İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi – “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Birmənalı şəkildə demək olar ki, həm özünəqədərki, həm də özündən sonrakı mətbuat orqanları arasında qadın azadlığı uğrunda “Molla Nəsrəddin” qədər geniş və fəal mübarizə aparan ikinci bir Azərbaycan jurnalı və qəzeti olmamışdır. Fanatizmin hökm sürdüyü bir dövrdə qadınların hüququ lehinə ən ucadan səs qaldıran “Molla Nəsrəddin” məcmuəsidir. Jurnalda qadın azadlığı qırmızı bir xətt kimi keçir.

Təsadüfi deyildir ki, “Molla Nəsrəddin”in naşiri və redaktoru C.Məmmədquluzadə 1924-cü ildə “Köhnə dərdim” məqaləsində yazırdı: “...bütün ömrümdə vurduğum qələmin şox hissəsi Şərq qadını məsələsi üstündə vurulub.”     

Onun məslək dostu, jurnalda “sahibi-ixtiyar” olan Ö.F.Nümanzadə isə öz xatirələrində deyirdi: “...Qadın hüquqsuzluğunu içtimai nöqsanlarımızın  ən böyüyü hesab edərək istər “Şərqi-Rus”da, istərsə də bundan üç il sonra nəşr olunan “Molla Nəsrəddin”də bu barədə uzun-uzadı bəhs etməyi bir vəzifə bildim.”

Ümumiyyətlə, molla nəsrəddinçilər içərisində qadın azadlığı barədə düşünməyən, bu sahədə “qələm çalmayan” olmamışdır. Bu da səbəbsiz deyildi. “Molla Nəsrəddin”nin fkrincə, xalqın gələcək nəslini yetirən, uşaqlara tərbiyə verən qadın əsarətdə qala bilməz, hüquqsuz ola bilməz, elmsiz və nadan qalmamalıdır.

Jurnal qadın azadlığı məsələsində öz mövqeyini heç vaxt dəyişməmişdir. Nə redaktor, nə də müxbirlər jurnalın qapanmaq təhlükəsindən, məhkəmə cəzalarından, hədə-qorxu, təzyiq və təqiblərdən çəkinməmiş, öz mövqelərini sona kimi müdafiə etmişlər.

İlk nömrəsindən başlayaraq “Molla Nəsrəddin” qadın mövzusunu satirik publisistikaya yeni gətirilən üsul və vasitələrdən, sual-cavab, atalar sözü, lüğət, tapmaca və s.-dən istifadə etməklə səsləndirdi. “Molla Nəsrəddin” Azərbaycan qadınlarının ağır maddi-mənəvi vəziyyəti, zülm və cəhalət içərisində yaşaması, elm və təhsildən uzaq düşməsi, bütün insani hüquqlardan məhrum olması və s. barədə ardıcıl yazılar verirdi. Jurnal “çarşabını başına salıb lal kimi” dolanan qadınların halına acıyırdı. Qadınların ah-nalə ilə dolu, faciəli həyat tərzi ruhi çırpıntılarla təsvir olunurdu. C.Məmmədquluzadə jurnalın 1907-ci il 19 saylı nömrəsində yazırdı: “...Bu sözləri yaza-yaza akoşkadan baxıram qara buludlara. Gah elə xəyalıma gəlir ki, bu buludlar Qara dəryanın və Kaspi dəryasının rütubətidir ki, günün hərarəti onları çəkib gətirib ki, burada ondan yağış əmələ gəlsin. Gah xəyalıma gəlir ki, xeyr, bu buludlar müsəlman övrətlərinin ahü fəqanlarının buludlarıdır və bu yağışlar dərya suları deyil, bu bəxtiqaraların göz yaşlarıdır.”

“Arvad öldürənlər”, yaxud “Qeyrət”, “Nişanlı bir qız”, “Doqquz yaşında”, “Bədbəxtlik”, “Qız götürüb qaçma”, “Göz yaşları” və başqa felyetonlarda isə qadın hüquqsuzluğu, qadının söz sahibi olmaması, onlarla satlıq əşya kimi rəftar  edilməsi, çadra örtməyə məcbur edilmələri, azyaşlı qızların zorla ərə verilməsi və qaçırılması ürək ağrısı ilə lənətlənirdi. “Yaşı doqquza çatmayan qızları beş quruşa qoca kişilərə satan” valideynlər ifşa olunurdu. Bu cür insaniyyətdən, mərifətdən, namus, qeyrət, din və şəriətdən kənar işlərə rəvac verən “din xadimləri” qamçılanırdı.

