Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü gördü.  Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Oxucularımızın “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlığı davam edir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalıdır.

YÜK

Tammetrajlı bədii filmin ssenarisi

4

Gecədir. Elşad “QAZ 69”-un sükanı arxasında oturub maşını idarə edir. O, kənarları işıq dirəkli geniş magistral yolla geriyə, Daşkəsənə qayıdır.

Maşınını iri hərflərlə AĞDAM, GƏNCƏ, DAŞKƏSƏN yazıları yazılmış, müxtəlif istiqamətlərə dönmək işarəsi görünən yolayrıcında  saxlayır.

Bir müddət susub şəhərlərin adları yazılmış dəmir lövhəyə baxır və nə edəcəyini bilmir.

Yol işarəsi Daşkəsənə getmək üçün sağa, Ağdama getmək üçün isə sola dönmək lazım olduğunu göstərir. Elşad seçim edə bilmir. Çaşıb qalıb.

Nəhayət, mühərriki işə salıb Daşkəsən yoluna dönür.

Sürətlə maşınını Daşkəsənə tərəf sürür.

Bir qədər getdikdən sonra nə düşünürsə, qəfil əyləci basır.

Maşını yoldan kənara çəkib saxlayır. Arxaya çevrilib “atası” ilə danışır: – Allah sənin kimi sakit adama özün kimi bir sakit ölüm niyə qismət eləmirdi, görəsən? Adam atasını neçə dəfə torpağa gömər? Səni geri qaytarıb köhnə qəbrinə bir də öz əlimlə necə basdırım? El üzümə tüpürməz mənim? Deməz ki, atanı boş yerə niyə qəbrindən çıxarıb gorbagor eləyirdin? Uzanmışdı da dinməzcə qəbrində. Bu nə oyun idi açırdın onun başına? Səni bir də Daşkəsəndə basdırsam, adamların üzünə necə baxaram? Yox, ata. Daha geriyə yol yoxdur. Səni ancaq Ağdamda torpağa basdıracam. Ondan sonra nə olacaqsa, qoy olsun. Bir az da döz!

Maşından aşağı düşür...

Əl telefonunu cibindən çıxarıb kiməsə zəng vurur: – Bəşir, salam! Elşaddır. Sənə bir işim düşüb!

Maşına minib geriyə, Ağdama tərəf yol alır...

***

Hərbi hospitalın həyəti. Günəşli bir gündür.

Elşadın bacısı əsgər Rüstəmzadənin qoluna girib gəzdirir. Onlar hospitalın həyətindəki çiçəkli bağçada Rüstəmzadənin ayaqları açılsın deyə gəzirlər.

Rüstəmzadə üzdən yaxşı görünsə də, hələ axsayır. Dili də hələ açılmayıb.

Onlar sıra ilə düzülmüş taxta skamyaların yanından keçəndə Rüstəmzadə ayaq saxlayır.

Rüstəmzadə Elşadın bacısına əl işarəsi ilə oturub bir az dincini almaq istədiyini bildirir.

Elşadın bacısı Rüstəmzadəni taxta skamyaya əyləşdirir. Özü də onun yanında oturur.

Rüstəmzadə ilə Elşadın bacısı bir müddət skamyada dinməz otururlar.

Birdən Rüstəmzadə əyilib yerdən xırda daş götürür. Onu uşaq kimi ovcunda gizlədir. Sonra hər iki əlini kürəyinin arxasına aparıb daşı bir əlindən o biri əlinə ötürür. Ondan sonra hər iki əlini yumulmuş şəkildə Elşadın bacısının qarşısında cütləyir.

Elşadın bacısı müharibənin od-alovundan keçmiş bu əsgərin birdən-birə belə sadəlövhcəsinə uşaq oyunu oynamaq istəyini əvvəlcə anlamır. Sonra onun uşaq saflığı ilə alışıb-yanan gözlərini görüb bircə anlıq reallığı itirir. Və əlini Rüstəmzadənin iri yumruqlarından birinin üstünə qoyur.

Elşadın bacısı Rüstəmzadənin xırda daş gizlənmiş sağ əlini düzgün tapır.

Daşın düzgün tapılması əsgər Rüstəmzadəni aşırı sevindirir. O, ürəkdən sevinib gülür.

Rüstəmzadə qəfil nəyi isə xatırlayıb gülüşünü kəsir və ayağa qalxıb axsayaraq hospitalın əsas korpusuna tərəf yeyin-yeyin gedir.

Elşadın bacısı Rüstəmzadənin nə etdiyini, nəyə sevindiyini və niyə belə tələsərək palataya qayıtmaq istədiyini anlamır. Ayağa qalxıb çaşqın halda Rüstəmzadənin arxasınca qaçır.

Onun qoluna girir ki, səndələyib yıxılmasın.

Qoluna girdiyi an başını qaldırıb onun gözlərinin içinə baxır.

Rüstəmzadənin gözləri yaşlıdır...

Elşadın bacısının üzündə əvvəlcə təəccüb, sonra isə ilıq təbəssüm yaranır.

O, titrəyən əlləri ilə Rüstəmzadənin hələ də xırda daşı tutduğu sağ əlini sığallayaraq gülümsünür.

Və hospitalın əsas korpusuna qədər Rüstəmzadənin əlini əlindən buraxmır.

***

Elşad qaranlıq kənd yolunun kənarında maşınını saxlayır. Maşının işıqları boş çöllüyə düşür. O, həyəcanla işığın düşdüyü çöllüyə doğru baxır.

Nəhayət, maşının işıqları düşən boş çöllüklə yola doğru “CİP NİSSAN” markalı maşının gəldiyi görünür.

Maşın Elşada yaxınlaşıb dayanır. İçindən əsgər şinelli, elə özü yaşda bir oğlan düşüb Elşada tərəf gəlir.

Qucaqlaşıb görüşürlər.

Maşından düşən oğlan əlində tutduğu ov tüfəngini və pul paketini Elşada uzadır.

Elşad: – İşləyib qaytaracam! – deyir.

Yenidən qucaqlaşırlar.

Oğlan: – Ləpirçinin adı Məciddir. Səni hara lazımdır, ora qədər aparacaq. Zəng vurub demişəm. Arxayın ol. Səni gözləyir. İşin avand olsun! Sağ-salamat qayıt!

***

“QAZ 69” markalı maşın magistral yoldan çıxıb çöllük əraziyə düşür.

Elşad boş çöllükdə toz qaldıra-qaldıra bir müddət yol gedir.

Artıq gecə düşüb.

