UITAU VİLAYƏTİNDƏ “CUCİ XAN VƏ QIZIL ORDA: BÖYÜK ÇÖLÜN TARİXİ, İRSİ VƏ SİVİLİZASİYASI” MÖVZUSUNDA BEYNƏLXALQ ELMİ-PRAKTİK KONFRANS KEÇİRİLİB

27–28 sentyabr 2025-ci il tarixlərində Qazaxıstan Respublikasının Ulıtau vilayətində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu və Ulıtau vilayəti Akiminin birgə təşkilatçılığı ilə “Cuçi Xan və Qızıl Orda: Böyük Çölün tarixi, irsi və sivilizasiyası” mövzusunda Beynəlxalq Elmi-Praktik Konfrans keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Fonddan verilən məlumata görə, tədbirin əsas məqsədi Cuçi Xanın irsinin və Qızıl Ordanın tarixinin elmi əsaslarla araşdırılması, tarix, bərpa, folklor, musiqişünaslıq və sənətşünaslıq sahələrində hərtərəfli tədqiqatların aparılması, eyni zamanda Ulıtau bölgəsinin mədəniyyətində ortaq türk dəyərlərinin öyrənilərək bütövlükdə türk sivilizasiyasının mənəvi irsi kimi qiymətləndirilməsi olub.

Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə, Özbəkistan və Tatarıstandan tanınmış alim və mütəxəssislərin iştirak etdiyi konfransda “Cuçi Ulusu və Qızıl Orda dövründə dövlətçilik və tarixi-mədəni proseslər”, eləcə də “Türk dünyasının XII-XIV əsrlər musiqi-folklor irsi və mənəvi dəyərləri. Küyçü-bəstəkar Ketbuka xanın tarixi-mədəni irsi” mövzuları üzrə müzakirələr aparılıb.

Plenar iclasda Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun Prezidenti Aktotı Raimkulova, Ulıtau vilayətinin Akimi Dastan Rıspəkov və Qazaxıstan Respublikasının Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyinin Mədəniyyət Komitəsi sədrinin müavini Maksat Arğınbekov çıxış ediblər.

Xanım Aktotı Raimkulova nitqində Cuçi Xanın irsinin və Qızıl Orda tarixinin dərin elmi araşdırılmasının, habelə Ulıtau torpaqlarında formalaşmış ortaq türkdilli dəyərlərin müəyyənləşdirilməsinin müasir dövr üçün böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini vurğulayıb.

Konfrans çərçivəsində zəngin mədəni proqram da təqdim olunub. Türk Dünyası mədəniyyətinin tanınmış səfiri olan “TURAN” ansamblı “TAMYR” adlı konsert proqramı ilə çıxış edərək tamaşaçılara türkdilli xalqlara məxsus 40-dan çox milli musiqi alətini və onların musiqi irsini təqdim edib. Bundan əlavə, iştirakçılar üçün Ulıtau bölgəsinin tarixi-mədəni abidələrinə ekskursiya təşkil olunub. Nümayəndə heyətləri Cuçi Xan, Alaş Xan və Dombaul məqbərələrini ziyarət edərək bölgənin zəngin tarixi və mədəni irsi ilə yaxından tanış olublar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2025)

Əməkdar artist, “Planet Parni iz Baku KVN Tetarı”nın aparıcı siması Cabir İmanov vəfat edib. “Ədəbiyyat və incəsənət” portal xəbər verir ki, bu barədə “Qafqazinfo” məlumat yayıb. Məlumata görə, o bu gün paytaxtın Səbail rayonu Üzeyir Hacıbəyli küçəsində yerləşən idman zalında infarkt keçirib.

Hadisə yerinə təcili tibbi yardım briqadası çağırılsa da, 49 yaşlı aktyor vəfat edib.

Qeyd edək ki, C.İmanov 1992–2001-ci illərdə əsrin çempionu olmuş “Parni iz Baku” KVN komandasının üzvü olub. Xatırladaq ki, həmin komandanın kapitanı Anar Məmmədxanov da gözlənilmədən vaxtsız vəfat etmişdi…

Cabir İmanov 2015-ci ildə Azərbaycanın Əməkdar artisti fəxri adına layiq görülmüşdü. 2021-ci ildə “Tərəqqi” medalı ilə təltif olunmuşdu.

Ailəli idi, 4 övladı var.

Allah rəhmət eləsin.

"Ədəbiyyat və incəsənət"

(29.09.2025)

Rəqsanə Babayeva

Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, “Gənclik” xalq teatrının rəhbəri, yazıçı. “Ədəbiyyat və İncəsənət” üçün

Sənətin ən böyük gücü onun sərhəd tanımamasıdır. Siyasətin, iqtisadiyyatın, hətta coğrafi məkanların belə ayırdığı xalqları bəzən bir musiqi sədası, bir rəsm əsəri, bir teatr tamaşası birləşdirə bilir. Qarabağ motivləri isə bu sərhədsiz sənətin ən parlaq nümunəsinə çevrilməkdədir. Çünki Qarabağ təkcə bir bölgə deyil – mədəniyyətin, yaradıcılığın, xalqın ruhunun simvoludur.

İşğaldan azad edilən Qarabağ torpaqları bu gün yenidən sənətin doğulduğu, köhnə yaraların mədəniyyətlə sağaldıldığı bir məkan kimi dünyaya təqdim olunur. Bu motivlərin dünya səhnəsinə çıxışı isə Azərbaycanın ən mühüm mədəni diplomatiya qələbələrindən biridir.

Qarabağ – yaradıcılığın beşiyi

Şuşa, Ağdam, Füzuli, Zəngilan… Bu adlar təkcə coğrafi məkanları deyil, həm də mədəniyyət ocaqlarını xatırladır. Qarabağ əsrlər boyu aşıqların, xanəndələrin, şairlərin ilham mənbəyi olub. Xurşidbanu Natəvanın şeirləri, Bülbülün səsi, Üzeyir Hacıbəylinin musiqisi Qarabağın sənət ocağı olduğunu sübut edib.

