Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk tarixinin ən qədim və ən güclü hökmdarlarından biri Mete Xan (e.ə. 209–174) Böyük Hun İmperiyasının qurucusu və türk hərb sənətinin banilərindən biri olmuşdur. O, türklərin ilk böyük dövlətlərindən biri olan Hun İmperiyasını möhkəmləndirmiş və türkləri vahid bayraq altında birləşdirmişdir.

Dahi sərkərdə və güclü dövlət başçısı
Mete Xan güclü hərbi strategiyası və döyüş bacarığı ilə tanınmışdır. O, atası Teoman Şanyunu məğlub edərək Hun taxtına sahib olmuş və qısa müddətdə dövləti qüdrətli bir imperiyaya çevirmişdir. Onun hakimiyyəti dövründə Hun dövləti Çin, Monqol, Sibir və Orta Asiya torpaqlarını əhatə edən böyük bir imperatorluğa çevrildi.

Onluq ordu sistemi və hərbi dəyişikliklər
O, türklərin döyüş taktikalarında inqilabi dəyişikliklər etmiş, onluq ordusistemini yaratmışdır. Bu sistem sayəsində Hun ordusu mükəmməl təşkilatlanmış və sürətli hücum taktikaları ilə düşmənlərinə qalib gəlmişdir. Bu sistem sonradan Göytürk, Səlcuq və Osmanlı dövlətlərində də tətbiq olunmuşdur.

Çin imperiyasına qarşı qələbələr
Mete Xan Çin imperiyasına qarşı çoxsaylı uğurlu yürüşlər təşkil etmiş və Çini Hunlara tabe olmağa məcbur etmişdir. O, Çin səddini aşaraq Çin torpaqlarına böyük hücumlar etmiş və nəticədə Çin imperiyası Hunlara illik vergi ödəməyə məcbur olmuşdur.

Türk birliyinin əsasını qoyan hökmdar
O, sadəcə bir döyüşçü deyil, eyni zamanda birləşdirici və ağıllı dövlət rəhbəri olmuşdur. O, türkləri vahid dövlət halına gətirmiş və onların müstəqil bir xalq kimi tarix səhnəsində qalmasını təmin etmişdir.
 

 Mete Xan türk dövlətçilik ənənələrinin əsasını qoymuş və türk hərb sənətinin banilərindən biri olmuşdur. Onun yaratdığı güclü ordu və idarəçilik sistemi sonrakı türk dövlətlərinə miras qalmışdır. Mete Xanın adı bu gün də türk tarixində qəhrəmanlıq və cəsarətin simvolu kimi xatırlanır.

                          "Dəmir iradə – Mete Xanın sınağı"

 I Hissə: Xəyanət və Sınaq

Böyük Hun hökmdarı Teoman Şanyu taxtını daha çox sevdiyi oğlu üçün qorumaq istəyirdi. Lakin onun varisi olan Mete Xanın gücü və ağıllılığı artıq hamının dilində idi. Teoman Mete Xanı siyasi bir oyunla aradan götürmək üçün onu Dunhu tayfasına girov kimi göndərdi.

Dunhu başçısı: (gülərək) – Teoman oğlunu bizə göndərib. Düşünürsünüz ki, biz onu sağ buraxacağıq?

Mete Xan: (sakit, lakin qətiyyətli) – Mən buradan sağ çıxacağam. Çünki mən Hun xaqanının qanını daşıyıram!

Mete Xan gecə vaxtı fürsət tapıb Dunhuların düşərgəsindən qaçdı və vətəninə qayıtdı.

II Hissə: Sadiqlik Sınağı

Vətənə qayıtdıqdan sonra Mete Xan tez bir zamanda ətrafına güclü döyüşçülər topladı və ordu yaratdı. Lakin ordunun ona tam sadiq olduğunu görmək üçün böyük bir sınaq hazırladı.

Mete Xan: – Əsgərlərim, mənim əmrim müzakirə edilməz! Kimə tərəf ox atsam, hamınız oxlarınızı eyni yerə yönəldəcəksiniz!

Əsgərlər başlarını tərpətmədən razılıq etdilər.

Mete Xan əvvəlcə öz sevimli atına ox atdı. Əsgərləri tərəddüd etmədən onun arxasınca oxlarını atdılar.

Daha sonra öz ən yaxın dostlarından birini nişan aldı. Əsgərləri yenə tərəddüd etmədən oxlarını hədəfə yönəltdilər.