Maşını köhnə daxmanın qarşısında saxlayır. İşıqlarını üç dəfə yandırıb-söndürür.

Daxmadan yaşlı olsa da, canı sulu bir kişi çıxıb ona yaxınlaşır. Elşad əsgərlik dostundan aldığı pul paketini kişiyə uzadır. Kişi pulu alıb saydıqdan sonra şalvarının arxa cibinə qoyur.

Kişi Elşadın maşınına əyləşir.

Kişi: – Dostun zəng vurmuşdu. Risk edirsən. Çox qarışıq vaxtdı. Niyyətini soruşmuram. Öz işindi. Səni gizli yollarla Ağdama çıxarıb geri dönəcəm. Qalanı sənlikdir!

Elşad: – Sən məni əraziyə sal. Gerisi ilə işin yoxdur!

Kişi köhnə maşında təhlükəsizlik kəmərini axtarır ki, çiynindən aşırıb bağlasın. Elşad kişinin nə istədiyini anlayır.

Elşad: – Kəmərim yoxdur. Amma arxayın ol! Beş yaşından maşın sürürəm!

Qoca: – Erməniyə arxayın deyiləm e... sənə arxayınam! Mina çoxdur çöllərdə!

Elşad: – Allah istəyənə heç nə olmaz!”

Qoca: – Kəməri də Allah yaradıb da, a bala! Ayağına dəyən daşı da Allahdan bil. Doğurdan atanı Ağdama basdırmağa aparırsan?

Elşad maşını işə salır.

Onlar maşın gedə-gedə danışırlar: – Doğurdan!

Qoca: – Cin buyurub sənə? Nə fərqi var, a bala. Elə bura da Qarabağdır da, burda basdır da dədəni, tərsliyinə niyə salmısan?! Gərək elə Ağdama gedəsən? Gedib düşəcəksən minaya, atan da qalacaq çöllərdə, özün də!

Elşad: – Rəhmətlik deyərdi ki, “oğullar üçün dədə-baba qəbirləri müqəddəs ziyarətgaha çevrilməyincə vətən vətən olmur”. Ağdamda atam yoxdursa, məni ora nə bağlaya bilər? Heç nə! Vətən həm də atalarımızın qəbirləridir!

Qoca: – Ya sən çox ağıllısan, ya mən dəliyəm!

Elşad: – Nə sən dəlisən, nə də ki, mən ağıllıyam. İşdir də, hər ikimiz düşmüşük. Bacarırsan, köməy elə çıxaq!

Qoca: – Bəri bax, yəqin, sən Ağdamda qızıl yeri bilirsən. Atan da bəhanədir. Qızılı qazıb çıxarmağa gedirsən.

Elşad: – Yox, əksinə, qızılı basdırmağa aparıram! Odey, külçə qızılım arxa oturacaqda gör necə işıldayır! Hər sözü bir ləl idi rəhmətliyin!

Qoca çevrilib arxa oturacağa baxır.

Və Elşadın qırmızı yorğana bükülü atasının nəşini görür.

Qoca: – Söndür işıqlarını. Səddi keçirik!

***

Elşad və qoca işıqları sönülü köhnə “QAZ 69” ilə gizli yollarla Ağdama doğru gedirlər.

Onlar azad olunmuş ərazilərdə qurulmuş hərbi postları dağ yolları ilə aşıb ilk hərbi səddi adlayan zaman artıq günəşin də səmada izləri görünür. Səhər açılır. Elşad maşını qocanın göstərişi ilə tanımadığı bir kəndin girəcəyində, kiçik təpənin ayağındakı kahanın ağzında saxlayır.

Qoca: – Maşını kahaya sal!

Elşad maşını dinməzcə kahaya salır.

Elşadla qoca maşından aşağı düşürlər.

Qoca: – Burdan o yana maşınla getmək daha mümkün olmayacaq. Dronlar göydən izləyir, görərlər. Maşını burda saxla. Mən də burdan geri dönürəm. Ancaq gecələr yol gedərsən. Mənim xəritəm yoxdur sənə verim. Ağdam, bax, bu tərəfdədir. Düzünə gedərsən. Sağa-sola dönmə ha. Yoldan da çıxma. Eşidirsən, yoldan çıxma ha. Sənin ayağınla sabaha Ağdama çatacaqsan. Nə idi kəndinin adı?

Elşad: – Şelli!

Qoca: – Olmusan heç kəndində?

Elşad: – Yox, olmamışam. Amma atam o qədər danışıb ki, bütün evlərini, yollarını əzbər bilirəm. Tapacam!

Qoca: – Şelliyə Ağdamdan da yol var. Belə də. Sən Ağdamdan get. Bu biri yolu dağıdıblar. Qarşındakı erməni kəndidir. Qoyub qaçıblar. İstədiyin evə gir, gecəni gözlə. Gündüz vaxtı burnunu da çölə çıxarma. Minalardan ehtiyatlı ol. Çalış tapdanmış yollarla gedəsən! Maşına dəymə. Bura dron uçurmurlar. Ruslar bu kəndi xəritəyə salmayıb. Görünür, gələcəkdə burda özləri üçün nəsə tikəcəklər.

Qoca ilə Elşad qucaqlaşırlar.

Qoca Elşadın ona verdiyi pul zərfini cibindən çıxarıb maşına qoyur: – Bağışla... əvvəl elə bildim həlləm-qəlləm adamsan! Səni yolda tanıdım. Vallah, yaşım imkan versəydi, səninlə sona qədər gedərdim. Yük olacam deyə getmirəm! Halal elə! Pulu da götürmürəm. Kişinin üstünü götürdərsən. Məndən yadigar olsun! Telefon işlətmə ha! Telefon burda tələdir! Yandıran kimi dronla tutacaqlar!

Elşad: – Halal elə, dayı. Hələ səninlə görüşəcəyik!

– Nə qədər günəş çıxmayıb, mən geri dönürəm. Haydı, bala! Görüşənə qədər!

Qoca ayağını çəkə çəkə yolun sonunda görünməz olana qədər Elşad baxışları ilə onu ötürür.

Elşad atasının sümüklərini maşından düşürüb qırmızı güllü yorğana büküb kürəyinə şələləyir.

Maşından kiçik çantasını və ov tüfəngini də götürüb qaça-qaça yolun üstündəki birinci evə girir.

İçəri tör-töküntü olsa da, kənd evi Elşada yaxşı görünür. Hiss olunur ki, müharibəyə qədər burada o qədər də kasıb olmayan ailə yaşayıb. İri otağın mebeli, döşəməyə sərilmiş xalçalar bundan xəbər verir.