“Molla Nəsrəddin” öz səhifələrində yazırdı ki, azyaşlı qızların bu faciələrinə “...daşlar ağlayır, quşlar yas tutur, çöllər qara geyir, dünyəvü aləm yas qurur.” Amma müsəlman aləmi buna reaksiya vermir ki, vermir. C.Məmmədquluzadə “bu bədbəxlikdən, bu biabırçılıqdan” qurtulmaq üçün bir qanun qoyulmasını tələb edərək yazırdı: “...Lazımdır elə bir qanun qoymaq ki, qızlarımız yetişmiş yaşlarına çatmamış onların ərə getmək ixtiyarı olmasın. Əlbəttə, belə qala bilməz: bu bədbəxlikdən, bu biabırçılıqdan bir yolluq qurtarmaq lazım.”

“Molla Nəsrəddin”in hicab və çadra məsələsinə də münasibəti çox kəskin idi. “Məktəbdə çarşab”, “Çadra və papaq”, “Nicab məsələsi və cavabımız”, “Arvada gücləri çatır” və “Qız uşağı” adlı yazılarda çarşab namus qoruyucusu yox, qadın üçün həbsxana hesab olunurdu.

Jurnal “Erməni və müsəlman övrətləri” felyetonu ilə Azərbaycan mühitində ilk dəfə belə bir mühüm məsələyə toxunmuşdu: görəsən, şəriət müsəlman qadınına çadrasız gəzməyə və təhsil almağa icazə verirmi ?

Yazının müəllifi – Ö.F.Nemanzadə  dini mənbələrə istinad edərək sübut etmişdi ki, Quranda üz açmağı qadağa və haram edən bir ayə və işarə yoxdur. Bu, dindarlar arasında çox böyük hay-küyə səbəb olmuşdu. Hətta həmin qaraguruhçuların təkidi ilə 1907-ci ildə jurnal müvəqqəti bağlanmışdı. Tiflisdəki Şah Abbas məsçidində “Molla Nəsrəddin” şərti məhkəməyə də çəkilmişdi. Məhkəmədə iştirak edən Ö.F.Nemanzadə felyetonda söylənilənləri bir daha isbat etmişdi. Qarşılıqlı fikir ixtilafları düz dörd il davam etmişdi. Nəhayət, 1911-ci ildə Zaqafqaziya müftisi H.Qayıbov “Molla Nəsrəddin”in  qadın azadlığı barədə çıxışını müdafiə edərək göstərmişdir ki, şəriət qadınların əl və üzlərinin açılmasını və maariflənməsini qadağan etmir.

“Molla Nəsrəddin” qadınları çadra altından, dörd divar arasından  çıxıb elmə, maarifə qovuşmağa, içtimai həyatda insanlıq mövqeyi tutmağa səsləyirdi. Jurnal maariflənmənin “ölüm-dirim” məsələsi olduğunu bildirərkən xalqı cinslərə bölüb, kişilər üçün imtiyaz yaratmır, əksinə belə bir fikri ardıcıl təbliğ edirdi ki, qadınlar da kişilər kimi təhsil almalıdırlar. Çünki oxumuş kişilərlə savadsız və avam qadınların birgə həyatı baş tutmaz.  “Şərq qadını” məqaləsində oxuyuruq: “Ey Şərq qadınları, oxuyun, oxuyun, oxuyun ! Əgər oxuyub savad və elm qazansanız, onda azadlığın qədrini biləcəksiniz, onda xoşbəxtlik yolunu taparsınız. Oxumasaz, qaranlıqda qalacaqsınız; oxumasaz, bədbəxt olacaqsınız və öz bədbəxt olmanızdan başqa uşaqlarınızı da bədbəxt edəcəksiniz.”

Molla nəsrədddinçilər qadının təhsildən uzaq tutulmasını pisləyir, onların təhsil almasına mane olanları tənqid edirdi.

Jurnalda qadınların içtimai və siyasi hüququ məsələsi bütün kəskinliyi ilə qoyulurdu.  Qadın azadlığı məsələsinə milli azadlıq hərəkatının ayrılmaz hissəsi kimi baxılırdı. Qadınların hər cəhətdən kişilərlə bərabər hüquqa malik olması tələb edilirdi. M.Cəlil yazırdı: “...qadın da bir insandır, kişi də insandır, qadına da ixtiyar lazım, kişiyə də, qadın da nəfəs almaq istəyir, kişi də. Nə kişi qadına sahib ağadı, nə də qadın kişiyə: ancaq bunlar yoldaşdırlar.”

