ƏVVƏLKİ İLLƏRDƏ BU BARƏDƏ YAZMIŞDIQ – “Ədəbiyyat və incəsənət” portal 2022-ci ildə qaldırdığı və get-gedə daha da aktuallaşan bir problem təkrar xatırladır: ERKƏN NİKAHLAR BƏLASI!

Azərbaycan Respublikasında nikah yaşı 18 yaş müəyyən olunur. Üzrlü səbəblər olduqda, nikah yaşının 1 ildən çox olmayaraq azaldılmasına icazə verilir. Niyə?

Zülfiyyə Quluyeva yazır

Azərbaycanda nikah yaşına dəyişiklik edilməsi gözlənilir. Bunu Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Bahar Muradova Milli Məclisin son iclasında gender bərabərliyinin təmin edilməsinə nəzarəti həyata keçirən icra hakimiyyəti orqanının illik məlumatını təqdim edərkən deyib. B. Muradova bildirib ki, qanunvericilikdə nikah yaşı 18 qəbul edilməlidir: “Bəzən 17 yaşında olanlara ailə qurmağa icazə verilir, amma biz 18 yaşdan aşağı olanların ümumilikdə nikaha girməsinin qadağan edilməsinin tərəfdarıyıq”.

Komitə sədri bildirib ki, qanunvericilikdə nikah yaşı birmənalı 18 qəbul edilməli, heç bir istisna olmamalıdır: “Mən sizdən istisna halların aradan qaldırılması ilə bağlı dəstək istəyirəm. Bizdə erkən nikah ifadəsi var. Biz 17 yaşa tətbiq edilən istisna hallarını aradan qaldırsaq, erkən nikah ifadəsi dilimizdən çıxarılacaq”.

Azərbaycan Uşaqlar Birliyinin sədri Kəmalə Ağazadə bildirir ki, nikah yaşının 18 yaş qəbul edilməsi qanunvericilikdə edilmiş mühüm doğru addımdır. Onun sözlərinə görə, qanunvericilikdə nikah yaşında istisnanın qeyd olunması erkən evliliklərə yol açır. Bununla belə K. Ağazadə nişanlanmaq üçün də yaş məhdudiyyətinin qoyulmasını təklif edir. Bildirir ki, valideynlər adətən nişan adı altında övladlarına toy edirlər: ” Qapısında toy çalınır, amma qızın anası deyir ki, nişandır. Ona görə də məktəb yaşlı qızların nişanlanmasının qarşısı alınmalıdır”.

K. Ağazadə bildirir ki, əksər valideynlər nikah yaşında istisnalardan sui-istifadə edirlər: “İndi nikah yaşı 18 olsa da 17 yaşda nikaha icazə verilir. Valideynlər isə uşağın anasının, atasının xəstə olduğunu bəhanə edib qanundakı istisnadan sui-istifadə edirlər. 18 yaşdan aşağı nikaha icazə vermək olmaz. Ana ağır xəstə olanda uşağın gələcəyini məhv etmək olar? Valideyn dünyasını dəyişdikdən sonra övladı daha ağır vəziyyətə düçar olacaqsa, valideyn o dünyada rahatlıq tapmayacaq. Bunu valideynlər arasında təbliğ etmək lazımdır”.

Birlik sədri deyir ki, valideyn məsuliyyəti də qanun çərçivəsində müəyyən edilməlidir. K. Ağazadə övladını erkən yaşda nişanlayan, evləndirən valideynlərə qarşı daha sərt tədbirlərin görülməli olduğunu söyləyir. Həmsöhbətimiz deyir ki, nikahdan kənar uşaqların doğulması, boşanmalar əksər hallarda erkən nikahlarda qeydə alınır.

Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi, Monitorinq və təhlil şöbəsinin həkim-metodisti Afət Məmmədova isə qeyd edir ki, erkən yaşda ərə gedən qızlarda bir sıra doğuş patologiyaları yaranır. Onun sözlərinə görə, anemiya uşağın inkişafına yaxşı təsir göstərmir. Erkən yaşda ailə həyatı quran qızlarda hansısa səbəbdən olduğu bilinməsə də qan təzyiqi qalxır: “Normal doğuş 14 saat çəkir. Ləng doğuş isə daha uzun çəkir. Bu zaman qadının uşaqlıq əzələləri yığılır və uşaq doğulandan sonraq qadında çox təhlükəli qanaxma baş verə bilər”.

Mütəxəssis vurğulayır ki, hazırda rayonlarda erkən nikahlarla bağlı vəziyyət qənaətbəxşdir: “Erkən yaşda nikahlara daha çox Mərkəzi Aran, Dağlıq Şirvan zonasında, hətta Bakı və Abşeron kəndlərində və cənub zonasında rast gəlinir”.