Bu gün həmin torpaqlarda bərpa olunan mədəniyyət məkanları – konsert zalları, muzeylər, teatrlar – yalnız Azərbaycanın deyil, bütün dünyanın diqqətini çəkir. Çünki Qarabağda doğulan motivlər hər kəs üçün universal duyğulara çevrilir: həsrət, azadlıq, qələbə, yenidənqurma…

Musiqidə Qarabağ izləri

Qarabağ motivləri musiqidə xüsusi yer tutur. Muğam məktəbinin ən böyük ustaları Qarabağ torpağından çıxıb. “Segah”, “Şur”, “Bayatı-Şiraz” kimi muğamlar Qarabağın təbiəti və insanların hissləri ilə yoğrulub.

Azadlıqdan sonra keçirilən “Xarıbülbül” musiqi festivalı artıq təkcə Azərbaycanın deyil, dünyanın musiqi gündəminə çıxıb. Burada səslənən muğam və xalq musiqisi müxtəlif ölkələrin sənətkarlarının iştirakı ilə yeni çalar qazanır. Bu, Qarabağ musiqisinin sərhədsiz gücünü təsdiqləyir.

Rəssamlıqda Qarabağ mövzusu

Azərbaycan rəssamlarının əsərlərində Qarabağ motivləri hər zaman ön planda olub. Cıdır düzünün mənzərələri, Şuşanın küçələri, dağıdılmış abidələrin təsviri sənətdə həm faciəni, həm də ümidin işığını əks etdirib.

Son illərdə beynəlxalq sərgilərdə Qarabağ mövzulu əsərlərin təqdim olunması dünya ictimaiyyətinə unikal bir mədəni mesaj verir: sənət vasitəsilə Qarabağın dirçəlişi, sülh və yaradıcılıq hekayəsi dünyaya çatdırılır.

Teatr və kino – Qarabağın səhnə təcəssümü

Teatr tamaşaları və filmlərdə Qarabağ mövzusu xüsusi bir yerdə dayanır. Müharibə illərində yazılmış pyeslər faciəni göstərirdisə, bu günki tamaşalar və ekran əsərləri daha çox qələbəni, quruculuğu və insan iradəsini əks etdirir.

Beynəlxalq festivallarda nümayiş olunan Azərbaycan filmləri – Qarabağın tarixi, mədəniyyəti və azadlıq uğrunda mübarizəsini təsvir edən əsərlər – tamaşaçılarda dərin təəssürat yaradır. Çünki sənət dili universal dildir; bir kadr, bir səhnə sərhədsiz təsir gücünə malikdir.

Dünya səhnəsində Qarabağ motivləri

Qarabağ motivlərinin Parisdə bir sərgidə, Nyu-Yorkda bir konsertdə, İstanbuldakı teatr festivalında təqdim olunması artıq adi hadisə deyil. Bu, Azərbaycanın milli irsini dünya miqyasında təbliğ etməsi deməkdir.

Mədəniyyət vasitəsilə Qarabağın səsi dünyaya çatdırıldıqca, həm həqiqətlər tanınır, həm də Azərbaycan incəsənəti yeni auditoriyalar qazanır. Xarici tamaşaçılar Qarabağı təkcə siyasi münaqişə məkanı kimi deyil, zəngin mədəniyyətin beşiyi kimi tanıyır.

Gənclərin yeni baxışı

Qarabağ motivlərinin gələcəyini gənc sənətkarlar formalaşdıracaq. Rəqəmsal texnologiyalardan istifadə edən rəssamların Qarabağı virtual incəsənətdə təqdim etməsi, gənc musiqiçilərin muğamı dünya janrları ilə sintez etməsi, yeni nəsil yazıçıların Qarabağ hekayələrini qlobal ədəbiyyat dili ilə ifadə etməsi – bunlar Qarabağın motivlərini sərhədsizləşdirir.

Dünya auditoriyası artıq Qarabağı yalnız tarixi abidələr və ya ənənəvi motivlərlə deyil, həm də müasir incəsənətin parçası kimi görür.

Sənət sərhəd tanımır. Qarabağ motivləri isə bu sərhədsiz sənətin ən güclü ifadəsinə çevrilib. Musiqidə muğam, rəssamlıqda naxış, teatrda tamaşa, kinoda kadr – hər biri Qarabağı dünyaya tanıdır.

Bu motivlərin dünya səhnəsinə çıxması Azərbaycanın yalnız mədəni uğuru deyil, həm də diplomatik qələbəsidir. Çünki sənət hər zaman siyasətdən daha çox inandırıcı, daha çox təsirli olub.

Qarabağ mədəniyyəti bu gün sərhədləri aşaraq dünyaya bir mesaj verir: biz dağıntıdan sonra qururuq, düşmənçilikdən sonra sənət yaradırıq, qaranlıqdan sonra işıq saçırıq.

Və bu işıq – sərhədsiz sənətin, Qarabağ motivlərinin dünyaya açılan işığıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Cəlilabadda yaşayıb-yaradan ustad yazar Meyxoş Abdullahın “Tarix müəlliminin etirafı”adlı yeni hekayəsini təqdim edir.

Arıq, taqəti kəsilmiş ağsaçlı müəllimə ağır addımlarla kəndin kənarındakı qəbristanlığa doğru irəliləyirdi. Bir-iki gün olardı ki, canındakı o müdhiş ağrılar birazca azlamışdı. Başqa vaxt olsaydı, bu uzun yolu xəstə canıyla piyada getmək ona ağır gələrdi. Amma bu gün, o, qəti qərara gəlmişdi ki, kənd qəbristanlığına gedib, vaxtilə dərs dediyi, indi isə el-obanın sevimlisi olan şəhid əsgər, İbrahim Lələyevin məzarını ziyarət etsin.