Jurnal qadınları öz azadlıqları uğrunda mübarizə aparmağa səsləyirdi: “Əgər xanım qızlar kişi kimi meydana çıxmasalar, vətən övladının gələcəyə arxayın olmağı çətindir.”

“Mola Nəsrəddin” müsəlman qadınlarını Avropa qadınlarından  nümunə götürməyə çağırırdı. M.Cəlil yazırdı: “ Lazımdır təqdir etmək o millətləri ki, maarif və mədəniyyətcə bizdən qabağa keçiblər. Lazımdır onların əxz etdikləri maarif və mədəniyyət yollarını tutub getmək... Tərəqqi və təməddünün yolu birdir. Əgər özgə yolları tutub getsək, həmi nahaq zülmlərə düşəcəyik, həmi bir şeyin sahibi olmayacağıq.”

“Molla Nəsrəddin”də qadın azadlığı məsələləri ancaq felyeton və məqalələrin yox, həm də şeir, hekayə və karikaturaların dili ilə verilirdi. Bunun üçün M.Ə.Sabirin, Ə.Qəmküsarın, Ə.Nəzminin və başqalarının çap olunmuş satiralarını, jurnalın səhifələrində verilmiş çoxsaylı karikaturaları xatırlamaq, bizcə, kifayətdir.

Jurnalın qadın məsələsinə həsr etdiyi satira və karikaturaların əsas leytmotivini qadınların savadsızlığı, elmdən, təhsildən uzaq düşmələri, erkən yaşda nikahlanması kimi mənfi amillər təşkil edirdi. Bu satiralar və rəngli karikaturalarda  dərin məna, güclü satira atəşi hakim idi.

Məsələn, jurnalın 1910-cı ildə çıxan 18-ci sayında  “Naxçıvanda küküli molla Fərəc” adlı karikaturanın ardınca verilmiş Ə.R.Şamçızadənin “Məsləhət” adlı satirik şeiri də bu mənada diqqətəlayiqdir:

Bir qızım var altı-yeddi yaşında,

Əqli, huşu kaldır hələ başında.

İstəyir bir kaftar yetmiş yaşında,

Molla dayı verimmi, ya verməyimmi?

Və yaxud jurnalın 1909-cu il 10-cu nömrəsində verilmiş karikaturanın mövzusu məcburi nikahdır. Oradakı birinci şəkildə kişi bir qızın saçından tutub çəkir və deyir: “Öz xoşunla gəlməzsən, zorla apararam”. İkinci şəkildə isə əlində xəncər tutmuş kişi çadralı qızı qazının yanına gətirir və cibindən pul çıxarıb qazıya verir. Pulu görən qazı deyir: “A qız səsin ki, çıxmır, görünür, razısan. Allahın əmri ilə səni bu oğlana nikah elədim”.

Onu da qeyd etməyi vacib sayırıq ki, “Molla Nəsrəddin” jurnalının qadın azadlığı ilə bağlı irəli sürdüyü məsələlər, döyəclədiyi mənfiliklər ancaq Azərbaycana məxsus deyil, bütün Yaxın Şərqə, bütün islam aləminə xas idi.

Qətiyyətlə demək mümkündür ki, “Molla Nəsrəddin”in qadın azadlığı ilə bağlı əhatə etdiyi problemlər və onun bu istiqamətdəki mübarizəsi bu gün də müasir və gərəklidir. “Ümumiyyətlə, mollanəsrəddinçilərin vaxtilə yazdıqları ona görə aktualdır ki, millətimizin içində köklü dəyişmə baş verməyib: yüz il qabaq necə idisə, indi də elədir. Yüz il öncə olduğu kimi, indi də ağıllı söz eşitməyib…min cür mənasız və axmaq iş dalınca gedənlərin sayı aqillərin, millət üçün gərəkli adamların sayından çoxdur.

Bu günü görən Mirzə Cəlil deyirdi: «Ey mənim yüz il sonra dünyada yaşayacaq millətim! Əgər bir gün haradansa «Molla Nəsrəddin»in saralmış və cırılmış vərəqləri əlinə keçsə, onda mənim milləti nahaqdan tənqid etdiyimi fikirləşmə”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.05.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dövlət İncəsənət Muzeyində həm proqramın fəxri qonağı olan Şeyx Sahibzadə Sultan   Əhməd Əlinin - Sultan Bahunun 10-cu nəslindən olan müqtədir şəxs, Müsəlman İnstitutunun sədrinin, həm də qonaqların qəlblərini fəth edən, Azərbaycan-Pakistan dostluğunu simvolizə edən "SÖZ" layihəsi gecəsi keçirildi. 