A. Məmmədova qeyd edir ki, beynəlxalq təhlillər göstərir ki, 15-19 yaşlı qızlar arasında əsas ölüm səbəbi hamiləlikdir: “Təhlillərə görə, 18 yaşına qədər qızlarda ana ölümü hallarına əsasən erkən doğuş səbəb olur. 15 yaşından kiçik yaşda hamilə olanlarda bir sıra fəsadlar özünü göstərə, vaxtından əvvəl doğuşlar meydana gələ bilər. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, qadın üçün dünyaya uşaq gətirmək yaşı 18-35 yaş arasındadır”.

Xatırladaq ki, Ailə Məcəlləsində 10-cu maddə “Nikahın yaşı” adlanır. Həmin maddəyə əsasən, Azərbaycan Respublikasında nikah yaşı 18 yaş müəyyən olunur. Üzrlü səbəblər olduqda, nikaha daxil olmaq istəyən və nikah yaşına çatmamış şəxslərin yaşadıqları ərazinin müvafiq icra hakimiyyəti orqanı onların xahişi ilə nikah yaşının 1 ildən çox olmayaraq azaldılmasına icazə verə bilər. Onu da bildirək ki, Milli Məclisin ötən gün keçirilən iclasında “Gender bərabərliyinin təmin edilməsinə nəzarəti həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının illik məlumatı” müzakirə edilib. Sənəd barədə Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Bahar Muradova məlumat verib. Sənəd müzakirələrdən sonra səsverməyə çıxarılaraq qəbul edilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

 Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mütaliə edən insan artıq cəmiyyətin seçilmişi hesab edilir. Biz ictimai nəqliyyatda, park skamyalarında, iş yerlərində, auditoriyalarda əllərində bədii kitab olan şəxsləri görəndə onlara rəğbət hissimiz yaranır. O da var ki, kitab oxuyanlarla həbsxana kameralarında rastlaşasan.

4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsində Ədliyyə Nazirliyi Penitensiar Xidməti, “Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası” (ANAİB) və “Cəza Çəkmiş Qadınların Cəmiyyətə Qayıdışı” ictimai birliklərinin təşkilatçılığı, “Amal” xeyriyyə təşkilatının sponsorluğu ilə həyata keçirilən “V Kitabqurdu Qadın Məhkumların Oxu Marafonu”nun mükafatlandırma mərasimi keçirildi.

Mükafatlandırma mərasimində ANAİB sədri Şəmil Sadiq, marafonun ideya müəllifi və rəhbəri Səbuhi Şahmursoy, “Cəza Çəkmiş Qadınların Cəmiyyətə Qayıdışı” İctimai Birliyinin sədri Firuzə İskəndərova, “Amal” xeyriyyə təşkilatının sədri Rüfət Mirzəyev, yazıçılar Varis, Rövşən Abdullaoğlu çıxış edib, layihənin əhəmiyyətindən söz açdılar. Çıxışçılar azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyasının və cəmiyyətə reinteqrasiyasının daha səmərəli təmin olunması baxımından bu kimi tədbirləri müsbət qiymətləndirdilər.

Bəs V Kitabqurdu Qadın Məhkumların Oxu Marafonu dedikdə nə başa düşülür?  Qeyd edək ki, final mərhələsində qaliblərin müəyyənləşdirilməsi üçün 5 ay ərzində 10 nəşriyyatın hər birindən 1 kitab olmaqla, 10 kitab oxuyan 83 qadın məhkum oxuduqları mövzularla bağlı hazırlanmış sualları cavablandırmışdılar.

Yekunda ən yaxşı nəticə göstərənlər mükafatlandırıldılar.

İlk dörd yeri tutmuş qadınların hər birinə müvafiq olaraq 1500, 1000, 500 və 300 manat məbləğində pul mükafatı təqdim edildi. Həmin vəsait ANAİB tərəfindən onların şəxsi hesablarına köçürüldü.

Maraqlıdır ki, iştirakçılar maksimum 30 xal toplaya bilərdilər. Və 1-ci yeri tutan iştirakçı tam 29 xal topladı. ANAİB bu müsabiqəni müəllimlər, şagirdlər və digər kateqoriyadan olan insanlar arasında keçirmişdi, amma hələ heç kəs qalıb olan məhkum xanım qədər 29 xal toplaya bilməmişdi.

İnanılmaz nəticədir, deyilmi?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Gənçliyin poeziyası rubrikasında bu gün sizlərə Nigar Arifin şeirləri təqdim edilir.

Gecikmiş görüş

Bax belədir, əzizim,

Yol uzundur, zaman dar,

Hardan biləydik axı

Div boyda arzuların

cırtdan ayaqları var...

