənəmizin bir parçası  olan kəlağayımızı təbliğ edirik. 2023 -cü il noyabrın 1 - dən Naxçıvandan başlayaraq bölgələrimizdə, sonda Beynəlxalq Muğam Mərkəzində ""Sazlı, sözlü kəlağayı günləri'' layihəsini həyata keçirdik. Layihənin uğurlu olduğunu, həm də kəlağayımızın 2014- cü ildə Azərbaycan Respublikasının Birinci Vitse. prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə Yuneskonun Qeyri- Maddi Mədəni İrs üzrə Peprezentativ siyahıya daxil olmasının 10 illik yubileyi münasibəti ilə 2024 - cü ildə yanvar ayından '' Kəlağayı Ev Muzeyi'' ndən başlayaraq bölgələrimizdə, Sankt- - Peterburqda, Rusiya Milli Kitabxanasında Hicranə Həsənovanın dəstəyi ilə, Azərbaycanın Gürcüstandakı Səfirliyinin dəstəyi ilə Tbilisidə M. F. Axundzadənin Ev Muzeyində, Marneulidə Tədris və İnkişaf Mərkəzində, Rustavidə Tədris və Mədəniyyət Mərkəzində, Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə final olaraq Suraxanıda Qurban Abbasov adına Mədəniyyət  Sarayında keçirildi. 

2024- cü ildə Elm və Təhsil Nazirliyinin, Naxçıvan Təhsil Nazirliyinin dəstəyi ilə ali təhsil ocaqlarında, ümumtəhsil məktəblərində layihə çərçivəsində tədbirlər keçirildi.

Aprelin 29- da Xətai Rayon İcra Hakimiyyətinin dəstəyi ilə keçirilən ''İlk Kəlağayı Festivalı'' dövlət səviyyəsində kəlağayıya həsr olunmuş ilk festival idi. Kəlağayıdan bəhs edən “Anam- kəlağaydı, kəlağay- anam''  kitabı kəlağayımızın UNESCO-ya daxil olmasının 10 illik yubileyinə töhfə oldu və ilboyu təbliğ olundu, təqdim olundu.

Azərbaycan Respublikasının Qeyri Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin 2022, 2023, 2024 illərdə kəlağayı haqqında layihələrimiz kiçik qrant müsabiqəsinin qalibi elan oldu. Layihələrimiz uğurla həyata keçirdik. 2025- ci ildə isə kəlağayıdan papağa keçirik. 

Uğurlar olsun dəyərli layihənizə! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.01.2025)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə sizlərlə yenidən Əlizadə Nuridir.

Yuxumda yatan çiçək,

Öpüb, oyatdım səni.

...Ölüm, məni bağışla

Bir az yubatdım səni.

-deyir şair. 

Düzdürmü, gözəldir?!

Xoş mütaliələr!

Yorğunluq

Allah göydə deyilsə,

O göy kimin göyüdü?

Harda yetim dərd qalıb

Verin mənə böyüdüm...

Gülə güllə atdılar,

Dik tutmuşdu başını.

Bu yağışdı, yoxsa ki

Göy üzündə vurulmuş

Quşların göz yaşıdı?!

Dünyadı da,  sevdiyim, 

Rəngli işıqlar kimi.

Yanırıq- sönürük biz.

Bir dəfə doğuluruq

Min dəfə ölürük biz.

Hər yanımı qan tutub-

Mən də belə adayam.

Get, o bayquşdan soruş,

Hansı xarabadayam?

Yuxumda yatan çiçək,

Öpüb, oyatdım səni.

...Ölüm, məni bağışla

Bir az yubatdım səni.

Qəmlə oynayıram mən,

Bəs hanı tay-tuşlarım?

Bu gün süfrə açmışam:-

Çağırın ac quşları...

...Ölü balıqlar düşür,

Atdığım hər qırmağa.

Çox soyuqdu... gedirəm

Allaha sarılmağa..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.01.2025)

Cahangir NAMAZOV, “Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının Özbəkistan təmsilçisi.

Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ilə birgə “Türk dünyasının mədəniyyət xadimlərini Azərbaycanda tanıdaq” layihəsi təqdim edilir.

Həmsöhbətimiz —tanınmış özbək yazıçısı, Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “Özbəkistan Respublikasının müstəqilliyinin 25 illik yubileyi” medalı, "Möhtərəm qadın" döş nişanı sahibi, ondan çox nəsr əsərinin müəllifi Labər RUSTAMOVADIR. 

