Orucova Təranə, QHT sədri, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin son çıxışında səsləndirdiyi fikirlər bir daha göstərdi ki, Azərbaycan yalnız regionun deyil, həm də qlobal miqyasda müstəqil və güclü mövqeyə sahib olan bir dövlətdir.

Onun sözləri həm daxili auditoriyaya güvən, həm də xarici qüvvələrə aydın bir mesaj idi.“Mən Azərbaycan üçün hər hansı bir təhlükə, təhdid görmürəm. Ancaq nə üçün görmürəm? Çünki bilirlər ki, bizim cavabımız amansız olacaq, sarsıdıcı olacaq və heç nəyə baxmadan o cavab veriləcək.”

Bu bəyanat sadəcə siyasi ritorika deyil – bu, Azərbaycanın siyasi iradəsinin, hərbi gücünün və milli birliyinin təntənəsidir.

44 Günlük Zəfər – Sözlə deyil, əməllə yazılan tarix oldu.

2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsi Azərbaycan tarixində dönüş nöqtəsi oldu. Uzun illər işğal altında qalan torpaqlarımız diplomatik yolla deyil, qanla, canla, əzmlə və milli ruhla geri qaytarıldı.

Prezident İlham Əliyev cəbhədə olduğu qədər informasiya savaşında da ön cəbhədə idi. Onun “Qarabağ Azərbaycandır!” ifadəsi təkcə xalqa deyil, dünyaya səsləndirilmiş sarsıdıcı bir xəbərdarlıq idi.

Bu ifadə artıq beynəlxalq səviyyədə Azərbaycan ərazisi kimi tanınan Qarabağın rəsmi və hüquqi gerçəkliyinin rəmzidir. 

Qələbədən sonra bölgədə həyata keçirilən yenidənqurma, bərpa və böyük qayıdış  planları isə bu torpaqların gələcəyini inşa edir.

Təhdidlərə qarşı qətiyyətli mövqe: Sülh istəyirik, amma sülhü qorumağı da bacarırıq

Prezidentin çıxışında vurğulanan əsas mesajlardan biri də Azərbaycanın təhdidə təslim olmayan mövqeyi idi. Əgər əvvəllər Azərbaycan torpaqlarının işğalına göz yumulurdusa, bu gün artıq heç kim Azərbaycanın milli maraqlarına qarşı çıxmağı düşünə bilmir. 

Çünki Azərbaycan artıq:

-Modern orduya

-İqtisadi gücə

-Qlobal diplomatik nüfuza

və ən əsası, bütöv xalq dəstəyinə sahibdir.

Biz sülh tərəfdarıyıq, lakin bu sülh zəiflik üzərində qurulmur. Bu, güclü mövqedən doğan, haqqın müdafiəsi üzərində qurulan bir sülhdür. Biz haqlıyıq, 

Biz güclüyük, 

Bİz birlikdəyik.

Və biz hər zaman deyəcəyik: 

Qarabağ Azərbaycandır!

Bu gün artıq Ermənistan da reallıqları qəbul etməyə məcburdur. Uzun illər bölgədə gərginlik yaradan, işğal siyasəti ilə yaşayan Ermənistan indi sülh danışıqlarında masaya oturmağa, Qarabağın Azərbaycan torpağı olduğunu rəsmən tanımağa doğru irəliləyir.

Hazırda gedən sülh prosesləri göstərir ki, Azərbaycanın gücü, qətiyyəti və liderliyi regionda yeni bir mərhələnin əsasını qoyur. İndi əsas məqsəd dayanıqlı sülh, qarşılıqlı hörmət və əməkdaşlıqla bölgənin gələcəyini qurmaqdır.

Əgər Ermənistan bu tarixi fürsəti düzgün qiymətləndirərsə, ekspromt şəkildə aparılan sülh danışıqları yaxın zamanda müsbət nəticələnəcək və Cənubi Qafqazda qalıcı sabitlik bərqərar olacaq.

Amma hər kəs bilməlidir: Azərbaycan heç vaxt geri çəkilməyəcək. Sülh istəyirik, amma şərtlərlə – Azərbaycanın şərtləri ilə! Qələbə ilə başlayan yol, sülhlə davam edəcək – lakin bu sülh gücümüzün, haqqımızın və liderliyimizin nəticəsi olacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Redaksiyanın poçtundan rubrikasında sizlərə Aytən Ağasıyevanın “Sevgimizin qəbzi” adlı hekayəsini təqdim edir.