Nəhayət, Mete Xan atası Teoman Şanyunu hədəf aldı…

Teoman: (qorxaraq) – Mete! Bu, nə deməkdir? Mən sənin atanam!

Mete Xan: (soyuqqanlı) – Qanımda xəyanətə yer yoxdur, ata!

Əsgərlər tərəddüd etmədən oxlarını atdılar və Teoman öldürüldü. Bu hadisədən sonra Mete Xan Hun taxtına sahib oldu.

III Hissə: Böyük Xaqan

Mete Xanın dəmir iradəsi və sarsılmaz əzmi onu türklərin ilk böyük imperatoru etdi. Onun qurduğu nizamlı ordu ilə Böyük Hun İmperiyası sürətlə böyüdü və türklər tarix səhnəsində yenilməz bir güc kimi tanındılar.

Mete Xan: – Türk milləti güclü və bir olmalıdır! Bizim yolumuz cəsarət, nizam və sədaqətdir!

 Onun adı yüz illər boyunca qəhrəmanlıq və qətiyyətin simvolu olaraq yaddaşlarda qaldı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025)

Tamaşaçılara ümumilikdə 19 film təqdim olundu

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

2023-cü ilin bu günkü gününə təsadüf edən mədəniyyət xəbərləri arasında diqqətimi bu xəbər çəkdi.

Azərbaycan kinematoqrafiyasının müxtəlif dövrlərin və janrların 19 filmindən ibarət miqyaslı retrospektivi fevralın 10-da Moskvada rejissor Fariz Əhmədovun "Sonuncu" (2021) sənədli filminin nümayişi ilə "İllüzion” kinoteatrında açıldı.

Azərbaycan kinosunun petrospektivi barədə bazar ertəsi kinoteatrın mətbuat xidməti məlumat yaydı. "Azərbaycan və Rusiyanın tarixi əlaqələri yüz ildən çoxdur və ölkələrimiz mədəniyyət, o cümlədən kinematoqrafiya sahəsində səmərəli əməkdaşlıq edirlər. Ötən ilin sonunda Azərbaycan paytaxtında Rusiya Film Festivalı keçirilib, bu günlərdə isə "İllüzion" kinoteatrında Azərbaycan kinosunun irimiqyaslı retrospektivi olacaq - əminik ki, çoxsaylı kino həvəskarlarının böyük marağına səbəb olacaq hadisə başlayıb", - deyə proqramın kuratoru, rejissor və Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin kinematoqrafiya departamentinin rəhbəri Rüfət Həsənovdan mətbuat xidməti sitat gətirib.

Təqdimat proqramına ilk azərbaycanlı qadın rejissor Həmər Salamzadənin və Aleksandr Popovun "Coşqun Vətən" (1937) məktəb komediyası, Boris Barnetin "Mavi dənizin sahilində" lirik kinopoeması (1936), Tofiq Tağızadənin "Uzaq sahillərdə" (1958) casus trilleri, İsmayıl Səfərəlinin "Balıqçı qızı" (2019) pritçası və başqaları daxildir. Tamaşaçılara ümumilikdə 19 film təqdim olunub.

"Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi ilə əməkdaşlıq sayəsində biz nəinki Dövlət Film Fondunda saxlanılan sovet dövrünün filmlərini, həm də yenidənqurma dövrünün kinosunu və müasir Azərbaycan "yeni dalğa kinosu"nun ən yaxşı nümunələrini göstərəcəyik. Filmlərin yarıdan çoxu Rusiya Dövlət Film Fondunun arxivindən 35 mm-lik plyonka ilə nümayiş olunacaq, rəqəmsal surətləri isə bizə lütfkarlıqla Azərbaycan Dövlət Film Fondu təqdim edib. Bu filmləri böyük ekranda görmək praktiki olaraq mümkün deyil",- deyə proqramın həmkuratoru və "İllüzion"un art-direktoru Aleksandra Lavrova qeyd edib.

Açılışda Xəzər dənizində Kür adasının sonuncu sakini Vitali Pronindən bəhs edən "Sonuncu" sənədli filmi nümayiş etdirilib. Bu filmin premyerası 2021-ci ildə Rotterdam kinofestivalında baş tutub.

Nümayişlər Kinoşünaslar və kinotənqidçilərin mühazirələri və rejissorlarla görüşlərlə müşayiət olunub. Proqram fevralın 15-dək davam edib.