 — Yaradıcı fəaliyyətə marağınız nə zaman başladı və bu yolda sizi ruhlandıran amillər nə idi?

—Məktəb dərslərində şeirlər və monoloqları əzbərləyib, səhnədə təqdim etməyi çox sevirdim. Onlar ruhumda sirli və heyranedicı bir qüvvə oyadırdılar. Nəticədə oxuduğum və əzbərlədiyim əsərlərdəki hadisələr, hətta onların müəllifləri – şair və yazıçılar mənim üçün sanki arzu edilməsi mümkün olmayan zirvələr kimi görünürdü. Bundan sonra ürəyimdə bir arzu yarandı: "Mən də bu böyük ustadlar kimi yaza bilərəmmi?"

Atam kimya fənnindən dərs deyirdi və mənim ilk müəllimim də məhz odur. 

O bizi: "Kitaba cızma, vərəqlərini qatlama, oxu və qiymətləndir” deyə öyrədirdi. Ailəmizdəki dörd qız da atamızın yolunu izləyib, müəllimlik peşəsini seçdik. Məktəbi qızıl medalla, ali məktəbi isə imtiyazlı diplomla bitirdim. 

Yaxınlarım, dostlarım və müəllimlərimin etirafları mənə daim güc və ruh verir.

Bir sözümə atam mənə yazı maşını almışdı.

Rayon, vilayət və respublika qəzetlərində yazılarım çap edilməyə başlayanda, sevincimdən sanki göylərdə uçurmuşam kimi hiss edərdim özümü. O vaxtlar poçt xidməti yaxşı işləyirdi. Yazdıqlarımı əl yazması halında konvertə salıb göndərsəm, vaxtında çatırdı.

 — Əsərlərinizdə əsasən hansı mövzuları əhatə edirsiniz?

—Mən daha çox insanlıq, mərhəmət, yaxşılıq və mənəviyyat kimi yüksək dəyərlər haqqında yazıram. Həmçinin, din və əxlaq, əsl insan olmaq, həyat və zamanın qiymətini anlamaq kimi mövzular da ürəyimə yaxındır. 

Yaradıcı fəaliyyət vasitəsilə bu mənəvi anlayışları insanlara çatdırmağı öz vəzifəmdən hesab edirəm. Belə yüksək mövzularda yazmaq ruhu ilhamlandırır, həyatı isə məna ilə doldurur.

 — Yeni əsərlər yazarkən sizin üçün hansı mərhələ ən vacibdir? 

—Ən önəmlisi ideyanın yaranması və onu necə təqdim etmək, hadisəni necə inkişaf etdirmək və nəticəni necə başa çatdırmaqdır. Bu proseslərdə hər addımı düşünərək, planlaşdıraraq və hər tərəfdən hazırlıqlı olmaq vacibdir. Buna görə də mən çox vaxtımı ideya üzərində düşünməyə, onun ən optimal şəkildə ifadə olunmasını təmin etməyə sərf edirəm. Çünki hər bir yaradıcı əsər mükəmməlliyə can atan ağıllı və ürəkdən edilən əməyin nəticəsidir.

—Müəllim-şagird münasibətləri haqqında fikirləriniz...

—Şansım o oldu ki, orta məktəbdə də, ali məktəbdə də və iş həyatımda da həmişə yaxşı müəllimlər yanımda oldular. Bir çoxları həyatdan köçdülər, onları yaxşı xatirələrlə xatırlayıram. Həyatda müəllimlərimlə ən azı bir zəng edib hal-əhval tuturam.

Müəllim-şagird münasibətləri maddiyyata əsaslanmamalıdır.  Həqiqətən səmimi olan, lazım gələndə dəstək verə bilən və çatışmazlıqlarını izah edib yol göstərə bilən müəllim olmalıdır əsl müəllim! Mən də bir neçə şagirdimdən «müəllim» kimi tanınmaq eşidirəm və bundan çox məmnun oluram. 

Lakin bəzən yardıma gəlib sonra tanımayan şagirdlər də olur. Bu münasibətə əsasən, müəllim-şagird əlaqələri həqiqi hörmət və səmimiyyət üzərində qurulmalı, hər bir şagirdin yaradıcı inkişafı dəstəklənməlidir, onların çatışmazlıqlarını kömək yolu ilə düzgün istiqamətə yönəltmək lazımdır.