"SÖZ" layihəsinin şairi və qurucusu Nigar Həsənzadədən fəxri qonaq barədə məlumatlar əldə etdik. Öyrəndik ki, Şeyx Sahibzadə Sultan Əhməd Əli Qədriyyə ordenindən olan məşhur sufi Müqəddəs Sultan əl-Arifin - Sultan Bahunun kral evinin onuncu nəslinin nümayəndəsidir, milyonlarla izləyicisi olan şəxsdir. İslamabad və Londonda ofisləri olan  Müsəlman İnstitutunun tədqiqat Mərkəzinin sədridir. O, həmçinin Islahi camaat və Almi Tanzim-ul-Arifin baş katibi, “Müsəlman perspektivləri” jurnalının Məşvərət Şurasının sədri, ən böyük aylıq “Urdu jurnalı - Mirrat ul-Arifina International”ın baş redaktoru, Al-Arifeen nəşriyyat və Al-Arifeen rəqəmsal istehsal qrupunun sədri və bir çox təhsil, sosial və akademik təşkilatlar Şurasının üzvüdür. 

Şeyx Sahibzadə Sultan Əhməd Əli həm də bir alimdir, ingilis və urdu dillərində bir çox kitabın, beynəlxalq jurnallarda və konfranslarda nəşr olunan bir çox tədqiqat məqaləsinin müəllifi və redaktorudur. 

Milli və beynəlxalq forumlarda saysız-hesabsız mühazirələr veribdir. Xeyriyyəçi olaraq sosial rifah, yoxsulluqla mübarizə və təhsilin təbliği sahələrində də əhəmiyyətli xidmətlər göstəribdir. Ləyaqətinin tanınmasında Şeyx Sahibzadə Sultan Əhməd Əli  INSPAD-ın seçiminə görə 2020-ci ilin ən nüfuzlu Müsəlmanları onluğuna daxil edilibdir. 

Axşamın mədəni proqramı iki ölkə arasında qardaşlıq - tarixi münasibətlərə, eləcə də fəxri qonağın fəaliyyətinə və yaradıcılığına həsr olunmuşdu. Axşamı Dövlət İncəsənət Muzeyinin direktoru, incəsənət tarixi professoru, Şirin Məlikova açdı. 

Sonra şairə Nigar Həsənzadə qonaqları salamlayaraq şeyxi dialoqa dəvət etdi və o, verilən suallara məmnuniyyətlə cavab verdi. 

Nigar Həsənzadə Şeyxin Azərbaycanın maraqlarının dəstəklənməsinə yönəlmiş mühüm fəaliyyətindən danışdı və ikinci Qarabağ müharibəsi zamanı Şeyxin Azərbaycan ordusuna və xalqına dəstək məqsədilə təşkil etdiyi çoxsaylı aksiyalara xüsusi diqqət yetirdi. 

Sahibzadə Sultan Əhməd Əli Pakistandakı təsəvvüfün rolu və təsiri, habelə Pakistanın müasir şairlərinin yaradıcılığında Sufi poeziyasının əhəmiyyəti barədə danışdı. Axşamın musiqi və bədii proqramı Beynəlxalq Muğam Mərkəzinin solistləri Rəşad İbrahimov, Təbriz Yusubov, Sayar  Teymurov, Vasif Yusibli, xanəndə İlkin Əhmədov, eləcə də "Sənət" uşaq musiqi və İncəsənət Mərkəzinin (xoreoqraf Günay Muradi) çıxışlarından ibarət idi.

Bu heyrətamiz axşamın sonunda Sahibzadə Sultan Əhməd Əli bir neçə şeirini urdu dilində oxudu. Dinləyicilər və qonaqlar üçün Şeyxin şeirləri paralel olaraq Azərbaycan dilində də təqdim olundu. Şeyx daha sonra əsərlərini əvvəllər tamaşaçılar qarşısında oxumadığını etiraf etdi. "Bu axşamı heç vaxt unutmayacağam, biz qardaşıq, həmişə də belə olacaq!"