Sevgimizin qəbzi

gör məhəbbət ona nə qədər baha başa gəlir..

Kassada sıra gözləyən beşinci adam idim. Təndirdə bişən çörəyin yandırıcı istisi adamın üzünə necə vurursa, bu günün istisi də elə idi. Ona görə də su almaq üçün marketə gəlmişdim.

 Məndən öncə sırada duran dörd uşaq marketdən nə almışdılarsa hamısını tükətmişdilər, əllərində boş kağızlar və butulka var idi. Kassir boş kağız və butulkaları sistemə vuranda uşaqlarla birlikdə gülməyə başladı. Mənsə onları kənardan izləyib gülümsəyirdim. Bu gülüş kassirin üzünü örtən yorğunluğu, qaşlarının düyününü bir müddətlik yox eləmişdi. Elə mənim də yazacağım yazımın sərlövhəsinə ipucu vermişdi.

Suyun qəbzini də götürüb, evə gəldim. Əlimdəki qəbz mənim susuz olduğumu, su almağa getdiyimi, ordakı uşaqların sərgüzəştini həmişə mənə xatırladan təsdiqləyici  kağız parçası olmuşdu artıq.

Dəftərimi açıb, qəbzi qoymaq istəyəndə bir kağız parçası daha gördüm. Uzun müddətdi vərəqlərin arasında yaşayan bu kağız parçası isə ən xoşbəxt günlərimdən yadigar idi, üstünü oxudum:

Cappy pulpy portağal – bir manat otuz qəpik.... Eti cin portağal – bir manat... moskva peçenye- bir manat..... Ödəniş üsulu nəğd-beş manat otuz qəpik..

Qəbzi oxuduqca Təhminənin səsi ilə ahəng olan sözlər beynimdə sanki akkord yürüyüşü edirdi:

........On sentyabr..iyirmi beş manat sıfır sıfır qəpik.. Yaazıq Zaur, gör məhəbbət ona nə qədər baha başa gəlir.. Cırma, qoy yadigar qalsın. Bu bizim ən xoşbəxt günlərimizin qəbzidir, Zaur....

         Akkord yürüyüşü tamamlananda başa düşdüm ki, elə bu qəbz də bizim sevgimizin qəbzi idi..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

VAQİF SƏMƏDOĞLU RƏSUL RZA HAQQINDA

POEZİYA NƏHRİ

Elə çaylar var ki, canlı nə varsa hamısında heyrət və etibar hissi, qəmli, amma güclü məhəbbət hissi oyadırlar. Azərbaycanda, təpələr və meşələr içində gizlənmiş vadilərdə, insan beyninin qırışları kimi qıvrılan dərələr boyu köhnə, kiçik, günəşin kor qoyduğu çaylar var. Təbiət suyu onlara yalnız baharda bəxş edir və bu zaman möcüzə baş verir – çay doğulur...

Suyu qurumuş Arvan çayının sahilində bir uşaq dayanmışdı. Ona tərəf gələn anlamadığı gurultunu təəccüblə izləyirdi. Üstünə çay gəlirdi. Suyla və daşla, baharla və həyatla dolu bir çay. Bu, balaca uşağın – gələcək şair Rəsul Rzanın həyatda ilk sarsıntısı idi.

Sonralar o, bir dəfə də olsun öz uşaqlığına etibarsız çıxmadı. Balaca uşağın ürəyi, şairin ürəyi ilk dəfə titrəyən o ana xəyanət etmədi.

Həyatında heç vaxt qarşıdan gələn gurultulu selin qabağından qaçmadı, gözəl və yenilməz gələcəyin nəhri, yeniliyi, həmişə qeyri-adi və çətin görünən yeniliyi açıq üzlə qarşıladı. Bu gün, altmış yaşında da şair əvvəlki kimi heyranlıq və qüdrətlə Yenini salamlayır.

Elə poeziya var ki, təbiəti xatırladır. Stixiyalara tabe olmayan, düşünən qəlblə və ilhamlı iradəylə yönəldilən təbiəti. Belə təbiət torpaq kimidir, hər şeyin öz məqamında gəldiyi torpaq kimi – öz vaxtında buludlar əkinlərə yağış göndərir, otlar yorğun və ac sürülərin gəlişiyçün boy atırlar, çeşmələr susuzluqdan cadar-cadar olmuş insanların ayaqları altında üzə çıxır.