 —Ədəbiyyatın cəmiyyətdəki yeri haqqında nə düşünürsünüz?

—Özbəkistan xalq yazıçısı, söz ustası, Abdulla Qahharin belə bir sözü var: «Ədəbiyyat — atomdan güclüdür...»

Həqiqətən də ədəbiyyatın cəmiyyətdəki yeri çox böyükdür. İnsan özlüyünə çata bilmək, kamilliyə və mənəviyyata nail olmaq üçün əlbəttə ki, ən vacib tərbiyə vasitəsi olan ədəbiyyat lazımdır, kitab lazımdır.

Ədəbiyyat sayəsində dünya daha da gözəldir. Ədəbiyyat, öz növbəsində, insanların ruhunu ucaldır, onları həqiqi dəyərlərə çatdırmağa yönəldir.

Beləliklə, ədəbiyyat yalnız dilin deyil, həm də ürəyin güclü qüvvəsidir.

—Əsərlərinizin bir çox xarici nəşrlərdə çap edilməsi, yaradıcı fəaliyyətinizə necə təsir etdi?

-Ailəm, övladlarım — həyatımın mənası, xoşbəxtliyim olduğu kimi, yaradıcı fəaliyyətim də məni irəliləməyə, təslim olmamağa səsləyən və həmişə çağıran "İŞIQLI NUR!"dur. Bir vaxtlar dünya şairlərinin əsərlərini oxuduğumda mənim də əsərlərimin xarici nəşrlərdə çap olunmasını istərdim...

Bu gün isə, ucqar bir kənddə yaşayaraq yaradıcı fəaliyyət göstərən birinin yazdığı əsərlərin xarici nəşriyyatlarda çap edilib, dünya üzünü gördüyünü görərək, arzularımın həyata keçdiyini hiss edirəm.

Bu isə mənə daha çox ruh verir, daha çox, daha yaxşı axtarışlar etməyə, yaradıcı işlər görməyə təşviq edir.

—Azərbaycan ədəbiyyatından kimləri oxumusunuz?

—Azərbaycan ədəbiyyatına marağım və sevgim böyük mütəfəkkir Nizami Gəncəvinin şah əsərlərini oxumaqla başladı.

Bu böyük mütəfəkkirin yaradıcı fəaliyyəti mənim üçün Azərbaycan ədəbiyyatına geniş yol açdı desəm, yanılmaram. Onun əsərləri vasitəsilə ədəbiyyatın son dərəcə böyük qüdrətini, insan ruhunu yaxşılığa və həqiqətə yönəldən ilahi qüvvəsini hiss etdim.

Sonra Səməd Vurğunun duyğusal şeirləri və Mirzə Fətəli Axundovun dram əsərləri ilə tanış oldum və Azərbaycan ədəbiyyatının sosial-siyasi və insanpərvərlik dəyərlərini daha dərindən anladım.

Bəxtiyar Vahabzadənin Vətənə və sevgiə həsr edilmiş şeirləri, Anarın müasir qəhrəmanlıq ruhunu əks etdirən əsərləri və Nəbi Xəzrinin ürəklərə nur bəxş edən yaradıcılığı mənim üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb etdi. Azərbaycan ədəbiyyatı — dünya mədəniyyətində özünə xüsusi yer tutan, insanlığın mənəviyyatının ən yüksək tərəflərini əks etdirən ədəbiyyatdır.

Onun hər bir səhifəsi bizə həyat həqiqətləri və sonsuz ilham mənbəyini çatdırır.

 —Yaradıcı yolunuzda qarşılaşdığınız ən böyük çətinliklər nə oldu və onları necə dəf etdiniz?

—Ən böyük çətinlik — vaxt, imkan və şərait məsələsidir.

Əslində, gündəlik həyatın çətinlikləri və şəxsi məsuliyyətlər çox vaxt qadını yaradıcı fəaliyyətlərdən uzaqlaşdırır. Lakin, ona müəyyən vaxt və uyğun şərait yaradıldıqda, qadının ürəyindən çıxan duyğular və fikirlər özünəməxsus və təbii şəkildə, yaxşı yazılır.

—Yaradıcı həyat və şəxsi həyat arasında necə bir balans saxlanmalıdır?