Elşad güllü yorğanı kürəyindən açıb dəhlizdəki divanın üstünə qoyur. Sonra evin içində gəzir. Sadə, artırmalı kənd evidir. Sobasından bəlli olur ki, ən azı iki ay var evdə insan yaşamayıb. Kənddə elektrik olmadığından soyuducunun içindəki ərzaqlar xarab olub. Ərzaqların üfunət qoxusu bütün evə yayılıb.

Evi bacardığı qədər sahmana salır. Kiflənmiş ərzaqları arxa pəncərədən çölə atır. Zirzəmidən ağzı açılmamış tutma və mürəbbə balonları ilə birgə bir şaqqa qaxac ət də tapır. Zirzəminin daha isti və təhlükəsiz yer olduğunu anladıqdan sonra yorğanı qucağına alıb ora endirir.

Zirzəmidən tapdığı mürəbbədən bir-iki qaşıq yeyəndən sonra döşəməyə uzanıb gözlərini yumur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.05.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sizi ən müxtəlif təsnifatlardan («Forbes» jurnalının təqdimatında «Ən sağlam 12 qida» reytinqi, Conni Bovdenin «Dünyanın ən sağlam 150 qidası» kitabı, «Taym» jurnalındakı «Tarixin ən faydalı 50 bitki və qidası» reytinqi və s.) seçdiyim Yer kürəsinin ən faydalı qidaları ilə tanış edirəm.

Buyurun, faydalanın.

J. Dəniz məhsulları

1.     Losos (zülal, D vitamini və omeqa 3 yağ turşuları ilə boldur, yaddaş üçün, beyin fəaliyyətinin düzgün funksiya göstərməsi üçün çox faydalıdır).

2.     Forel (yalnız təmiz sularda yaşadığından xüsusi maraq doğurur, bol A, D, B, E vitaminlərinə, omeqa 3 yağ turşularına malikdir).

3.     Tuna (zülalın miqdarına görə (22%-dən çox) bütün digər balıqları üstələyir, gözə, beyinə fayda verən, ürək-damar xəstəlikləri riskini 2 dəfə azaldan onlarca vitamin, mikro və makro elementlərə malikdir).

4.     Krevetka (olduqca az yağ və piyə malik olduğundan az kalorilidir, amma zülal, protein, yağ turşuları ilə boldur. Eləcə də tərkibində selen, sink və B 12 vitamini var).

5.     Qara kürü (Nərə balıqlarının kürüsündə 30% yüksək keyfiyyətli zülal var, lesitin, A, D, E vitaminləri var, onlarca mineral var, çox faydalı yod var. Profilaktik və bədən gücləndirici xassələrə malikdir).

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.05.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Deyirdi ki;- “”Vəfalım mənim” romanımın üstündə başım çox cəncəllər çəkdi. Kitabın içindəki obrazlar canlı şəkildə qarşıma çıxdılar. Məni öldürməyə, işdən qovmağa çalışdılar. Bir dəfə işdən çıxartdılar, yenə mübarizə aparıb öz işimə qayıtdım. Axırda gördülər mümkün deyil, baş elmi işçilikdən məni çıxarıb kiçik elmi işçi elədilər. Maaşım 320 manat idi, elədilər 145 manat. Dedilər get buradan. Dedim heç yana gedən deyiləm. Mən yetim oğlan olmuşam. Pendir-çörək yemişəm. Pendir-çörəklə də uşaqlarımı saxlayacağam, amma sənətimi və iş yerimi dəyişməyəcəyəm. Zaman keçdi, o mənə haqsızlıq edənlərin hamısı gözümün qabağında tut kimi tökülüb getdilər.”

Qəribə adam idi. Sanki bu qəribəlik taleyinə yazılmışdı. Ömrü boyu haqsızlıq, ədalətsizliklə üz-üzə qalsa da ruhdan düşmür, yazıb yaradırdı…

“Hələ uzun illər bundan əvvəl demişdim ki, mən ədəbiyyatımızın ögey balasıyam. O zaman mənim bacarığımdan istifadə olunmayıb. Uzun müddət adım qara siyahıda olub. Mənim stolum, mənim səngərimdir. Elə adamam ki, çağırılan yerə ərinmirəm, çağırılmayan yerdə görünmürəm. İndi-indi tədbirlərə dəvət eləyirlər. İnanın ki, üçüncü kursu bitirənə kimi Bakı kimi küləkli şəhərdə pencəkdə oxumuşam. Aldığım təqaüdün yarısını ev kirayəsinə ödəmişəm.”- söyləyirdi.

O, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində ən çox tirajla çap olunan müəlliflərdən biri olub. Bir vaxtlar elə bir ev tapılmazdı ki, onun “İtgin gəlin” kitabı həmin ailədə olmasın. Söhbət 1935-ci ildə Biləsuvar rayonunun Ağalıkənd kəndində anadan olan yazıçı Əlibala Hacızadədən gedir…

Deyirdi ki;- “Ədəbiyyat aləmi müqəddəs bir aləmdir və əbədiyyət adlı bir dünyaya uzanan bir çox yolların ən gözəli, şirini və əzablısıdı. Mən ömrümün böyük bir hissəsini burada – müqəddəs saydığım bu dünyanın içində yaşamışam. Onun paklğını, müqəddəsliyini bildiyim üçün, o aləmin qapısı ağzında ayaqqabılarımı təmizləyib içəri girmişəm, bilmişəm ki, o saf, şəffaf dəniz kimi, natəmiz şeyləri qəbul etmir, silkinib-çırpınıb gec-tez sahilə atır…”

Bəli, Əlibala Hacızadə bu fani dünyada belə bir ömür yaşayıb. O, "Xalq yazıçısı" fəxri adını haqq etsə də,  bunu ona qıymadılar. Əməlləri ilə Allahın nə qədər xoşuna gəldiyi isə axirətdə məlum olacaq. Axı deyirlər ki, bu dünyada inamla, imanla yaşayanları, o dünyada mükafat gözləyir…

Yaşasaydı bu il 89 yaşı tamam olacaqdı. On beş il bundan öncə ölüm mələyi- Əzrailə qoşulub Allahdan başqa heç kimin rəhbərlik etmədiyi dünyaya getdi. Sorğu-sualı asan, son mənzili cənnət olsun!