Müəlliminin şagirdinə deyiləsi ürək sözləri vardı. Neçə gün idi ki, o, bu barədə fikirləşirdi. Ürəyində yığılıb qalmış sözləri ona elə əzab verirdi ki…

Qəbristanlığın qapısına çatanda, bir azca dayanıb nəfəsini dərdi. Ayaqlarındakı ağrılar ona şiddətli əzab verdiyindən, canını dişinə tutub birtəhər dözürdü. Əlindəki əsa, elə bil, onun son ümid yeri idi. Bütün vücudunu əsaya etibar edirmiş kimi bərk-bərk ona söykənmişdi.

Müəllimə qəbristanlığın qapısından içəri girib, sol tərəfdə, qara mərmərlərlə əhatə olunmuş məzara sarı irəlilədi. Həyəcanlandığından, soyuq dəymiş adamlar kimi tir-tir titrəyirdi.

O, qəbrin önünə çatanda dayandı. Başını astaca qaldırıb, qocalıqdan heydən düşməkdə olan bulanıq gözlərini, mərmər daşına həkk olunmuş şəkilə dikdi. Şəkildəki hərbi geyimdə olan cavan oğlanın gülümsər gözləri o dəqiqə müəlliminin gözləriylə toqquşdu.

– Hə… Sənsən, İbrahim, oğlum? – deyə müəllimə, uzun illərdən bəri görmədiyi şagirdini şəklindən tanıdığına görə sevindi.

İbrahim onun neçə illər bundan qabaq tarix fənnindən dərs keçdiyi şagirdi idi. İllər, onun boy-buxununun, sir-sifətinin cizgilərini dəyişsə də, gözləri həmin gözlər idi, lap uşaqlıqda olduğu kimi, saf, məsum.

Mərmər daşın parıltısı igid əsgərin çöhvrəsini bir az da işıqlandırdığı üçün, oradan gözlərinə düşən nur atəşinə bənzər şüalar müəllimənin gözlərini qamaşdırdı.

Müəllimə dərindən nəfəs aldı və güclə eşidiləcək səslə pıçıldadı:

– Xoş gördük səni, oğlum… Şəhid adın mübarək!..

Sonra o, titrək əlləriylə qara mərmərin üzərində həkk olunmuş şəkili sığalladı. Daşın soyuqluğu, elə bil, onun xəstə canına işlədi, bədənindən soyuq bir gizilti keçdi.

Müəllimə başını qaldlrıb şəkilə baxanda, yenə onun gözləri, qara mərmər daşın üzərinə həkk olunmuş şagirdinin gülümsər gözləriylə toqquşdu. Gözlər bir anlıq da olsun nəzərlərini müəllimindən çəkmək istəmirdi. Müəllimə hansı səmtə dönürdüsə, o gözlər yenə də onu axtarırdı.

– Oğul, bilirsən niyə gəlmişəm?! – deyə, müəllimə titrək səslə dilləndi. – Şəhadətə qovuşduğunu bir müddət bundan qabaq eşitdim. Onda bərk xəstələnmişdim, yataqdan qalxmağa hərəkətim yox idi. Bir azca özümə gələndən sonra, evinizə gəlib, ata-anana başsağlığı vermək istədim. Amma nədənsə, fikrimdən daşındım. Qərara gəldim ki, əvvəlcə gəlim sənin özünü ziyarət edim, sonra onları. Axı, ürəyimdə sənə deyiləsi çox sözlərim var. Xəstələnəndə Allahıma yalvarırdım ki, tanrı mənə bir az da möhlət versin, ürəyimdəki sözlərimi sənə çatdıra bilim. – Əziz oğlum, xatırlayıram ki, o vaxtlar mən sizə tarix fənnindən dərs keçəndə sən mənim dərslərimi o qədər də yaxşı oxumurdun. Hətta, bir az da nadinclik edərdin, elə deyilmi?! – deyə müəllimə, nəmli gözlərini qara mərmərdəki şəklin gözlərinin içinə dikdi.

Qara mərmərdəki şəkil yenə də gülümsəyirdi. Sanki ağsaçlı müəlliməsinin fikrini təsdiq edirmiş kimi; – hə, elədir müəllimə!– demək istəyirdi.

– Mən onda əsəbləşirdim. Səni və sinifdə zəif oxuyan uşaqları danlardım, – deyə, müəllimə astaca sözlərinə davam etdi. Əlaçı şagirdləri isə sizə nümüunə göstərib: – Bunlara baxın və onlardan ibrət götürün! – söyləyərdim. Deyərdim ki, bu yaxşı oxuyan şagirdlər ağıllı uşaqlardırlar. Gələcəkdə vətənə namusla xidmət edəcəklər. Vətən üçün insanlarçün xeyirli işlər görəcəklər. Onların ad-sanları dünyanın hər yerindən eşidiləcəkdir. Biz onlarla fəxr edəcəyik! – deyə, yaxşı oxuyan uşaqları tərifləyərdim. – Amma siz tənbəllər, bəs sizdən nə olacaq?! – deyərək, sizi bərk qınayırdım. – Yadındadırmı, oğlum? – deyə müəllim dərindən ah çəkdi. Məni başa düş, oğlum, bir müəllim kimi, bir ana kimi sizin gələcəyinizdən çox narahat idim, ona görə belə edirdim. Sizləri düşünürdüm. Düşünürdüm ki, bu uşaqlar həyatda nə edəcəklər, necə yaşayacaqlar, görəsən?! Geyim-keciminizə, pırtlaşıq saçlarınıza, dəli-dolu hərəkətlərinizə baxıb yaman fikir edirdim. Fikirləşərdim ki, bizim gələcəyimiz olan siz gənclər, axı, vətən üçün, bizlər üçün nə gün ağlayacaqsınız?!