Şeyx vidalaşaraq bunları dedi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.05.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Deyir ki,- “Sovet dönəmində, 8-ci sinifdən başlayaraq "Смена" fotoaparatı ilə şəkillər çəkib aşılayardım. İndi “aşılamaq” ifadəsini də, fotoda önəmli olan “проявитель”, “закрепитель” kimyəvi maddələrini də, "baçonka", "lent", "uveliçitel" ifadələrini də necə izah edim, bilmirəm. Elə ki, yeni texnologiyalar çıxdı, "Lomo", "Fed", "Zenit" fotoaparatlarımı da, "uveliçitelimi" də, bütün "dəfə-darağı" da aparıb verdim mərkəzi univermağın həndəvərində dostumuzun açdıği "Old city" kafesinə...”

Bəli, haqqında söhbət açmaq istədiyim Rahib Qərib yaradıcılığa məhz həvəskar fotoqraf kimi başlayıb və çox keçməyib ki, çəkdiyi şəkillər müxtəlif qəzetlərin səhifələrində öz əksini tapıb, geniş oxucu kütləsinə təqdim olunub…

1967-ci ildə Yardımlı rayonunun Dağüzü kəndində anadan olan bu çılğın, necə deyərlər, dəli-dolu, comərd qəhrəmanım orta məktəbi başa vurduqdan sonra Bakıya üz tutub, Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsini bitirib. Sabiq sovet ordusu sıralarında xidməti Daxili Qoşunların Uzaq Şərq və Şərqi Sibir dairəsinin "Dalnevostoçnıy çasovoy" qəzeti redaksiyasında keçib. Jurnalist fəaliyyətinə isə Yardımlı rayonunun "Zirvə" qəzetində başlayıb. Elə o vaxtdan da mətbuat sahəsində çalışır. Bir müddət Azərbaycan Dövlət Televiziyasında “Səhər proqramı”nın aparıcısı, redaktoru olub. 1993-cü ildən 2010-cu ilə qədər Müdafiə Nazirliyinin sənədli filmlər kino-telestudiyasının baş redaktoru vəzifəsində xidmət keçərək ardıcıl cəbhə bölgələrindən hazırlanan, AzTV-də efirə verilən “And” hərbi proqramının müəllifi və aparıcısı işləyib. 

Birinci Qarabağ savaşından, əsgərlərimizin döyüş yolundan, ordu quruculuğundan bəhs edən onlarla sənədli filmin müəllifidir. Müharibə veteranı, tanınmış müharibə reportyorudur. Ölkədə hərbi jurnalistlərdən biri kimi tanınır. 2010-cu ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri sıralarından ehtiyata buraxıldıqdan sonra əvvəlcə ANS-də "Marş" hərbi-vətənpərvərlik proqramının layihə rəhbəri, müəllifi və aparıcısı olub, daha sonra isə “Real” televiziyasında çalışıb...

“Elə günlər görmüşəm ki, göydən od-alov yağarkən güllə yanağımı yalayıb keçib. Gəncliyimin ən parlaq çağında sönən bir ulduz kimi axıb boşluğa, həyatın dibinə enmişəm. Xəyalımdan ancaq qələbə istəyi keçib. Atılan güllələrin viyiltisından, partlayan mərmilərin hənirtisindən qorxmamışam, əksinə qəlbim isinib.”- söyləyir.

Deyir ki,- “Universitet müəllimim Nəsir Əhmədli hərdən məni bəzi toplantılara dəvət edirdi ki, gənc jurnalistlərə məsləhət verim. Onlara demək istəyirəm ki, bilib-bilmədiyinizi, ağzınıza gələni yazmayın. Jurnalist adıyla ortalığa atılıb, camaatın beynini boş-boş  şeylərlə doldurmayın. Dünən şoudan yazan, bu gün hərbidən yaza bilməz. Təəssüf edirəm ki, 1-2 saytı çıxmaq şərtiylə, kim nə istəyir, onu yazır. Məncə hərə öz bildiyi işin qulpundan yapışsa daha yaxşı olar. İndi işini bilən təcrübəli jurnalistlərimizi barmaqla saymaq olar. Ağlı başında olan, millətini, xalqını düşünən adam heç bir zaman yalan məlumat yaymamalıdır...”

Qırx ilə yaxın jurnalist işləyib. İndiyədək müxtəlif yerlərdə çalışsa da, hazırda müstəqil jurnalist kimi fəaliyyətini davam etdirir...

Rahib Qəribin növbəti ad gününü qeyd etdi. Bu münasibətlə onu təbrik edir, möhkəm can sağlığı, firəvan həyat arzulayırıq.

Çox yaşasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı şair, siyasi icmalçı Əkbər Qoşalının son siyasi proseslərə münasibətini bildirən yazısını təqdim edir. 

