Bir müddət öncə Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı: Yalanın 17 anı” kitabı bu dəfə rus dilində işıq üzü gördü, ardınca kitabın türk və erməni dillərində dərci də həyata keçiriləcək. Kitab bəşər tarixinin ən qatı cinayətkarları olan 17 erməninin utopik məhkəməsindən bəhs edir.

 “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan maraqlı bir hissəni dərc etməklə oxucularını kitabı əldə edib oxumağa çağırır. Əlbəttə ki, tarixin 17 suçlu, cinayətkar ermənisinin məhşər divanı qarşısına çıxması və onların törətdikləri cinayətlərin tarixi sənədlərlə isbatı çox maraqlıdır. İndi təqdim etdiyimiz hissə isə kitabın hazırlıq hissələrindəndir. Düşünürük ki, bu da oxucularda maraq doğuracaq. Bəs ümumən tarixinin ən qəddar caniləri kimlərdir? Kimlər insan qanın dan dəniz yaradıblar?

          Kaliqula

Qədim Roma imperatoru öz hakimiyyətini itirməkdən hədsiz dərəcədə qorxub ətrafdakı hər kəsi özünə potensial düşmən sanırmış. Bu adam qeyri-adı qanunlar icad edibmiş. Məsələn, kim imperatorun üzünə baxsa, onun içərisində şirlər olan qəfəsə atılması. Çox qəribə ölüm hökmləri icra olunurdu imperiyada. Arıların sancması kimi. Kaliqula həm də nizamsız seksual həyat keçirir, çox sayda zorlamalara imza atırdı.

Neron

Daha bir Qədim Roma imperatoru 1-ci əsrdə daxili üsyanları qəddarcasına yatırtması, sonradan isə despotu ilə yadda qalıb, özünə rəqib bildiyi bütün saray əyyanlarını, hətta həyat yoldaşı Oktaviyanı belə edam etdirib. 64-cü ildə isə Roma şəhərində baş verən dəhşətli yanğını təşkil edib, şəhərin əsas küçələri onun ucbatından yanıb kül olub.

Çingizxan

Monqol imperiyasının yaradıcısı, ilk böyük xanı. 12-ci əsrdə yer üzərindən Tanqut çarlığını, Çinin Tzsin imperiyasını, Bağdad xəlifəliyinı, Voljsk Bolqarıstanını və Xorəzmşah kimi dövlətləri silmişdir, on minlərlə insanların qətlə yetirilməsinə, əsir və qul həyatına məhkum olunmasına rəvac vermişdir.

Vlad Sepeş – Drakula

15-ci əsrdə yaşayan bu macar-rumın qrafı Transilvaniyada ağlasığmaz qəddarlığı ilə yadda qalıb. Məsələn, 300 braşovlu gənci tonqalda yandırıb, qadınları ucu şiş taxtaya keçirib balalarını onlara sarımaqla işgəncəyə məruz qoyub. Drakula özü şəxsən qətlə yetirdikləri 23884 türkün cəsədini sayıbmış. Hətta qəddarlığına görə bu şəxsin incəsənətdə dönə-dönə obrazı da yaradılıb.

İvan Qroznı

Ağlasığmaz vəhşilikləri ilə seçilən bu 16-cı əsr Rus çarı xəyanətdə ittiham edilən saray əyanlarının tikə-tikə doğranıb üzərilərinə ya qaynar su, ya da buz tökülməsiylə dərilərinin ətdən qopmasından həzz alirmiş. Eləcə də o, bakirə qızlara qarşı elədiyi sonsuz sayda təcavüzləri ilə tarixin yaddaşına yazılan cinayətlərə imza atmışdır. Bu şəxs həm də tarixə öz oğlunun qatili kimi  düşmüşdür.

Mulay İsmail

Bu Mərakeş sultanı Sudan qullarından ibarət ordusu ilə yeni-yeni torpaqlar işğal edir, əsirlər ələ keçirirmiş. Qana susayanda isə bu hannibal sarı paltar geyinib şikar axtarır, xoşuna gələnləri öldürürmüş.