Xəyallar qura-qura

Ağlımız kəsmədi heç

arzular da gecikər,

birdən bizə çatammaz.

Bir gün şirin yuxular

daha yalan satammaz...

Böyüməyə tələsdik

uşaqlıq dura-dura

Nə gənclik yaşadıq ki,

özümüzü o dağdan

bu daşa vura-vura...

Bir vaxt fil qulağında,

oyandıq qəh-qəhəylə,

Elə bil dan söküldü

əlimizdə qədəhlə...

Boylandı arxamızca

yük dolu karusellər,

Gülümsədi uzaqdan,

Londonlar, Brüsellər...

Öyrəşdik uçaqlara,

Kim nə deyə bilər ki,

indi bu qoçaqlara?

Gəzdik bütün dünyanı,

Nə sən bezdin, nə də mən

O cırtdan ayaqların

ümidindən yapışdıq,

Gec olsa da neyləyək

əsas odur,ölmədik,

evvəl-axır tapışdıq...

Bəstəsi mən, sözü sən

Bir dənizə dönmüşəm, 

Ləpəsi sətir-sətir. 

Dalğaların altında, 

Balıqlar yallı gedir. 

Bir dənizə dönmüşəm, 

Şeirimin sahilində. 

Kövrəlib sərt qayalar, 

Günəş tutur əlindən. 

Bir dənizə dönmüşəm, 

Göyün üzünə qaçır. 

Gəmi boyda arzular, 

Sinəmdə yelkən açır. 

Bir dənizə dönmüşəm, 

Dəniz bəbəklərində.

Çaxılıram daş-qaşa, 

İncə biləklərində. 

Bir dənizə dönmüşəm, 

Saçları yosun-yosun. 

Zaman dodaqlarında, 

Dincəlir uzun-uzun.

Bir dənizə dönmüşəm, 

Bu dənizin özü sən.

Oxuduğu nəğmənin, 

Bəstəsi mən, sözü sən.

İçimdəki səs

Bir səs gəlsə uzaqdan,

çağırsa gedənləri...

Axtarıb tapsa bir-bir

gözümdən itənləri,

qəlbimdə susanları,

dilimdə bitənləri...

Bir səs gəlsə uzaqdan,

Gəlsə, lap yaxın olsa...

İllərin dostu kimi,

Könül yoldaşı kimi

Keçmiş qayğılarımdan

Təzə qayğılaradək

gəlib dadıma çatsa,

əl tutsa bacım kimi,

Əlim çatmayanlara,

uzansa ümidlərin

boyu qardaşım kimi,

Bir səs gəlsə uzaqdan,

Gəlsə, lap yaxın olsa,

Evimdə-eşiyimdə,

Xoş günlər keşiyində,

dayansa atam kimi.

Arzular beşiyimdə

həzin bir layla çalsa,

oxusa anam kimi...

Bir səs gəlsə uzaqdan,

gedənləri çağırsa,

Gedənlər eşitməsə,

gedənlər qayıtmasa,

Bu səs məni də alıb,

kaş özüylə aparsa...

Sən də mənim kimisən

Kaşlardan corab hördün,

günlərimin başına,

Bir ayağın ilişib

bəlkələrin daşına,

Gözlərimdən, əllərimdən sürüşüb,

vərəqlərin üstünə

söz-söz tökülən ömür..,

Ovcumun içində

qoca qırışlar kimi,

beli bükülən, ömür,

Sən də mənim kimisən...

sən də mənim kimisən,

Bir az cılız, balaca,

Əynimə geyindiyim,

bu köhnə pencəyimdə,

düymələrin yerindən

yersiz sökülən, ömür..,

Eh... Daha bir-birimizə

dar gəlirik dəyəsən,

Əl dayayıb ağaca,

dincəlmək istəyirsən,

Duz olub dizlərimə,

vaxtsız çəkilən ömür...

Ciblərimdə gizlənən,

beş qəpiklər kimisən,

Beş qəpik qalan, ömür,

Əlim sənlə doludu,

Saydım qəpiklərimi,

bir çörəyin puludu...

Indi sol yanımda

dərin bir nəfəs dərib,

az əvvəl yandırdığın siqaretin közünü

ayağınla əzirsən...

Dodağın yana qaçır,

Gülməkdən çox elə bil,

gülüşündən bezirsən,

başı dikələn ömür,

Bilirəm, düşünürsən:

"buna da şükür",

buna da şükür...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

 Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mən uzaq səfərə yol alan gəmi,

Səni tərk edirəm bir liman kimi.

Qorxma ayrılıqdan, burax əlimi,

Sevgi ayrılıqdan güclüdü vallah. 

Dünyada nə qədər sevgi var bil ki,

Sən mənim dilimin əzəli, ilki.

