Qoşqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şəhidlər qürur mənbəyimizdir. Hamı çox yaxşı bilir ki, istər  "Aprel döyüşləri", istərsə də "44 günlük" Vətən müharibəsində, Azərbaycan əsgəri, xalqı hamılıqla öz şücaətini, vətənpərvərliyini, qorxmazlığını, həmrəyliyini nümayiş etdirdi. Bu döyüşdə təkcə səngərdə deyil, eyni zamanda hər birimiz olduğumuz yeri səngər, cəbhə bilib, hamılıqla, xalq olaraq döyüşürdük. Hər birimizin ətrafından dostu, tanışı, qohumu şəhid oldu. Bir vaxtlar ümid toxumuna çevrilmiş  inşallahlar, xalqın inamı ilə, qısası, qan yaddaşı ilə suvarılaraq, öz bəhrəsini verdi. Döyüş zamanı şəhid olanlar, xalqın gözündə "Qəhrəman", qazilər isə canlı qəhrəman olaraq qiymətləndirildi. Hamının silahlı qüvvələrin hər bir fərdinə rəğbəti birə min artdı. Təbii ki, bu kimi hallar təqdirəlayiqdir. 

Kollektiv fəaliyyətlə, fərdi fəaliyyət tamam fərqli anlayışlardır. Yəqin ki, çox rast gəlmisiniz ki, futbolda bir nəfərin səhvi bütün komandanın ayağına, adına yazılır. Eynilə, uğuru da həmçinin. Nəysə, sözü çox uzatmayım, sizi də yormayım. Gələk, əsas mətləbə.  

Bilmirəm indi yazacağım fikirləri necə qəbul edəcəksiniz, necə şərh edəcəksiniz, amma yazacam. Yəqin ki, növbə zamanı, hər hansı bir iş görüşməsi zamanı və ya restoran yerində, növbəni gözlədiyiniz halda, "mən qaziyəm", “mən şəhid qardaşı və ya yaxınıyam" deyib, növbəni əzən və ya o addan istifadə edib nəsə etmək istəyənlərlə mütləq ki, hər biriniz rastlaşmısınız. Ölkəmizdə onsuz da şəhid, qazi ailələrinə diqqət, qayğı yüksək səviyyədə həyata keçirilməkdədir. Bəzi "düşüncə" sahibləri yaradılan şəraitdən istifadə edib, özlüyündə nəyəsə nail olmaq istəsələr də, anlasınlar ki, bu heç də kənardan yaxşı görünmür. Birinci növbədə, "Silahlı qüvvələr" adına ləkədir. İkinci növbədə isə yaranan bu hal, fərdi xarakter daşıyan cılızlıq əlamətidir. Şüurlu şəkildə düşünən olarsa, heç bir halda deyilməz ki, mən filan şeyləri etmişəm, indi də elə və ya belə olmalıdır. Bu cür duyğularla xalqın həssas nöqtələrinə toxunaraq, onu manipulyasiya etmək qətiyyən doğru deyil. Ağlınızda, bəlkə də, sual yaranır ki, niyə belə deyirsən, onlara niyə əks mövqedə dayanırsan ?

Sizi qətiyyətlə əmin edə bilərəm ki, ağlımın heç ucundan belə keçmir ki, mən onlara qarşı mənfi, əks fikirdə dayanım. Mənim də ailəmdən müharibə iştirakçısı, qohumlardan şəhid olanlar, dost tanışdan şəhid olanlar var. Özüm "44 günlük" müharibə zamanı gələn şəhidlərin qarşılanmasında dəfələrlə iştirak etmişəm, informasiya müharibəsində az da olsa fəallıq göstərmişəm. Niyyətim bunları deyib, mənə hər hansı bir rəğbət göstərmənizə nail olmaq deyil, əsla. Əgər, bir gün hansısa dost, tanış, qohum öz işlərini görməkdən ötrü, "şəhid, qazi, valideyn" statusundan istifadə edəcəksə, o zaman həmin şəxs mənim gözümdə ən cılız adam cildində görünəcəkdir. Bu və bu kimi statuslardan istifadə etmək, birmənalı şəkildə "ikiüzlülük, yaltaqlıq, cılızlıq" kodeksidir. 

Müharibə vaxtı silahlı qüvvələrin hər bir fərdi elə bir şücaət nümayiş etdirmişdi ki, ermənilər belə onlardan danışırdılar:

- Biz bunu filmlərdə görmüşük. Güllə ilə vururdun, yenə dayanmırdılar, qan axa-axa yenə durub üzərimizə gəlirdilər, bir zoombi kimi. 