Rəsul Rza poeziyasının mahiyyəti də belədir. Lazımlı olmaq, gərək olmaq, vaxtında gəlmək – onun devizidir. Ona görə də Rəsul Rzanın öz-özlüyündə qiymətli yaradıcılığı həm də elə bir qaynaqdır ki, poeziyamızın bir çox böyüklü-kiçikli çeşmələri, çayları bu qaynaqdan başlanır. O, susuzluğun məğzini və əlacını dərk etmiş və bu möcüzənin sirrini başqalarına da vermişdir...

Onun poeziyası – xeyirxah müdrik təbiətə və bu təbiətin içində insana həsr olunmuş himndir. Onun poeziyası şüursuz, kortəbii qüvvələrə meydan oxumaqdır.

Neçə gündür yağış yağır,

Necə yağır, necə yağır.

Səhər yağır.

Axşam yağır.

Gündüz yağır.

Gecə yağır.

O yanda səhralar yanır,

Burda yağış heçə yağır.

Quruculuğun yüksək romantikası, dövrün nəbzinin döyünməsi – qafiyələnmiş sözlər deyil, şairin həyatının özü, şəxsi ömürlüyüdür. O, son dərəcə sadə və eyni zamanda qaynar temperamentlidir, hiss və fikirlərini ifadə edərkən xalq zərb-məsəllərini andıran cümlələr tapır. Belə dildə yazmaqda ona təcrübəsi və erudisiyası, istedadı və yaddaşı kömək göstərir. Xalqımıza gözəl bələddir, onun keçmişini və tarixini, məişətini, nəğmələrini və adətlərini yaxşı tanıyır, qəhrəmanlarını da, xəyanətkarlarını da unutmur, Azərbaycan dilinin hər bir sözünü, demək olar ki, fiziki şəkildə duyur. Bəlkə elə buna görə də şeirlərində hər söz canlı bir varlıq kimi yaşayır; söz hərəkət edir, rəngdən-rəngə düşür, tamamilə yeni ahəngdə səslənir, sanki yenidən doğulur. Məsələ onda deyil ki, şairin söz ehtiyatı çox zəngindir, məsələ ondadır ki, onun şeirində fikir sözün qulu yox, ağasıdır. Söz nə qədər qəşəng səslənsə də, qafıyəsi nə qədər uyar olsa da, Rəsul Rza qələmi onu pozacaq, əvəzində başqa bir söz yazacaq, qoy bu cür gözəl səslənməyən söz olsun, amma fikri daha dəqiq ifadə etsin, yerinə düşsün.

Rəsul Rza şeir və poemalarının ilk misralarından oxucunu özüylə bərabər düşünməyə sövq edir, bədii və ictimai problemlərin həllində onu sanki öz həmkarı, həmfikri sayır. O, oxucusunu müstəqil düşünməyə, yaratmağa (bəli, bəli, hətta yaratmağa) çağırır və addımbaaddım onunla bərabər yeriyir.

Bizim əsrdə, zəka böyük zəfərlər qazandığı bir əsrdə, böyük fikir qısa bir sözə və düstura sığışdırıla bilən zamanda oxucu şeir kitabını açarkən düşünməyə hazır olmalıdır, şeirdə yalnız şirin əyləncə axtarmamalıdır.

Yeri gəlmişkən, Rəsul Rzanın bu barədə parlaq və dəqiq sətirləri var:

Aydındır şeirin dili.

İstəyirsən sevincdən,

istəyirsən qəmdən yaz.

Elə aydındır bu dil

nadan yüz yol oxusun,

yenə bir şey anlamaz.

Bəli, Rəsul Rza poeziyası aydındır. Sözün ən yüksək mənasında aydındır. Şair sanki öz səyini və əsrlər boyu yığılmış zəngin təcrübəni bir vəhdətdə birləşdirir. Onun yaradıcılığının orijinallığı sənətə yuxarıda qeyd etdiyim namuslu münasibətdən yaranır.

Rəsul Rzanın seçdiyi yol əsl poeziyaya aparan yoldur:

Düşünürəm, şeir yazıram.

Mən bu uzun yolda

Getməyə, getməyə, getməyə də,

ən yaxın duracaqda düşməyə də hazıram.