Moskvalıların, eləcə də Rusiya paytaxtında yaşayan həmyerlilərimizin retrospektivə böyük maraq göstəriblər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Mehdi Səhəndidir.

Mehdi Sırdaş

Təbriz

 SƏNƏ UDUZMAQ

Məni səndən doymaq daha da gözəl,

Daha da gözəldir əlinlə yazmaq.

Ağzınla danışıb, gözünlə görmək,

O qədər gözəl ki, sənə uduzmaq!..

Yenə də gözəldir bitib qoynuna,

Sabahdan-sabaha dizində qalmaq.

Əlində yetişib əfsanələşmək,

Ayağından düşüb izində qalmaq.

Bilmirsən nə qədər təmiz duyğudur,

Səndən qurtarmamaq, şəfa bulmamaq.

Dərdinə bulaşmaq, döşəyə düşmək,

Sağlığa dolmamaq, doldurulmamaq.

Gözəllik bitərmi yazmaqla səni?

Saymaqlar nəhayət yarıya varar!

O qədər gözəldir məndəki huş-baş,

Yarıdan geriyə saymağım da var.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025)

İlkin Vəliyev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəzən çox-çox böyük mövzuları bir şeirə sığışdırıb şeir dilində deməyə çalışırıq. Əlbəttə, bunun mənfi və müsbət tərəfləri var. Mənfi tərəfi çətinliyidir, müsbət tərəfi isə daha təsirli olması.

Yuxuya gedib ki, onu oyadam?

Məndən ayrılsa da, bir qan, bir canıq.

-Mən uşaq deyiləm gedəm, qayıdam

Yeni dostlarım var, çox mehribanıq.

-Polad qarşıladı ilk öncə məni

Sonra Mübariz də gəldi yanıma.

Xudayar sevindi görüncə məni,

Hətta əkiz bildi məni canına.

Şəhid odda yanmaz, suda boğulmaz!

Bu ali zirvəyə şübhə olmasın.

-Mən subay qalsam da dünya dağılmaz

Təki vətənimiz yarsız qalmasın.

-Gör nə qədər ana saçların yolur...

Hər dəfə bu ayı düşmənmi bilək?

Hər il görürəm ki, belə iş olur

Gəlin Sentyabrı təqvimdən silək!

Mərdin güllələri namərdi yıxıb,

Öldükcə yarpaqtək burda boy atdıq.

-Ey xalq, sizə orda vətən buraxıb,

Özümüz cənnətdə vətən yaratdıq.

Hər evdə yas olur ilin hər ayı,

Cavanlar tələsir hərdən o yana.

-Hər gün cənnətdəki qonağın sayı,

Heç ara vermədən artır, ay ana.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər bir insanın uşaqlığından qalma xatirələri vardır. Kiminin o dönəmə aid hər hansı əşyası, kiminin də xatirində o zamanların musiqiləri, filmləri, oxuduğu kitablar qalır.

Hər bir uşaq kimi bizlər də hər yeni il yaxınlaşanda televizorun qarşısına toplaşar, ya konsertə, ya da filmə baxardıq. Bu gün haqqında danışacağım film də bizi  uşaqlığımıza aparacaq. Rejissorluğunu Kris Kolumbusun etdiyi bu filmin adı  “Evdə Tək”dir.

Hadisələr valideynləri tərəfindən evdə unudulan 8 yaşlı Kevin Makkalisterin yaşadığı İllinoys ştatında baş verir. Film 1990-cı ildə çəkilmişdir. Qeyd edim ki, film komediya və macəra janrının miksidir.

İllinoys ştatının evlərinə qənim kəsilən ev oğruları Harri və Marv ənənələrinə sadiq qalıb yenə yollarını burdan salırlar, seçim Kevingilin evi olur. Lakin bu səfər, loru dildə desək, daş qayaya rast gəlir. İlk başlarda Kevin oğrulardan çəkinsə də sonradan onlarla mübarizə aparmağın yolunu tapır. Qurduğu tələ ilə Harrinin əlini yandıran bu dəcəl yolüstü Marvında alnının ortasına isti ütünü yapışdırır. Öz evini və mülkünü qorumaq üçün kənardan qəddar görünən Kevinin əslində necə səmimi və xoşxasiyyət olduğu filmin sonlarına doğru görünür.