—Şəxsi həyat və yazdıqlarının arasında ziddiyyət, yəni insanlıq haqqında yazıb, özünün praktik həyatında insanlıqdan uzaq olmaq yaradıcı insan üçün ən böyük səhv və ağrıdır. Yaradıcı insanın həqiqi mənada yaradıcı həyatı yazdıqlarına uyğun olmalı, onun qəlbinin həqiqi hissləri, arzu və istəkləri əks etdirilməlidir. Hansı vəziyyətdə olursa-olsun, yaradıcı insan müvazinətli, səmimi və yaxşı əxlaq sahibi olmalıdır. Bu əxlaq onun yazdıqlarında aydın şəkildə görünməli və yaradıcılığına dərin mənalar verməlidir.

Əgər yaradıcı insan özünə xas insanlıq və ədalətdən məhrum olarsa, onda onun yaradıcılığı həqiqi insanı tərənnüm etməyə qadir olmaz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.01.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Ağdam təmsilçisi

Füzuli meydanında Qarabağın sənət beşiyi olan Ə.Haqverdiyev adına Ağdam Dövlət Dram Teatrı dramaturq S.İbrahimlinin "Cənnət və Cəhənnəm" adlı komediyası ilə teatrsevərlərin görüşünə gəldi.  

Dərhal qeyd edim ki, bu əsər tamaşaçıların ürəyinə yol tapdı, onların rəğbətini və susmayan alqışlarını qazandı. 

Tamaşanın quruluşçu rejissoru, Prezident mükafatçısı və Ağdam Dövlət Dram Teatrının baş rejissoru Kərim Həsənli günümüzün aktual məsələlərini ustalıqla əks etdirən bir səhnə əsərini ərsəyə gətirmişdir. Hər bir səhnə mizanı rejissorun dərin fəlsəfi baxışı ilə yoğrulmuş, sadə, lakin düşündürücü dillə təqdim olunmuşdur. Obrazların ali məqsəd uğrunda mübarizəsi, süjet xəttinin məntiqli axını və sətraltı mənaların qrotesk üslubunda ifadəsi tamaşaçını sanki səhnədə baş verən hadisələrin bir hissəsinə çevirirdi.  

Kərim Həsənli tamaşa barədə bizə bunları dedi:

-Mənim quruluş verdiyim əsər satiranın və qara yumorun sərhədlərini məharətlə cızaraq, tamaşaçılara dərin təəssüratlar bəxş etdi, buna əlbəttə ki, şadam. Aktyorların oyununda hər bir detala diqqət yetirilmiş, emosional yaşantılar psixoloji incəliklərlə səhnəyə daşınmışdı. Tamaşanın hər bir anı izləyicini heyran edir, onların diqqətini səhnədə baş verənlərə bərkidirdi. 

Bu uğurlu səhnə əsərinin ərsəyə gəlməsində teatrımızın direktoru Məhəmməd Hüseynovun da böyük rolu danılmazdır. O, daim kollektivlə birgə addımlayır, teatrın inkişafı üçün qərəzsiz xidmət göstərir və humanist yanaşması ilə hər kəsin hörmətini qazanır. Məhəmməd müəllim, sizin rəhbərliyiniz altında milli teatrımıza xidmət etmək bizim üçün böyük şərəfdir.  

Ağdam Dövlət Dram Teatrının bütün yaradıcı və texniki heyətini bu uğur münasibətilə ürəkdən təbrik edir, onlara yeni nailiyyətlər arzulayırıq!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.01.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Renessans dövrü insanlıq tarixində mədəni, elmi və fəlsəfi yüksəlişin altun dövrü sayılır. Bu dövrün əsas özəlliyi insanın kainatda mərkəzi rola sahib olduğu fikrinin gücləndirilməsi və sənət ilə elmin harmonik şəkildə inkişafıdır. Bu mənzərədə Rafaello və Mikelancelonun yaratdığı əsərlər, Renessansın estetik kanonlarının formalaşmasında və dərinləşməsində önəmli rol oynayıb. Onların təsiri olmadan Renessans dövrünü təsəvvür etmək çətindir. Çünki onların yaradıcılığı olmasaydı, estetik sahədə dərin boşluqlar yaranardı.

İnsanın mərkəzi rolunun gücləndirilməsi

Rafaello və Mikelancelonun əsərləri insanı kainatın mərkəzi kimi təqdim edən antropomorfik yanaşmanı təsdiqlədi və gücləndirdi.

•Onların təsirinin olmaması insan fiqurunun fiziki və mənəvi ideal kimi qəbul görməsini çətinləşdirə bilərdi.