Ancaq...

Bu şeiri qurtarım.

Bir yenisini başlayım.

Bir də...

Nə yol qurtarır,

nə arzular.

Bu sətirlər 1962-ci ildə yazılmış “Hamımız yoldayıq” adlı gözəl şeirdəndir. Şair bu şeiri iyirmi, otuz il bundan qabaq da yarada bilərdi. “Yol qurtarmır”, amma yol hər an, hər dönüşdə qırıla bilər. Bax buna görə də şair “şeiri” qurtarmağa tələsir, “bir yenisini başlamaq” istəyir. “Vaxt var ikən”, sonsuzluq imkan verənəcən...

Rəsul Rza sistematik təhsil görməmişdir. Özü etiraf etdiyi kimi, “hətta əməlli-başlı ali təhsil məktəbi” də bitirməyib. Tərcümeyi-halında müxtəlif vaxtlarda oxuduğu məktəbləri sadalayır. Onların sayı... on birdir. Həyatda nail olduqları hamısı – müstəqil təhsilin, öz üzərində gərgin işləməsinin nəticəsidir. O, tibbi və fəlsəfəni, kənd təsərrüfatını və kinonu öyrənib. Bu məsələdə o, həm həkim, həm riyaziyyatçı, həm filosof, həm də tarixçi olan klassik şairləri xatırladır.

Rəsul Rzanın öz üzərində inadlı işi əslində özgələrçün görülən işdir. Çünki məhz bu zəhmətin sayəsində o, indiki məqamına çatıb: poeziyada yeni yollar açan şair, gənc, istedadlı şairlər dəstəsi yetirmiş müəllim, alim və ictimai xadim məqamına. Təsadüfi deyil ki, ilk Azərbaycan ensiklopediyasının yaranmasına da o, başçılıq edir.

Şəxsiyyətin çoxcəhətliliyi və zənginliyi yaradıcılığının çoxcəhətli zəngin olmasının rəhnidir və bunların vəhdəti Rəsul Rzanın poeziyasını universallığı ilə fərqləndirir, onun dəstxətini başqalarından seçdirir. Adama elə gəlir ki, həllolunmaz məsələdir – bir konkret rəngdə zidd qütblərdə dayanan fikirləri, assosiasiyaları, günümüzün ən aktual problemlərini cəmləşdirmək! Rəsul Rza bu məsələni, ixtiraya, kəşfə bərabər olan bu məsələni həll edə bilib.

Sətirdən-sətrə, şeirdən-şeirə, poemadan-poemaya Rəsul Rza yorulmadan insanın yaşarılığından, onun xilasedici, hər şeyə qalib gələn vəzifəsindən danışır. O, “insan ülfəti”nə inanır, çünki insanlığın taleyi, yer üzündə sülhün taleyi bundan asılıdır.

60 illiyini qeyd etdiyimiz günlərdə şairin şeirləri sanki yeni cür səslənir. Bəlkə də kimsə bu şeirlərdə bir yorğunluq duyacaq – uşaq yaşlarından ağır zəhmətə alışmış insanın yorğunluğunu. Ağır şair zəhmətinin nəticəsi olan yorğunluğu. Şair əməyi, məlum olduğu kimi, istirahət günləri və məzuniyyət ayları olmayan, ümid lağımlarında gecə-gündüz aparılan işdir. Ancaq bu, yalnız zahirən yorğunluq kimi görünə bilər. Axı şairin “təqaüd yaşı” – yalnız onun ölümündən sonra başlayır. Rəsul Rzanın damarlarında qəribə enerji ilə aşılanmış bir qan axır və o, hər an ilhamlı əməyə çevrilməyə hazırdır. Hər dəfə öz gəlişiylə bizi heyrətləndirən bahara oxşayır bu əmək.

Bax beləcə, bahar kimi, çay, nəhr kimi, Rəsul Rza yaradıcılığı da hələ uzun illər şair və oxucu nəsilləri qarşısına çıxacaq. Poeziya adlanan bu dolğun, qüdrətli nəhr özüylə səslər və rənglər, mərdlik və həqiqət gətirəcək.

                                                                                     "Vışka" qəzeti, 19 iyun, 1970

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

O, xüsusən cənub bölgəsinin, talışların ləhçəsiylə parodiyalar edib seyrçini güldürməkdə pərgardır. Əksər müasir komediyalarda, telelayihələrdə bir qayda olaraq iştirak edir. Hərdən rejissorluğa, prodüsserliyə də baş vurur.