Qorxma ayrılıqdan, ölüm deyilki

Sevgi ayrılıqdan güclüdü vallah. 

Sən hələ bilmirsən ayrılıq nədir

Hər səfər könlünü sıxır inlədir.

Ayrılan cisimdir, ruh səninlədir

Sevgi ayrılıqdan güclüdü vallah. 

Sənsiz həyat deyil ömür gün mənə,

Tək sənsən ürəkdən yanan sən mənə.

Qorxma ayrılıqdan, inan sən mənə,

Sevgi ayrılıqdan güclüdü vallah. 

Qorxu intizar var ağlar gözündə

Neçə yalvarış var bircə sözündə.

Bir gün biləcəysən elə özün də

Sevgi ayrılıqdan güclüdü vallah. 

Nə fərqi yaxınam, ya da uzağam

Hələki səninəm nə qədər sağam.

Ölsəm, o dünyadan qayıdacağam

Sevgi ayrılıqdan güclüdü vallah. 

Göz yaşı əbəsdi çıxıb gedəcəm

Könlümü odlara yaxıb gedəcəm.

Mən sənə, hamıya sübut edəcəm

Sevgi ayrılıqdan güclüdü vallah. 

Bu gün çağdaş Azərbaycan poeziyasının ən sevilən simalarından biri olan, şeirləri musiqi notları ilə qanadlanıb könüllər oxşayan əməkdar incəsənət xadimi, tərcüməçi, nasir, şair, ssenarist Baba Vəziroğlunun doğum günüdür. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı olaraq şairi doğum günü münasibəti ilə təbrik edir, ona cansağlığı və yaradıcılığında yeni-yeni uğurlar arzu edirik. 

Mənsimov Baba Vəzir oğlu 10 yanvar 1954-cu ildə İsmayıllı rayonunun Mollaisaqlı kəndində anadan olmuşdur.

Orta məktəbi bitirdikdən sonra bir müddət kolxozda işləmiş və 1971-ci ildə oradan Azərbaycan Dövlət Universitetinin hazırlıq fakültəsinə göndərilmişdir.

1972-1977-ci illərdə Universitetin jurnalistika fakültəsində təhsil almışdır.

Şair ədəbi fəaliyyətə 1976-cı ildə “Ulduz" jurnalında çap etdirdiyi hekayələri ilə başlamışdır.

Nasir, şair, tərcüməçi, kinodramaturq kimi fəaliyyət göstərən Baba Vəziroğlu 1 avqust 2005-ci ildə əməkdar incəsənət xadimi adını almış, 10 yanvar 2020-ci ildə Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafında xidmətlərinə görə "Şöhrət" ordeni, 

11 yanvar 2024-cü ildə Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafında uzunmüddətli səmərəli fəaliyyətinə görə "Şərəf" ordeni ilə təltif olunmuşdur. O, həmçinin Azərbaycan Kinomotoqrafçılar ittifaqının idarə heyyətinin katibidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

Günəş Kərim 1993-cü ildə Şəmkir rayonu Ələsgərli kəndində dünyaya gəlib. Əslən Göyçə mahalı Basarkeçər rayonu Dərə kəndindəndir. Orta təhsilə Ələsgərli kənd Nəsir Nəsirov adına orta məktəbdə başlayıb. Gəncə Humanitar Kollecinin “Maliyyə işi” fakültəsini bitirib. Əməkdar  rəssam Nazim Babayevdən rəssamlıq dərsləri alıb. Göyçə həsrətindən bəhs edən  “Ana köçünü yığır” hekayəsi sənədli hekayədir. Ona görə də təsiri daha çox, ağrısı daha dərindir. Həm də, sənədli olduğu üçün, ümidi da daha çoxdur.

(Anam Güldərən Vəlinin Göyçə ümidinə ehtiramla... )

Ana yenə balalarını başına yığmışdı.

          İş-güc, ailə yükü, ev qayğısı, dolanışıq dərdi deyərkən, yalnız indi - bayram tətilində analarının başına yığılmışdı altı  uşaq. Və hamısı da bir ayağı qaçaraq; evlərinin qapısını bağlayıb çıxmışdılar, qış idi, bunun suyunun donması var, bunun yolların buzlaması var, buzlamadan da betər, tıxacda qalmağı var...