Deyirəm, vaxt gəlir-vədə yetişir Ukrayna Krıma, Moldova Dnestryanına, Gürcüstan Abxaziyaya nəzarəti bərpa edir (inşallah) və… ABŞ-ın həmin ölkələrdəki səfirləri azad olunan ərazilərə getmək təklifini geri çevirir - nəymiş, əfəndim, məgər “MƏN HARASA KİMİNSƏ ŞOUSUNUN İŞTİRAKÇISI OLMAQ ÜÇÜN GETMƏK İSTƏMİRƏM”miş… - Bir ritorik sual verək: təsəvvür edirsizmi, belə olsun? - Əlbəttə, yox! - ABŞ səfirləri ən öndə gedəcək o yerlərə, ən öndə. 

Hələ-hələ Ermənistan Azərbaycanın ərazisini deyil, Azərbaycan Ermənistanın (şərti) ərazisini illər boyu işğalda saxlamış olsaydı və sonra o işğal bir şəkildə başa çatmış olsaydı, ABŞ necə davranardı?.. - Öncəsi, işğala görə bizə sanksiya sanksiya üstünə gələrdi və işğalsonrası Ermənistana “ll Marşall planı” tətbiq edib, onu bu coğrafiyanın “bir numarası” yapardılar…

Bax, ABŞ belənçik ABŞ-dır. İndi neynək, durub dinimizimi dəyişək?.. 

Bəli, okeanın o tayında ikilistandartlar bitmək bilmir ki, bilmir… 32 il öncə işğalçı Ermənistan dura-dura, işğala məruz qalmış Azərbaycana sanksiya tətbiq edən (yenə də sanksiyalardan dəm vuran) ABŞ-ın Azərbaycandakı səfiri Mark Libbi Şuşaya getməkdən imtinasını şou-mou “əsas”nda “izah edib”… - “…Mən harasa kiminsə şousunun iştirakçısı olmaq üçün getmək istəmirəm... Odur ki, bunu etməyin vaxtı gələndə, mən bunu edəcəyəm”... 

Səfirə deyən lazım: “Vaxtı” çoxdan gəlib keçib, özü də laaap çoxdan…

Və ABŞ səfirinin Şuşaya getməsi bizimçün nəinki şou üçün, ümumiyyətlə, vacib deyil. Gedir-getsin, getmir-getməsin… Amma yadında saxlasın. - Həyatdır, örkən gəlib doğanaqdan keçər bir gün. 

Bir gün o, özü “haqq incələr, üzülməz”miş deyər… 

ƏvəlAllah!

Ermənistanda qeyri-adi dərəcədə böyük səfirlik qurmuş ABŞ-ın ordakı səfiri o “kadstrsız dövlət”in hər yerinə gedə, burdakı səfiri Şuşaya getməyə bilər; lakin hamı ABŞ kimi düşünmür; həmin o Ermənistanın KTMT ortağı olan ölkələrin - Qazaxıstanın, Qırğızıstanın, habelə Özbəkistanın, NATO-nun qüdrətli üzvü Türkiyənin nəinki səfirləri, Prezidentləri (çox sağ olsunlar!) Şuşaya gedib. Azərbaycan və Türkiyə Prezidentləri hələ 2021-ci ildə unikal “Şuşa Bəyannaməsi”ni imzalayıb!

Şuşaya gedən səfirlərin, digər xarici rəsmi şəxslərin, ictimai-siyasi, dövlət xadimlərinin, mədəniyyət, sənət, elm xadimlərinin sayı-hesabı yoxdur… Bir səfir, lap Fransa da böyründə - olsun iki səfir - bundan sonra heç Bakıdan və iqamətgahlarından qırağa çıxmasın - dünyamı dağılacaq?.. O ikisi (Rusiya ilə birgə) illər uzunu ATƏT-in keçmiş Minsk qrupunun həmsədri olaraq, erməniləri işğalı davam etdirməyə (möhkəmləndirməyə), bizi isə tormozlamağa çalışdı da, biz bununla barışdıqmı? Əlbəttə, barışmadıq. “Qarabağ - Ermənistandır və nöqtə” deyən, Şuşada şərab içib, “Yallı” “gedən” Paşinyan artıq etiraf edib: “Qarabağ - Azərbaycandır”. Böyük bacısından (böyük bacı-qardaş olmaq istəyən və ya “böyüklüy”ü inersiya ilə davam etdirənlərdən) fərqli olaraq, o, Barış Anlaşmasına indi daha yaxındır - uzaqların bədniyyətli etkisini dəf edə bilsə, yaxınların qədrini, dəyərini tam idrak edər, bəlkə… Qazax səmtdəki 35 sərhəd dirəyi, uzaqdakı 3-5 arapozandan daha çox lazımdır Paşinyana… Özü bilər… 

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.05.2024)

5 may Xalçaçı Günü kimi qeyd edilir. Bu münasibətlə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Mədəniyyət Komitəsi paylaşım edib. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, paylaşlmda deyilir:

“Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 25 noyabr 2016-cı il tarixli Sərəncamı əsasında hər il may ayının 5-i respublikamızda Xalçaçı Günü - xalçaçıların peşə bayramı günü olaraq keçirilir.