Ümid edirəm ki, gələn il Əlibala Hacızadənin 90 illiyi təntənə ilə keçiriləcək və doğulduğu Biləsuvar rayonunda onun xatirəsinə abidə ucaldılacaq...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Xeyrəddin Qocanın miniatür hekayələri təqdim ediləcək. Əminik ki, dodaqlarınızı qaçıracaq bu hekayələr. 

Xeyrəddin Qocanın gülüşü

“Gəlin, mümkün qədər qısa yazaq, onsuz da həyatda söz əlindən tərpənmək olmur”

Y.Lents

Yazıçı Xeyrəddin Qoca əlinə qələm alandan bəri cəmiyyətdəki çatışmazlıqları, nöqsanları, eybəcərlikləri, bir sözlə, bütün naqislikləri tənqid atəşinə tutur, satirik-yumoristik dillə oxucularına bir-birindən maraqlı əsərlər təqdim edir. Dəyərli kitabların, pyeslərin, yüzlərlə satiranın müəllifi olan ədib ömrü boyu haqsızlıqlarla, ədalətsizliklərlə mübarizə aparmışdır. Bu yolda onun özünün də başına qəribə əhvalatlar gəlmişdir. Bu əhvalatlarla bağlı yazıçının mənalı, gülüş doğuran hazırcavablığı da, onun atmacaları da, bəzən bilərəkdən, bəzən bilməyərəkdən etdiyi hərəkətlər də - satiraya, yumora, tənqidə xidmət edir.

Xeyrəddin Qoca nəyə isə etirazını bildirir, kimə isə istehza edir, kimlərəsə öz yerini göstərir. Beləliklə, sözün əsl mənasında, nələrə, kimlərə isə gülür. Qəribə (əslində, qəribə görünür) dialoqlar, atmacalar, istehzalar bəzən mənalı bir hekayəni əvəz edir.

"Xeyrəddin Qocanın gülüşü"nün əlyazması ilə tanış olan Xalq şairi Nəriman Həsənzadə yazır: "Hörmətli qələm dostumun həcmcə kiçik yazılarını oxuduqca, gözlərim önündə həyatın istisini, soyuğunu görmüş bir insan canlanır. O birinci növbədə müsahibindən yüksəkdə durmağı bacaran hazırcavabdı. Müdrikdi. Buradakı fəlsəfi ümumiləşdirmələr sadədən mürəkkəbə, mürəkkəbdən sadəyə meyillidi. Çünki müəllif bilir ki, onun oxucuları da müxtəlifdi - hər kəsin özünəməxsus dərketmə qabiliyyəti olur. Buradakı pritçalar, atmacalar, lətifələr, kiçik hekayələr, məişət söhbətləri, düzünə tuşlanmış eyhamlar, satirik müraciətlər, ismarıclar, bir sözlə, bütün ədəbi janrlara bənzəyən bu yazılar Xeyrəddin Qocanın daim ədəbi axtarışlarda olduğunu və həyatın, cəmiyyətin müəyyən məqamlarında mənalar axtardığını, eləcə də mənəvi paklığını göstərən nümunələrdi.

Müəllif hamı və hər kəslə danışdıqca, əslində, öz düşüncələrini çatdırır, beləliklə, teatr işçilərinin dili ilə desək, personajların birinə çevrilir. Cəmiyyətdə yaşayıb, cəmiyyətdən kənarda qalmır. O, həyatı, insanları sevir, qəlbindəki işığı paylamaq istəyir və paylayır da".

Təsadüfi deyil ki, Türkiyədə yayınlanan "Bu dünyadan məktublar..." kitabı ilə tanış olan ədəbiyyatşünas Camal Anadol X.Qocanı "Azərbaycanın Əziz Nesini", türkiyəli qələm sahibi İrfan Ülkü "Azərbaycanın Zoşşenkosu" adlandırmış, “Hürriyyət” qəzetinin müxbiri Dursun Özdən isə onu Nəsrəddin Xocaya bənzətmişdir. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, professor Nizami Cəfərov yazır ki, "Xeyrəddin Qocanın əsərlərində Əziz Nesindən, Cəlil Məmmədquluzadədən, Mirzə Ələkbər Sabir, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevdən də nə isə var. Lakin bu hekayələrin, lətifələrin, zarafatların müəllifi məhz, onun özüdür - Xeyrəddin Qocadır".

Möhtərəm oxucular!

Sizə təqdim edilən bu miniatür hekayələrdə X.Qocanın deyimlərinin bəlkə də, mində biri toplanmışdır. Bu gülüş "payı"nda yazıçının ayrı-ayrı əsərlərindən fikirlər də verilmişdir. Onlar da yüksək mənalar kəsb edir.

Xeyrəddin Qocanın miniatürlərini çap etdik ki, onun səmimiyyətini bir daha hiss edəsiniz. Görəcəksiniz, satira, yumor, gülüş çox yerdə sizinlə olacaq. Məsəl var, deyərlər: "Bir dəfə ürəkdən gülmək yeddi gün dəniz sahilində istirahətə bərabərdir"

Zəlzələ qorxusu

Xeyrəddin Qoca Azərbaycanın Türkiyədəki səfiri ilə söhbət edir. Türkiyənin Xarici İşlər naziri İsmayıl Cem onlara yaxınlaşır. "Nasılsınız?" deyə soruşur. Səfir təşəkkür edir. "Siz nasılsınız, sayın konsolosum?" -  sualına Xeyrəddin müəllim heç kimin gözləmədiyi cavabı verir:

-Nasıl olacağam, bütün gecəni buz dolabının içində oturmuşam!

İsmayıl Cem "Buz dolabında nə yapıyordunuz, əfəndim?" - deyə təəccüblə soruşur. X.Qoca "Zəlzələdən qorxurdum!" cavabını verir.

Heç demə, professorlardan biri televiziyada çıxış edərək demişdir: "Zəlzələ olan kimi masa altına, buz dolabına... girin..."

Bu yaşayışdı ki?

Xeyrəddin Qoca tələbə vaxtı kirayənişin yaşayırdı.

Qapı döyülür:

- Xeyrəddin Qoca burada yaşayır?

- Xeyr!

- Bəs, siz kimsiniz?

- Xeyrəddin Qoca.

- Deyirsiniz ki, burada yaşamırsınız?

- Yəni bu yaşayışdı ki?

(Davamı olacaq)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.05.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Çoxarvadlılığa niyə icazə vermirlər axı? Gün kimi aydındır ki, bir kişini üç arvad bir arvaddan daha yaxşı saxlayar. 

2.