         Balalarının hamısının ürəyini öz evlərində qoyub gəldiklərini bilsə də, ana sevinməyindən qalmırdı, qalammırdı. Bilirdi ki, ən gec gedəni, cəmi, iki gecə yatacaq onun evində. Sonra yenə qalacaq bu evdə tək... Böyük oğlu da, kiçik oğlu da, bir həyətdə iki evi olan ortancıl qızı da dəfələrlə ona: “Tək yaşamaq səninçün çətindi, gəl, gedək, yanımızda qal!”-demişdilər... Amma o, köçmək istəmirdi. Daha doğrusu, köçməyə heyi qalmadığını anlayırdı. İndən belə, bircə dəfə köç yığa, daşıya bilərdi ki, onda da üzü Göyçəyə... Qoyub gəldiyi yurduna... Qapısını ehmalca çəkib örtdüyü, qıfıl vurmağa belə, ürəyi gəlmədiyi evinə... Basarkeçər rayonunun Dərə kəndindəki ikiotaqlı, bir aynabəndli, əhəng suvaqlı öz evinə... Və o, bu niyyətini balalarına açıqlamırdı...

         ...Ana yenə balalarını başına yığmışdı. Hərəsi öz evində nə bişirərdi, nə yeyərdi, özləri bilərdi, burada-ananın evində mütləq Göyçə yeməkləri bişməliydi. Motal şoru kərə yağının yanına qoyular, axşamdan qurud islanar, səhər əzilər, kalapıra kəklikotu ovucla tökülər, dovğaya yarpız qurusu ovxalanardı. Bu dadlar, bu qoxular neçə illərdi ki, Göyçədən danışardı altı uşağa; onlardan üçü Göyçədə doğulmasa da...

         Ayağı o torpağa dəyməyən, ordakı bulaqların suyunu içməyən üç uşaq da hər yerdə şəstlə sinələrinə döyür, “Göyçədənəm!” deyirdilər. Hə, onlar Göyçədən idilər! Çünki anaları onları əsl göyçəli kimi böyütmüşdü; bunu bacarmışdı...

          Göyçədən çıxanda köç yığmamışdı ana. Gecə ilə kəndə hay düşmüşdü: “Dığalar gəlir, arvad-uşağı, qız-gəlini kənddən çıxarın!” Kolxozun yük maşınlarının üstünü çadırlayan kişilər arvadlarını, qızlarını ən birinci yola salmışdılar üzü bəriyə-Odlar Yurduna doğru. Sonrakı maşınlarda uşaqlar, əldən-ayaqdan düşmüş qocalar gəlmişdilər. Günlər sonra olmuşdu hər ailənin başı papaqlısının gəlməyi... Son anadək kəndin dörd yanına ətdən çəpər çəkmiş, ulu yurddan çıxmaq istəməmişdilər. Amma o “son an” yüyrək gəlib çatmışdı... Onlar da yurdlarına bircə dəfə əl eyləyə bilmişdilər....Bu yellənən əl “qayıdacağıq” vədi vermişdi...Vədi verənlərin çoxu dünyasını dəyişmişdi, amma vəd qudsal miras kimi nəsildən-nəsilə ötürülməkdə idi. 

         ...Ana yenə balalarını başına yığmışdı.

         -Ana, şəkil albomlarını gətir, bir vərəqləyək!-Qurudlu xəngəlin həliminə soğança qatıb içəndən sonra demişdi böyük oğlu.

         Ana ayağa qalxmamış kiçik qızı yerindən sıçramışdı:

         -Bu dəqiqə gətirərəm, qaqa!

         Hamısı bilirdi albomların yerini... Ananın Göyçədən çıxanda özüylə götürdüyü yeganə əşyada - uşaqlarının dəyişəyini yığdığı qara, dəri çemodanda idi.  Dəyişəklərin altında gəlmişdi o albomlar... Uşaqların hərəsi bir ev sahibi olmuşdu, amma albomlar Göyçədə qoyulduqları yerdə idilər hələ - qara çemodanda...

         Hər vərəqdə ana bir xatirə danışırdı...Albomun hansı vərəqində hansı şəkil olduğuna baxmağına gərək də yox idi; ana o şəkilləri  də xatirələrinə yerləşdirmişdi çoxdan.

         -Orda  “məntəqəyə” gedirdik əmim oğlanlarıyla. Əmim kolxozda “baş çoban” idi, sürüsünü “məntəqəyə” gətirərdi, biz də ona evdən yemək aparardıq.

         Uşaqlar ağ-qara şəklə yenə diqqətlə baxır, həmişəki kimi, indi də, əvvəllər görmədikləri bir nüans tapır, uzun-uzadı müzakirə edirdilər:

         -Bax, Müşfiq əminin papağının qabağı əyilibmiş!

         -Bəlkə də, özü əyib? Günlük günüydümü, ana?

         -Hə...Gün işığında yol elə ağarırdı ki, elə bil əhəng tökmüşdülər, -Ana xəyalən o yolu bir də keçir, o gündə bir də yanırdı...

