Ebru Bayramova, Naxçıvan Dövlət Universitetinin Filologiya ixtisası üzrə II kurs tələbəsi, “Gənc Yazarlar və Ədəbiyyatşünaslar” klubunun üzvü. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Cəsurluğun, qəhrəmanlığın, qorxmazlığın qadın, kişisi olmur. Bunun ən yaxşı göstəricilərindən olan əsərlərdən biri də 2015-ci ildə Svetlana Aleksiyeviçə “Nobel” mükafatı qazandıran “Müharibənin qadın olmayan üzü” adlı əsəridir. Svetlana Aleksiyeviç polifonik yazılarına və dövrümüzün iztirab və cəsarət abidəsini yaratdığına görə “Nobel”ə layiq görülüb. O, xırda şeylərin, kiçik hadisələrin böyük yazarıdır. İnsan həyatından çox, insan duyğularına abidə ucaldan yazar…

Tarixdə demək olar ki, ilk dəfə müharibəni bütün çılpaqlığı ilə göz önünə gətirən yazıçı Svetlana Aleksiyeviç olub. Həqiqətən də, onun əsərlərini roman hesab etmək olarmı? Çünki əsərlərində yazıçının öz sözlərindən daha çox, müharibədə iştirak etmiş qadınların danışıqları var. Svetlana Aleksiyeviç sözün yox, səsin yazarıdır.

O, “ Nobel” çıxışında deyir:  

“Flober deyirdi ki, o, qələm adamıdır, mən deyə bilərəm ki, qulaq adamıyam.Küçədə gedəndə qulağıma hansısa sözlər, ifadələr, nidalar dəyəndə həmişə düşünürəm: Bir gör nə qədər roman itib gedir, izi də qalmır. Zamanda. Qaranlıqda.İnsan həyatının bir hissəsi - şifahidir, onu ədəbiyyata qazandırmaq nəsib olmur bizə. Biz onu hələ qiymətləndirmirik, o bizi heyrətləndirmir hələ. Məni məhz o yaxalayıb, əsirinə çevirdi.İnsan danışığını sevirəm... Tək bir insan səsini sevirəm. Bu, mənim ən böyük eşqim və ehtirasımdır.” 

“Mən nə edirəm? Mən gündəlik hissləri, fikirləri, sözləri toplayıram. Öz zəmanəmin həyatını toplayıram. Mənə qəlbin, ruhun tarixi maraqlıdır. Ruhun həyatı. ” 

“Məni kiçik insan maraqlandırır. Kiçik böyük insan, ona görə ki, kiçik insanı iztirabları böyüdür. Kiçik insanın özü mənim kitablarımda öz tarixçəsini danışır, öz tarixçəsilə birgə böyük tarixi də.” 

Və bu da Svetlana Aleksiyeviçin jurnalist olan bir yazar olmasından qaynaqlanır. Əslində, bu əsərin əsas mövzusu müharibə deyil, qadındır. Elə bir qadın ki, düşmən əsgərləri belə inana bilmirdi ki, o, cəsur döyüşçü qadındır. İnana bilmirdilər ki, onları bir qadın öldürüb. “Müharibənin qadın olmayan üzü” əsərində II Dünya müharibəsində iştirak edən, müxtəlif işləri yerinə yetirən və daha sonra müharibənin əsiri olaraq yaşamağa davam edən qadınlardan bəhs edilir. Bəs o qadınlar orada nələr yaşadı? Orada olmaq onlar üçün asan idimi?

Əsəri oxuyan biri olaraq deyirəm ki, əsər insan psixologiyasına ciddi şəkildə təsir edir. Bir də düşünək ki, oradasan, bu hadisələri real şəkildə yaşayırsan, görürsən… Əsərdə müəllif orada iştirak edən qadınların müxtəlif vaxtlarda, yerlərdə, işlərdə yaşadığı hadisələri diqqətə çatdırır. Və bu yaşananlar bir qadın üçün yox, bir insan üçün o qədər dözülməzdir ki… 

Svetlana Aleksiyeviçin Nobel nitqindən bir hissə: Deyə bilmərəm ki, həmişə qatlana bilmişəm, - dəfələrlə olub ki, insandan diksinmişəm və qorxmuşam, heyrət və ikrah duymuşam, eşitdiyimi unutmaq istəmişəm, xəbərsiz olduğum zamanlara dönmək istəmişəm. 