O, bir ömür qaranlıq otaqda qara qadını axtardı. Halbuki işıqlı otaqda ağ qadın çox idi.

3.

Əgər istəyirsən ki, kollektiv hamısı sənin lətifələrinə gülsün, müdir ol! 

4.

-Rəhmətlik Hacı Səftəri də alkoqol öldürdü.

-Necə? Hacı içki içməkdən ölüb ki?

-Yox. Araq daşıyan Qazel vurdu onu.

5.

-Bağışlayın, sizdə 5-10 yaşlı uşaqları yaxşı tərbiyələndirmək üçün psixologiya üzrə nə var?

-Dəri kəmər. 

6.

Mühasibat kursunun elanı:

“Öyrədərik. İşlə təmin edərik. Torbasını tikərik. İçəri basdırarıq”

7.

Belə getsə, günəşlə aya da sayğac qoşub istifadə üçün xidməthaqqı alacaqlar. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sizlərə Əli Bağışın “Sözlərim” adlı essesini təqdim edirik.

Əli BAĞIŞ

SÖZLƏRİM

ESSE

1. Böyük-böyük adamların kiçik-kiçik işlər görməsinin yalmız bir səbəbi var: Böyük işlərin kiçik,çox kiçik adamlar tərəfindən oğurlanması!

2. Kimin "nə", "necə" dediyinə yox, "niyə?" dediyinə baxın.

3. Oğluma; Atam atandan böyük kişi olub, özüm özündən!

4. Zəif olanda hamı ədalətli olur, Kişi odur ki, güclü olanda ədalətli olsun.

5. Haqliyamsa, yanımda deyilsənsə, lənət olsun sənə, haqsızamsa, yanımdasansa, lənət olsun mənə...

6. Söz, Əməl, Adam arasındakı tərs mütənasiblik  belədir; Sözlə Əməl arasındakı məasfə kiçildikcə  Adam böyüyür, Sözlə Əməl arasındakı məasfə böyüdükcə Adam kiçilir!!!

7. Çox şərəfsizin kişi olduğu, ayaqyolunda "Kişi"yazılmış lövhəyə tərəf gedəndə yadına düşür...

8. Övladlarımıza heç bir sərvət saxlaya bilmiriksə, heç olmasa "Allah rəhmət etsin, atan yaxşı Adam olub, bala"-nı saxlamaq ki, öz əlimizdədir...

9. Həyatda ən qəliz şey bir adamı tanımaqdı. Tanıyandan sonra həyat o qədər asan olur ki...

10. Ən gözəl sözləri şairlər, tamadalar, mollalar seçib danışırlar. Mənə sözünü yox, Əməlini göstər eee...

11. Allahın sığorta idarəsi işləmir. Heç kim, heç vaxt, heç nədən sığortalanmayıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yazıçı-publisit Ramiz Göyüşün Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının yaradıcılığı barədə məqaləsini sizlərə təqdim edir.

Bu yazını 35 il bundan öncə yazmaq istəmişdim. 1986-cı ildə -“Qan Yaddaşı” şeirlər kitabı nəşr ediləndə. Ancaq görünür qismət indi imiş. Niyə bu kitab məni özünə cəlb etmişdi?

 Qazax rayonunda, mənim dünyaya göz açdığım Abbasbəyli kəndində dünyaca məşhur olan bir dağ var. Göyəzən dağı. Şəninə dastanlar nağıllar, əfsanələr, şeirlər, musiqilər yazılan bu dağ qeyri- adi gözəlliyi ilə yanaşı, həm də qədim yaşayış məskənıdir. Dağın şimal yamacı ilə sıldırım qaya başlayan hissəsində 7 bürclü qala var və yaşı təxminən min ilə yaxın olan bu qala-bürc təbii və antropoloji təsirlərdən xeyli dağılsa da öz quruluşunu və görkəmini bu günə qədər saxlamışdır. 1965-66-cı illərdə o vaxtlar kəndin bəzi “başbilənər”inin qərarı ilə qalanın daşlarını sökərək gətirib tütün qurudulan talvarın divarlarını tikməyə başlamışdılar. Lakin kənd əhalisinin narazılığından sonra bu söküntü dayandırılmışdı. Şair Sabir Rüstəmxanlı həmin kitaba daxil etdiyi “ Niyə gərək belə qardaş“ şeirini sanki həmin hadisyə həsr etmişdi. Şeirə belə bir epiqraf da vermişdi:” Bəzi rayonlarda qədim abidələri uçurub daşını, kərpicini daşıyırlar”:

Külüngünü sən vuranda o divara,

Öz əlinlə öz sinəndə açdın yara!

Tarixin bir vərəqitək ovulanda əlindı daş,

Özünü kor qoyduğunu düşünmədin niyə, qardaş?

 ... Uluların bu qalanı ucaltmışdı elin üçün,

 yurdun üçün, sənin üçün

Sənsə yıxıb daşıyırsan toyuğunun hini üçün.

Səmimi desəm bu şeir mənə o qədər güclü təsir etmişdi ki, bütünlüklə əzbərləmışdim və məqam düşən kimi onu əzbərdən söyləyirdim. İstəyirdim ki, hamı bilsin bu şeiri. Bəlkə qalalarımızı uçuran , tariximizin izlərini öz xəbis və kiçik niyyətləri üçün itirən və bu barədə heç düşünməyən, “bu yad ananaın, yad bətnində doğulanlar” dayandıra öz çirkin və bəd əməllərini. Və belələrini Sabir Rüstəmxanlı təkcə tənqid etmirdi, həm də ifşa edirdi. Qorxmadan, çəkinmədən:

Sən tək olsan- qəzəbimə yer olmazdı

Kişilərin ucaltdığı nakişilər əllərində uçulmazdı.

Bu şeir gənc bir şairin bütün Azərbaycan xalqına həyacan təbili , çağırışı idi və mən əminəm ki, Sabir müəllimin bu şeirindən sonra neçə- neçə qalalarımız salamat qala bildi.

Keçən əsrin 80-ci illərin ikinci yarısında SSRİ deyilən bir imperiyanın tərkibində yeni bir dövr başlayırdı. İmperiyanın sonu yaxınlaşır, cəmiyyət çalxalanırdı. Təbii ki, bu proseslər ədəbiyyata da öz təsirini göstərmiyə bilməzdi. Belə bir ərəfədə gənc şair Sabir Rüstəmxanlının “Qan yaddaşı” kitabının nəşri də siradan bir hadisə deyildi. Kitab haqında qısa məlumatda deyilirdi:

Sabir Rüstəmxanlının ”Qan Yaddaşı”ndan yeni poetik düşüncələr göyərib qalxıb, yurdun ulu daşları dil açıb, aqil babaların, dilidualı ağbircək nənələrin ruhundan nəğmələrinə ilkinlik təmizliyi hopub”.