Sonda oğrular tərəfindən tutulsa belə polislərin sayəsində xilas olan Kevin ailəsi ilə də aradakı soyuqluğu aradan qaldıraraq xoşbəxt yaşam tərzini davam elətdirir.

Nə qədər varlı olursansa ol, ailən yanında deyilsə dünyanın ən kasıb insanısan. İnsan övladının ən dəyərli sərvəti onun ailəsidir. Unutmayın, ailə hər şeydir. 

“Ədəbiyyat və İncəsənət”

(10.02.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.                    

Uorren Baffetdən «Uğur qazanmaq qaydaları». Hər gün cəmi bir qayda. Çünki bu qaydalar sadəcə oxuyub üstündən keçmək üçün deyil, yaddaşa yazıb əməl etmək üçündür.

6-cı qayda

Hər şey barədə əvvəlcədən razılaşın

«İstənilən işi başlayanda dərhal  maliyyə məsələsində razılaşın. Bunu etməsəniz, böyük ehtimalla siz aldadılacaqsınız. Bu dərsi mən yeniyetməlik vaxtımda əxz eləmişəm. Necəsə, mənim babam məndən və dostumdan mağazasını təmizləməyi xahiş etmişdi. Biz 5 saat ərzində süpürgələrlə işlədik, yeşikləri daşıdıq. İş qurtaranda babam bizim ikimizə cəmi 90 sent ödədi. Həmin anda şəraitin ədalətsizliyindən mən çox sarsılmışdım».

***

Daha əvvəl təqdim edilən qaydalar:

1-ci qayda:

Unutmayın – həmişə özünə investisiya qoymaq lazımdır!

«Hər gün öz xarakterinzin zəif cəhətləri üzərində çalışın, onları daha yaxşı edin, öz qabiliyyət və bacarıqlarınızı inkişaf etdirin. Özünə investisiya qoymaq həmişə universitetlərə təhsil haqqı ödəmək anlamında deyil. Mənim iki diplomum var, amma mən onları çərçivəyə salıb divardan asmıram. Mən hətta bilmirəm ki, onları hara qoymuşam».

2-ci qayda

«Yox!» deməyi öyrənin

«Siz «yox» deməyi öyrənməsəniz, heç vaxt öz zamanınızı tam olaraq idarə edə, ona nəzarət edə bilməyəcəksiniz».

3-cü qayda:

Heç vaxt başqalarına qulaq asmayın

«Çalışın, başqalarının düşüncəsinə əsaslanan qərar qəbul etməyəsiniz. Karyeramın əvvəlində mənə yalnız uğursuzluq vəd edirdilər. Hətta mən investorlardan 100 min dollar toplamağı bacaranda da həmin şəxslərin  fikirləri dəyişməmişdi. Təsəvvür edin, 10 ildən sonra bu pullar mənə 100 milyon dollar gətirəndə onların sifətlərinin ifadələri nə cür oldu.

Özünüzə yalnız öz daxili şkalanız ilə qiymət verin!»

4-cü qayda

Cəld və məhsuldar hərəkət edin

«Qərarı çox uzadıb çox düşünməyin. Həmişə çalışın, hər şeyin məğzini cəld, zamanında anlayasınız. Sonradan başa düşəcəksiniz ki, bu, pul qazanmağın yeganə vasitəsidir».

5-ci qayda:

Çalışın, öz gəlirlərinizi təkrar investisiyaya qoyasınız

«Öz ilk biznesinizlə qazandığınız pulu çalışın xərcləməyəsiniz, işin inkişafına qoyasınız. Haçansa mən dostumla bərbərxanada oyun avtomatı quraşdırıb bir qədər pul qazanmışdım. Amma bu pulu digər yeniyetmələr kimi xərcləmədik, dövriyyəyə buraxdıq. Nəticədə, 26 yaşda artıq mənim 1,4 milyon dollarım var idi».

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“İnsan acılarında yalnızdır..."

Frida Kahlo 

Yalnızlıq nədir?

Müddətlik deyil, özünə daimi yer etmiş yalnızlıqları nəzərdə tuturam.

Daha böyük və daha dərin yalnızlıqları. 

Məsələn, uşaq evlərində böyüyən və hər dəfə valideynləri ilə əl-ələ tutub gəzən, valideyn qayğısı, sığalı görən analı-atalı uşaqları görəndə onları həsrətlə izləyən kimsəsiz uşaqların yalnızlığı. 