Söhbət bu gün doğum günü qeyd edilən Müşfiqdən gedir!

Komediya aktyoru, rejissor Müşfiq Şahverdiyev 11 sentyabr 1983-cü ildə Lənkəranda anadan olub. Bəxt sarıdan heç də gileyli deyil. "Maşın" realiti-şousunun 11-ci "Revanş" sürətinin qalibi kimi bahalı avtomobil qazanıb.

"My name is İntiqam" milli komediya filminin layihə rəhbəri və baş rolun ifaçısıdır.

Xatırladım ki, komediya filmi 2014-cü ilin 28 Noyabrından kinoteatrlarda nümayiş olunub. Azərbaycan müstəqil olduqdan sonra yerli filmlər arasında kinoteatrlarda ən çox tamaşaçı toplamış film kimi tarixə düşüb və rekordu təzələyib.

Filmoqrafiya

1. Yanmış körpülər

2. Niyə?

3. Niyə? 2

4. Ağ Tük

5. Miras

6. My name is İntiqam

7. Qayınanamız

8. My name is İntiqam 2

9. Gizlənpaç

10. O başdannan

11. Komedixana

12. Qara Qura İşlər

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2025)

İlhamə Məhəmmədqızı,

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Sumqayıt təmsilçisi

İnsanlar zaman anlayışını min illər boyu başa düşməyə, ölçməyə çalışıblar. Əvvəl kölgə ilə, sonra su ilə, qumla və nəhayət mexanizmlərlə...

Qədim Misirdə günəş saatı vardı. Kölgənin düşdüyü yerə görə vaxt təyin edilirdi.

Su saatları Babil və yunan mədəniyyətlərində istifadə olunurdu.

Ən qədim mexaniki saatlar isə orta əsrlərdə Avropada kilsələr üçün düzəldilmişdi (təxminən 13-cü əsr).

1600-cü illərdə ilk dəfə yayla işləyən mexaniki cib saatları meydana gəldi.

17–18-ci əsrlərdə saatçılıq sənəti bir sənət növü kimi İsveçrə, İngiltərə və Almaniyada çiçəkləndi.

Sovet dövründə, Azərbaycanda da saat ustalığı peşə məktəblərində öyrədilirdi. O dövrün saatları - "Победа", "Луч", "Слава", "Восток" bir çox ailənin evində bu gün də işlək vəziyyətdədir.

Zaman dəyişdi, amma saat ustaları dəyişmədi. Zamanla eyni səbrlə, eyni diqqətlə işləməyə davam etdilər.

Yolum Sülh prospektindən düşmüşdü. Divar saatımı təmir etdirmək niyyətindəydim. Buradakı saatsaz köşkünə yaxınlaşdım. Ata-övlad bir yerdə çalışırdı. Ustad övladından şəyird olmaz, deyirlər. Hiss etdim ki, Nurlan da atası Müşfiqin yolunu davam etdirərək həvəslə və inamla çalışır.

O dedi:

Uşaq vaxtı atamın köşkünün qapısından içəri girəndə sanki başqa bir dünyaya düşürdüm. Tıqqıltıların, mexanizmlərin, susqun saatların danışdığı bir aləmə. O, sanki zamanla danışırdı. Hər saatın içində bir həyat, bir xatirə gizlənmişdi. Mənə elə gəlirdi ki, atam sadəcə saatları yox, insanların zamanla olan münasibətini düzəldir.

Öyrəndim ki, Müşfiq Səttər oğlu Məmmədov 1972-ci ildə Qubadlının Mərdanlı kəndində doğulub. Sadə bir kolxozçu ailəsinin övladı kimi zəhmətə kiçik yaşlarından alışıb. 1989-cu ildə orta məktəbi bitirib, Bakı Tədris Kurs Kombinatında saat ustalığını öyrənib. O gündən zamanla münasibəti artıq peşə yox, bir sənət, bir sevdaya çevrilib.

Sonra hərbi xidmət, ardınca Qarabağ döyüşləri... 1992–93-cü illərdə Topağac uğrunda döyüşlərdə yaralanıb. Amma nə ağrı, nə də zaman onu sındırmayıb.