 Kitab ön söz yerinə yazılmış “Ruhumuz sərhədsiz olduğu üçün” şeiri ilə başlayır və elə bu şeir də əslində kitaba toplanmış şeirlərin “sərhədsiz ruhunu” müəyyənləşdirir:

 Bu Vətən deyilən dünyam sirlidir,

 Bir paytaxtı sevinc, bir paytaxtı qəm.

 Bu Vətən torpağı çox qəribədir,

Hələ sərhəddini tapammıram mən.

 ... Arzu da beləcə sərhədsiz olur,

 Ümman da beləcə, göy də beləcə.

 Ruhumuz sərhədsiz olduğu üçün

Payımız gəlibdi göydən beləcə!..

Yeri gəlmişkən, kitaba “Qan yaddaşı” adının verilməsi müəllifin çox uğurlu tapıntısıdır, bu ad həm də oxuculara bir çağırışdır, “al məni oxu”-deyir və burada toplanmış şeirləri oxuduqca təkrar-təkrar qan yaddaşından doğan hikmətlər, poeitik ifadələr səni ovsunlayır. “Qan yaddaşı” şeiri ilə də başlayan şeirlər toplusu elə başlanğıcdan oxucunu düşünməyə vadar edir.

 Nüşabə qalasının yarıuçuq bürcündə,

Boy atıb qalınlaşan zoğallığın içində

 Bir uşaq oxuyurdu bu dünyadan ayrılıb...

 ...Soruşdum:”Oxuduğun mahnının adı nədir?”

 Güldü, gözü qıyıldı, gülüşü də nəğməydi

- Yayıldıqca yayıldı...

Şeir sənə tarix danışır, əfsanə, əsatir danışır. Bu tarixi sənə danışan körpə uşaqdır. Hələ tarix dərsi keçməyən, heç tarixi də bilməyən, yazı-pozudan xəbərsiz bir körpə danışır bu tarixi sənə. Həm də oxuduğu mahnı ilə, əlində düzəltdiyi oxla, yay ilə danışır və danışdıqları da o qədər gerçəkdir ki, sanki tarixi kemişin haqda sənə kerçək dastan danışır. Bu uşaq qəlbinin səsi, üzünün ifadəsi, mimikası ilə inandıra bilir oxuduğ bu dastana səni:

Dedi bilmirəm, əmi təkəm də oxuyuram,

Heç sözünü bilmirəm, özümdən toxuyuram.

 Özündən “toxuyurdu”, mahnısını o uşaq.

 İçəridən gələn səs ona “oxu” deyirdi.

Qəhrəman bir torpaqdan gələn qəhrəman həvəs

Al əlinə bu yayı, at bu oxu deyirdi.

Şeir çox səmimidir. Dili sadədir. Şair bir körpə uşaqla kiçik bir dialoq qurmaqla əslində çox mühüm bir məsələ qaldırır. Düşünürəm, şeirin qəhrəmanı müəllifin özüdür, elə ona bu şeir yazdıran da onun qan yaddaşıdır.

Kitab başdan-başa vətənə, qəhrəmanlıq tariximizə, milli mənəvi dəyərlərimizə, adət-ənənələrimizə, dilimizə, dinimizə, yurd yerlərimizə, əcdadlarımıza, məişətimizə həsr olunmuş poetik nümunələrlə zəngin bir topludur və oxumaqdan doymursan, şeirlər səndə sanki yaşı 70-i haqlamış müdrik bir kişinin nəsihətləri , öyüdləri, nağıl və dastanlarıdır bu şeirlər. Həm də çağırışdır, müraciətdir indiki və gələcək nəsillərə. Kitabda müəllifin yurd, el, oba, ocaq yeri adlı və ünvanlı çoxsaylı şeirlər yer alıb. Onların hər biri həm məna yükünə, həm də poetik ifadəsinə görə gözəl şeirlərdir.

İfadələrdəki tapıntılar, müəllifin poetik ustalığı oxucunu qəhər qarışıq təəcübləndirir, qürurlandırır. Sadaladığm mövzuların hərəsinə bir misal çəksəm bir kitab yaranar. Ancaq şairin “Vətən” şeirindən misal çəkməmək güçündə deyiləm;

Bir əlçim buluddu,

Bir ömür umuddu,

Bir içim sudu.

Yandıqca odlanan ocaqdı,

Daddıqca dadlanan arzudu.

Bir dərə bahar leysanıdı,

21 Azərin qanıdı,

 Cavad xanın qətl yeridi,

 Sabirin “ fəxriyyə” şeiridi,

 Dağları dumanda itən-

Vətən... Vətən...

Vətən haqqında müxtəlif müəlliflər tərəfindən müxtəlif xalqların dilində, minlərələm şeir yazılıb. Hər biri də çox gözəl, lətif, zərif. Niyəsə mənim də gəncliyimin filmi olan “ Baharın 17 anı” filmində “Hardan başlayır Vətən” mahnısı və mahnının sözləri bəlkə də indiyədək Vətən haqqında eşitdiklərim şeirlərin ən yaxşılarından biridir. Ancaq Sabir Rüstəmxanlının “Vətən...” şeiri bu mövzuda indiyədək eşitdiklərim və ya oxuduqlarım şeirlər içində mənə ən doğma və ən şirin gəldi:

Babalar atını sürüb gedibdi,

Qalalar boylnıb qalıbdır ancaq.

Oğlu –Şah İsmayıl Xətayi adlı

Ağatlı oğlan var, atı qanadlı,

Bir də Suraxanı atəşgahı var,

Bir də Misri qılınc.

Bir də Çənlibel:

Bir də “Heydərbaba “ yazılmış bir dil...

Torpağı ot deyil, kişi göyərdən-

Vətən... Vətən!...