İndisə, düşünəndə ki, hər hansı bir istəyinə, işinə nail olmaq üçün cılız addımlardan istifadə edilir, o zaman söylənilənlərə qarşı göstərilən təəccüb, qürur avtomatik heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. Bir neçə şüursuz, iradəsizin belə etməsi, yüzlərlə silahlı qüvvə nümayəndəsinin ümumi nüfuzuna ləkədir. Axı, onlar bizim illərlə gözlədiyimiz zəfəri, şanı bizə bəxş ediblər, indisə belə hallarla rastlaşmaq həqiqətən utancverici bir haldır. Eyni zamanda bilərəkdən və ya bilməyərəkdən atılan provokasiya addımlarıdır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.04.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Erkən işə getmək zülümdür. Adama elə gəlir ki, yatmağa uzanmamış durub gedir. 

2.

-Sən Brüsseldə Baş meydanda oldun?

-Əlbəttə.

-Orda yüngül tələbatını ödəyən oğlanın  heykəlini gördün?

-Yox.

-Necə yəni, görmədin?

-Vallah görmədim. Bəlkə mən keçəndə uje tələbatını ödəyib gedibmiş?

3.

Bir millət vəkilimiz Moskvaya gedir. Taksiyə əyləşir. Sürücünün sifəti nəsə xoşuna gəlməyəndə öz-özünə mızıldanır:

-Şoferin nə protivni mordası var!

Sürücü əyləci sıxıb maşını saxlayır və deyir:

-Eto u tebya protivnaya morda.

Millət vəkilimiz təəccüblənir:

-Bu görən bizim dili hardan bilir?

4.

Şəhrizad yorğun halda dedi:

-Bununla da bugünə nağılımız qurtardı. Nağılın davamını rus-xaxol müharibəsi bitəndə söyləyəcəm. 

Və rahat yuxuya getdi.

5.

Nəhayət ki, polis tələbə-dələduz dəstəsini tutdu. Onlar şəxsiyyət vəsiqələrində dəyişiklik edib təqaüdçü adıyla ictimai nəqliyyatda pulsuz gedib gəlirmişlər.

6.

Qulun tərbiyəsində ən əsas element onun azadlıqdan qorxmasını təmin etməkdir. 

7.

Qonşuları xarab lift kimi başqa heç nə yaxınlaşdıra bilməz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.04.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Kitabın təbliğatına yönələn hər bir layihə gözəldir. Xüsusən də, bu layihəni “Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası” İctimai Birliyi həyata keçirirsə! 

Xəbər verdiyimiz kimi, bu il “Oxu Günü-10” layihəsi “Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası” İctimai Birliyi (ANAİB), AMEA, Təhsilin İnkişafı Fondu, Yunus Əmrə İnstitutu və “Hədəf Nəşrləri”nin birgə təşkilatçılığı ilə AMEA parkında keçiriləcək. Tədbir barədə ətraflı bilgi almaq üçün ANAİB sədri Şəmil Sadiqə üz tutduq və bunları öyrəndik:

-Aprelin 27-də və 28-də Elmlər Akademiyasının parkımda baş tutacaq sərgi-festival otuza yaxın nəşriyyat, ondan çox kitab mağazası, onlarla ədib, ziyalı, incəsənət və ictimaiyyət nümayəndələrinin iştirakı ilə keçiriləcək. Sərgi-festivalda dünyaşöhrətli qırğız yazıçı Sultan Rayev xüsusi qonaq kimi iştirak edəcək, o, müəllifi olduğu, Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun və “Hədəf” şirkətlər qrupunun “Türk xalqları ədəbiyyatı kitabxanası” seriyasından "XAN" nəşriyyatında işıq üzü görəcək “Dəlixana” romanının təqdimatına qatılacaq. 

İki gün ərzində Varis, Rüstəm Behrudi, Elxan Elatlı, İlqar Kamil, İlham Tumas, Elay, Tamerlan İsmayılzadə, Aynur Cavid, Ramil Əhməd, Məsudə Cabbar, Erix Qauzer, Fidan Cəfərzadə və başqa tanınmış yazıçıların təqdimat və imza mərasimləri olacaq.

Bundan başqa, Çinarə Məlikzadə, Röyal Musa, eləcə də digər gənc ifaçılar festivala rəng qatacaqlar.