Birinci Pyotr

Ruslarda imperiya ambisiyası, qonşu xalqların torpaqlarını işğal edərək ucsuz-bucaqsız ərazilərə sahib çıxmaqla bir velikorus şovinizmi yaradıb, bu səbəbdən günü bu günədək də davam edən yüzlərcə ədalətsiz müharibələr aparılıb, milyonlarla insane qurban gedib.

Andronik Ozanyan

Osmanlı və Rus imperiyaları ərazilərində türklərə və azərbaycanlılara yönəli ağlasığmaz vəhşiliklərlə müşayiət olunan qətliamlar həyata keçirib.

Benito Mussolini

Bu italiyalı şəxs məktəbli ikən sinif yoldaşını bıçaqlamasından başlayaraq italyan faşizminin banisi kimi, diktator kimi ölkə daxilində etdiyi cinayətlərinə, eləcə də Hitlerin müttəfiqi kimi 2-ci dünya müharibəsində yüz minlərlə insanı qırdırmağadək uzanan bir həyat yolu keçib.

Adolf Hitler

Bu Almaniya vətəndaşının günahları o qədər çox və təkzibedilməzdir ki (o, faşizmin banisi, 2-ci dünya müharibəsinin səbəbkarıdır, 1939-1945-ci illər ərzində hər il 4 milyonadək insanın qətlinə fərman verib, yəhudilərin məhvinə yönəli Xolokost qətliamı onun ayağındadır), onu tarixin ən qəddar canisi hesab edirlər.

İosif Stalin

Milliyyətcə gürcü olsa belə tarixə SSRİ vətəndaşı kimi düşən, Sovet İttifaqı adlı xalqlar həbsxanasını ən antihumanist həddə qədər inkişaf etdirən, xüsusən 1937-ci ildə on minlərlə ziyalını güllələdən, Sibir çöllərinə sürgün etdirən, 9 milyon insanı həbsxanalara atan, sənayeləşdirmə və kollektivləşdirmə illərində 20 milyon insanın canına qıyan, dünyanın tən yarısını zorən sosialistləşdirib digər yarısı - kapitalizm ilə əbədi mübarizəyə sürükləyən bir  qəddar diktator olub Stalin.

Ted Bandi

Tarixə “Amerikanın ən qorxulu adamı” kimi düşmüş bu şəxsin cinayətkar gələcəyi nümunəvi tələbə olduğu dönəmdə əsla proqnozlaşdırılmırmış. Qoluna yalançı gips qoyub çemodanını maşınınadək götürüb aparmağı gözəgəlimli qadınlardan xahiş etməklə təməli qoyulan 30-dan çox cinayət eyni sonucla bitmişdi: qadınların zorlanması və öldürülməsi. Həbs olunub həbsxanadan  qaçaraq Ted Bandı ağlasığmaz cinayətlərini yenidən davam etdirmiş, amma növbəti həbsdən sonra elektrik stulunda əyləşdirilməklə öldürülmüşdür.

Kim İr Sen

Bu Şimali Koreya diktatoru 2 milyon insan həyatına qənim kəsilmişdi, özünə “Millətin atası” titulunu götürərək insanları itaət etməyə, alçaltmağa müvəffəq olmuşdu.

Pablo Eskobar

Kolumbiya narkobaronu və terrorçusu olmuş bu şəxsi, təsadüfi deyil ki, sağlığında “Kokain kralı” adlandırırdılar.  Medelyin karteli adlı narkoticarət şəbəkəsinin lideri olan bu şəxs 1980-ci illərin sonunda dünya kokain bazarının 80 faizinə nəzarət edirdi. 30 milyard sərvəti olan Eskobar Forbesin dünyanın ən varlıları siyahısında 7-ci pilləyədək yüksəlmişdi. Ağ ölüm adlı narkomaniya məhz onun sayəsində dünyada çiçəklənmiş, yüz minlərlə gənc məhv edilmişdir.

Mao Tze Dun

Çin diktatoru tək elə bircə “Böyük sıçrayış” ideologiyasına 65 milyon insanın, ümumilikdə 33 illik hakimiyyəti dövründə 76 milyon insanın qurban getməsinə rəvac vermişdi. Üstəlik, bu şəxsin qəribə bir cinayəti də vardı, əkin sahələrinin sərçələrdən qorunması adı altında tək bir il ərzində 2 milyard sərçənin məhvinə səbəb olmuşdu.