Bu fikirlər məni yaman narahat edirdi. Bir müəllim kimi, bir ziyalı kimi gecə-gündüz bu barədə fikirləşib, bərk narahat olurdum. Amma gör, nə qədər yanılmışam, oğul. Sən demə, yaxşı oxumaq, ziyalı olmaq, hələ vətən təəssübü, vətən qeyrəti çəkmək deyilmiş… Doğrudur, həmin öyünə-öyünə təriflədiyim əlaçı şagirdlərim ali məktəblərə qəbul olub tələbə adı qazandılar. Oxuyub böyük vəzifə sahibi də oldular. Onların arasında mənim davamçılarım da vardır. Amma fikirləşirəm, həyatda nələr dəyişdi, onlar bu dünyanın hansı axarını dəyişə bildilər? Onların heç biri sənin kimi ad-san, şan-şöhrət qazanıb ucalmadılar. Onları olsa-olsa bu kənd, el-oba tanıdı. Sən isə öz igidliyinlə, vətənsevərliyinlə onların hamısından üstün oldun. Sən şəhid olmağınla vətəni sevməyi, torpağına bağlılığı, nəinki, dostlarına, hətta, mən ağsaçlı müəlliminə də öyrətdin.

Mən orta məktəbi qızıl medalla, universiteti isə qırmızı diplomla bitirib, 40 il tarix müəllimi işləmişəm. Sən demə, həyatda savadlı olmaq, dünyanın bütün tarixini əzbərləmək, ölkələrin tarixi keçmişini bir-bir sadalamaq, eraları; – buz dövrünü, daş dövrünü, dəmir dövrünü, nə bilim daha nə dövrünü şagirdlərin yaddaşına yeritmək tarixi anlatmaq deyilmiş. Bunlar yalnız kitabda yazılanları şagirdlərin beyninə zorla yeritməkdən başqa bir işə yaramırmış. Tarixi əzbərləmək yox, tarix yazmaq lazımış, sənin kimi, oğul.

Bağışla məni, oğlum, bilirsən, necə peşimanam. Bu gün mən səndən çox şey öyrəndim. Sən mənə tarix dərsi keçdin, tarix dərsi öyrətdin, oğlum. Yadımdan heç vaxt çıxmayan bir tarix dərsi.

Kaş, bu həyata bir də dönə biləydik… Onda, səndən öyrəndiyim, sənin yazdığın tarix dərsini, bilirsən şagirdlərimə necə həvəslə öyrədərdim?!

… Müəllimə sözlərini bitirib bir azca rahatlaşdı. Sonra o, cib dəsmalına büküb gətirdiyi tabaşirlə şəhid şagirdinin mərmər başdaşının aşağı tərəfində, ona heç vaxt vermədiyi “5” (əla) qiymətini yazaraq, tabaşirli dəsmalla gözlərinin yaşını silə-silə asta-asta oradan uzaqlaşdı…

Soyuq mərmər daşlardan boylanan bir cüt gülümsər baxışlar ağsaçlı tarix müəllimini yola salırdı…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Aşıq deyəndə göz önünə kişi ifaçı gəlir. Amma bu stereotipi qıran bir kəs də var – Aşiq Samirə. Bu gün doğum günü olan, 44 yaşını qeyd edəcək Samirə Əliyeva.

Samirə Əliyeva 29 sentyabr 1981-ci ildə Bakıda anadan olub. Təhsilinə 1988-ci ildə Bakı şəhəri, Xətai rayonu 221 saylı orta məktəbdə başlayaraq, 1998-ci ildə 98 saylı orta məktəbi bitirib. 1998–2002-ci illərdə ADMİU-nun "Kütləvi tədbirlər rejissoru" ixtisası üzrə bakalavr, 2002–2004-cü illərdə "Mədəniyyətşünaslıq" ixtisası üzrə magistr təhsili alıb.

1991-ci ildən aşıq sənəti ilə məşğuldur.

2006-cı ildən ADMİU-nun dissertantı olan Samirə Əliyeva 2013-cü ildə tədqiqat işini müdafiə edərək sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsi alıb. 2019-cu ilin mart ayında, AAK tərəfindən dosentlik diplomu ilə təltif olunub.

2004-cü ildən ADMİU-nun "Estrada və populyar musiqi" kafedrasında elmi-pedaqoji fəaliyyətə başlayıb. 2011-ci ildən "Aşıq sənəti" kafedrasında baş müəllim, 2017-ci ildən dosent vəzifəsində çalışır. 2022-ci ildən kafedranın müdiridir.

2008-ci ildə YUNESKO-nun "Aşıq sənəti"nin təbliği naminə keçirdiyi seçimi nəticəsində qadın aşıqları arasında seçilib, bu təşəbbüslə Fransada çıxarılan "Azərbaycan Aşıq Sənəti Anatologiyası" adlı diskdə onun ifasına yer ayrılıb. 2009-cu ilin mart ayında Fransanın "Luvr" muzeyində aşıq sənəti YUNESKO-nun Qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil olması ilə bağlı keçirilən konsertdə qadın aşıqlarını təmsil edərək, uğurla çıxış edib.

2018-ci ildə Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin IV qurultayında hesabat çıxışı olub. 2019-cu ilin aprel ayında, YUNESKO-nun Özbəkistanda təşkil etdiyi Beynəlxalq "Bakshı festivalı" nda II yerə layiq görülüb. Həmin ilin iyun ayında YUNESKO-nun Bakıda keçirilən Ümumdünya İrs Komitəsinin 43-cü sessiyasının açılış mərasimində solist olaraq, yadda qalan və fəal iştirakına görə Mədəniyyət Nazirliyinin və YUNESKO rəhbərliyinin fəxri diplomuna layiq görülüb.