Onu da bildirim ki, III və IV “Kitabqurdu” Oxu Marafonunun müəllifləri – bəndəniz, Amin Sükut, Sevinc Elsevər, Elgüsel, Zahid Xəlil, Xəyalə Murad, Rövşən Abdullaoğlu, Rafiq İsmayılov, Fatimə Alxaz, Rəşad Bayramov və Gülüş Xəlilova da festivalda iştirak edəcəklər.

Şəmil Sadiqə təşəkkür edib oxucularımıza bu zəruri bilgiləri də çatdırmaq istəyirəm:

“Oxu Günü” 2015-ci ildə “Hədəf Nəşrləri” MMC tərəfindən təsis edilib. Layihənin məqsədi ölkədə kitabçılığı inkişaf etdirmək, gənclərin intellektual mühitə adaptasiyasını aktual saxlamaq, oxucu-yazıçı görüşlərini stimullaşdırmaq, endirimli kitablar təqdim etmək və bununla kitabın əhəmiyyətini cəmiyyətə aşılamaqdan ibarətdir.

“Oxu Günü” sərgi-festivalı 2015-ci ildə Binəqədi rayonunda yerləşən Heydər Əliyev adına parkda, 2016-cı ildə Nəsimi rayonu ərazisindəki Zorge parkında, 2017 – 2023-cu illərdə isə Heydər Əliyev Mərkəzində Heydər Əliyev Mərkəzi, “Hədəf Nəşrləri”, Elm və Təhsil və Mədəniyyət nazirliklərinin təşkilatçılığı ilə keçirilib.

Elm və təhsil nazirinin 4 mart 2019-cu il tarixli qərarına əsasən hər il aprelin 23-də Ümumdünya Kitab və Müəlliflik Hüququ Günü münasibətilə bütün ölkə ərazisində ümumtəhsil məktəblərinin iştirakı təmin olunmaqla kütləvi “Oxu Günü” tədbiri keçirilir.

Layihə “Gəlin birgə oxuyaq!” devizi altında təşkil olunur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.04.2024)

Səbinə Yusif, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bilmirəm, mənmi səni qorudum. Sənmi məni qorudun. Elə bil yanılıram. Nə sən məni qorudun, nə mən səni. Allah bizi qorumaq üçün bir-birimizə rast gətirdi. Biz bir olmasaydıq, bəlkə də heç nə yolunda getməzdi.

- Bəs indi niyə məndən uzaq gəzirsən?

- İndi isə belə yaxşıdır. Sanma ki səni unutmuşam, yaxud başqasına dəyişmişəm. Uzaqlarda sən mənə daha yaxınsan.

- Yəni?

- Yəni ki, sən mənim ən qısa hekayəmin ən unudulmaz qəhrəmanısan.

- Nəyə görə unudulmaz?

- Çünki sən mənim leksikonumdan “kaş” kəlməsini çıxarıb atmağı bacardın. Çünki sən mənə sevməyi öyrətdin. Çünki sən mənə sevginin qələbəsini yaşatdın.

- Sevginin qələbəsini...

- Bəli.

- Sənsə gedirsən.

- İndi belə lazımdır. Ayrılıq unudulmaq demək deyil ki? Hər salam başlanğıc olmadığı kimi, hər əlvida da son deyil.

- Sən məndən uzaqda. Asanlıqla unudulacam.

- Bir damın altında yaşayan nə qədər yad adam var? Elə də bir-birindən uzaqda nə qədər doğma var.

- Niyə məni başa düşmürsən?

- Səni başa düşdüyüm üçün səninlə sağollaşıram. 

- Axı sənsiz çox darıxacam.

- Gecə darıxsan ulduzları seyr et, gündüz darıxsan günəşi salamla. Yol getdiyin yerdə darıxdın, qəlbinlə danış. İnan ki, ayda da, günəşdə də, ulduzda da, qəlbində də məni görəcəksən. Hiss edə bilirsənsə, demək ki, sevmisən. Sevmisənsə, yaxın, ya da uzaq olmağın heç bir fərqi yoxdur. Sevgi toxunmaq deyil, sevgi hiss etməkdir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.04.2024)

Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü görəcək. Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Bu gündən etibarən oxucularımızı “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlıq gözləyir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalı olacaq.

“TURAN” bədii film ssenarisini təqdim edirik.

Titr yazı. Batum. 1918-ci il. 4 iyun.

Osmanlı qoşunlarının qərargahı...

Azərbaycan və Osmanlı tərəfləri masa arxasında hərbi sənəd imzalayırlar.