Səddam Hüseyn

Bu İrak prezidenti öz cəlladlarına milyona yaxın iraklını güllələmək, ölüncəyə qədər döydürmək, qazla boğmaq əmri vermişdi, bəzi insanları hətta əlində tapança özü güllələmişdi.

İdi Amin

Axirətdə qurulan Divan bu uqandalı dövlət başçısını elədiyi vəhşiliklərə görə hətta ağıldan kəm adlandırmışdı. 1971-ci ildə hərbi çevriliş nəticəsində hakimiyyəti zəbt etmiş bu keçmiş Britaniya ordusu zabiti yarım milyon uqandalını öldürtmüş, hətta hannibalizmdə də ittiham olunmuşdu.

Pol Pot

1975-1979-cu illərdə - 4 il ərzində hakimiyyətdə olan bu kambocalı diktator ölkə əhalisinin hər üç nəfərdən birinin məhvinə səbəb olaraq bəşər tarixində ən inanılmaz despot kimi ad çıxarıb.

Pedro Alonso Lopes

“And monstrı” təxəllüslü tarixin ən vəhşi manyakı. Ginnesin rekordlar kitabında “ən qəddar qatil” kimi birincilik daşıyan bu şəxs Cənubi Amerikanın Kolumbiya, Ekvador və Peru kimi dövlətlərində 1975-1978-ci illərdə yüzdən çox yeniyetmə qızı zorlayaraq öldürmüşdür.

Fransua Düvalye

Haitinin 31-ci prezidenti rejim əleyhinə çıxanların hamısını, müxalifləri izlətdirirdi, kim bir kəlmə mənfi fikir bildirirdisə, sözünün kəskinliyinə görə ya həbsə atılır, ya güllələnirdi. Haiti həbsxanaları ağzına kimi dolmuşdu, yeni həbs olunanlara yer tapılmırdı. Ömrünün sonunadək prezident olması barədə mürtəce qərar imzalamışdı bu şəxs. Özünə Papa Dok ləqəbi qazandırmış, ona da nail olmuşdu ki, dövlət himni “Papa Dok əbədidir” sözləri ilə başlasın. Əsarətə, yoxsulluğa sürüklənən xalq ayağa qalxmaq istəyəndə isə gülləbaran edilirdi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.05.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü gördü.  Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Oxucularımızın “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlığı davam edir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalıdır.

YÜK

Tammetrajlı bədii filmin ssenarisi

Daşkəsən qızıl mədəninin daş tağlı tuneli statik planda monumental abidəni xatırladır.

Pas atmış dəmir relslərin üstüylə tunelin çıxışına doğru gələn qatar sərt döngənin arxasında görünməsə də, səsi eşidilməkdədir.

Gələn qatarın yeli dəmir relslərin kənarında qızaran tənha lalə çiçəyini mazutdan qaralmış torpağa tərəf əyir. Lalənin qəddi əyilsə də, qırılmır.

Tunelin içində yanıb-sönən işıq dəmir relslərin gah üstünə düşüb onları parıldadır, gah da ətrafa yenə zülmət qaranlıq çökür.

Nəhayət, küləyi laləni əymiş üstüaçıq qatar-vaqoncuq da görünür.

Mədən fəhlələri vaqoncuğun içində ayaq üstə dayanıblar. Onlar gecə növbəsindən geriyə, fəhlə baraklarına doğru qayıdırlar.

İri planda yorğun, eyni zamanda sərt fəhlə üzləri görünür. Vaqoncuğun içindəki fəhlələrin arasında Elşad da var. Ancaq onun üzündə canlı insan işığı oynaşır. Digər fəhlələr sankı tunc heykəllərdir. Əyinlərindəki mədənçi geyiminə, üzlərinə, saçlarına hopmuş qızılı tozun altından ancaq kirpiklərinə qədər qızılı rəngə boyanmış diri gözləri görünür.

Elşad əlindəki telefona baxır.

O, ciddi və sərt fəhlələrdən seçilir. Onlardan yaşca da çox kiçikdir. Əsgərlikdən yeni qayıdıb. Əynindəki kiteli də oradan yadigardır.