Kitabda qeyd edilən məlumatlar insanın qanını dondurur. Bir ananın öz övladına qıyması, insanın öz yoldaşının ətini yeməsi, insanların doğranması, yandırılması… Bu bir insan üçün necə bir dəhşətdir fikirləşə bilirsiniz? Və burada tək ziyan çəkən insanlar deyil, təbiət, həmin təbiətin incisi olan heyvanlar belə ziyan çəkib…

"Bombardman vaxtı bir keçi də bizə qoşuldu. Bizimlə bir yerdə torpağa uzandı. Yanımızdaca uzandı və başladı çığırmağa. Bombardman başa çatdı, o yenə bizdən ayrılmadı, elə istəyirdi ki, bizimlə bir yerdə olsun. Canlıdır axı, o da canından qorxur. Nə isə... Gedib çıxdıq bir kəndə, qarşımıza çıxan qadına dedik: "Götür bu keçini saxla!" Canını qurtarmaq istəyirdi..."

"Kəndi geri aldıq...Su axtarırıq. Həyətlərdən birinə girəndə gözümüzə quyu sataşdı. Qıraqları taxta ilə hörülmüş quyu idi... Həyətdə güllə ilə vurulmuş ev sahibinin cəsədi qalmışdı... Yanında da it. Bizi görəndə başladı quyruq bulamağa, ora-bura qaçmağa. Onun nə etmək istədiyi sonra çatdı bizə, o isə bizi çağırırdı... Bizi evə çağırırdı... Onun arxasına düşüb getdik. Qapının ağzında ev sahibinin arvadı və üç uşaq yıxılıb qalmışdı. İt isə onların başının üstünü kəsdirib ağlayırdı. Əməlli-başlı ağlayırdı. İnsan kimi..."

Bəs onlar müharibədən sonra nə edəcəkdilər? Necə oranın təsirindən uzaqlaşa biləcəkdilər? Normal həyata dönmək onlar üçün asan olacaq? 

Müharibə bitdi, amma onların içindəki müharibə heç vaxt bitmədi, bitməyəcək… Orada yaşadıqları ağrı, əzablar dinmədi, dinməyəcək…Onlar müharibədən sonra belə, rahat yuxu yata bilmədilər. Müharibədən zahirən gəlsələr belə ruhları orada qalmışdı. Və heç vaxt o ruh müharibəni tərk edə bilməyəcəkdi. Elə indiki dövrdə Azərbaycan qaziləri də belədir. Onlar hələ də rahat yuxu yata bilmirlər. Yuxuda ikən sanki müharibə imiş kimi hisslər keçirirlər. Və 2-ci Qarabağ müharibəsinin bitməsindən bir neçə il keçsə də, hələ müharibədən sağ qayıdan bütün əsgərlərimiz psixoloji cəhətdən hələ də müharibədədir. Onların öz içlərində olan müharibə heç vaxt bitməyəcək.

Əsərdə göstərilir ki, bir çox insanlar orada iştirak edənqadınlarla qürur duysa da, bir çoxu onları qəbul edə bilmirdi. Və bunun səbəbi də müharibədə olmaları idi... Heç düşünmürdülər ki, onlar orada neçə-neçə igidi güllə altından qurtarıb, sağaldıb, onlara yemək bişirib, paltarlarını yuyub…

Onlar orda o qədər hadisə görüblər. Gözlərinin önündə ailələrini, sevdiyini, yoldaşlarını itiriblər. Amma o qəhrəman qadınlar vicdanını heç vaxt itirməyibdir. Onlar orada yaralı olan düşmən əsgəri belə olsa, onları sağaltmaq istəyib, onlarla öz yeməklərini paylaşıb, hətta yemək qıtlığı olsa belə, onları öz əsgərlərindən seçməyib. Əsər oxuyan hər kəsdə bir dəfə də müharibəyə nifrət hissi yaranır…

Svetlana Aleksiyeviç Nobel nitqindən:“ Bu “bunlar”, “onlar” sözləri mənə kitabın nə haqda olacağına eyham vurdu: müharibənin – qatillik olması haqda. Qadın yaddaşında necə qalması haqda.” 