Həmin ilin sentyabr ayında Heydər Əliyev Mərkəzində 31 ölkənin XVIII–XX əsrlərə aid olan 200-dək musiqi aləti bir arada - "Musiqi alətləri: birlik və müxtəliflik" sərgisində "Aşıqlar" və "Saz" bölmələrində yeganə gənc aşıq olaraq, solo ifaları və yaradıcılığı ilə bağlı məlumatlar yer alıb.

Samirə Əliyeva bir sıra məqalə, konfrans materialı və proqramın, o cümlədən aşıq sənəti üzrə təhsil alan tələbələr üçün "İxtisas", "Aşıq sənətinin tarixi və nəzəriyyəsi" və magistr pilləsi üzrə "Aşıq sənətinin müasir istiqamətləri" adlı proqramın tərtibçisi, "Dastan ifaçılığı bir aktyorun teatırı kimi" adlı dərs vəsaitinin müəllifidir

Mükafatları

1. 1993-cü ildə Respublika üzrə keçirilən "Gənc istedadlar" telemüsabiqəsinin qalibi olaraq, eyni ildə Şotlandiyanın Aberdin şəhərində keçirilən "Ümumdünya gəncləri festivalı" laureatı olub.

2. 1994-cü ildə "Sübh şəfəqləri" telemüsabiqəsi, "Yanvar şəhidləri" şeir müsabiqəsi, İstedad – 95 müsabiqəsi və "Aşıq qızların I Respublika" müsabiqəsinin diplomuna layiq görülüb.

3. 1996-cı ildə "Xalq çalğı alətləri ansamblının" şəhərlərarası keçirilən müsabiqənin, "Pöhrə — 97" müsabiqəsinin ," İstedadlar axtarırıq — 97" müsabiqəsinin, "Vətənimdir – Odlar Yurdu — 98" müsabiqəsinin qalibi olub, "Gənclik — 99" gənc müğənnilərin Respublika estrada – mahnı müsabiqəsinin I dərəcəli diplomuna layiq görülüb.

4. Azərbaycan Prezidentinin Sərəncamı ilə "Əməkdar mədəniyyət işçisi" adına layiq görülüb. 30 aprel 2014-cü ildə, 6 may 2015-ci ildə, 6 may 2016-cı ildə və 1 may 2017-ci ildə Prezident Mükafatçısı olub.

5. 2021-ci ildə Nizami Gəncəvinin 880 illiyi ilə əlaqədar ilk dəfə olaraq "Leyli və Məcnun" dastan-tamaşasında Leyli obrazında uğurlu çıxışına görə Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən "Nizami Gəncəvi-880 xatirə nişanı" ilə təltif olunub.

6. 2023-cü ildə Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin təsis etdiyi "Azərbaycan Respublikasının qabaqcıl təhsil işçisi" döş nişanı ilə təltif edilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Allahverdi Bağırov beş bacıdan sonra doğulmuşdu. Lakin bacıları ondan böyük olsalar da, onun qarşısında özlərini uşaq kimi hiss edirdilər.

Bacısı Svetlana Bağırova deyir: “Son dərəcə mehriban, amma zəhmli görkəmli idi. Allahverdi əyləşən süfrədə onunla oturub yemək yeməmişik. Məndən kiçik olmasına baxmayaraq hamımız ona böyük kimi hörmət edirdik”.

Anası rəhmətə gedəndə Allahverdi Bağırov çox sarsılmışdı. Axşamlar gizlicə qəbiristanlığa gedərək anasının məzarını ziyarət edirmiş. Atası da dünyadan vaxtsız köçdüyündən Allahverdi Bağırov ailənin qayğılarını üzərinə götürüməli olur. Müharibə başlayanda onun 46 yaşı vardı. Ağdamın imkanlı, varlı adamı iş-gücünü atıb cəbhəyə yollanmışdı...

Digər bacısı Almaz Bağırova deyir: “Sevdiyi qız vardı. O qız ailənin yeganə övladı idi. Onlar uzun illər bir-birlərini sevdilər. Lakin qızın ali məktəbə daxil olması gənclər arasında problem yaratdı. Allahverdi sevgilisindən fərqli olaraq həmin il ali məktəbə daxil ola bilməmişdi”.

Gənclər ayrılırlar. İllər sonra Allahverdi Bağırov keçmiş sevgilisinin vəfat etdiyini eşidir. O, hər dəfə doğmalarının məzarını ziyarət edəndə keçmiş sevgilisinin məzarına da baş çəkirmiş.

Həmin qız Allahverdi Bağırovun şəhid olmasından az əvvəl onun yuxusuna girir. Milli Qəhrəman bu barədə bacısına danışır: “Yuxumda gördüm ki, o qız məni zorla özünə doğru çəkdi”.

Bacısı onun bu yuxusundan qorxur, kövrəlir. Bunu görən Allahverdi Bağırov tez sözlərinə düzəliş edir: “Narahat olma, qız məni buraxdı”.

Amma yuxusu çin çıxır, bir neçə həftə sonra şəhid olur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün Tərcümə saatıdıdr, sizlərə Uliyam Harvinin qısa hekayələri təqdim edilir. Onları ngiliscədən tərcümə etdən BDU-nun Filologiya (ingilis dili və ədəbiyyatı) fakültəsinin 4-cü kurs tələbəsi Alsudur.

TƏRCÜMƏ SAATI

QIZMAR AVQUST

U.F. HARVİ

Qısa hekayələr müəllifi Uilyam Frayer Harvi (1885-1937) qorxu və dedektiv janrının görkəmli nümayəndəsidir.  O, varlı kvaker ailəsindən olub, Oksfordda tibb təhsili alıb. Birinci Dünya müharibəsi illərində Təcili Yardım Bölməsində xidmət edib, sonra Kral Donanmasında cərrah-leytenant vəzifəsinədək yüksəlib. Xilasetmə əməliyyatı zamanı ağciyərində problem yaranıb, ömrünün axrına qədər səhhətində narahatlıqlardan əziyyət çəkib.  Buna baxmayaraq, Harvi yaradıcılığa davam edib,  qotik üslubda nümunələr yaradıb. İlk hekayələr kitabı “Gecəyarısı evi” (1910) olub.