Azərbaycan tərəfdən hərbi yardım haqqında sənədi Məmməd Əmin Rəsulzadə, Osmanlı tərəfdən isə ferik Mürsəl paşa imzalayır.

Məmməd Əmin Rəsulzadə sənəd imzalanandan sonra ayağa qalxıb üzünü Osmanlı paşalarına tutur.

Məmməd Əmin Rəsulzadə: – Sizi və özümü bu tarixi günlə təbrik edirəm. Azərbaycan hökuməti Osmanlı tarixinə bir cəbhə kimi deyil, hüquqi dövlət kimi daxil olur. Sizdən alınacaq hərbiyyə gücümüz dövlət yaratma­ğımıza yetəcək. Biz birlikdə çox güclü olacağıq, bəylər. Qafqaz İslam Ordusu birliyimizin gücüdür. Sizdən hərbi yardım istəyirəm. Xahiş edirəm, Beşinci Qafqaz divi­ziyasını da Qafqaz İslam Ordusunu qüvvətləndirmək üçün Gəncəyə göndərəsiz.

Sənədin imzalanma törənində iştirak edən yarbay Zehni bəy: – İkinci süvari alayı da bu gün Gəncəyə doğru hərəkətə başlayıb. Mənimlə birgə yarbay Cəmil Cahid bəy də doqqu­zuncu Qafqaz alayı ilə xidmətinizdə olacaq; Ənvər paşanın əmridir.

Yarbay Cəmil Cahid bəy: – Artıq bütün hazırlıqlar bitdi, paşam.

Məmməd Əmin Rəsulzadə: – Allah yardımçımız olsun, bəylər, – deyir.

 Türk qoşun hissələri eşelonlarla Batumdan çıxıb Gən­cə­yə doğru irəliləyir...

Sürətlə gedən hərbi eşelonlar...

Eşelonların damlarında oturub “Çırpınırdı Qara dəniz, baxıb Türkün bayrağına” şərqisini oxuyan türk mehmet­cikləri...

***

Titr yazı. 1921-ci il. Qarabağ. Sentyabr.

Qaranlıq və nabələd meşə yolları ilə onbaşı İzzət atın üstündə təqibdən qaçır...

Onu arxadan bolşeviklər təqib edirlər...

Bolşeviklər ona güllə atırlar...

Atılan güllələrdən biri onbaşı İzzətə dəyir...

Onbaşı İzzət atdan yıxılıb huşunu itirir...

Onun başının üstünü kəsdirmiş atlı bolşe­viklər...

Bolşeviklər onu atının belinə qaldırıb hərbi hissələrinə doğru aparırlar.

***

Titr yazı...1918-ci il. Dekabr. Şamaxı...

Qarlı aşırımı aşan kiçik erməni dəstəsi...

Onlardan biri erməni dilində mahnı oxuyur...

Erməni əsgərlərindən biri cığırla üzüyuxarı dırmanan dağkeçisi görür...

Erməni əsgəri keçiyə güllə atır...

Güllə keçiyə dəymir...

Keçi qaçıb canını qurtarır..

Əsgərlərdən biri deyir: – Gülləni türkə saxla, Vaco.

Ermənilər bir-birinin ləpirini basdalamaqla qarlı aşırı­mı aşıb qaranlıqda güclə sezilən kəndə yaxınla­şırlar...

Dəstə dağ döşündəki türk kəndinə girir...

Dəstədəki erməni döyüşçülərindən biri: – Aram, gecənin düşməsini gözləyək, – deyir.

Aram: – Düz deyirsən, gözləsək yaxşıdır, – deyə təkliflə razılaşır.

Cahan savaşından silah-sursat oğurlayıb qaçmış bu kiçik erməni dəstəsi kəndin girəcəyində düşərgə salır.

Onlar uzaqdan görünən türk daxmalarına sarı baxırlar...

Daxmalardan birinin içi...

İki azyaşlı qız uşağı xalça üstə yatıb...

Başı çarşablı qarı ləyəndə uzun hörüklü qadının saçlarını yuyur...

Qarı qadının saçlarını yuya-yuya deyir: – Uşaqlıqdan sa­çın qıvrım idi. Nə qədər əlləşirdim, yuya bilmirdim. Su saçını açmırdı. Hələ də qıvırcıqların şaxı sınmayıb, qızım. Beş qarın doğmağına baxma... həmin cod saçlı uşaqsan ki, durmusan...

Başı yuyulan qadın suyun saçlarından tam süzülməsini gözləyib ayağa qalxır...