Övlad sahibi olduğu halda qocalar evində yaşlanan, bütün günü gözünü pəncərədən yola dikən yaşlı nənə-babaların yalnızlığı.

Ailəsi tərəfindən və yaxud da kimsəsi olmadığı üçün kimlərsə tərəfindən istismar edilən, diləndirilən balaca günahsız uşaqların yalnızlığı.

Gecələri isti, doğma evlərində ailəsi ilə birgə deyil də, soyuq xəstəxana palatalarında təkbaşına gecələməli olan ağır xəstəliklərlə, ağrılarla  mübarizə aparan, şəfa diləyi ilə dua edərəkən Allaha açılmış ovuclarının içindəki ümid toxumlarını isti göz yaşları ilə sulayan insanların yalnızlığı.

İçkili həyat yoldaşı tərəfindən hər gün xəyanətə, şiddətə, hörmətsizliyə məruz qalan, yaxınları tərəfindən sahib çıxılmadığı, təkbaşına özünə gün ağlamağa gücü olmadığı üçün bütün  bu əziyyətlərə tab gətirmək məcburiyyətində qalaraq dörd bir qoldan övladlarına sarılan, mətbəxdə səssizcə axan göz yaşlarının səbəbi hər zaman soğanın boynuna qalan qadınların yalnızlığı.

Anasının atası tərəfindən şiddətə məruz qaldığına öz gözləri ilə şahid olmuş, kiçik qəlbi yaralı quş kimi çırpınan, hıçqırıqları boğazında düyünlənən, axan göz yaşlarında min nifrət, qorxu, ümidsizlik, özgüvənsizlik, bəlkə də, daha pis duyğu, psixoloji problemlər cücərən kiçik körpə qəlblərin yalnızlığı.

Mənəviyyatsız insanlar tərəfindən təcavüzə uğramış gənc qızların  yalnızlığı.

İnsan alverinin qurbanı olan istər uşaq, istər böyük insanların yalnızlığı.

Valideynləri olduğu halda valideyn sevgisi və qayğısı duymayan insanların yalnızlığı. Uşaqların demədim, çünki sevgi və qayğıya ehtiyacı olan təkcə uşaqlar olmur. İnsan hər yaşda sevgi və qayğıya ehtiyac duyur.

Ömür-gün yoldaşını itirdiyi gündən eynək taxmaqdan imtina etmiş, kitabları, pişiyi, köhnə televizoru, öz oturduğu kreslonun yanında bir vaxt dolu, amma artıq boş olan kreslosu, bir az gəzib hava almağa çıxdığı parkı və orda  yalnız oturduğu skamyası ilə ömrünün sonlarına doğru  addımlayan, özü yaşlanıb beli bükülmüş, qəlbi gözəl insanların yalnızlığı.

Yarısını itirən insanların yalnızlığı. Yarısını yazdım, çünki sevdiyi insan gedincə və ya dünyasını dəyişincə yarım qalırsa, insan demək ki, o tərk edib gedən və ya dünyadan köçən yarısı imiş o insanın.

Evsiz-eşiksiz küçələrdə yaşayan, yayda parklardakı skamyalarda, qışda başında dam olan haranı tapdısa orada yatan kimsəsiz səfil, sərgərdan insanların yalnızlığı, 

Fiziki imkanları məhdud olan insanların yalnızlığı.

Qışda qar yağıb dağlara çən çökəndə gözlərinə qayğılı düşüncələr çökən insanların yalnızlığı.

Hər gün ölkəsində müharibə, ölüm təhlükəsi olan, yaşadığı şəhər və ya kəndlərdə, evlərinin bir addımlığında bombalar partlayan, hər anını  silah səsləri və  silah səsinə qarışan  ürək döyüntüləri və qorxu ilə keçirən insanların yalnızlığı.

Afrikada ac-susuz yaşayan,  təmiz və ya çirkli fərq etməz, tapdıqları bir qab suya, bir parça quru çörəyə şükür edənlərin yalnızlığı.

Yalnızlıq nədir, bilirsinizmi?

Bir insanın bir evdə tək başına yaşaması da yalnızlıqdır, ruhundan anlamayan, onu başa düşməyən  insanlarla bir evdə, bir cəmiyyətdə  yaşaması da yalnızlıqdır.