1993-cü ildən Sumqayıtda gördüyünüz kiçik bir köşkdə çalışır. Otuz iki ildir ki, bu köşkdə saatlar susmur. Onların dilini atamdan yaxşı anlayan olmur.

O, mənə saatsazlığı öyrətmədi. Mən özümdən asılı olmadan öyrəndim. Çünki bu sənət bizdə peşədən çox bir yaşama tərzidir. Mənim üçün bu köşk sadəcə iş yeri deyil, vaxtla bağ qurulan bir məkandır.

Bəzən düşünürəm ki, insanın vaxtı pozularmı? Pozular. Atam onu düzəltməyi bacarır.

Bəziləri tarix yazır, bəziləri zamanı düzəldir. Atam ikinci qrupdandır. Amma məncə, o da bir tarix yazır: səssiz, təmkinli və tıqqıltılarla.

Saatsaz köşkündən ayrılarkən düşündüm ki, Müşfiq Məmmədov kimi insanlar cəmiyyətin səs-küysüz, lakin ən sabit təbəqəsini təşkil edir. Onlar göz önündə deyillər, amma onlarsız gündəlik həyatın axarı pozular. Hər təmir etdikləri saatda zamanla dostluq edən bir ustanın əli, səbrin və hörmətin izi qalır.

Bəzən bir saat sadəcə bir mexanizm deyil. O, keçmişi, bu günü və gələcəyi birləşdirən körpüdür. Müşfiq ustanın köşkünə baş çəksəniz, bunu özünüz də hiss edərsiniz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəşər tarixində zamanı irəli aparan yazıçılar olubdur. Onlardan biri də O.Henri təxəllüsü ilə bizə tanınan amerikalı yazıçıdır. 11 sentyabr ABŞ-da faciəli günün – terrorun ildönümüdür. Amma həm də bu dahiyazıçının doğum günüdür.

Məşhur Amerika yazıçısı Uilyam Sidni Porter (William Sydney Porter) 11 sentyabr 1862-ci ildə Amerika vətəndaş müharibəsi zamanı Şimali Karolina ştatının Greensboro şəhərində anadan olub. O, 1898-ci ildə ata adının yazılışını Sidney olaraq dəyişdirib. Porter 1876-cı ildə xalası Evelina Mariya Porterin ibtidai məktəbini bitirib. Daha sonra Lindsey Street Liseyinə daxil olub.

Xalası 15 yaşına qədər ona repetitorluq etməyə davam edib. 1879-cu ildə Qrinsboroda əmisinin aptekində işləməyə başlayıb və 30 avqust 1881-ci ildə 19 yaşında Porterə əczaçı lisenziyası verilib.  Aptekdə o, həm də şəhər camaatının cizgilərini çəkərək təbii bədii istedadını nümayiş etdirib.

Onun əsərləri qısa hekayə janrında xüsusi yer tutur. O. Henri öz hekayələrində adi insanların gündəlik həyatını, kiçik arzularını, sevgi, dostluq, mərhəmət və ümid mövzularını ustalıqla təsvir edib. Əsərlərinin əsas cəhəti qəfil sonluqları — gözlənilməz finalıdır. Bu üslub sonralar “O. Henri üslubu” kimi məşhurlaşıb. O. Henri həm yumor, həm də incə duyğuları birləşdirərək oxucunu həm güldürüb, həm də düşündürüb.

"Təhsili və ilk illəri"

O, əvvəlcə farmatsevt köməkçisi kimi işləyib və burada çoxlu tibbi biliklər əldə edib. Daha sonra Texas ştatına köçərək müxtəlif işlərdə – müəllim, xəzinədar, jurnalist, hətta bankda məmur kimi fəaliyyət göstərib.

"Həbs həyatı"

Onun həyatında dramatik bir dönüm də var. İşlədiyi bankda vəsaitlə bağlı qanun pozuntusu ittihamı ilə həbs olunub. Həbsdə olarkən yazmağa daha çox vaxt ayırıb və qısa hekayə janrına ciddi yanaşmağa başlayıb. Maraqlıdır ki, o, “O. Henri” təxəllüsünü də həmin dövrdə götürüb. Təxəllüsün mənşəyi tam məlum olmasa da, yazıçının söz oyunu və sirli üslubunu əks etdirib.