Yanında dayanmış fəhlə Elşaddan: – Bir xəbər yoxdur? – soruşur.

Elşad “Yox” bildirən hərəkətlə başını yellədir.

Həmin fəhlə: – Pənah Allaha! – deyir.

Vaqoncuq tuneldən gün işığına çıxır.

Vaqoncuğu daşıyan kiçik parovoz fəhlə baraklarının qarşısında dayanır.

Fəhlələr vaqoncuqdan bir-bir düşüb fəhlələr üçün tikilmiş xüsusi baraklara daxil olurlar.

Elşad da vaqoncuqdan düşüb səyyar fəhlə hamamının qapısından içəri keçir.

Elşad tələskənliklə iş paltarlarını soyunub dəhlizdə sıra ilə düzülmüş duş kabinlərdən birinin içinə girir.

Duş kabinlərin arxa divarında göy üzünə açılan iri nəfəsliklər var.

Elşad kranın puçunu burub çiləkdən axan suyun altına girir.

Su Elşadın üzündən, çiyinindən üzüaşağı süzülür.

Elşad suyun altında dayanıb nəfəslikdən görünən göy üzünü görür.

Göyün üzündə pəncərədən və çiləydən axan suyun şırıltısından səsləri eşidilməyən hərbi təyyarələr uçur.

Suyun yaxından eşidilən şırıltılı səsi təyyarələrin səsini Elşad üçün eşidilməz etsə də, göydə yaşanan real gərginlik və hərb xofu onun gözlərində qorxu yaradır...

Elşad kranın puçunu burub suyu bağlayır...

Elşad ayaqları üstə dikəlib nəfəsliyi açır.

Duş kabinin içinə havayla birlikdə təyyarə səsləri də dolur...

Göy üzündə uçan həmin hərbi təyyarələrin birinin içindən sıra ilə paraşütçülər atılır.

Paraşütçülərin göydə açılan paraşütləri uzaqdan ağ çiçəkləri xatırladır...

Paraşütçülərin sonuncusu Xaçbulaq yaylağının arxasındakı Ermənistan dağlarına endikdən sonra Elşad asılqandan asılmış can dəsmalını götürüb duş kabindən çölə çıxır.

***

Elşad sovet dövründən qalma köhnə “QAZ 69” markalı maşınının sükanı arxasındadır. O, işlədiyi Daşkəsən qızıl mədənlərindən Gəncə altında yerləşən qaçqın şəhərciyindəki evinə tərəf gedir.

Maşının radiosundan ənənəvi musiqi səsi gəlir. Qəfil musiqi kəsilir. Xəbərləri oxuyan qızın radiodalğaların xırıltısı altından boğuq səsi eşidilir: “Müdafiə Nazirliyinin verdiyi məlumata görə, müzəffər Azərbaycan Ordusu bu gün axşam saatlarında Ağdam şəhərinə daxil olub. Erməni hərbi birləşmələri şəhəri tərk ediblər. Ağdam Azərbaycan Milli Ordusunun tam nəzarəti altına keçib!”

Elşad eşitdiyi xəbərin həyəcanından maşının əyləcini basır.

Maşın yolun ortasında tükürpədici səs çıxara-çıxara əylənir.

Bir müddət sükandan əlini çəkmədən yerindəcə donub qalır.

Sonra maşının qapısını açıb aşağı enir.

Heç nə ifadə etməyən boş gözləri ilə sanki harasa uzağa baxır...

O, indicə eşitdiyi şad xəbərdən sanki reallığı itirib.

Yolla Azərbaycan və Türkiyə bayraqlarını əllərində tutmuş sərnişinlərlə dolu, müxtəlif markalı maşınlar onun saxladığı maşının sağından və solundan “Qarabağ, Qarabağ!” qışqıra-qışqıra keçib gedirlər.

Elşad bir az toxtayandan sonra yenidən maşına minir.

O, bir müddət sükanın arxasında keyimiş halda oturur.

Əl telefonuna uzun-uzadı gələn zəng səsi sanki onu yuxudan ayıldıb reallığa qaytarır.

Nəhayət, o, yuxudan ayılıbmış kimi, əlini cibinə salıb cib telefonunu çıxarır.