Ulusumuzun fitrətdən gələn istedadını, dünyagörüşünü, estetikasını, xeyirxahlığını, yaratmaq-yaşatmaq eşqini, gözəllik duyumunu, bir sözlə, iç dünyasını rəmzlərdə, naxışlarda, rənglərdə yaşadan Azərbaycan xalça sənətinin yaşı çox qədimlərə dayanır. Bu tarix, ən azı, Pazırık xalçasından başlayır (b.e.ö. IV-V- yüzilliklər, Bərdə). Nəzərə alsaq ki, Pazırık xalçası kimi bir kamil əsərin meydana çıxması birdən-birə, təsadüfən olmur, o zaman, Pazırıköncəsi zəngin sənət dünyamız olduğunu tərəddüdsüz deyə bilərik. 

Prezident İlham Əliyevin müvafiq sərəncamları ilə “Azərxalça” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin yaradılması, “Xalçaçı Günü” peşə bayramının təsisi, ayrı-ayrı şəhər və rayonlarımızda çağdaş tələblərə cavab verən xalça istehsalı emalatxanalarının tikilib istifadəyə verilməsi xalçaçılığa, bu sənəti yaşadanlara göstərilən yüksək dövlət qayğısının, parlaq diqqətin təcallasıdır. 

Azərbaycan Milli Xalça Muzeyinin binası nadir memarlıq abidələrindən biridir, bununla yanaşı, onun çoxfunksiyalı çağdaş fəaliyyəti də yerli və xarici sənətşünaslar, mədəniyyət bilicələri, sənətsevərlər tərəfindən yüksək təqdirlə qarşılanır.

Bəlli olduğu kimi, Keniyanın Nayrobi şəhərində keçirilən UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin V sessiyasında Azərbaycan xalçaçılıq sənəti UNESCO-nun Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi İrs örnəkləri siyahısına daxil edilib. - Bu önəmli hadisənin təşəbbüskarı Birinci vitse-prezident, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın xalçaçılığın yaşadılmasına, inkişafına dəyərli töhfələrini minnətdarlıqla vurğulayırıq. Xalçaçıların fəaliyyət imkanlarının genişləndirilməsində, onların uğurlarının beynəlxalq miqyasda təbliğində,

ümumiyyətlə, milli mədəniyyətimizin inkişafında

Heydər Əliyev Fondunun, şəxsən Mehriban xanım Əliyevanın misilsiz xidmətləri vardır. 

Beləliklə, artıq 6 ildir mayın 5-i - “Azərxalça” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin yaradıldığı gün Azərbaycanda “Xalçaçı Günü” kimi bayram edilir.

Biz də, bu anlamlı gündə bütün xalçaçılarımızı təbrik edir, onlara əl əməyi, göz nuru və ruh gücü ilə yaratdıqları gözəl əsərlərə görə təşəkkür edir, haqq dünyasında olan xalçaçılarımıza rəhmət diləyirik”!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.05.2024)

Xəbər verdiyimiz kimi, VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu çərçivəsində mayın 3-də Ağdam Konfrans Mərkəzində “Minaların və partlamamış hərbi sursatların mədəni mülkiyyətə təsiri” mövzusunda xüsusi sessiya keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən sessiyanın təfərrüatımı təqdim edir:

Əvvəlcə qonaqlar 30 illik işğal zamanı Ermənistan ordusunun rayon ərazisində basdırdığı minaların, kustar üsulla hazırlanmış partlayıcı qurğuların və partlamamış hərbi sursatların sərgisi ilə tanış olublar.

Minatəmizləmə əməliyyatı haqqında qısa film nümayiş etdirilib.

