Rəqsanə Babayeva
Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, “Gənclik” xalq teatrının rəhbəri, yazıçı. “Ədəbiyyat və İncəsənət” üçün
Sənətin ən böyük gücü onun sərhəd tanımamasıdır. Siyasətin, iqtisadiyyatın, hətta coğrafi məkanların belə ayırdığı xalqları bəzən bir musiqi sədası, bir rəsm əsəri, bir teatr tamaşası birləşdirə bilir. Qarabağ motivləri isə bu sərhədsiz sənətin ən parlaq nümunəsinə çevrilməkdədir. Çünki Qarabağ təkcə bir bölgə deyil – mədəniyyətin, yaradıcılığın, xalqın ruhunun simvoludur.
İşğaldan azad edilən Qarabağ torpaqları bu gün yenidən sənətin doğulduğu, köhnə yaraların mədəniyyətlə sağaldıldığı bir məkan kimi dünyaya təqdim olunur. Bu motivlərin dünya səhnəsinə çıxışı isə Azərbaycanın ən mühüm mədəni diplomatiya qələbələrindən biridir.
Qarabağ – yaradıcılığın beşiyi
Şuşa, Ağdam, Füzuli, Zəngilan… Bu adlar təkcə coğrafi məkanları deyil, həm də mədəniyyət ocaqlarını xatırladır. Qarabağ əsrlər boyu aşıqların, xanəndələrin, şairlərin ilham mənbəyi olub. Xurşidbanu Natəvanın şeirləri, Bülbülün səsi, Üzeyir Hacıbəylinin musiqisi Qarabağın sənət ocağı olduğunu sübut edib.
Bu gün həmin torpaqlarda bərpa olunan mədəniyyət məkanları – konsert zalları, muzeylər, teatrlar – yalnız Azərbaycanın deyil, bütün dünyanın diqqətini çəkir. Çünki Qarabağda doğulan motivlər hər kəs üçün universal duyğulara çevrilir: həsrət, azadlıq, qələbə, yenidənqurma…
Musiqidə Qarabağ izləri
Qarabağ motivləri musiqidə xüsusi yer tutur. Muğam məktəbinin ən böyük ustaları Qarabağ torpağından çıxıb. “Segah”, “Şur”, “Bayatı-Şiraz” kimi muğamlar Qarabağın təbiəti və insanların hissləri ilə yoğrulub.
Azadlıqdan sonra keçirilən “Xarıbülbül” musiqi festivalı artıq təkcə Azərbaycanın deyil, dünyanın musiqi gündəminə çıxıb. Burada səslənən muğam və xalq musiqisi müxtəlif ölkələrin sənətkarlarının iştirakı ilə yeni çalar qazanır. Bu, Qarabağ musiqisinin sərhədsiz gücünü təsdiqləyir.
Rəssamlıqda Qarabağ mövzusu
Azərbaycan rəssamlarının əsərlərində Qarabağ motivləri hər zaman ön planda olub. Cıdır düzünün mənzərələri, Şuşanın küçələri, dağıdılmış abidələrin təsviri sənətdə həm faciəni, həm də ümidin işığını əks etdirib.
Son illərdə beynəlxalq sərgilərdə Qarabağ mövzulu əsərlərin təqdim olunması dünya ictimaiyyətinə unikal bir mədəni mesaj verir: sənət vasitəsilə Qarabağın dirçəlişi, sülh və yaradıcılıq hekayəsi dünyaya çatdırılır.
Teatr və kino – Qarabağın səhnə təcəssümü
Teatr tamaşaları və filmlərdə Qarabağ mövzusu xüsusi bir yerdə dayanır. Müharibə illərində yazılmış pyeslər faciəni göstərirdisə, bu günki tamaşalar və ekran əsərləri daha çox qələbəni, quruculuğu və insan iradəsini əks etdirir.
Beynəlxalq festivallarda nümayiş olunan Azərbaycan filmləri – Qarabağın tarixi, mədəniyyəti və azadlıq uğrunda mübarizəsini təsvir edən əsərlər – tamaşaçılarda dərin təəssürat yaradır. Çünki sənət dili universal dildir; bir kadr, bir səhnə sərhədsiz təsir gücünə malikdir.
Dünya səhnəsində Qarabağ motivləri
Qarabağ motivlərinin Parisdə bir sərgidə, Nyu-Yorkda bir konsertdə, İstanbuldakı teatr festivalında təqdim olunması artıq adi hadisə deyil. Bu, Azərbaycanın milli irsini dünya miqyasında təbliğ etməsi deməkdir.
Mədəniyyət vasitəsilə Qarabağın səsi dünyaya çatdırıldıqca, həm həqiqətlər tanınır, həm də Azərbaycan incəsənəti yeni auditoriyalar qazanır. Xarici tamaşaçılar Qarabağı təkcə siyasi münaqişə məkanı kimi deyil, zəngin mədəniyyətin beşiyi kimi tanıyır.
Gənclərin yeni baxışı
Qarabağ motivlərinin gələcəyini gənc sənətkarlar formalaşdıracaq. Rəqəmsal texnologiyalardan istifadə edən rəssamların Qarabağı virtual incəsənətdə təqdim etməsi, gənc musiqiçilərin muğamı dünya janrları ilə sintez etməsi, yeni nəsil yazıçıların Qarabağ hekayələrini qlobal ədəbiyyat dili ilə ifadə etməsi – bunlar Qarabağın motivlərini sərhədsizləşdirir.
Dünya auditoriyası artıq Qarabağı yalnız tarixi abidələr və ya ənənəvi motivlərlə deyil, həm də müasir incəsənətin parçası kimi görür.
Sənət sərhəd tanımır. Qarabağ motivləri isə bu sərhədsiz sənətin ən güclü ifadəsinə çevrilib. Musiqidə muğam, rəssamlıqda naxış, teatrda tamaşa, kinoda kadr – hər biri Qarabağı dünyaya tanıdır.
Bu motivlərin dünya səhnəsinə çıxması Azərbaycanın yalnız mədəni uğuru deyil, həm də diplomatik qələbəsidir. Çünki sənət hər zaman siyasətdən daha çox inandırıcı, daha çox təsirli olub.
Qarabağ mədəniyyəti bu gün sərhədləri aşaraq dünyaya bir mesaj verir: biz dağıntıdan sonra qururuq, düşmənçilikdən sonra sənət yaradırıq, qaranlıqdan sonra işıq saçırıq.
Və bu işıq – sərhədsiz sənətin, Qarabağ motivlərinin dünyaya açılan işığıdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.09.2025)