"Yazıçılıq karyerası"

Azadlığa çıxdıqdan sonra Nyu-Yorka köçüb və ömrünün son illərinə qədər yüzlərlə hekayə yazıb. Onun əsərləri qəzet və jurnallarda çap olunub, qısa zamanda məşhurlaşıb.

Əsərlərində əsasən adi insanların həyatı (satıcılar, polis işçiləri, kasıb sənətkarlar, tələbələr, küçə insanları), yumor və istehza, humanizm və ən əsası gözlənilməz sonluqlar xüsusi yer tutub.

Maraqlı fakt: Dünyada “O. Henri mükafatı” adlı ədəbi mükafat var. Bu mükafat hər il ən yaxşı qısa hekayə müəlliflərinə təqdim olunur və yazıçının xatirəsinə böyük ehtiram əlamətidir.

(The Gift of the Magi)

Bu hekayə sevgi və fədakarlığın simvoludur. Gənc ailə – Cim və Della – çox kasıbdır. Yeni il üçün bir-birinə hədiyyə almaq istəyirlər, amma pulları yoxdur. Della öz uzun saçlarını satır ki, Cimin sevimli saatına zəncir alsın. Cim isə öz saatını satır ki, Dellanın saçları üçün daraq alsın.

Nəticədə hədiyyələr “yararsız” qalır, amma onların sevgisi hər şeydən dəyərli olduğunu sübut edir.

 (The Cop and the Anthem)

Azadlıq və insanın içindəki vicdan barədə hekayə. Soapi adlı bir dilənçi qışda həbsxanada qalmaq istəyir, çünki orada istilik və yemək var. Bu məqsədlə o, müxtəlif cinayətlər törətməyə çalışır, amma hər dəfə uğursuz olur. Axırda kilsənin qarşısında himn eşidir, ürəyində yeni həyata başlamaq qərarına gəlir. Elə həmin anda polis onu saxlayır və kiçik bir səbəbdən həbsə göndərir.

Yazıçı bununla insanın taleyindəki istehzalı döngələri göstərir.

(The Ransom of Red Chief)

Yumorla dolu məşhur hekayədir. İki adam zəngin bir adamın oğlunu qaçıraraq pul qazanmaq istəyir. Amma uşaq çox dəcəl çıxır, onları bezdirir və dözülməz oyunlarla əsir saxlayan kimi olur. Sonda oğlanın atasına pul verməyə məcbur qalırlar ki, uşağı geri alsın. Məşhur “Evdə tənha” filmi məhz bu ssenari əsasında çəkilibdir.

Burada O. Henri cinayət və gülüşü ustalıqla birləşdirir.

"Ölümü"

O. Henri 1910-cu ildə qaraciyər xəstəliyindən Nyu-Yorkda vəfat edib. Ömrü qısa olsa da, qısa hekayə janrını bənzərsiz üslubu ilə zənginləşdirib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər limanda yelkən açıb üfüqlərə doğru yol alan ümid gəmisi hər zaman mənzilə çatmır. Bəzən sahilə yetişir, bəzən tufanla qarşılaşır, bəzən də dənizin səssizliyində uduzur. Dəniz hər gəmini xoş qarşılamır. Hər qonağa səxavətli olmur.

Ən önəmlisi, o yolçuluqda bir ümid, bir arayış, bir məqsəd varsa, gedilən yolda səni daha çox sınaq, cəsarət və mübarizə gözləyir. Dəniz cəsarətə meydan oxuyur: qorxağı sevməz, cəsuru sınağa çəkər.

Ümid gəmisi sadəcə küləklə deyil, inamla da irəliləyir. O hər şeyi gözə alır, hər dalğaya meydan oxuyur. Fırtına onu qorxutmur. Çünki ümid gəmisi sadəcə mənzilə çatmağı düşünmür, onun üçün gedilən yol — bu yolun özü də bir hədəfdir. Əgər ümid varsa, yol var. Yolun hara varacağını bilməsə də, o irəliləməkdən çəkinmir. Mənzil sadəcə dayanacaqdır, amma yolçuluq insanın özünü kəşf etdiyi, ümidin yaşadığının əsl göstəricisidir.

Əgər sən də bir gün yelkən açıb yol alsan, unutma ki, limanda lövbər salmaq sənin sonun deyil, sadəcə nəfəs almaq üçündür. Çünki ümid gəmisi hər dəfə yol alanda yeni üfüqlər, yeni kəşflər gətirir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2025)