         -Sabah səhər yola çıxacağam mən, gərək, qaçam, bir hörük əvəlik alam bazarın başından. Ay ana, bu bayram günlərində bazarın başına Daşkəsən alverçiləri gəlir? -Ortancıl qızı hörüyəgəlməz saçlarını qarışdıra-qarışdıra dedi.

         Hamı susdu... Beş  uşağın hamısı ürəyində ortancıl bacıya minnətdar oldular ki, getmək söhbətini ilk olaraq, məhz o, ortalığa atdı. Ana qızına cavab verməyə macal tapmamış, kiçik oğlu baxışlarını aşağı salaraq mızıldandı:

         -Mən də sabah günortaya qalmaram, yəqin. O birisi gün işə çıxmalıyam, sabah axşam evdə bir-iki kişi işi var, onları yoluna qoyum, -Sonra da izahata keçdi:-Əlüzyuyanın altından su sızır, onu düzəltməliyəm, darvazanın kilidini dəyişməliyəm, açarı əyir, keyfiyyətsiz çıxıb.

         Ana ayağa qalxdı. Artıq bilirdi ki, sabah hərəsi bir ayrı saatda olsa da, balaları başından dağılışacaq... Ayağa qalxması ilə o biri uşaqlarına bildirmək istəyirdi ki, “gedəcəyinizi anlayıram, deməsəniz də olar”.

          Anlar keçdi... Ana əmin idi ki, balalarının ürəyi doludu, amma hamısı da onunla tək qalmaq, ürəyini təkcə ona açmaq istəyir.  Hə, o, bütün uşaqları üçün “səbir daşı” idi...  

         Ana qayıdıb yerində oturanda altı uşağın hamısı rahat nəfəs aldı.  Sükunətin hökmranlığı altında keçən anlarda hər ürəkdə bir ayrı giley, bir ayrı dərd, bir ayrı narahatlıq baş qaldırdı, amma bütün ürəklərin şükranlığı ortaq idi: “Bu bayramda da anamızın yanında ola bildik!”

         -Aid olmaq hissi nədir, bilirsinizmi? -Ana sözə başladı: -Nəyinsə bir parçası olmaq, məsələn... “İnsan keçmişiylə yaşayar” deyirlər. Düz deyirlər... İnsanın bu gün kim olmağı, nə olmağı onun dünəni qədər bilinər.  Hər ağac öz topağında bitər. Heç dağ yamacında əncir ağacı görmüsünüzmü? Yox! Dağ yamacının ən gözəl yaraşığı yabanı badamdır, üçbucaq fıstıqdır, əzgildir, quşburnu koludur.

         Uşaqlar hələ süfrədən yığışdırılmamış həlim stəkanlarına baxır, analarının sözlərindəki özəyi anlamağa çalışırdılar... Ana danışmağında idi:

         -Vətən kimin üçünsə ana, kimin üçünsə doğulduğu yer, yaşadığı yerdir... Mənim üçün isə zorla qoparılıb ayrıldığım, daima xəyalımda gedib gəzdiyim yerdir... Oxuduğum məktəb, barını dərib yediyim ağaclar elə tez-tez yuxuma girir ki!

         Ana susdu... Köks ötürdü... Başlarını qaldırıb analarına baxmasalar da, uşaqlar əmin idi ki, bu dəqiqə analarının gözlərində yaş silələnib. Bilirdilər... Onların da qəhəri şahə qalxmışdı axı...

         -Mən Göyçədən köçmədim... -Ana sözə pıçıltıyla davam etdi: -Yurdumu qoyub, qaçdım... Hə, qaçdım... Zalımın zülmündən,  pis tamahın doymazlığından, qonşusuna xəyanət edənin xainliyindən qaçdım. Hə, köç yığmadım mən Göyçədən çıxanda. Paltarlarım dolabda, qazanım ocaqda, pendirim dələmə qaldı. Bir də, ruhumun bütövlüyü qaldı orada. Mən o gündən bəri yarım ruhla yaşadım hər şeyi. Azərbaycanımın köksündən qoparılan hər qarış torpaq dərd oldu, qalaqlandı Göyçə dərdimin üstünə.  Yeni paltarlar, yeni əşyalar aldım, gün gəldi, yeni evim də oldu, amma mən heç yerə sığammadım. Yarım ruhla yaşayan sərgərdan olar... Yarım ruhla yaşayan laməkan olar...

         Ana susdu... Sükunət yenə havadan asıldı... Balalardan heç biri sözə başlamağa, nəsə deməyə cürət edəmmədi; halbuki, hamısı öz içində özüylə danışırdı... Ortancıl qız ayağa qalxıb mızıldandı:

         -Anamın toxunma nimtənəsini gətirim, kürəyinə atsın...

         Onun ananın yataq otağına girməyiylə çıxmağı bir oldu. Əlində nimtənə yox idi, amma çöhrəsində tanıdığı dünya boyda təəccüb vardı:

         -Anam köçünü yığır...-deyə bildi çətinliklə.