Mənim fikrimcə, hər kəs bu əsərlə tanış olmalıdır. Çünki əsərdə müharibəni bütün orijinallığı ilə göz önünə sərmişdir. Elə bu kitabdan da bir hissəni nəzərə yetirək.

“Biz gedirik…Bəs arxamızda kimlər qalır? Mən tarix müəllimiyəm… Mənim dövrümdə tarix dərsliyini düz üç dəfə dəyişiblər. Mən üç ayrı-ayrı dərslikdən öyrənmişəm tarixi…. 

Bizdən sonra nə qalacaq? Nə qədər ki sağıq, soruşun, öyrənin. Sonradan uydurmayın bizi. Soruşun…

Mən bütün ömrüm boyu tarixdən dərs demişəm, ancaq mən dəqiq bilirdim ki, heç bir tarixi hadisəni sonuna qədər dəqiqliyi ilə bilmirik. Bütün yaşanmış hissləri. Bütün həqiqətləri…” 

Onlar ölmək istəmirdilər. Onlar yaşamaq, yaşatmaq istəyirdilər… 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

Şəhanə Müşfiq, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, yazıçı, publisist Şəfa Vəlinin yeni kitabı işıq üzü görüb.

“Azalyalı nağıllar” adlı kitab Azərbaycan uşaq ədəbiyyatına dəyərli töhfə kimi 10-13 aprel tarixlərində IV Uşaq Kitab Festivalında balaca oxuculara təqdim olunub.

“Kitabsevərlər” qrupunun təşəbbüsü ilə “AlfaCin” nəşriyyatında işıq üzü görən kitabın naşiri Mübariz Həsənov, redaktoru Cavid Qədir, korrektoru Fariz Məmmədov, texniki redaktoru Aytən Paşayeva, dizayneri Zülfiyyə Abbasovadır. Nəşrin üz qabığında, eləcə də səhifələrində yer alan illüstrasiyalar Sabrina Mürsəqulovaya aiddir. 

Ön sözü yazıçı, publisist Məhsəti Musa yazıb.

“Azalyalı nağıllar” kitabı müəllifin uşaq dünyasının rəngarəngliyinə yenidən daxil olmaq cəhdidir. Həm onun, həm də oxucuların yol göstərəni Azalya adlı qızcığazdır. 19 fərqli və maraqlı nağıldan ibarət olan bu kitabı oxuyan uşaqlar Azalyanın fikirlərinə, arzularına bələd olacaqlar. Anlayacaqlar ki, hər uşaq öz xəyal dünyasının qəhrəmanıdır. Daşla dərdləşməyi, heyvanlarla danışmağı, dünyanı bu qədər rəngarəng görməyi yalnız uşaqlar bacarar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.04.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər dəfə elə düşünürdüm ki, birinə “yox” demək, onu incitmək deməkdir. Sanki ona “yox” deyəndə qəlbini qıracam, gözündə pis insan kimi görünəcəm. Empatiya göstərərək onun ehtiyaclarını öz ehtiyaclarımdan üstün tuturdum...

Hər nə qədər çətin olsa da, qəlb qırmamaq adına susurdum. Və nəticədə istəmədiyim yerlərə gedir, istəmədiyim şeyləri edir, istəmədiyim vədlər verirdim. Nə uğruna deyə soruşsan – cavabı çox sadə idi: Başqaları xoşbəxt olsun deyə. Çünki mənim üçün xoşbəxtlik, bir insan üçün ən önəmli ehtiyac idi. Sanki mən xoşbəxtlik tozunu səpən bir pəri rolunuoynayırdım. Bir gün anladım ki, mən artıq pəri olmaq istəmirəm. Çünki pərilər dəyorularmış bəzən. Onların xoşbəxtlik tozu da bitərmiş.