Əlləri əsə-əsə telefonun ekranına baxır.

Telefonun ekranında əlli beş-altmış yaşlı bir kişinin şəkli görünür. Həmin şəkli iri planda biz də görürük. Çalınan zəngdən telefonun titrəməsi ekranda görünən kişinin şəklini də sanki titrədərək canlandırır. Bu qəribə effektdən bircə anlıq ürpənən Elşad tələm-tələsik telefonun düyməsini barmağıyla basıb qulağına tutur.

Elşad ona zəng vurmuş adamı dinləyir.

Sonra: “Sənin də gözün aydın olsun! Yəqin, sabah! Sağ ol... Mən də!” – deyir.

Danışığını bitirsə də, Elşad telefonu hələ bir neçə saniyə qulağından çəkmir.

Sonra nə düşünürsə, telefonu qabaq oturacağın üstünə atıb mühərriki işə salır.

Maşını yerindən tərpədib uzaqdan görünən işıqlara tərəf yol alır...

***

Gəncə altı. Qaçqın şəhərciyi.

Evləri sıra ilə düzülü, tipik qaçqın şəhərciyinin yuxarı nöqtədən ümumi görüntüsü.

Şəhərciyin, demək olar ki, bütün sakinləri çöldədirlər. Tonqallar qalanıb. Küçədə samovarlar qaynadılır. Kabab çəkilir. Sakinlər özləri çaldıqları müxtəlif alətlərin müşayiəti ilə “Yallı” rərsini ifa edirlər.

Uşaqlar hamıdan çox əylənirlər. Əllərində Azərbaycan bayrağı küçə boyu qaçırlar.

Qadınlar iri ləyənlərdən tanımadıqları adamlara belə şərbət paylayırlar.

Sıra ilə düzülmüş evlərin qarşısındakı maşın dayanacağına girib dayanan “QAZ 69” maşını.

Elşad maşından aşağı enir.

Ümumi bağçadan keçib geniş meydana çıxır.

Elşad sevinən insanların arasından yeyin-yeyin keçib evinə doğru gedir.

Bir qoca qarı Elşadın boynuna sarılıb üzündən öpür.

Elşad özü yaşında bir oğlanla əl tutub görüşür.

Nəhayət, düşərgədəki tipik evlərdən birinin qapısını açıb içəri keçir.

 İçəri keçən kimi dəhlizdə oturub onun yolunu gözləyən anasını görür.

Anası Elşadı görən kimi ayağa qalxıb uşaqtək üstünə qaçır.

O, artıq yır-yığış edib. Evlərində olan-qalan nə varsa, dəhlizdəki iki meşin çantaya yığıb. Bayaq Elşadın telefonunun ekranında gördüyümüz yaşlı kişinin böyüdülüb qara ramkaya salınmış şəklini də əlində tutub, yola düşəcəyi anı gözləyir.

 Anası Elşadın boynuna sarılıb hönkür-hönkür ağlayır. Göz yaşlarının arasından fürsət tapıb ağlaya-ağlaya sözlərini də Elşada deyir: – Bütün əşyalarımızı yığmışam. Səni gözləyirəm ki, çıxaq! Bacına zəng vurmuşam. Dedim, gələndə çörək də alsın. Birdən yolda acıyarsan!

Elşad: – Hara gedirik?

Ana: – Ağdama da... Hara gedəcəyik? Hospitala o qədər yaralı gətiriblər ki, bacın iki gecədir evə gəlmir. Ona sənin adından yalan demişəm. Demişəm, Elşad deyir ki, “Ağdama gedirik, tez gəlsin!” Sözümüz bir olsun ha, yalanımı çıxarma!

Elşad bir müddət susur.

Anası Elşadın boynunu buraxıb geri çəkilir. Dəhlizin divarına söykənib sual dolu gözləri ilə oğluna baxır.

Ana: – Getmirik?

Elşad: – Tələsmə, ay ana. Qoy görək hələ nə deyirlər. Oranın işığı, qazı nətərdi? Evimiz dururmu, durmurmu? Erməninin hamısı çıxıbmı?

Ana: – Nə işıq, a bala? Oranın qaranlığı da işıqlıdır. Bəxtin də dəyişəcək orda... görəcəksən. Gedən kimi səni orda evləndirəcəm!