1993-2002-ci illərdə tez-tez Mingəçevrə gəlirdi Sabir müəllim. Mingəçevirə bağlılığı öncə Vətən toprpağna məhəbbətdən irəli gəlirdisə, digər bağlılığı ümimi dostlarımız- Məhəbbət Qrabağlı,Tofiq Qulyev və digər dostlar yaradırdı. Sonradan elə Tofiq müəllimin və Sabir Rüstəmxanlının vasitəsilə Əli Quliyevlə, Yaşar Abdulovla , Rüstəmxanlı ocağının nümayəndəlri ilə, qədim türk yurdu Yardımlının sözübütöv, mərd, dostluğa möhkəm kişiləri ilə tanış olmaq, ünsiyyət qurmaq mənə də nəsib oldu. Mingəşevir dənizinə maraqlı, düşündürücü bir şeir də həsr etmişdi. “ Mİngəçevir dənizi ilə söhbət”. Bu şeirlə samuxluların və mingəçevirlilərin xatirəsində özünə həmişəlik bir taxt qurub, Sabir müəllim. Vətəni Samux rayonu “Mingəçevir dənizi”nin altında qalmış, Samuxun və Mingəçevirin dəyərli ziyalılarından biri olan Bayram Ağamirzə oğlunun lap ürəyindən olmuşdu bu şeir: Bağışla , bizi, bağışla Dəniz altında qalan dünya! Qayığı belə arxayın sürürük üstündən, Belə arxayın üzürük gözünə ağ pərdə çəkən sularda.... ...Neçə sahil qumuna yazmışam öz adımı, Neçə dəniz qoynunda yazmışam inadımı! Bəs bu necə dənizdir? ... Bir ac balina olub Samuxu udan dəniz Onun nəğmələrini başından ata bilmir, Atıb unuda bilmir... Ömür yolunu uzaq bir kənd cığırından başlayıb Vətənin hər güşəsinə qədər gəlib çıxan, hər kərpicini, hər saxsı parçasını öyrənərək onu nəzmə çəkən, hər daşına, hər torpağına hər qalasına , hər mənzərəsinə şeir yazıb Sabir Rüstəmxanlı, bu kitabda, yana-yana, sevə-sevə tərənnüm edib Vətən torpağını. Və bununla qürur duyur. Nə yaxşı ki, ömür yolum qayğıların ağırından başlanıbdı. Nə yaxşı ki, ömür yolum uzaq bir kənd cığırından başlanıbdı! Bu şeirlərin hər birini bu kiçik yazıda təhlil etmək, onlardan sitat gətirmək mümkün olmazdı. Sadəcə oxumaq lazımdır şair Sabir Rüstəmxanlını. Onda biləcəksiniz bu şeirləri ilə nəyi demək istəyir müəllif. Lakin “Qan yaddaşı” ilə kifayətlənmədi, şeirlərində olduğu kimi dövrü mətbuatda ciddi tənqidi məqalələri, publisistik yazıları maraqlı təklifləri ilə çıxış edirdi. Və budur 32 yaşlı gənc şair-publisist Sabir Rüstəmxanlının yeni bir kitabı- “Ömür kitabı” işıq üzü gördü. Bu kitab əslinəd şairin çox böyük yaradıcılıq uğuru idi. “Ömür kitabı” nəsrimizdə və publisistikamızda hadisə idi və hadisə kimi də ədəbiyyat tariximizə daxil oldu. Ancaq “kitab maraqlı, publisistik bədii” kitab deyildi. Başdan ayağa tariximizlə doludur. Nə qədər acı faktlar da olsa gerçək hadisələrlə zəngin, xalqımızın milli kimliyini faktlarla sübut edən, haqqımızda yazılan təhrifləri, tarixi yalanları birbaşa müəlliflərini göstərməklə , həqiqəti həmin müəlliflərin sifətinə çırpan, bir tarixi-bədii-publisistik toplu olmaqla həm də gənclərə ünnvanlannmış çağırış idi. Eyni zamanda müəllif bu çağırışı, bu tapşırmanı, bu kitabı ilk növbədə doğmaları “Nərgizə, Gündüzə,Səadətə, Tahirə, Ormana, Rəşada, Araza, Namiqə, Anara, Eminə, Raminə, Təbrizə, İftixara, Orxana sonra isə...sabah bu torpağın üstündə yaşayacaq və arzularımızı yaşadacaq bütün balalarımıza bağışlayıram” -deməklə çox gənc yaşında müdrik bir missiya yarinə yetirmişdi. Əslindı bu tapşırma nurani bir qocanın, ömrü keşməkeşlər görmüş müdrik bir insanın gənclərə vəsiyyəti idi... Yadımdadı! Kitab nəşr olunduqdan sonra tezliklə bütün şəhərlərə və kəndlərə (Nə yaxşı ki, o vaxtlar hələ şəhər, rayon və kəndlərimizdə kitab mağazaları dururdu) yayıldı . Kitabın nəşrindən keçən çox qısa müddət ərzində artıq “Ömür kitabı” əksəriyyətin stolüstü kitabına çevrilmişdi və hamı bu kitabdan danışırdı. “Ömür kitabı”nı bütün yaşıdlarım kimi mən də elə kitab nəşr olunduğu dövrdə -keçən əsrin 80-ci illərində oxumuşdum. Səmimi desəm Sabir müəllimə simpatiyamda elə o illərdən yaranmışdı. Lakin indi bu yazın hazırlayarkən kitabı bir daha yenidən oxudum. O zamankı yaş və dövr də kitabda yazılanlara yeni yanaşma tələb edirdi. Və mən kitabı oxuduqcaq müəllifə bir daha öz aləmimdə dönə-dönə minnətdarlığımı bildirdim. Düşündüm ki, nə yaxşı ki, ədbiyyat və ictimai fikir tariximizdə Sabir Rüstəmxanlı kimi yazıçılarımız, ziyalılarımız var. Onun bu kitabda səpdiyi toxumlar əminəm ki, hələ innən belə yeni-yeni pöhrələr verəcək, böyüyəcək, Yardımlı meşələri kimi Vətənimizin hər yerini bürüyəcəkdir. Hesab edirəm ki, “Ömür kitabı” şairin “Qan yaddaşı” şeirlər kitabının nəsrdə və publisistikada bir növ davamı idi. Şair Şabir Rüstəmxanlıya “Qan yaddaşı” kitabında demədiklərinin bir hissəsini nəsrdə, publisistikada demək zərurəti yaranmışdı və çox cəsarətlə deyə bilmişdi. Onun nətəcəsi idi ki, “ Ömür kitabı” mübaliğəsiz desək müəllifinə böyük şöhrət gətirdi . Doğrusu mən Sabir Rüstəmxanlının “Ömür kitabı”nı “ Vətən haqqında” simfoniya adlandırıardım. Diqqət yetirsək görərik ki, kitabda bölünmüş başlıqların hər biri bir nəğmədi, mahnıdı, əslində müəllif