•İnsan bədəninin anatomik dəqiqliyini və mənəvi gücünü vurğulayan əsərlər sənət meydanında yer almazdı.

Harmoniya və perspektiv konseptinin çöküşü

Rafaellonun əsərlərindəki harmoniya, tarazlıq və perspektiv Renessans estetikasının əsas dayaqlarından biridir.

•Bu üslub olmasaydı, sənət qarışıqlıq və disharmoniya ilə qarşılaşa bilərdi.

•Perspektivin zəifləməsi təsvir sənətində və memarlıqda məkan dərinliyinin ifadəsində texniki çatışmazlıqlara yol aça bilərdi.

Heykəltəraşlıq və memarlıqda boşluqlar

Mikelancelonun heykəlləri insanın mənəvi gücünü və daxili mübarizəsini təcəssüm etdirərək monumental estetikanın əsasını qoydu.

•Onun təsiri olmasaydı, heykəltəraşlıq daha çox dekorativ xarakter daşıya bilərdi.

•Mikelancelonun “Qutsal Pyotr bazilikası” kimi layihələri olmadan Avropa memarlığında monumental üslub zəifləyə bilərdi.

Fəlsəfi və simvolik aspektlərin daralması

Mikelancelonun əsərlərində insanın daxili mübarizəsi və İlahi bağlılığı fəlsəfi simvolizmlə əks etdirilib.

•Bu əsərlərin olmaması fəlsəfi təfəkkürün zəifləməsinə və simvolizmin daralmasına səbəb olardı.

•Dini və dünyəvi elementlərin vəhdəti pozulmuş olardı ki, bu da estetik inkişafın dar məzmun daşıması ilə sonuclanardı.

Təhsilin və sənət patronajının zəifləməsi

Rafaello və Mikelancelonun örnəkləri sənət məktəblərinin yaranmasında və patronajın inkişafında böyük rol oynadı.

Onların təsiri olmadan, sənət təhsili və hamiliyin keyfiyyəti aşağı səviyyədə qala bilərdi. Bu isə digər sənətkarların inkişafını çətinləşdirərdi.

Özümüz üçün gəldiyimiz sonuclar

Renessans dövrünün bu dəyərləri bizə göstərir ki, Dirçəliş (Diriliş) yalnız bir sahənin deyil, bütün əməli fəaliyyət sahələrinin harmonik inkişafını ehtiva edir. Əgər biz çağdaş Azərbaycan və Ümumtürk Dirçəlişindən (Dirilişindən) danışırıqsa, Renessansın təcrübələrindən öyrənməliyik.

Bu baxımdan dövlətlə yanaşı toplumun da üzərinə məsuliyyət düşür. Biz sənətə, təhsilə və elmin inkişafına qayğı göstərərkən, yeni nəsillərin estetik, mədəni və elmi inkişafını təmin etmiş oluruq. Bunun üçün:

•Təhsil və elm sahəsinə ayrılan maliyyə və resursların artırılması,

•Elm, təhsil, mədəniyyət və sənət ocaqları arasında sıx işbirliyinin yaradılması,

•Gənclər arasında yaradıcı və tənqidi düşüncəni inkişaf etdirən təhsil modellərinin tətbiqi,

•Sənətkarların maliyyə dəstək və təşviq imkanlarından məhrum qalmaması,

•Muzeylər, teatrlar, sərgilər və digər sənət institutlarının fəaliyyətinin genişləndirilməsi kimi addımlar atılmalıdır.

Bu tədbirlər toplumun mədəni inkişafını təmin edərək, estetik dəyərlərimizin və yaradıcılıq potensialımızın güclənməsinə gətirib çıxaracaq.

Beləliklə,

Renessansın estetik, fəlsəfi və mədəni yüksəlişini tamamlamış faktorları nəzərə alaraq, biz də öz toplumumuzun mədəni qalxınmasına, estetik dəyərlərinin güclənməsinə töhfələrimizi əsirgəməməliyik.

Ağlın yolu birdir – sənətə və elmə dəyər verən toplumlar gələcəyə daha güclü addımlayır.

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Vahid Məmmədlinin hekayəsi təqdim edilir. 