Və bir gün başa düşdüm ki, mən özüm olmaq istəyirəm. Başqalarına “yox” deyə bilməmək məni yox edirdi. Mən özümü itirirdim. Özümü tapa bilmədikdən sonra mən başqasını necə xoşbəxt edə bilərdim ki? Zaman keçdikcə anladım ki, “yox” demək, əslində incitmək demək deyil, özünü tapmaq və dürüst olmaqdır. Bəzən “yox” demək, öz varlığını qorumaqdır. Özünü dinləməyə başladığında anlayırsan ki, başqalarını xoşbəxt etmək üçün, öncə özün xoşbəxt olmalısan. Sən özün olduqdan sonra həm xoşbəxt ola, həm də xoşbəxt edə bilərsən. Yoxsan deyə nə hisslərini anlayan olacaq, nə də varlığını xatırlayan.İndi mən “yox” deməyi bacarıram. Çünki “hə” deyərkən nə qədər yox olduğumu gördüm. Yoxluq isə mənə heç nə qazandırmadı əksinə çox şeyi əlimdən aldı. Artıq “yox” deyəndə özümü daha xoşbəxt hiss edirəm. Və özümü ilk dəfədir ki, daha aydın görə bilirəm.

“Yox” demək, əslində özünə “hə” deməkdir. Çünki bəzən ən böyük cəsarət başqasını yox, özünü seçməkdir. Bu bir eqo deyil, bu öz dəyərini bilməkdir. Kimin üçün yaşadığını, kimin həyatını yaşadığını seçdiyin andır. Və seçimlərin səni olmaq istədiyin birinə ya dönüşdürər, ya da heç vaxt olmaq istəmədiyin birinə çevirər.

Bəs sən... Sən hansını seçirsən?

Yoxsa sən hələ də “yox” deməyi incitmək, qırmaq kimi görüb özünə göz yumursan?

Ya da “yox” deməyi bacarıb ilk dəfə özünə “hə” deməyə cəsarət edirsən?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.04.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün sizə bu gün - aprelin 14-də 75 yaşını qeyd edəcək teatr tənqidçisi, teatrşünas, sənətşünaslıq elmləri doktoru, professor, Əməkdar incəsənət xadimi, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Teatrşünaslıq kafedrasının professoru Məryəm Əlizadə haqqında söhbət açmaq istəyirəm. Bu məqsədlə araşdırma aparıb, xeyli məlumat da toplamışam.

Məryəm xanım müsahibələrinin birində söyləyib:

“Doqquzuncu sinifdə oxuyurdum. Qəfildən televizorda bir söhbət diqqətimi cəlb elədi. Bir kişi özünün Vatikan səfərindən danışırdı. O elə heyranlıqla, elə aludəliklə danışırdı ki, mənə elə gəldi ki, sanki o adam əlimdən tutub, məni də həmin yerləri gəzdirdi. Sonra gördüm ki, titrlərdə yazılıb: Cəfər Cəfərov – teatrşünas. Həmin dövrdə ailəvi, uşaqlarla birlikdə tamaşalara getmək ziyalılığın göstəricisi idi. Hər şənbə-bazar insanlar teatra gedirdilər. Bu, mədəni həyatın bir tələbi idi. Bizim ailə də belə ailələrdən biri idi. Teatrı nə qədər sevsəm də, teatrşünaslığın nə olduğu barədə heç bir təsəvvürüm yox idi. Böyük qardaşım, professor Əbdül Əlizadədən Cəfər Cəfərovun kim olduğunu soruşdum. Dedi ki, o çox böyük şəxsiyyətdir. Və onunla maraqlandığımı görüb, mənə onun kitablarını, teatrşünaslıq barədə materiallar tapıb gətirdi. İndi də içimdə ona qarşı böyük bir minnətdarlıq hissi var ki, o məni bu dünya ilə tanış elədi. Doqquzuncu sinfi bitirəndə mən artıq bilirdim ki, teatrşünas olacağam. Amma atamla anam həkim olmağımı istəyirdilər. Qardaşım mənə arxa oldu: dedi ki, onun həvəsi teatrşünaslığadı, qoyun bu işin dalınca getsin. Orta məktəbi qızıl medalla bitirdim. İstədiyim universitetə imtahan vermədən gedib oxuya bilərdim. Əlimdə tibb, hüquq kimi fakültələrdə oxumaq imkanı vardı. Mənsə ancaq teatrşünas olmaq istəyirdim. Beləliklə, 1968-ci ildə Teatr İnstitutuna qəbul olundum.”