Yalnızlıq harada olur, bilirsinizmi?

Yalnızlıq yaxınları tərəfindən çətinliklər qarşısında tək buraxılmış bir insanın küskünlüyündədir.

Yalnızlıq onu anlamayan insanların əhatəsində yaşayan bir insanın ruhundadır, düşüncələrindədir, eşidilməyən hayqırışlarındadır.

Yalnızlıq bir evdə tək yaşayan bir insanın, saçlarında, paltarında, qab-qaşığında, süfrəsində, pilləkənlərində, qapısındadır.

Yalnızlıq aclıq və susuzluqdan əziyyət çəkən bir uşağın mədəsində, ovuc içlərindədir.

Yalnızlıq istismar edilən bir uşağın sökük, çirkli paltarlarında, daranmamış saçlarında, yuyulmamış üzündədir.

Yalnızlıq fiziki məhdudiyyəti olan insanların baxışlarındadır.

Yalnızlıq təcavüzə uğramış bir qızın çarəsizliyindədir.

Yalnızlıq xəstəlik səbəbi ilə saçları tökülən bir qadının əlini saçlarında gəzdirərkən əlində qalmış saçlarını ovcuna sıxıb ağlamasındadır, bəlkə də, o qadının canını xəstəliyin ağrısından daha çox saçlarını itirməsi ağrıdar və yalnız bir qadın anlaya bilər bu ağrının nə demək olduğunu.

Yalnızlıq – o, bəzən bir evdə, bəzən bir qəlbdə, bəzən bir baxışdadır. 

Yalnızlıq – o, bəzən bir çiyində, bir kürəkdə, bir ovucdadır. 

Yalnızlıq – o, bəzən geridə bəzən solunda, kim bilir, bəlkə, hələ qabaqdadır.

Bəzən çıraqsız bir evdir yalnızlıq. 

Bəzən görməyən bir göz, tutmayan bir ayaq, bir əl.

Bəzən də kənardan gözəl bir mənzərəni izləyərək o mənzərənin içində yer almaq istəyidir yalnızlıq!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yağış, elə bil, pərdə arxasında gizlənmiş bir aktrisa kimidir - səhnəyə tam çıxmır, amma varlığı duyulur. Küçələr hələ də quru qalıb, pəncərələrə düşən damlalar iz buraxmadan yox olur. Külək isə şəhəri əlində saxlayan görünməz bir qüvvə kimi dar küçələrdən süzülür, maşınların yanından ötüb keçir, insanların ipdəki paltarını tərpədir, sobaları dağıdır.

Bakının küləyi hər zaman var, amma bu gecə onun səsində bir qəribəlik var-sanki danışmaq istəyir, amma söz tapa bilmir.

Bəlkə də Kafka haqlı idi: “Bir az daha yatsam və bütün bu cəfəngiyyatları unutsam necə olar?” Həqiqətən, insan bəzən yatmaq istəyir. Oyaq qalmaq, bütün düşüncələri içində gəzdirmək, hər xatirəni təkrar-təkrar yaşamaq yorucudur. Gecənin sakitliyində insan öz içində daha çox boğulur, hər şeyi daha aydın görür. Bəzən yatmaq, hər şeyi unutmaq daha asandır. Amma Bukovski deyirdi ki, “Çox vaxt yeganə çıxış yolu yuxudur.” Çıxış yolu... Bəlkə də doğrudur. İnsan bəzən həyatdan, sevgidən, xatirələrdən, hətta özündən belə qaçmaq istəyir. Yatmaq isə bu qaçışın ən zərif üsuludur..

  Amma Pavese xəbərdarlıq edirdi: “Neçə yaşınız olursa olsun, yatdığınız zaman keçib gedəcəyini zənn edəcəksiniz. Neçə yaşınız olursa olsun, yatanda getməyəcək.” Bu, soyuq bir həqiqətdir. İnsan yatanda zaman dayanırmış kimi hiss edir, amma əslində heç nə dəyişmir. Sabah açıldıqda, eyni duyğular, eyni fikirlər yenidən qarşısında dayanır. Elə bil, hər şey gecədən sabaha ötürülən bir yükdür-sən onu bir kənara qoysan da, səhər açıldığında yenidən çiyinlərinə yüklənir.