Tək olanda öz-özümə hələ də mənşəyini tapa bilmədiyim yad bir dildə danışıram. Məsələn, dünən bəstəkar dostuma zəng edəndə ki gəl bizim evin yanındakı parkda gəzək, dostum: "Nə yaxşı zəng etdin, elə mən də səni yığacaqdım. Mənə təcili min manat lazımdır. Borca deyirəm. Gələndə gətir ki, mən də həvəslə gəzim, bu gün on min addım məsafə qət edərik" deyib güldü. Özü də bunu elə tərzdə dedi ki, yəni min manatı gətirmirsənsə, gəzməyə də gəlmirəm. Ona borc söz verib telefonu qapadan kimi qışqırdım: "Takama sasa tuta!" - mənasını anlamadığım bu sözləri sanki içimdən bu dildə danışan başqa birisi dedi, "tərcüməsi" də həmin situasiyaya uyğun olaraq yəqin ki, belə idi: "Mənim ağılsız başım, sən heç bir müğənninin ifa etmək istəmədiyi kutumatların (yəqin ki, tərcüməsi "bayağı mahnı" deməkdir) müəllifi olan bu şumuttaya (eqoistə) niyə zəng edirsən axı, min manatının başı ağrıyır?" Qışqırığımı eşidən həyat yoldaşım mətbəxdən gəlib soruşdu ki, yenə nə olub öz dilində danışırsan? Mən yenə "öz dilim"də ona cavab verdim: Amada takama sasa tuta. Kxı mataka. Yamasa kasa mitita, yamasa kosa mota, yamasa kutumat.

Sən demə, həyat yoldaşım uzun müddətdir ki, özümlə danışdığım bu dili eşitdiyindən bəzi sözlərin "mənası"nı artıq bilir. Çünki mənə: "Ağılsız adamlara niyə zəng edirsən ki?" deyib getdi.

Mənasını bilmədən, fərqində olmadan sərbəst danışdığım bu mövcud olmayan dil mənə haradan, necə bəllidir, mənimçün sadəcə, sirri-xuda, çözümsüz tapmacadır. Məsələn, yaxın dostlarım bilir ki, mən çox xoşuma gələn bir şey gördükdə, "superdir" demirəm, "superauzadır" deyirəm. Görünür, mənim danışdığım dildə də "super" tipli xarici sözlərdən istifadə olunur, "auza" da yəqin ki, çox mənasını verir, yəni çox superdir. Bir dəfə filoloq qızım soruşdu ki, ata, sən danışdığın, görəsən, hansı xalqın dilidir? Cavab verdim ki, hansı xalqın dili olduğunu bilmirəm, amma hiss edirəm ki, nəsə qədim dildir. Hələliksə mənim ömrüm belə keçir, öz dilimdə danışa-danışa.

Son zamanlar mən bu dildə çox inandığım dostlarımın yanında da danışıram. Düzünü deyim ki, bu artıq məndən asılı deyil... Bir dostum var, dünyanı gəzir, Bakıya da ildə bir-iki dəfə gəlir. Gələn kimi də zəng edir ki, gəl İçərişəhərdə xəngəl yeyək. Bir dəfə o, Mərkəzi Klinik Xəstəxanadan zəng vurdu ki, qardaşım, üstünə sağlıq, Tanzaniyada məni ekzotik cücü dişləyib, qızdırmam düşmür, dünyanın işlərini bilmək olmaz, bəlkə, gələsən. Həyatsevər dostumun belə bədbinləşməsi məni kədərləndirdi və xəstəxanaya yollandım. Dostuma fasiləsiz olaraq sistem köçürülür, həkimlər əllərindən gələni edirdilər. Mən isə səhərdən axşama kimi onun yatdığı palatadakı kresloda oturub, tez-tez deyirdim ki, yəqin sabaha sağalacaq və biz onunla gedib İçərişəhərdə xəngəl yeyəcəyik. Bilirdim ki, xəngəl sevgisindən başqa heç nə onu belə tez sağaltmaz. Hər dəfə palataya girib-çıxan tibb bacısı ciy-ciy səsiylə dostuma, mənə o qədər sual verirdi ki, sonda o getdikdən sonra dözməyib yenə də öz dilimdə dedim: "Strenka". Dostum sözün mənasını bilməsə də, anladı ki, bu həmin çoxdanışan, zəhlətökən tibb bacısına aiddir. Mənsə, tibb bacısı barədə dediyim sözün mənasını heç özüm də bilmirdim.