Şair, jurnalist, publisist, tərcüməçi Günel Mövlud onun haqqında yazır:- “Universitetdə oxuduğum illərdə Məryəm xanım mənim müəllimim olub. O qədər nəzakətli qadın idi ki, ondan ötrü ürəyimiz gedirdi. İkinci kursdan sonra Məryəm xanımın evində tez-tez qalırdım. Məryəm xanım bilirdi ki, Sumqayıtdan gəlirəm, hər gün çox yolpulum çıxır, ailəmin də imkanı yoxdur. Buna görə, hər bəhanə ilə məni yanında saxlayırdı. Mən onlarda qalarkən bir neçə dəfə evinə qonaq gəldi. Yüksək vəzifədə olan adamlardı, bəlkə etik olmaz deyə, dəqiqləşdirmirəm. Məryəm xanım bu adamlara elə qulluq edir, elə nəzakətlə danışırdı ki, ürəyimdə düşünürdüm, yəqin onlardan çəkinir. Bir gün Məryəm xanım evini dəyişdi. Əşyalarını təzə köçdüyü evə daşımaq üçün fəhlələr tutmuşdu. Adamlar hər şeyi daşıyandan sonra Məryəm xanım onlardan oturmalarını xahiş etdi. Fəhlələrin hamısına, cavan-cavan uşaqlara "siz" deyə müraciət edirdi. Onlara çay süzdü, çaylarına öz əli ilə limon sıxdı. Qalxıb, harasa gedəndə, ya telefonuna zəng gələndə fəhlələrdən üzr istəyirdi. Müqayisə apardım və Məryəm xanımın evinə gələn vəzifəli adamlarla danışığı və bu fəhlə uşaqlarla davranışı arasında zərrəcə fərq tapmadım. Onda anladım ki, başqasına qarşı nəzakətli, hörmət dolu olmaq insanın başqalarına qoyduğundan daha çox, özünə qoyduğu qiymət, dəyərdi...”

Məryəm Əlizadə 1950-ci ildə Bakı şəhərində fəhlə ailəsində anadan olub. Burada 31 saylı orta məktəbi bitirdikdən sonra Mirzağa Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun Teatrşünaslıq fakültəsində təhsil alıb. Əmək fəaliyyətinə Azərbaycan EA Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun Teatr və kino şöbəsində baş laborant kimi başlayıb. Sonra bir müddət Bakı Kitabxanaçılıq Texnikumunda müəllimlik edib. Daha sonra Mirzağa Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunda, Teatr tarixi kafedrasında müəllim, baş müəllim, dosent və professor vəziflərində çalışıb. 2005-2015-ci illərdə Teatrşünaslıq kafedrasına iki dəfə ard-arda müdir seçilib. 2015-2020-ci illərdə isə Elm və yaradıcılıq işləri üzrə həmin universitetin prorektoru olub. Hazırda Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Teatrşünaslıq kafedrasının professorudur...