Elşad: – Əvvəl qoy atamı aparıb orda yerbəyer eləyim. Sonra özümüz köçərik!

Ana: – Atanı?

Elşadın anası əlində tutduğu qara ramkadakı şəklə baxır. Şəkildəki kişini biz artıq Elşadın telefonunun ekranında görmüşük.

Elşad: – Ona söz vermişəm. Gözü yoldadır. Burda yeri narahatdır. Oranı istəyir!

Anası gözlərinin yaşını silir: – Bəxtəvar başına! Qafar məndən qabaq gedəcəkmiş Ağdama?

Elşad: – Ay ana!

Ana: – Yemək yeyəcəksən?

Elşad: – Toxam!

Ana qanı qaralmış halda keçib dəhlizin küncündəki kətilə əyləşir.

Başını aşağı salıb susur.

Elşad anasını küsdürdüyünü anlayır. Yaxınlaşıb qarşısında diz üstə oturur.

Başını anasının dizləri üstünə qoyur.

Elşad: – Küsmə, sən Allah... mənə Ağdamdan danış!

Ana başını yuxarı qaldırıb titrəyən əlləri ilə Elşadın saçlarını tumarlamağa başlayır: – Səndən küsmürəm ki, a bala... Allahdan küsürəm... Ağlımla başa düşürəm e, hələ getmək tezdir... ürəyim tələsir.

Elşad: – Elə mənim də!

Qapı açılır.

Elşadın bacısı sevincindən hoppana-hoppana içəri keçir.

Dəhlizdə oturmuş anasını və başını anasının dizləri üstünə qoymuş Elşadı görən kimi qapını belə bağlamadan qaça-qaça anası ilə qardaşına yaxınlaşır.

Elşadın bacısı da dizi üstə döşəməyə oturub başını anasının dizləri üstünə qoyur.

Ana hər iki uşağının saçlarını eyni qayğı ilə tumarlayır.

Elşad: – Bizə Ağdamın nağılını danış!

Elşadın bacısı: – Atamı ilk dəfə məktəbdə gördüyün günün nağılını danış...

Elşadın anası: – Ömrümüz başdan-ayağa nağıldı da elə... daha nə nağıl danışım?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Paşa Talıblının xatirə yazısını təqdim edir

Böyük şairimiz Abbas Abdullanın (1940-2019) növbəti doğum günü oldu. 

Yaddaşımın bir dövrü vardı ki, o dövr üçün o şəxs bütün şairlərin üstündən xətt çəkmişdi. O təkdi... ayrıca məktəb, ayrıca ədəbi era idi. O həm özü həm də başqasıydı!

Mənim də doğulduğum Kəpənəkçini ədəbiyyat xəritəsinə sala bildi. Sözün hələ də gözəl olduğu yerə qədər ədəbiyyatın ən uzun yolunu getdi.

Çox tanınmışların səsini boğdu.

...O dövr yaddaşımın ilk şairidi. O dövrdə Artur Rembonun "Sərxoş gəmi"sindən düşüb Onun "Sonsuzluğa gedən karvan"ına minənlər çox oldu.

Nobel mükafatı ala bilmədi, çətindi. Bu ödülün yaradıcılığına ekvivalent məbləğdə pul vəsaitini qoya bilməsə də, dünyanı cibinə qoydu... Və bu dünyanı alatoranından, sübhündən tutmuş qara çöldəki qaranlığa qədər təxəyyülündə quracaq ekzotik dünyanın "barısının, damının" tikintisinə xərclədi.

...Şeirlərinə çox bənzəyirdi, ya da əksinə, şerləri elə bil özüydü - sarı gülün sarısı kimi!

“Qəbirdə yatasıyam, üzüm dağlara dağlara” - deyən ədib şairimiz dağların həzz ilə qoşa doğulduğunun fərqində idi, çünki Borçalı dağlarıynan "dost-doğmaca qardaşıydı".

"Üzü dan yerinə"si var, "Ata yurdu" var, "Ağlı-qaralı dünya"sı var... nəyi yoxdu bu Kişinin?