         Uşaqlar bir-birlərinə baxdılar. Əvvəlcə, baxışlarında heyrət göründü, ardınca bu heyrət özünü sevincə təslim etdi:

         -Mənimlə gedəcək! -Böyük oğul ayağa qalxdı.

         -Mənim oğlum “nənə” deyə ağlayır gecə-gündüz! -Kiçik oğul ayağa durmasa da, belini dikəltdi.

         -Mənim evimdə rahat olur anam, -Böyük qız arxayınlıqla dedi.

-Heç birinizlə getmirəm! -Ananın səsindəki qətiyyət uşaqların mübahisəsini başlamamış bitirdi.

Ayağa qalxanlar qayıdıb yerlərində oturdular. Oturmaqdan da ötə, büzüşdülər... Ana albomun açıq səhifəsindəki şəklin üstünə qoydu əlini. Bu, onun gənclik şəkillərindən biri idi... Ayaqyalın, başıaçıq Göyçə gölünün ləpədöyənində durmuşdu.

         -Şükür Allaha! Qarabağımıza qovuşduq, yağı əlində bir qarış torpağımız da qalmadı. Baxıram, televizorda tez-tez göstərirlər Füzuliyə, Laçına qayıdanları. Hələ qayıtmayanların hamısı köçünü yığıb, hazır durub, yurdlarına qayıdacaqları günü səbirsizliklə gözləyirlər. Mən də köçümü indidən yığmışam ki, “Göyçəyə qayıdırıq!” deyiləndə  gecikməyim.

Ananın səsindəki inam, nəinki, dünyaya, heç kainata da sığası deyildi!

(Bakı, 2024)

Şəkil həmin şəkildir: Ana albomun açıq səhifəsindəki şəklin üstünə qoydu əlini. Bu, onun gənclik şəkillərindən biri idi... Ayaqyalın, başıaçıq Göyçə gölünün ləpədöyənində durmuşdu.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

CBC telekanalının “Vəd edilmiş torpaq. Yaşamaq uğrunda mübarizə” sənədli filmi FEEDBACK beynəlxalq sənədli filmlər festivalında “Ən yaxşı sənədli film” və “Ən yaxşı qadın ssenarist” nominasiyalarında seçim mərhələsini uğurla keçib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən  xəbər verir ki, “Vəd edilmiş torpaq. Yaşamaq uğrunda mübarizə” sənədli filmi 2023-cü ilin oktyabrında Yaxın Şərqdə baş vermiş faciəvi hadisələrdən bəhs edir. Filmin ssenari müəllifi və prodüseri, jurnalist Elmira Musazadə baş verənlərə aydınlıq gətirmək üçün İsrailə, Kibbutz Beeriyə gedir.

Film israillilərlə fələstinlilər arasında köklü münaqişəni araşdırır, onilliklər boyu davam edən siyasi parçalanmaların və həll olunmamış tarixi problemlərin yaratdığı bəşəri faciələri üzə çıxarır. Müəlliflər cəbhə xəttində yaşayan insanların şəxsi hekayələrini işıqlandırır, eləcə də sülhə olan ümidlərdən danışırlar.

“Bu film sadəcə hadisələrin xronikası deyil, həm də insanların dözümlülüyünü, onların arzularını və sülh arzusunu xatırladır. İstəyirik ki, tamaşaçılar xəbər başlıqlarının arxasında ümidsizlik həddində yaşayan, lakin hələ də sülhə inanan insanların hisslərini, ümidlərini və arzularını görsünlər”, - deyə filmin rejissoru Vüqar Xəlilov qeyd edir.

Ssenarist və prodüser Elmira Musazadə əlavə edir: “Biz istəyirik ki, tamaşaçılar hər hekayənin arxasında təkcə statistika deyil, canlı insan görsünlər. Ümid edirik ki, bu film hər münaqişənin arxasında sülh içində yaşamaq istəyən insanların olduğunu xatırladacaq”.

FEEDBACK Female Film Festival – qadın kinorejissor və ssenaristlərin əsərlərini təqdim edən beynəlxalq festivaldır.