“Mən instituta girəndə qəfildən mənə elə gəldi ki, mən mədəniyyət okeanına düşmüşəm. Həmin dövrdə kimlər yox idi orada? Rza Təhmasib, Turan Cavid, Mehdi Məmmədov, Tofiq Kazımov, Cəfər Cəfərov, bir sözlə, hərəsi bir dünya olan dahilər dərs deyirdi. Bu adamlarla təmas məni daxilən çox zənginləşdirdi, formalaşdırdı. Mən o vaxta qədər azərbaycandilli məktəbdə oxumuşdum. Məktəbdə müəllimlə şagird arasında az qala uçurum vardı. institutda isə pedaqoqla tələbə arasında elə bir azadlıq gördüm ki, mən ilk dəfə münasibətlərdə azadlıq nədi, bunu anladım. O böyük insanlar tələbələri özlərinə elə yaxın buraxırdılar, onlara münasibətlərdə elə azad olmağı öyrədirdilər ki, mən heyran qalırdım. Mən dördüncü kursda oxuyanda bizə Cəfər Cəfərov dərs deməyə başladı. Həmin vaxt başa düşdüm ki, mən hələ nə qədər ibtidai qatda imişəm. Onunla bir saatlıq söhbət, bir kitabı oxumağa bərabər idi. O bizə azad düşünməyi, sözünü azad deməyi, fikirlərini azad ifadə eləməyi öyrətdi. O bizə öyrətdi ki, insan ilk növbədə subyektiv düşünməyi bacarmalıdır. Mühakimələrini ələməli, sonda obyektiv qərara gəlməlidir. Nəhayət, o bizə sevməyi öyrətdi. Deyirdi ki, siz müəllifi, aktyorları sevmədən yaza bilməzsiniz. Onlara heyran olmaq lazımdı. Tənqid edəndə belə, bu tənqidin kökündə sevgi durursa, sizi anlayacaqlar. Cəfər müəllimin o vaxt içimə atdığı o sevgi toxumu bu gün də artmaqda davam eləyir. Mən bu gün də tələbələrimə öyrədirəm ki, teatrşünas teatr barədə hökmlər verən adam deyil. O teatra, aktyora, dramaturqa, rejissora xidmət edən mütəxəsisdir.”- söyləyir.

Ədəbi fəaliyyətə 1972-ci ildən "Qobustan" toplusunda teatr tənqidi barədə dərc olunan məqalələrlə başlayıb, bundan sonra dövri mətbuatda teatr tənqidinə və teatrşünaslığa dair məqalələrlə müntəzəm çıxış edib. "Əhməd Ağdamski" və "Həbib bəy Mahmudbəyov" elmi-ədəbi oçerkləri "Unudulmaz səhnə ustaları" kitabında dərc olunub...

Deyir ki:- “Sovet dövrü ziyalıların maddi təminatı vardı. Normal maaş, vaxtlı-vaxtında ev, elmi dərəcələrə görə maaş artımı və s.. Keçid dövründə qəfildən ziyalıların vəziyyəti elə oldu ki, biz hansısa ölkəyə gedəndə maaşımızın miqdarını deməyə utanırdıq. Təsəvvür edin ki, bizim indiki pulla yeddi manat maaş aldığımız vaxtlar olub. Həmin vaxtlar məni bir neçə dəfə Türkiyəyə işləməyə dəvət ediblər. Amma getmədim- çünki o cüzi maaşla bərabər indi bizim azadlığımız da var idi. Az maaş ala bilərdik, amma artıq müstəqil ölkənin ziyalıları idik. İndisə artıq mədəniyyət, incəsənət adamlarına qayğı var. hər şey müqayisəyə gəlməz dərəcədə yaxşılaşıb. Və biz o ağır illərdə belə azadlığımızın qədrini bilmişiksə, deməli problemlərin qat-qat azaldığı bu dövrdə də bilirik...”

2023-cü ildə qardaş Türkiyədə baş verən məlum zəlzələnin nəticələrindən həyacanlanaraq, qəflətən insult keçirib. Necə deyərlər, şükür Allaha ki, sağlamlığı bərpa olunub, fəaliyyətini davam etdirir...

Bəli, yüksək mədəniyyəti, mehriban davranışı, kübarlığı, eləcə də elmi, işıqlı zəkası ilə onu tanıyanların qəlbində yuva qurmağı bacaran professor Məryəm xanım Əlizadənin bu gün 75 yaşı tamam olur. Bu münasibətlə onu təbrik edir, can sağlığı, ağrı-acısız günlər, xoş əhval-ruhiyyə arzulayırıq.

Çox yaşasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.04.2025)

Nail Zeyniyevin ilk şeirlərini portalımızda paylaşan kimi onun pərəstişkarları olan oxucu kütləsi formalaşdı. Sonrakı paylaşımlar artıqü bəlli auditoriya yığdı. Bu onun yeni şeiridir. Yenə də təəccübləndirməyi bacardı Nail bəy.

Boynuma yazılmış günahlar mənim,

Düşmənə qurulmuş cinahlar mənim.