Naxışı gətirmişdi... adını 60-80-ci illər ədəbiyyatımızın gerçək missiyasını çiynində aparan beş kişinin (birinci olmasa da) sırasına yaza bildi...

Naxış demişkən, yadıma Kordova məscidində 1200 sütundan birindəki mərmər naxışlar düşdü... O da sənətin, mədəniyyətin (bizim halda şerin) naxışlarıydı!

..Gəmisinə minə bilmədim, sahildəncə əl eləyə bildim!

..İndi də eləcə xatırlayıram - sarı gülün sarısı kimi!

...Onu tanıyandan sonra bildim ki, niyə şeri kağıza, papiruslara, arxiv künclərinə yazırlar, unudulmuş edamların kölgəsinə yox!

...Ondan danışırdım - Böyük Abbas Abdulladan!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.05.2024)

Bu dəfə "Sevdiyin şeiri gəl mənə söylə" rubrikasının qonağı şair, ədəbiyyatşünas, tənqidçi və tələbələrin sevimli müəllimi , filologiya elmləri doktoru, dosent Təranə Turan Rəhimlidir.

-Xoş gördük, əziz müəllimimiz, sevimli şairimiz.

Hər mühazirənizdə Ədəbiyyatı -  müsbət obrazları bizlərə necə sevdirirdinizsə, illər keçməsinə baxmayaraq, o anlarda duyduğumuz hisslər indi də tər çiçəklər kimi təravətlidir. Poeziyaya olan sevginiz isə misralarınızda əksini tapmışdır. 

Poeziya qapıları bizə açılarkən ruhumuzu ayrı bir aləmdə hiss edirik, duyğularımız sanki dilə gəlib danışır.

Əziz Təranə xanım, sualımızı şərti olaraq Sizə ünvanlayıram. Elə bu an üçün 

"Sevdiyin şeiri gəl mənə söylə" - desək, unudulmaz müəllimimiz bizə hansı şeiri söyləyər?

- Xoş gördük, dəyərli və istedadlı tələbəm!  Ədəbiyyatı sevməmək, sevdirməmək mümkün deyil. Luis Landero deyirdi ki, uşaqlıq xoşbəxtlikdir, yeniyetməlik sevgidir, ömrün qalanı isə ədəbiyyatdır. Yəni, uşaqlıq və yeniyetməlik çox tez ötüb keçdiyinə görə əsas həyatımız ədəbiyyatdır, həyatı isə sevməklə yanaşı, sevdirmək də vacibdir. 

Mən dəfələrlə müsahibələrimdə demişəm ki, şeir ovqatın məhsuludur. Əslində təkcə şeirin yaranması yox, oxunması, qeyri-ixtiyarı yada düşüb söylənməsi də ovqatla bağlıdır. Ömrün dar məqamlarında, Allahın məni unutduğunu düşündüyüm çox çətin günlərimdə özümdən asılı olmadan Vaqif Səmədoğlunun "Mən burdayam, İlahi"  kəlməsi dilimə gəlib, öz-özümə şairin  "Bəlkə, dualarımı yolda vururlar?" şeirini pıçıldamışam.  Yaxud, özümdən  küsəndə, "özümdən yıxılanda"  Ramiz Rövşənin "Yıxılıram" şeiri yadıma düşüb. Hər bahar Nüsrət Kəsəmənlinin "Yasəmən" şeirini ən az bir dəfə pıçıldayıram: "Sən çiçək aç, dərəcəklər, yasəmən". İndi... bu günün ovqatı mərhum şairimiz, həyatdan çox gənc köçüb getmiş istedadlı dostumuz Hamlet Kazımoğlunun şeirinə köklənib:

MƏN AZADLIĞAM, SƏN - BAYRAQ

Gülüm, azadlıqdan məstəm,

Tut əlimdən ötüb gedək.

Uzun donlu bayraqların

Ətəyindən öpüb gedək.

Gözüm qanlı üfüqlərdə,

İçimdən sonsuzluq keçir.

Göz yaşı qurtuluş deyil,

İçindən qansızlıq keçir.

Mən azadlığam sən – Bayraq,

Gülüm, dərdimiz tən qalsın.

Gəl, ikimiz qucaqlaşaq,

Vətən elə Vətən qalsın!..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.05.2024)