  Bakı küləklidir, amma içim daha çox çalxalanır. Bu gecə o qədər sakitdir ki, elə bil bütün şəhər yuxuya getmiş, təkcə mən oyaq qalmışam. Bəlkə də bu sükutun içində öz-özümlə danışmalıyam. Bəlkə də bu külək mənə nəsə demək istəyir, amma sözlərə çevrilə bilmir. Gecənin içində bir sevgi xatirəsi var-o qədər uzaq, o qədər bulanıq, amma hələ də buradadır. Sanki yağışın içində gizlənmiş bir nəfəs kimidir, küləyin gətirdiyi bir toxunuş, göz qapaqlarımın arasına dolan bir xatirə.

  Hemingvey deyirdi ki, “Həyatım oyaq olanda dağılmağa meyllidir.” Bəlkə elə sevgi də belədir? İnsan birisini sevdikdə, həyat daha çox hiss olunmağa başlayır. Hər şey daha real, daha kəskin olur. Sevgi səni içindən oyadır, amma eyni zamanda parçalayıb məhv edə bilər. Ona görə də bəziləri sevgidən qaçır, ona görə də bəziləri yatmağa üstünlük verir. Çünki sevgi səni ya tamamlayır, ya da dağıdır. Neytral bir şey yoxdur.

  Amma sevgi həmişə tufan kimi gəlmir. Bəzən elə bu gecə kimi olur-az yağan bir yağış, bir neçə damla, amma bədənini islatmağa yetəcək qədər. İnsan bəzən gözləyir ki, hər şey dəyişsin, hər şey daha güclü, daha ehtiraslı, daha möhtəşəm olsun. Amma bəzən sevgi gözlədiyin tufan deyil, sadəcə, sakit bir yağışdır. Sən bunu hiss edərsən, amma ətrafda iz buraxmaz. Gecənin içində bir pıçıltı kimi qalar, bir kölgə kimi ötüb keçər.

  Bəlkə də elə buna görə insanlar yuxuya sığınırlar. Sevgidən qorxduqları üçün, ya da sevginin izlərini daşımaqdan yorulduqları üçün. Amma Pavese deyirdi ki, yatmaq heç nəyi dəyişdirmir. Yağış az da olsa, yağır. Sevgi az da olsa, qalır. O, içində bir iz buraxır, bəzən ağrılı, bəzən şirin, amma heç vaxt tamamilə yox olmur. İnsan bu şəhərdə gəzərkən, küləyin gətirdiyi o pıçıltını hiss edərkən, bir vaxtlar eşitdiyi səsləri, duyduğu toxunuşları xatırlayır. Bakı susur, amma xatirələr danışır.

  Həyatın içində bir seçim var-ya yatıb unutmağa çalışmaq, ya da ayıq qalaraq hər şeyi hiss etmək. Kafka yatmaq istəyirdi, Hemingvey oyaq qalanda dağılırdı, Bukovski yuxunu çıxış yolu kimi görürdü, Pavese isə heç nəyin keçmədiyini deyirdi. Mən isə bu gecənin içində dayanıb düşünürəm: həqiqətənmi yatmaq bir çıxışdır? Yoxsa sevginin az yağan yağış kimi var olduğunu qəbul etmək lazımdır?

  Bakı yenə də külək və yağışını bizdən əsirgəmir. Amma ən qəribəsi odur ki, nə qədər az yağsa da, nə qədər sakit olsa da, onu hiss edirik. Elə sevgi kimi-bəzən səssiz, bəzən görünməz, amma hər zaman var. Bu gecə mən yatmayacağam. Yağışın azlığını, küləyin pıçıltısını, gecənin içində qalan sevgini hiss etmək üçün. Çünki bilirəm, səhər açıldığında, hər şey yenə burada olacaq.

Neçə yaşın olursa olsun, yatanda keçməyəcək, Əzizim...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün şeir vaxtıdır, sizlərə Günel Ağazadənin şeirləri təqdim ediləcək.

YUXULU GERÇƏKLƏR

Mənim gerçəklərim yuxu kimidi,

Yalan səhərləri açmaz gözlərim.

Nə qaranlıq bitər, nə gecə, yarım...

Mənim işıqlarım yox yollarımda,

Bir ovuc ulduzu tutub ovcumda

Səmaya səpirəm günəş batanda,

Yumuq gözlərimdə kədər yox, qəm yox...