Şükürlər olsun ki, dostum tez bir zamanda sağaldı və biz onunla İçərişəhərdə xəngəl yemək arzumuzu reallaşdırdıq. Kafenin önündə dilimdən yenə o məchul dildə bir söz çıxdı: "Ninakupenda" (məncə, mənası "bu xəmir xörəkləri bizi öldürəcək" demək idi). Həmin xəngəldən sonra dostum bu dəfə Cənubi Amerikaya səyahət edəcəyini deyib getdi. Dostumun arxasınca "kata susapa" dedim (yəqin ki, "yolun açıq olsun" demək idi).

Bir müddət sonra vatsapa görüntülü zəng edib salam-kəlamdan sonra: - Cənubi Amerikada Surinamdayam, sənə gözəl xəbərim var, - sifətindəki şillə yerini göstərib dedi: - Düzdür, bu mənə asan başa gəlmədi, amma dostum, mən müəyyən etdim ki, sən işlətdiyin bir söz surinamlıların sranan tonqo dilindədir. Sən dediyin sözlərin çoxu beynimdən çıxmır, ona görə də ara-sıra küçədə, oteldə, okeanın kənarında tək darıxanda danışdığın dildəki sözlərdən öz-özümə deyirəm. Bu gün də oteldən okean sahilinə çimərliyə gələrkən səni yadıma saldım və bərkdən dedim "strenka". Qabaqda gedən qadın çevrilib sifətimə bir şillə çəkdi. Polisdə məlum oldu ki, bu surinamlıların dilində "cırcırama" deməkdir. Qadından üzr istədikdən sonra cərimə ödətdirib məni buraxdılar. Amma heç də peşman deyiləm. Sonra üzümdəki şillənin ağrısını unutmaq üçün otelin restoranında əyləşib bir şeylər içmək istəyəndə ürəyimdən xəngəl keçdi və "ninakupenda" dedim. Xidmətçi qız gülümsəyib "siz suxaili dilini bilirsiniz?" soruşdu. Sən demə, qız konqoluymuş və bura surinamlıya ərə gəlibmiş. Suxaili dilində "ninakupenda" - "mən səni sevirəm" deməkdir. Orda xəngəlxananın qarşısında sən xəngəli sevdiyini demək istəmisən.

Dostumun dedikləri o qədər ağlıma batmasa da, gülümsəyib telefonu qapatdım. Mən hara, Surinam hara, mən hara suxaililər hara...

Dostumun bu zəngindən xeyli müddət keçmişdi. Bakıya qar yağırdı. Yaxşı xəngəl havası vardı. Səyahətçi dostum yadıma düşdü, telefonda onu aradım. Dostum çox ciddi görünürdü:

- Qardaşım, mən sənin naməlum dildə dediyin sözləri eşitdikcə dəftərçəmə yazırdım. Bir araşdırma apardım. Məsələn, tez-tez işlətdiyin "superauza"dakı "auza" qədim latış dilindədir. Sən danışdığın o dildə dünyanın bütün xalqlarının, millətlərinin sözləri var. Bir çox alimlərlə də danışdım. Belə qərara gəldilər ki, sənin danışdığın dil Adəmin danışdığı dildir. Təbrik edirəm! Həmin alimlər tezliklə mənimlə birlikdə sənin görüşünə gələcəklər. Sən demə, hər bir xalq Adəm babamızın danışdığı dildən bir söz götürüb, öz dillərini yaradıb. Sənə də halaldı, kişinin genləri çox güclüymüş, Adəmin genləri səndə yenidən təzahür edib...

Dostumun dedikləri mənə fantastik görünsə də, ağlıma batdı. Axı deyirlər, Allah insanlarla yalnız bir dəfə - dünyanın başlanğıcında danışıb. O səs buludların arasından gəlirmiş. Sözlər də eynən mənim işlətdiyim kimi - bütövlükdə heç kimin, ayrı-ayrılıqda hamının anladığı sözlər...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.01.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrının aktyoru Elçin İmanov ömrünün 54-cü baharına qədəm qoydu. 

Etiraf edir ki, “Hicran” tamaşası həyatında böyük dönüş yaradıb. Aktyorluğu seçib. Buna görə ona evdə “mütrüf” deyiblər. Riyaziyyatı sevsə də, aktyorluğa olan həvəsi riyaziyyat biliyini də üstələyib. Teatrı kinodan üstün tutsa da, çoxları onu “Həkimlər” serialındakı Sabir obrazı ilə tanıyıb, qəbul edib.  