“Qızmar avqust” (1910) və “Beşbarmaqlı bədheybət” (1919) hekayələri isə kiçik şedevrlər sayılır.                                       

                                      ***

Feniston-Roud, Klephem

20 avqust, 190--.

Həyatımın ən əlamətdar gününü hadisələr hələ yaddaşımda təzə ikən, mümkün qədər aydın şəkildə kağıza köçürmək istəyirəm.

Əvvəlcə onu deyim ki, adım Ceyms Klarens Vitenkroftdur.

Qırx yaşım var, tam sağlam adamam, ömrümdə bir gün də xəstəlik nədir, bilməmişəm.

Peşəm rəssamlıqdır, çox uğurlu olmasam da, ağ-qara rəsmlərimdən ehtiyaclarımı ödəyəcək qədər gəlir əldə edirəm.

Yeganə yaxın qohumum – bacım 5 il qabaq ölüb, buna görə də tam müstəqiləm. Bu gün saat 9-da səhər yeməyi yedim, qəzetə göz gəzdirdikdən sonra qəlyanımı yandırıb karandaşım üçün bir ideya tapmaq ümidiylə beynimə sərbəstlik verdim.

Qapı-pəncərə açıq olsa da, otaq boğucu dərəcədə isti idi. Elə qərara gəlmişdim ki, ətrafdakı ən sərin və rahat yer ümumi üzgüçülük hovuzunun axırıdır, ağlıma, nəhayət, ideya gəldi.

Dərhal karandaşı götürüb çəkməyə başladım. Necə aludə oldumsa, nahar yeməyinə də əl vurmadım və yalnız Müqəddəs İuda  kilsəsinin saatı dördü vuranda dayandım.

Belə tələsik çəkilmiş eskizin yekun halı, əmin idim ki, indiyə qədərki işlərimin ən yaxşısı idi. Orada hakim hökm oxuyandan  dərhal sonra məhkəmə kürsüsündəki  cinayətkar təsvir olunmuşdu. O, kök, həddindən artıq yekəpər idi. Çənəsinin  ətrafında əti qat-qat sallanır, qalın, qısa boynunu qırışdırırdı. O, təmiz təraş olunmuşdu, (bəlkə də, bir neçə gün öncə tam təmiz təraş olunmalı idi, deməliyəm) və az qala, keçəl idi. O, kürsüdə dayanmış, qısa, kobud barmaqları ilə kürsü dirəyini sıxaraq düz qabağa baxırdı. Onun üz ifadəsi qorxudan daha çox, tam qəti məğlubiyyət təəssüratı yaradırdı.

Kişi heç də o nəhəng cüssəni daşıya biləcək qədər güclü görünmürdü.

Eskizi bükdüm və səbəbini bilmədən cibimə qoydum. Sonra isə yaxşı bir işin uğurla görülməsinin verdiyi o nadir xoşbəxtlik hissi ilə evdən çıxdım.

Hesab edirəm ki, evdən Trentona getmək niyyəti ilə çıxmışdım, çünki Litton küçəsi ilə irəlilədiyim və yeni tramvay xətlərində kişilərin işlədiyi təpənin dibində Gilkrist yolu ilə sağa döndüyüm yadımdadır.

Ondan sonra hara getdiyim barədə çox solğun xatirələrim var. Tam fərqində olduğum isə tozlu asfalt səkidən qalxan və az qala toxunulası qədər hiss olunan dəhşətli istilik idi. Qürubda aşağıdan asılmış mis rəngli nəhəng bulud yığınlarının vəd etdiyi ildırımı səbirsizliklə gözləyirdim.

Təxminən beş-altı mil getmiş olardım ki, balaca bir oğlan saatı soruşaraq məni düşüncələrimdən ayırdı.

Saat yeddiyə iyirmi dəqiqə qalırdı.

O uşaq  uzaqlaşandan sonra harada olduğumu müəyyənləşdirmək qərarına gəldim. Gördüm ki, bir həyətə açılan darvazanın qarşısında dayanmışam. Həyətin kənarlarını qurumuş torpaq zolağı əhatə etmiş, burada bənövşələr və al-qırmızı ətirşahlar açmışdı. Girişin üstündə bir lövhə vardı, üzərində belə yazılmışdı:  

“CHS.ATKİNSON. QƏBİR DAŞI DÜZƏLDƏN

İNGİLİS VƏ İTALYAN MƏRMƏRİ USTASI”

Ustanın həyətindən şən bir fit səsi, çəkic zərbələri və daşa dəyən poladın sərt səsi gəlirdi.

Ani bir impulsla içəri girdim.

Arxası mənə sarı bir adam naxışlı mərmər lövhə üzərində işləyirdi. Addımlarımı eşidincə çevrildi və mən yerimdəcə donub qaldım.

Bu, bayaq rəsmini çəkdiyim, şəkli hələ də cibimdə olan adam idi.

Yekəpər, yöndəmsiz bədən quruluşu olan bu adam orada oturub başından axan tərini qırmızı ipək dəsmalla silirdi. Amma üzü eyni olsa da, ifadə tamamilə fərqliydi.

O sanki köhnə dostunu görmüş kimi gülümsədi və əlimi sıxdı.

İçəri girdiyim üçün üzr istədim.

“Çöldə hər şey həm isti, həm də hədsiz parıltılıdır”, dedim. “Bura isə səhranın ortasında vadiyə bənzəyir”.