Beynəlxalq sənədli filmlər festivalına namizəd olan “Vəd edilmiş torpaq. Yaşamaq uğrunda mübarizə” CBC-nin istehsal etdiyi ilk sənədli film deyil. Ötən il telekanalın bir neçə sənədli filmi nüfuzlu beynəlxalq mükafatlara layiq görülüb ki, onların arasında Türkiyə Beynəlxalq İpək Yolu Film Festivalının (İnternational Silk Road Film Festival) ən yaxşı sənədli filmi olmuş və ABŞ-ın Nyu- York Beynəlxalq Film Mükafatlarının (New York International Film Awards) müsabiqə proqramının iştirakçısı olan “Türk damğaları”, Xorvatiyanın Smaragdni eko film festivalı, Malayziya Beynəlxalq Kuala Lumpur Eko Film Festivalı (Eco Film Fest) və Braziliyada keçirilən Ecocine – Ətraf Mühit və İnsan Haqları Film Festivalının (Ecocine – Environment and Human Rights Film Festival) müsabiqə proqramının iştirakçısı olmuş “Urmiya necə ölür”, eləcə də Türkiyənin Nartuqan Film Festivalının müsabiqə proqramının iştirakçısı olmuş “Türkiyədə faciə” sənədli filmləri var. Beynəlxalq festival meydanında diqqəti cəlb edən CBC filmləri arasında Los-Ancelesdə keçirilən IndieX Film Fest beynəlxalq qısametrajlı film festivalında “Ən yaxşı qısametrajlı sənədli film” və “Ən yaxşı montaj” iki nominasiyada mükafata layiq görülmüş İrəvanın tarixindən bəhs edən “İrəvanın gizli irsi” filmini də qeyd etmək lazımdır. Müəllif və ssenarist Elşən Rüstəmovun bu ekran əsəri həm də Amsterdamda keçirilən nüfuzlu Around Beynəlxalq Film Festivalının (Around International Film Festival) finalçısı olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.01.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onu dərin lirizmi ilə seçilən şeirləri, bir də qafiyəli söz düzülüşü ilə səciyyələnən parlaq nitqi ilə xatırlayırıq. Hətta bu nitqi “Planeta parni iz Baku” KVN komandası parlaq şəkildə səhnələşdirmişdi də. 

Bu gün Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun vəfatından 9 il ötür. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının yeni mərhələsində Zəlimxan Yaqubun çoxcəhətli yaradıcılığı ədəbi hadisədir.

Zəlimxan Yaqub 1950-ci il yanvarın 21-də Gürcüstanın Bolnisi rayonunun Kəpənəkçi kəndində anadan olub. 

Orta məktəbi həmin kənddə bitirdikdən sonra Bakı Dövlət Universitetinin Kitabxanaçılıq fakültəsində təhsil alıb. Ədəbi fəaliyyətinə 1966-cı ildə “Qələbə bayrağı” rayon qəzetində “Şota Rustaveli” adlı ilk şeiri ilə başlayıb. Elə o vaxtdan fəal yaradıcılıqla məşğul olub. Ə.Haqverdiyev adına Ağdam Dram Teatrında “Aşıq Ələsgər” adlı mənzum pyesi tamaşaya qoyulub.

1973-cü ildən 1978-ci ilə qədər "Azərkitab" sistemində, "Kitab pasajı" adlı kitab dükanında satıcı, baş satıcı, şöbə müdiri, 1975-ci ildən 1985-ci ilə qədər Azərbaycan Könüllü Kitabsevərlər Cəmiyyətinin Təbliğat şöbəsində redaktor, şöbə müdiri, 1987-ci ildən 1994-cü ilə qədər "Yazıçı" nəşriyyatında Poeziya şöbəsində redaktor, şöbə müdiri vəzifələrində çalışıb.

1995-2005-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin deputatı olub. 2008-ci il avqust ayının 29-da Azərbaycan aşıqlarının V qurultayında Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri seçilib. Müxtəlif dillərə tərcümə edilmiş 40-a qədər şeir kitabının müəllifidir.

Azərbaycan ədəbiyyatı qarşısında böyük xidmətlərinə, geniş ictimai fəaliyyətinə görə 50 yaşında Azərbaycanın “Şöhrət”, Gürcüstanın “Şərəf” ordenləri ilə təltif olunub. 55 yaşında Azərbaycanın ən yüksək fəxri adına - “Xalq şairi” adına layiq görülüb. Anadan olmasının 60 illik yubileyi ərəfəsində isə Azərbaycan Prezidentinin Sərəncamı ilə “Şərəf” ordeni ilə təltif edilib.

Bənzər xəyalımız uçan quşlara,

Tarix qiymət verər uca başlara. 

Ulu qayalara, qızıl daşlara,

Qədim əlifbatək yazılmağım var.

Ona məxsus misralardır. 

Zəlimxan Yaqub uzun müddət böyrək çatışmazlığından əziyyət çəkib. O, 2016-cı il yanvarın 9-da dünyasını dəyişib və Bakıda Birinci Fəxri xiyabanda dəfn olunub.

Azərbaycan ədəbiyyatına adını əbədi həkk edən Zəlimxan Yaqub hər zaman böyük sevgi və ehtiramla anılacaq.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.01.2025)