Deyir ki:- “Özüm özümü hələ də tanımıram, tanısaydım xoşbəxt adam olardım. Amma bunu deyə bilərəm ki, 1971-ci ildə Yardımlıda anadan olmuşam. Məndə aktyor olmaq istəyi Hicran tamaşasına baxandan sonra yarandı. “Hicran” tamaşası həyatımda dönüş oldu. Baxmayarq ki, riyaziyyatı yaxşı bilirdim. Hətta böyük siniflərin də məsələlərini həll edirdim. Ancaq aktyorluğa olan həvəsim riyaziyyat biliyimi üstələyə bildi. Ailədə 9 uşağıq ən dəcəlləri və ən ərköyünləri də mənəm. Mənə evdə “mütrüf” deyirdilər. Universitetə imtahan verəndə məndən imtahanı Həsənağa Turabov və Şəfiqə Məmmədova götürdü. Beləcə, teatr kollektivinin rejissorluq fakültəsinə daxil oldum. Turabov mənə dedi ki, bu fakültədə oxu səni 3-cü kursdan aktyorluğa keçirərik. Ancaq elə qəbul olunduğum fakültədən məzun oldum."

Haqqında söhbət açmaq istədiyim Elçin İmanov 1971-ci il yanvar ayının 11-də Yardımlı rayonunun Tilə kəndində anadan olub. 1978-ci ildə Yardımlı rayonunun Tilə kənd ibtidai məktəbinin birinci sinfinə qəbul olunub. 1988-ci ildə Masallı rayonunun C.Cabbarlı adına Ərkivan kənd orta məktəbini bitirib və həmin ildə M.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutuna daxil olub. İnstitutda oxuyarkən 1990-cı ildə S.Vurğun adına Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrında işə başlayıb. 1993-cü ildə institutu bitirib və həmin ildən teatrda baş səhnə maşinisti kimi fəaliyyətini davam etdirib. Bundan başqa teatrda həm də aktyor kimi fəaliyyət göstərir.

1996-cı ildən Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrında artist vokalist kimi çalışır. Həmçinin İctimai televiziyada rejissor kimi bir neçə verlişin müəllifi olub. 2005-ci ildə "Tənbəlin toyu" filmi ilə özünü rejissor kimi də sınayıb. Bununla yanaşı şoumenlik və aparıcılıq da edir.

Hazırda teatr və televiziya işi ilə yanaşı Bakı Dövlət Sirkində aparıcı kimi fəaliyyət göstərir.

Ailəlidir. Bir övladı var...

“Mən ampulaya sığan aktyor deyiləm. Hansı rol təklif edilirsə, onu məmnuniyyətlə ifa etməyə hazıram. Rejissora etiraz etməyə haqqın yoxdur. Təklifi qəbul edirsənsə, oynamalısan. Bu sözümə görə mən qınaq obyekti ola bilərəm, ancaq rol təklif ediləndə hansının daha çox qonorar verəcəyini düşünürəm.”- söyləyir.

Yaradıcılğında elə bir period olub ki, dalbadal eyni rollar qismətinə düşüb. Məsələn, 2004-2006-cı illərdə ancaq polis rollarını oynayıb. Sonra ilk olaraq “Həkimlər”, daha sonra “Pərvanələrin rəqsi serialında həkim roluna dəvət alıb. “Pərvanələrin rəqsi”nə onu ssenarı müəllifi Arzu Soltan dəvət edib. Əslində bu rolu həqiqi həkim canladırmalı idi. Sadəcə olaraq, həkimin həyəcanı rejissoru aktyor dəvət etməyə vadar edib. Ən çox pərəstiş etdiyi aktyorlar isə Nəsibə Zeynalova, Siyavuş Aslan, Ramiz Novruz, Nurəddin Mehdixanlı olub...

Deyir ki:- “Aktyorluq işi insana mənəvi qidadır. Amma bunu da danmaq olmaz ki, madiyyat ikinci plana keçırsə mənəviyyat üçüncü olur. Əgər aktyorun maddı vəziyyəti yaxşı deyilsə, səhnəyə fikirli çıxırsa onun hansı mənəvi qida verməyindən danışıla bilər. Məcbur olub ailən üçün daha çox qonorar verilən təklifi qəbul edəsən...”

Əgər məndən soruşsalar ki, eloğlun, aktyor Elçin İmanovu qısa şəkildə necə ifadə edərsən, deyərəm, çox intelegent və canlara dəyən adamdır...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.01.2025)