“Vadi barədə bir şey deyə bilmərəm” – deyə cavab verdi, “amma həqiqətən, cəhənnəm istisi var. Əyləşin, cənab”.

         O, üzərində işlədiyi qəbir daşının ucunu göstərdi və mən oturdum.

“Əlinizdəki əla daş parçasıdır ha!” – dedim.

Başını yellədi. “Bir tərəfdən elədir” – cavab verdi, – “bax, bu səthi istədiyin qədər gözəldir, amma arxa tərəfində böyük bir çat var – siz isə çətin ki, fərqinə varasınız. Mən belə mərmərlə heç vaxt əsl yaxşı bir iş görə bilməzdim. Belə yay vaxtı isə heç nə olmur, bu cür istiyə dözür, amma qış gələndə bax gör nə olur. Daşın nöqsanlarını şaxta kimi üzə çıxaran ayrı heç nə yoxdur”.

“Onda bu nə üçündür?” – deyə soruşdum.

Kişi qəhqəhə çəkdi.

“Desəm, inanmazsınız – amma sərgi üçündür. Bəli, düz deyirəm. Rəssamların sərgisi olur, baqqalın da, qəssabın da; bizim də olur. Qəbir daşları ilə bağlı olan ən son xırda şeylərin hamısının, yəni”.

O, mərmərdən danışmağa davam etdi – hansının küləyə və yağışa daha yaxşı dözdüyünü, hansının üzərində işləməyin daha asan olduğunu deyirdi; sonra bağından və aldığı yeni qərənfil növündən danışdı. Hər iki dəqiqədən bir alətlərini yerə qoyur, parıldayan başını silir və istiyə söyürdü.

Mən az danışırdım, çünki narahatlıq hiss edirdim. Bu adamla rastlaşmağım mənə nəsə qeyri-təbii, qəribə gəlirdi.

Əvvəlcə özümə təlqin etməyə çalışdım ki, onu daha əvvəl görmüşəm, tanımadığım bu üz yaddaşımın hansısa uzaq künc-bucağında yer tutub. Amma anlayırdım ki, bu, sadəcə, özümü aldatmaqdan başqa bir şey deyil.

Cənab Atkinson işini bitirdi, yerə tüpürdü və rahat bir ah çəkərək ayağa qalxdı.

“Baxın! Sizcə, necə alınıb?” – deyə aşkar bir qürurla söylədi. İlk dəfə oxuyacağım yazı belə idi:

CEYMS KLARENS UİTENKROFTUN

MÜQƏDDƏS XATİRƏSİNƏ

DOĞULUB: 18 YANVAR 1860

ANİDƏN VƏFAT EDİB: 20 AVQUST  190 -

“Həyatın ortasında ölümlə üz-üzəyik”.

Bir müddət sakitcə oturdum. Sonra isə onurğamdan soyuq titrəmə keçdi. Ondan bu adı harda gördüyünü soruşdum.

“Mən bunu heç harda görməmişəm” deyə Mister Atkinson cavab verdi. “Mənə ad lazım idi, mən də ilk ağlıma gələni yazdım elə. Niyə soruşurdunuz ki?”

“Qəribə təsadüfdür, çünki bu, mənim adımdır”.

O, alçaq səslə uzun fit çaldı.

“Bəs tarixlər?”

“Ancaq birinə cavab verə bilərəm ki, o da düzdür”.

“İşə bax da!” - dedi.

Ancaq o, məndən də az bilirdi. Ona səhərki eskizim barədə danışdıqdan sonra cibimdən çıxarıb göstərdim. Baxdıqca üzünün ifadəsi dəyişərək çəkdiyim adamın üzünə get-gedə daha çox oxşayırdı.

“Elə dünən yox, srağagün” – o dedi, Mariaya deyirdim ki, ruhlar mövcud deyil”.

Heç birimiz ruh görməmişdik, amma nəyə eyham vurduğunu başa düşürdüm.

“Siz, yəqin ki, adımı eşitmişiniz” – dedim.

“Siz də, yəqin, məni hardasa görmüsünüz, yadınızdan çıxıb. Keçən iyulda dənizkənarı Klaktonda olmamısınız?”

Heç vaxt ora getməmişdim. Bir müddət sakit qaldıq. Hər ikimiz eyni şeyə – qəbir daşındakı iki tarixə baxırdıq. Onlardan biri düz gəlirdi.

“Gəlin içəri keçək, bir az şam edək” – dedi cənab Atkinson.

Onun arvadı kənddə böyüyən adamın yanaqları kimi qıpqırmızı yanaqlı, balaca, şən bir qadın idi. Əri məni rəssam dostu kimi təqdim etdi. Nəticə isə elə də xoş olmadı, çünki sardina və vəzəri süfrədən yığışdırıldıqdan sonra qadın Doré İncili çıxartdı və mən yarım saatdan çox oturub heyranlığımı ifadə etməli oldum.

Çölə çıxanda gördüm ki, Atkinson qəbir daşında oturub siqaret çəkir.

Biz qaldığımız yerdən söhbətimizə davam etdik. “Soruşduğuma görə bağışlayın”, – dedim, – “amma məhkəmədə təqsirli bilinəcəyiniz  nəsə eləmisinizmi?”

Başını yellədi. “Müflis olmamışam, işim kifayət qədər yaxşı gedir. Üç il əvvəl Milad bayramında bəzi gözətçilərə hinduşka vermişdim, amma başqa bir şey yadıma düşmür. Onlar da kiçik idi”, – deyə fikrini tamamladı.

O ayağa qalxdı, eyvandan bir su qabı gətirdi və gülləri sulamağa başladı. “İsti havalarda gündə iki dəfə mütəmadi sulayıram”,  – dedi, – “amma bəzən istilik aralarındakı həssasları məhv edir. Qıcılar... Allah bilir, onlar heç dözə bilməzlər. Harada yaşayırsınız?”