Biri gözlərimi açmaq istəsə,

Gözümə baxmağa cəsarəti yox.
Mənim səssizliyim səslə doludu,

Dinləmək istəsən, topla özünü.

Acı çəkdiyini görməyim deyə,

Məndən uzaqlara çevir üzünü...

MƏNƏVİ ÖLÜM

Məntiq adlı yola çıxdım,

Qısa zaman, qısa yolum.

Yorulduqca addım atdım

Və zamansız mən yoruldum...

Saatlarda qaldı gözüm,

Saat diliminə döndüm:

Parçalandım, bölündüm

Və mən öldüm...

Gözlərimi açıb gördüm:

Zaman, məkan boşluğunda

Yaşayıram...

Geriyə yolum yox,

Görünmür önüm.

Bu mənəm və yaşadığım

Mənəvi ölüm...

QATLANDIM

Bu dünyanın işi çətin:

Eniş-yoxuş, dərə-təpə...

Harda ki bitdi taqətim,

Bu dünyanı hamarladım.

Dörd qatladım, tumarladım,

Döş cibimdə saxladım...

Bu dünyanın işi çətin:

Harda ki bitdi taqətim,

Hamar yolda, düzdə qaldım...

Ətrafıma bənd bağladım,

Sərhəd qoydum, tikan əkdim.

Gül bitirdim,

Əllərimə zəncir vurdum,

Güllərə ümid yetirdim...

Bu dünyanın işi çətin:

Harda ki bitdi ümidim,

Çox yoruldum...

Mən bu dünya işlərinə

Elə də çox qatlanmadım,

Öncə Allaha bağlandım.

Sonra da bir övlad kimi

Bir az övlad payım üçün,

Bir azca da özüm üçün

Dörd qatlandım.

Sol döşdəki cibdə qaldım...

BİLSƏN...
Sən bir bilsən...

Ən ümidsiz zamanımın,

Ən qaranlıq yollarımın

Aydınlıq əllərisən –

Gözübağlı tutunduğum,

Xəyalıyla rəqs etdiyim,

Tənhalığımı sevdiyim...

Sən uzaqsan, sən yaxınsan -

Addım-addım yeridiyim,

Həsrətində böyüdüyüm.

Gözlərimi yumub-yumub

Səbəbsizcə sevindiyim...

Uzun-uzun gecələrdə

Pıçıltımı bölüşdüyüm.

Yuxudaykən sayıqlayıb,

Sevdiyimi söylədiyim;

Oyanıb sevgimi dandığım,

Sən atəşində yandığım;

Səssizliyinə dözməyib

Gizli-gizli ağladığım...

Sən yoxluğum, sən varlığım,

İllər öncəm cavanlığım.

İllər sonra... İllər sonra

Xatirəsində qaldığım.

Uzaqlara dalıb-dalıb

Saçlarının ağ telində

Həzin-həzin qocaldığım.

Sən bir bilsən...

Ən ümidsiz zamanımın,

Ən qaranlıq yollarımın

Aydınlıq əllərisən,

Gözübağlı tutunduğum...

İKİÜZLÜ SABAHLARIM

Yenə səssiz bir gecənin

Çiyninə yaslanıb qaldım.

Əlləri yox ki gecənin,

Pərişan qaldı saçlarım.

Həqiqətlər bir-bir gəlir,

Yuxu olur...

Yuxu tutmur gözlərimi,

Ruhum yanır, cismim donur.

Kim bilir, daha nə qədər

Yalan-yanlış sabahları

Gözüaçıq qarşıladım...

Səmalara aşiq olsam,

Günəş də, ulduz da, ay da

Elə mənim özümdədi...

Aşiq olduğum səmanın

Zülmətində aydınlandım.

Gündüzün zülmət üzündən

Qaranlıqlara qapandım.

Mənə bir gün vermədilər

İkiüzlü sabahlarım...

BİZDƏN BİRİ

Getməlidi bizdən biri –

Dayan bir az,

Dayansın bizdən birisi.

Havamda yağmur qoxusu,

Gözümdə kədər yuxusu,

Saçlarımda külək səsi...

Qoy getsin bizdən birisi,

O, mən olum.

Sevmək üçün qalmaq nə ki?

Qırmaq lazım

Sevgi adlı bu qəfəsi...

Bəlkə, elə mən gedərkən

Bu küçədən, bu şəhərdən,

İtirərkən izimizi

Sevəcək bizdən birisi...

”Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.02.2024)