də həmin başlıqlarda verdiyi yazıları yekunda məhəbbət məktubları, nəğmə və ya mahnı adlandırır. Diqqət yetirək müəllifin kitabdakı “Vətən haqqında nəğmə” yazısına: “Hər kəsin ürəyində Vətən haqqında bir nəğmə var. Geç tez oxumalıdır. Bu nəğmə böyük konsert salonlarında da oxuna bilər, bir bulaq başında da. Vulkan nə vaxt püskürəcəyini kimə deyir? Sübhün ala-toranında səsindən asılmış torağayların yanğısını dinləyə-dinləyə, zəmi yerinə səpələnmiş quzuların dalınca qaçan, dizə kimi şehdə islanmış qardaşlarımı düşünürəm.... Kim bilir, bəlkə onlar Vətən haqqında nəğmələrini elə həmin anlarda oxuyurlar”. Nə qədər səmimi, kövrək və dəqiq ifadə. Həm də bu ifadələrlə sanki bir poetik mənzərə yardıb, müəllif. Bu mənzərəyə tamşa edən kim olsa belə, onu dindirsən kövrələcək, əminəm. Təkcə bu ifadəılər yox , ümumiyyətlə “ Ömür kitabı” başdan başa Vətən haqqında nəğmələr toplusudur. Qəhrəman Babəkin nəğməsi səslənir bu kitabda. Bu nəğmə “Dağlarımızın üstündə 22 il dalğalanan al bayraq, Babəkin azadlıq, qələbə, qəhrəmanlıq mahısı idi... Babək öz nəğməsini Azərbaycan dilində oxumuşdu! Biz də nəğməmizi bu dildə oxuyuruq, uşaqlarımız, nəvə-nəticələrimiz də bu dildə oxuyacaq. Hər kəsin ürəyində Vətən haqqında nəğmə var...Kimi ürəyə yazır bu nəğməni, kimi daşa, torpağa”. Bu kitabda əməyin, zəhmətin tərənnüm nəğməsi var. Hər gün çörəyini min zəhmət, əziyyət hesabına daşdan-torpaqdan çıxardan, o daşdan-torpaqdan çıxartdığı çörəyə min dəfə şükür edib onu bal kimi dadan, həmin zəhmət hesabına övladlarını böyüdüb, onlara öyüd-nəsihət, təlim- tərbiyə verən bir atanın Zəhmət nəğməsi var: ”Adam öz işindən zövq alanda, iş toy-bayrama çevrilir. Atamın mahnısı-bitib tükənməyən zəhmət idi. O öz ömür nəğməsini gecə-gündüz, ara vermədən torpağın qulağına oxuyurdu. Ona görə də torpaq onun mahnısı ilə yatır, onun mahnısıyla oyanırdı”. Müəlifin ifadələrini oxuduqca xəyal səni lap uzaq illərə aparır. Gözləriyin qarşısında sifətinin rəngi günəş şüalarında mis rənginə çalan, əllrinin qabarı gözə çarpan arıq bədənli, lakin pəhləvan cüssəli, əlləində, qollarında əzələləri, damarları qabaran zəhmətkeş insanların obrazı canlanır. Düşünürəm Sabir Rüstəmxanlı bu obrazla təkcə atası Xudu kişinin deyil bütünlüklə zəhmətdən yoğrulmuş bir Azərbaycanlı kişisinin ümumiləşdirilmiş obrazını böyük ustalıqla yarada bilib. Ancaq təkcə bu nəğmələrlə bitmir , Vətən nəğmələri. Bu kitabda həm də dünyanın müxtəlif məşhur muzeylərində sərgilənən azərbaycanlı ustaların düzəltdikləri, yaratdıqları, toxuduqları sənət əsərlərinin zəriflik, gözəllik nəğmələrinin bir sözlə Vətən övladlarının ömür nəğmələrinin səsi –“zili, zənguləsi, “Mənsuriyyəsi” eşidilir. Heç şübhəsiz Müəllif bu kitabını 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra yazmış olsaydı biz bu kitabdan həm də Vətən uğrunda canını fəda etmiş şəhidimiz Xudayarın təsnifini də eşidərdik. Mən bu yazıda Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının iki kitabı- “Qan yaddaşı” və “Ömür kitabı”na toplanmış şeir və tatixi-bədii-publisistik yazıların yalnız bir qisminin məndə yatatdığı təəssüratlar barədə oxucularla fikrimi bölüşmək istədim. Əslində demək istədiklərim Sabir müəllimin yaradıcılığının məziyyətlərindən heç bir misqal da deyildir. Onun "Atamın ruhu", "Xətai yurdu", "Göy Tanrı", "Ölüm Zirvəsi (Cavad xan)", "Difai Fədailəri", "Sunami" romanları, "Bütövlük", "Didərginlər", "Cavad xan", "Orxonla görüş" poemaları son vaxtlar nəşr olunmuş “Əbədi sevda”şeirlər toplusunda əksini tapan mövzular ədəbiyyatımızda toxunulmamış mövzular olmaqla son dərəcə maraqlıdır. Bu əsərlər dərin tədqiqatların və təhlillərin obyektidir və əminəm ki, zaman-zaman araşdırılacaq, tədqiq ediləcəkdir. Ümumiyyətlə götürdükdə isə Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının yaradıcılığını onun sözləri ilə desək “Oxuyanların hamısına ünvanlanmış Vətən haqqında məhəbbət məktubları”na bənzədirəm. Bu məktublarda məhəbbətdən yaranmış çağırış da var, nəsihət də, öyüd də. Sabir Rüstəmxanlı Azərbaycanın çağdaş ictimai-siyasi fikir tarixinin görkəmli nümayəndələrindən biridir. O, həm də müstəqillik tariximizə 1988-ci ldən başlayan xalq hərəkatının liderlərindən biri kimi, daxil olmuş, Azərbaycanın mətbuat və dövlətçilik tarixinə öz adını şərəflə yazmış, Dünya Azərbaycanlılarının həmrəyliyi və hüquqlarının qorunması yolunda mübarizəsi və yorulmaz fəaliyyətinin nəticəsində istər beynəlxalq aləmdə, istərsə də ölkəmizdə yaxşı tanınır, sevilir və böyük nüfuza malikdir. Ustad sənətkar, böyük ziyalı, Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlını yeni yaşı münasibətilə təbrik edir, uzun və sağlam ömür, yeni yaradıcılıq uğurları, ictimai-siyasi və dövləti fəaliyyətində müvəffəqiyyətlər arzulayırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 (16.05.2024)