Fəryadlar, nalələr, o ahlar mənim —

Çiynimin yüküdür, daşıyacağam.

Hələ qazanmamış uğur görürəm,

Qan-yaşa bulanmış cığır görürəm,

Üstünü kol basmış çuxur görürəm —

Özümün qəbrimdir, qaşıyacağam.

Kimləri basdırdım, eh, diri-diri...

Arxamca sürünür kölgədə biri.

Qırıldı qəlbimin haqq, güman yeri —

Mən elə bu dərdlə yaşayacağam.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.04.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Təbiidir ki, illərdir bir çox müəlliflər uğur qazanmağın yollarını göstərmək niyyəti güdən kitablar yazıblar. Onların içində adı dünyalarca məşhurlaşanlar, ən tanınmış motivasiya spikeri adını alanlar da var, yazdıqlarını bestseller səviyyəsinə daşıya bilməsələr belə, kütləvi oxucu qazanmaq şərəfinə nail olanlar da var, heç bir iz qoya bilməyərək yazdıqlarının makulaturaya çevrilməsiylə barışanlar da var.

Əlbəttə ki, mən öz tədqiqatım boyunca ən çox səs-küy qoparan «uğurqazanma bestsellerlərinə» toxunacağam. Oxuculara oxunması məsləhət görülən bu bestsellerlərin əsas müddəalarını göstərəcək, tezislərini qabardacağam.

İndi isə gəlin əksər reytinq sıralamalarında yer alan «bizneçdə və peşəkar fəaliyyətdə uğur qazanmaq» mövzusunda ən populyar motivasiya bestsellerləri arasından sizinçün seçdiyim ən yaxşılara nəzər yetirməyi davam etdirək.

Marşal Qoldsmit «Başından uca tullan»

Dünyanın ən böyük biznes liderlərinin məsləhətçisi olan Marşal Qoldsmitin bu kitabı mahiyyətcə çox paradoksaldır. O, həyatda uğur qazanmaq istəyən insanlara yox, artıq uğur qazanmış insanlara həsr olunub. O insanlara ki, onlar can atdıqları hər şeyə çatıblar, özləri ilə qürur duya bilirlər.

Bəs belə insanlar nədən narahat olsunlar ki? Müvəffəqiyyətdən baş gicəllənməsinin qurbanı olmaqdan!

Marşal Qoldsmitə görə, pik nöqtəyə çatan insanlarda əksərən «daxili kartı» itirmək sindromuna rast gəlinir. Özündənrazılıq, özündən müştəbehlik elə bir həddə çatır ki, belə insanlar daha öz hərəkətlərinə görə hesabat vermir, cəmiyyətlə hesablaşmırlar. Başqalarının rəylərinə daha ehtiyac duymur, təkmilləşməyə, öyrənməyə, inkişafa daha maraq göstərmirlər. Beləcə də yerlərində saymağa başlayırlar. Amma bu da hələ hamısı deyil. Yerində saymaqdan sonra mütləq geriləmə, qazanılanların itirilməsi fazasının gəlməsi labüddür.

Marşal Qoldsmit müvəffəqiyyətdən başın gicəllənməməsi yollarını göstərir və oxucusunu da əmin edir edir ki, bu yazılanlara əməl etsə o, mütləq başından uca tullana biləcək!

Müəllifin əsər boyu aşılamaq istədiyi odur ki, əvvəlki uğurlar elə bir an gəlir ki, insana daha böyük uğurlar əldə etmək üçün maneçilik törətməyə başlayır. Bundan qaçmaq çox vacib və zəruridir. Uğur qazanmaqla gələn mənfi, zərərli vərdişlərdən qopmağın Qoldsmit qaydaları çox effektivdir, bunu öz üzərilərində yüzlərlə  biznes liderləri təcrübədən keçiriblər.

Təsadüfi deyil ki, «Forbes» bu şəxsi dünyanın yüksək idarəetmə sisteminin ən nüfuzlu 5 mütəxəssisindən biri adlandırıb.

«The Wall Street Journal» isə onu dünyanın 10 ən dahi biznes-kouçundan biri elan edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.04.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1969-cu ildə Arif Babayevin ekranlaşdırdığı "Uşaqlığın son gecəsi" filmi barədə danışmaq istəyirəm.  