Azərbaycan Respublikasının UNESCO yanında daimi nümayəndəsi, səfir Elman Abdullayevin moderatorluğu ilə keçən sessiyada Ağdam, Füzuli və Xocavənd rayonlarında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xüsusi nümayəndəsinin müavini Bəşir Hacıyev açılış nitqi ilə çıxış edib. Bildirib ki, Azərbaycan xalqı 30 il öncə öz doğma yurdundan didərgin düşüb: “İşğaldan azad edilmiş ərazilərimizə daxil olanda bunu hər kəs görür. Bu gün işğaldan azad olunmuş ərazilərimizin hər yerində olduğu kimi, Ağdam, Füzuli və Xocavənd rayonlarında da bərpa-quruculuq işləri yüksək səviyyədə davam etməkdədir. Bu ilin sonuna qədər Ağdamın Sarıcalı, Kəngərli və Xıdırlı kəndlərinə sakinlərin köçü başlayacaq. “Böyük Qayıdış” Dövlət Proqramının birinci mərhələsi üzrə, yəni 2026-cı ilin sonunadək Ağdamda 12 kənd və Ağdam şəhərində 5 yaşayış kompleksi inşa olunacaq".

Azərbaycan Respublikası mədəniyyət nazirinin müavini Fərid Cəfərov qeyd edib ki, Ağdam Azərbaycanın ən çox əhalisi olan şəhərlərindən biri olub: "Ağdam yüzlərlə mədəni abidəyə ev sahiblik edib. Təəssüflər olsun ki, hazırda həmin abidələri görə bilmirik. Otuzillik işğal ərzində Ağdamın zəngin mədəni-tarixi irsi dağıdılıb, məhv edilib, eləcə də Ermənistanın müxtəlif yerlərinə daşınıb. Əminəm ki, yaxın gələcəkdə Ağdam çiçəklənəcək, öz əzəmətini yenidən bərpa edəcək".

İşğal müddətində düşmən tərəfindən torpaqlarımıza yerləşdirilən minalardan danışan nazir müavini bildirib ki, Ağdam dünyanın ən çox minalanmış ərazilərindən biridir: "2020-ci ilin Vətən müharibəsindən sonra 60-dan çox insan mina partlayışı nəticəsində həlak olub, 300-dən çox şəxs yaralanıb. Hazırda minaların təmizlənməsi ilə bağlı işlər davam edir. Bu prosesdə ANAMA təşkilatının gördüyü işlər təqdirəlayiqdir".

ICESCO-nun İslam Dünyası İrs Mərkəzinin direktoru Vebber Ndoro ölkəsi Zimbabvenin minaların təmizlənməsi sahəsində təcrübələrini bölüşüb.

UNESCO üzrə Malta Milli Komissiyasının sədri, mədəni irs üzrə ekspert Raymond Bondin minaların qeyri-maddi mədəni irs nümunələrinə vurduğu ziyandan danışıb.

BMT-nin İnkişaf Proqramının (BMTİP) mütəxəssisi Qadeem Tariq sessiyanın əhəmiyyətini qeyd edib. Söyləyib ki, bu günə qədər Azərbaycan mina təhlükəsi, onun təsirləri ilə bağlı bir çox konfrans keçirib: “Biz ümid edirik ki, bu gün təşkil edilən sessiya beynəlxalq ictimaiyyətin maariflənməsinə müsbət təsir göstərəcək”.

Azərbaycan Respublikası Minatəmizləmə Agentliyi (ANAMA) Beynəlxalq əlaqələr, maarifləndirmə və mətbuatla iş idarəsinin rəisi Ramil Əzizov düşmənin Qarabağa yerləşdirdiyi minalar haqqında məlumat verib: “Biz mədəni irsin dağıdılması zaman vandalizm terminindən istifadə edirik. Sizin Ağdama gələrək bu olanları öz gözlərinizlə görməniz çox vacibdir. Araşdırmalara görə, təkcə Ağdamda 1,5 milyondan çox minanın quraşdırıldığı təxmin edilir. Onlarla tarixi irs nümunəmiz minalanıb. Düşmən hətta qəbiristanlıqlara belə minalar yerləşdirib. Öz yaxınlarının məzarlarını ziyarət edən insanlar həmin minalara düşüblər".

Sessiyadan sonra qonaqlar üçün Ağdam şəhərinə ekskursiya təşkil edilib. Onlar şəhərdə otuz ilə yaxın davam etmiş işğal dövrünün dağıdıcı nəticələrini öz gözləri ilə görüb, Ağdamda aparılan bərpa-quruculuq işləri barədə məlumat alıblar.

Ekskursiya zamanı qonaqlar Ağdam Dövlət Dram Teatrının qalıqlarına baxıblar. Daha sonra İmarət kompleksində görülən işlərlə tanışlıq olub, Ağdam Cümə məscidi ziyarət edilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.05.2024)