Yaş saçlarını kürəyinə töküb gülümsünür...

Daş aynada saçlarına baxır...

Qadın: – Ay ana, kimdir daha saçlarıma baxan... Os­man­dan dörd ildir xəbər yoxdur. Bundan sonra mən saçı neyni­rəm? – deyir.

Qarı qızının sözlərini ağzında qoyub ləyənə doğru əyilir; ləyəni götürüb eşiyə çıxır...

Qarı “Bismillah” deyib ləyəndəki suyu çölə atır.

Çöldə itlər hürüşür...

Qadın aya salavat çevirib içəri keçir...

Kəndin girəcəyindəki erməni düşərgəsi...

Ermənilərdən biri: – Türkün qanı halaldır... Lap uşaq ol­sun, qadın olsun, – fərq etməz. Keşişlərimizdən eşitmişəm.

İkinci erməni: – Vaxtdır, qalxın.

Erməni dəstəsi kəndin meşə tərəfdən birinci daxma­sına tərəf sürünür.

Daxma saçı yuyulan qadının daxmasıdır...

Erməni dəstəsi pəncərələrdən sakitcə içəri keçirlər...

Ermənilər ən əvvəl xalça üstə yatmış uşaqları boğub öldürürlər...

Erməni döyüşçülərindən biri indicə saçı yuyulmuş qadını zorlayır...

Ermənilərdən bir başqası başı çarşablı qarını tüfəngin süngüsü ilə başından vurub öldürür...

Sonra qarının qarnını qəmə ilə yarıb, masa üstə qaynayan samovarı yarılmış kəsiyə yerləşdirir...

Qadını da bir-bir zorlayıb öldürəndən sonra ermə­nilər daxmaya od vururlar...

Erməni dəstəsi kəndin o biri evlərini də atəşə tutur...

Öldürülən qoca və qarılar...

Kənddə kişi olmadığından ermənilərə müqavimət göstə­rən yoxdur...

Erməni dəstəsi kəndin daxmalarını yandırır...

Alışıb yanan daxmalar...

Erməni dəstəsi qaça-qaça kənddən çıxır...

Kəndin yanan daxmaları...

Ağlayan uşaq səsləri eşidilir...

Başı, döşü kəsilmiş qadınlar torpaq üstə çaba­layırlar...

Öldürülmüş uşaq və qocaların cəsədləri...

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.04.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sizlərə abituriyentin uğur formulunu təqdim edirik. Bu formul var və özünü həqiqətən də doğruldur.

Psixologiyada «Mətni dərk etmək» termini var, «dərk etmək», «anlamaq» anlayışları «oxumaq» anlayışının məntiqi nəticəsi olmalıdır. Öz mövcud biliklərindən istifadə edərək oxunulan mətnin həyatla inikası arasındakı məntiqi əlaqəni tuta bilmək, bax budur əsas məsələ. Mürəkkəb olmayan mətni oxuyanda «qəbul etmək» və «anlamaq» anlayışları ani olaraq bir-birilərini tamamlayırlar. Mövcud biliyimizin müxtəlif detalları aldığımız yeni bilgilərin təəssüratıyla zənginləşir.

Amma biri də var, mürəkkəb, öncədən bilik bazamızda heç bir izi olmayan mətni oxumaq, bu zaman qavramaq prosesimiz konkret olaraq çətinlik çəkir. Bax bu məqamda istifadə edilə biləcək ən vacib vasitə mətnin əsas mənasına güc verməkdir. Mətni hissələrə bölür, məna baxımından qruplaşdırır, ən vacib olan hissəni müəyyənləşdirir, onu təkrar-təkrar diqqətdə saxlayırıq. Psixologiyaya görə, yeni mətnin dərk edilməsi şüurumuzdakı istənilən uyğun «materialdan» istifadə ilə asanlaşa bilər. Bu, əlavə detallar, ştrixlər, ikinci dərəcəli sözlər, müxtəlif hadisələr, qaynaqlar ola bilər. Bir sözlə, istənilən şüur assosiasiyası bizim dayağımıza çevrilə bilər.

Demək, mətnin məzmununu qısa məntiqi formulalara çevirib hər formulanın nüvəsi olan əsas fikri müəyyənləşdirib bunu öz şüurumuz və bilik bazamıza transfer etməklə (bunu, haradasa filtrasiya prosesi kimi də izah edə bilərik) biz mətni başa düşməni tam mahiyyəti ilə reallaşdıra bilərik, dərketmə qabiliyyəti əldə edərik!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.04.2024)