Mən ona ünvanımı dedim. Evə qayıtmaq üçün sürətli addımlarla bir saatlıq yol vardı.

“Vəziyyət belədir”, – dedi, – “gəlin açıq danışaq. Əgər bu gecə evə getsəniz, hər cür qəza ehtimalını qəbul edirsiniz. Sizi araba əzə bilər, yolda banan qabığı və portağal qabığı ola bilər, düşmüş nərdivanları da unutmayaq”.

O, qeyri-mümkün şeylərdən o qədər ciddi danışırdı ki, bu, altı saat əvvəl gülünc görünərdi. Amma mən gülmədim.

“Ən yaxşısı budur”, – deyə davam etdi, – “siz burada gecə saat on ikiyə qədər qalasınız. Yuxarı çıxarıq, siqaret çəkərik, bəlkə, içəridə bir az sərin olar”.

Təəccüblü şəkildə razılaşdım.

...Biz çardağın altındakı uzun və alçaq bir otaqda oturmuşuq. Atkinson arvadını yatmağa göndərib. Özü isə siqarımdan birini çəkə-çəkə kəsici alətlərini yağdaşın üstündə itiləməklə məşğuldur.

Hava ildırımla dolu kimidir. Mən bu qeydləri açıq pəncərənin qarşısında, sınıq-salxaq bir masanın üstündə yazıram.

Masanın ayağı qırılıb və Atkinson – alətlərlə yaxşı iş görənə oxşayır – oyma bıçağını itiləyib bitirən kimi onu təmir etməyə başlayacaq.

Artıq saat on birdən keçib. Mən bir saatdan az müddətə buradan gedəcəyəm.

Amma istilik boğucudur.

İnsanı dəli etməyə bəs edər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir. 

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

POEZİYA

SALAM SARVAN

YATAĞIMIZ ÇAY YATAĞI

Yenə sıxılır ürəyim,

səninçün darıxıram.

Gözümü dikib tavana

sənə, sənə baxıram.

Burda tənhayam, qorxuram,

bilməm sığınım kimə.

Bir kimsə yanıma gəlmir,

hamı gəlir üstümə...

Bəlkə orda həyatımdan

sən də çıxaçıxdasan.

Yaxın gəl, bir görüm məndən

nə qədər uzaqdasan.

Amma axı bir yerdəyik,

ağrı sənsən, dözən mən...

Yatağımız çay yatağı –

axan sənsən, üzən mən.

SƏNİ  VURMAĞA  DA  QALXMAZ  ƏLLƏRİM

Buludlar tozdurmu, belə qopublar

yağışın yol keçib axdığı yerdən?

İlahi, indicə bir gül çıxacaq

dağ öz ürəyini sıxdığı yerdən.

Səni vurmağa da qalxmaz əllərim 

atılsa üzünə ləçək tellərin... 

Səndən vəfalıymış sənin yolların,

hələ də keçirlər baxdığım yerdən.

Ax, birin bilirsən sən də, birin yox:

daha yıxılıram, heç xəbərin yox...

Gördüm ki  tutmağa başqa yerim yox,

tutdum yıxılmağa qorxduğum yerdən.

AMMA YAŞAYA BİLMİRƏM... 

Bir az iş-güc qatır başı,

bir az da yazı-pozu:

sənsiz yaşaya bilirəm,

narahat olma, “Qızım”.

Amma yaşaya bilmirəm, bilmirəm.

Bir az səndən zəhləm gedir, bir az da özümdən.

Narahat olma, “Qızım” –

sənsiz yaşamaq mümkünmüş deyə

yavaş-yavaş düşürsən gözümdən.

İçirəm-kövrəlirəm, kövrəlirəm-içirəm...

Narahat olma, “Qızım” –

öldürdüyün gündən bəri yavaş-yavaş dirilirəm:

o dünyadan bu dünyaya hər gün bir az köçürəm.

Amma yaşaya bilmirəm, bilmirəm...

Hərdən züm-zümə edirəm, hərdən də ulayıram...

Narahat olma, “Qızım” –

yavaş-yavaş sağalıram iflicdən,

məsələn, artıq səni xatırlayanda başımı bulayıram.

Amma yaşaya bilmirəm, bilmirəm...

Narahat olma, “Qızım” –

mən şəhərdə gəzəndə

insanlar bir adamlıq kənardan keçirlər,

sanki yanımda yeriyirsən deyə.

DƏHŞƏTLİ ŞEİR

Qırışların arasından yavaş-yavaş axır qan,

mənsə əlimlə silirəm üz-gözümün tərini.

Nəsə yazıb o dərzi qız iynəsiylə kürkümə:

oxuyuram sətir-sətir bu tikiş yerlərini.

Yavaş-yavaş axır qan,

get-gedə qızarır dan...

Adamlar göyə açıb boş ovcunu hələ də,

qopur yalvarış dolu dualar dillərindən.

Bir uşaqsa gül tutub

Tanrıya  uzatdığı balaca əllərində.

Yavaş-yavaş çıxır can...

Və heç nəyi olmayan bu yalqız oğlu yalqız

ayrılıq məqamında götürüb gedir ancaq

yarıyacan çəkdiyi siqarı külqabıdan.

Hə, bu da sonuncu an:

yarat məni, Yaradan.

HƏYAT EŞQİ 

Yavaş-yavaş ötür yaşım...

Və getdikcə durulur

avar çəkməyə açılan qolları 

qucaq sanmaq aldanışım.

Amma hələ də içimdə

dənizdə boğulmuş adamın meyitini

suyun üzərinə çıxaran həyat eşqi var.

Sənsə gözünün qırağıyla

əlindən buraxdığın adamın arxasınca baxırsan

havaya şar buraxan bir uşaq marağıyla...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2025)