Filmdə mərkəzi fiqurlar olan Murad və Rüstəmin  hekayəsindən söhbət açılır.

Məktəbi yeni bitirən Murad ali məktəbə daxil ola bilməyib. Onun qohumu və dostu Rüstəm isə institutu bitirərək təyinatını mühəndis kimi ət kombinatına alır. Kombinatda onlar ət oğurlayan, qazandıqları pullar hesabına qlamur həyat keçirən dəstəylə toqquşur. Dəyərlər arasında ziddiyyətlər, məsuliyyət hissi, vətəndaş mövqeyi süjetdə ön plana çıxır.

Ət kombinatında baş verən cinayətkarlıq, onun üstünün açılmasında qəhrəmanların göstərdiyi köməklik, müxtəlif insanlarla tanışlıq onlara ciddi həyat dərsi verir, yetkinləşdirir, bərkidir və uşaqlıqlarından daha bir neçə addım ayırır. Əhvalat eyni zamanda hər iki qəhrəmanın ilk sevgisindən bəhs edir. Murad və Rüstəm obrazlarının xarakterindəki əksliklər süjeti daha da dinamikləşdirir, bəzən komik ziddiyyətli situasiyalar yaradır.

Film haqqında

• Filmin hazırlıqlarına 1967-ci ildən başlanılır və 1968-ci ildə çəkilişlərə start verilir. Film 6 aya çəkilib. 1969-ci ildə ekranlara çıxmışdır.

• Film aktyor Səməndər Rzayevin kinoda ilk işidir.

• Filmin bəstəkarı, xalq artisti Polad Bülbüloğludur. Final səhnəsindəki "Gəl, ey səhər!" rejissora elə təsir etmişdi ki, bəstəkara "Görərsən, bu mahnı sənin ən məşhur mahnılarından birinə çevriləcək" deyib. Filmdə eyni zamanda The Beatles qrupunun məşhur "In My Life", "Michelle" mahnılarından istifadə edilib.

• Muradla Rüstəmin işə getdiyi kadrlar Böyük Qala küçəsində lentə alınıb və bu zaman filmdə ayaqqabı ustası öz köşkündən çıxaraq Muradı səsləyir. Həmin ayaqqabı ustası Əhməd dayının işlətdiyi köşk, həqiqətən də, pinəçi köşkü idi. Həmin köşk uzun illər İçərişəhərdə fəaliyyətdə olub və ayaqqabı ustası Məmməd kişi həmin köşkdə çalışıb. O, populyar müğənni Elarizin atasıdır.

• Filmin ilk səhnələri İçərişəhərdə Şirvanşahlar sarayının yanındakı məhəllədə aparılıb. Digər ev səhnələri isə Prezident Administrasiyasının arxasındakı məhəllədir. Davudun dama çıxdığı səhnənin həyət çəkilişi Çəmbərəkənddə, dam səhnəsi isə İçərişəhərdə aparılıb. Tikinti səhnəsi indiki Milli Məclisin binası yerləşən yerdir. Daha sonra ət kombinatında, “Yaşıl teatr”da, bulvarda, şəhərin küçələrində, binaların girişlərində çəkilişlər aparılıb. Yeməkxana səhnəsi kinostudiyanın yeməkxanasında nahar vaxtı çəkilib.

• Filmdə məşhur Davud obrazı rejissorun qardaşı Akifin prototipidir. Akif özü də quş saxlayan və baməzə adam olduğu üçün Arif Babayev Davudun timsalında qardaşının surətini filmə gətirib. Məmmədsadıq Nuriyev də Akifi yaxşı tanıdığı üçün obrazı məharətlə yaradıb. Nənə rolunu oynayan Törəxanım Zeynalova Musiqili Komediya Teatrında kostumer vəzifəsində çalışırdı. Elya obrazını yaradan Meqi Kejeradze Gürcüstandan dəvət olunmuşdur. Megi Kejeradze 1960-65-ci illərdə Tbilisi Xarici Dillər İnstitutunda təhsil alıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.04.2025)