“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcini yekunlaşdırdı. Böyük oxucu marağını və istəyini nəzərə alıb romanın davamı olan “On ikiyə işləmiş” romanının dərcinə başlayırıq.

 

Özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin bu romanı da sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı da çox bəyənəcəksiniz.

 

 

18 –ci dərc

 

Teymur Əliyev küçəsindəki villanın iri darvazası yavaş-yavaş açıldı. Həyətdən çıxan qara rəngli «Mercedes» sağ tərəfdən gələn maşına yol verib sola döndü və şəhərin mərkəzinə tərəf yan aldı. Avtomatik darvaza açıldığı kimi də bağlandı. Bu vaxt həmin küçənin başında dayanmış köhnə, üstündə «taksi» nişanı olan qırmızı rəngli «Jiquli»nin sürücüsü mühərriki işə salıb bir neçə saniyə ara verdikdən sonra yerindən tərpəndi.

Təxminən iyirmi beş dəqiqədən sonra «Mercedes» Badamdar qəsəbəsinə çatıb  girişində söyüd ağacı əkilmiş, naxışlı tunc skamya qoyulmuş meydança olan bir villanın qarşısında dayandı. Bir qədər sonra villanın darvazası açıldı və «Mercedes» həyətə girdi. Villanın sahibi qonağını həyətin ortasında dayanıb gözləyirdi. Maşından düşən qonaqla onu gülər üzlə qarşılayan ev sahibi qucaqlaşıb görüşdülər. Villanın sahibi bütün şəhərin Day-day kimi tanıdığı İsfəndiyar Mövlayev, qonağı isə, onun uzun illər dostluq etdiyi, şəhərdə heç də ondan az tanınmayan Səlim Zamanlı idi.

Bütün bunları bayaqdan qara rəngli «Mercedes»i qarabaqara izləyən «Jiquli»nin sürücüsü bağlanmaqda olan darvazadan müşahidə etdikdən sonra bir qədər irəlidəki transformatorun yanından maşını geriyə döndərdi. O, son iki gündə evindən çıxmayan Səlim Zamanlınınnəhayət evindən çıxarkən ilk gedəcəyi ünvanı dəqiqləşdirmək tapşırığı almış və indi bu tapşırığı yerinə yetirmişdi. Daha burada onluq bir iş qalmırdı, sadəcə ona deyilən yerdə deyilən adamla görüşüb gördüklərini ona çatdırmalı idi.

 

* * *

Telefona gələn zəngə cavab verən gənc qız dəstəyi rəfiqəsinə uzatdı:

-Səni istəyirlər, Layiqə.

Layiqə tez dəstəyi ondan aldı.

-Bəli, eşidirəm.

-Axşam qiyafəni tanınmaz elə, təxminən saat 6-dan 8-dək ofisin qarşısındakı ağacda işarə olub-olmamasını öyrən. Sonra nə etmək lazım olduğunu bilirsən. Əgər işarə olmasa, səhər hər üç saatdan bir eyni şeyi təkrarla.

-Başa düşdüm.

Dəstəyi asan Layiqə saata baxdı. Saat üçə on dəqiqə qalırdı. Hazırlaşıb deyilən yerdə olması üçün kifayət qədər vaxtı var idi.

Masanın üzərindəki şahmat lövhəsində at fiquru ilə gediş edən Layiqə üzünü rəfiqəsinə tutdu:

-Gəl, sənə üçüncü matı da verim.

 

* * *

Gülanənin verdiyisəhər yeməyi məni necə tutmuşdusa, saat 3 olsa da, aclıq hiss etmirdim. Ancaq yaxşı bir çay içmək heç də pis olmazdı. Həm də axşamacan elə bir işim də yox idi. Ətrafa boylandım. Aha, bu da kafe. Skamyadan qalxıb kafeyə tərəf getdim. Vitrin şüşədən içəri boylananda iki gəncdən başqa heç kimin olmadığını gördüm. Bu məni qane edirdi. Səs-küylü yerləri heç sevmirəm. Xüsusilə tapşırıq aldığım vaxtlarda. Belə hallarda beynimdə daim o işin haqqında fikirləşirəm. Səs-küysə mənə fikirləşməyə mane olur.

Kafeyə girib ən küncdəki masada, üzü qapıya tərəf oturdum. Yaxınlaşan ofisiant qıza çay və paxlava gətirməsini tapşırdım. Bir qədər sonra sifarişi masanın üzərinə düzən qız sakitcə uzaqlaşdı.

Özümə çay süzüb soyumasını gözlədim.

Əgər işarə verilərsə, saat neçə olursa olsun, bu gün Matvey Semyonoviçlə bir daha görüşəcəkdim. Bu qısamüddətli təsir vasitəsi də ola bilərdi. O zaman görüşü səhərə saxlamağım işləri korlaya bilərdi. Ancaq istənilən halda, əvvəlcə cavabı götürüb sonra Biləcəriyə gedəcəkdim. Söhbət zamanı Matvey Semyonoviçə tətbiq olunmuş təsir vasitəsi barədə məlumatsız olmağım, ona qarşı silahsız olmağıma bərabər olardı. Yox, işarə verilməzsə və işlər sabaha qalarsa, onda saat 8-dən sonra birbaşa Gülanənin yanına gedəcək, rahat-rahat Səttarın şifrinin üzərində baş sındıracaqdım.

Paxlavadan dişləyib, çaydan bir qurtum aldım.

İndi qayıdaq Salamın işinə. Gün kimi ayıdndır ki, bu uşağın «Karat»ın ölümündə heç bir günahı yoxdur. Ancaq işi elə qurublar ki, hər şey ona qarşıdır. Düşünmürəm ki, cinayətkar heç bir iz qoymayıb. Sadəcə, məlum səbəbdən bu işlə ciddi məşğul ola bilmədiyim üçün, bütün ümidlərim təcrübəli Elbrusa, bir də ki, onunla birlikdə gedəcəyim Ruhi-əsəb xəstəxanasında araşdıracaqlarıma idi. Bəzi fikirlərim var idi.

Qətl törədilən gecə oradakı kameranın işləməməsi özü-özlüyündə çox şeydən xəbər verirdi. Hələ «Karat»ın əlaqələri də araşdırılmalı idi. Biznesdə olan rəqibləri haqqında məlumat toplamaq, son dövrlər daha çox kimlərlə kontaktda olmasını dəqiqləşdirmək lazım idi. Belə adamların düşmənləri də çox olur. Bütün bunları Elbrusun öyrənəcəyinə şübhəm yox idi. Çoxlu qızıl-brilyant olan yerdə həmişə qan iyi gəlir, bunu kolleqam da gözəl başa düşürdü.

Matvey kişi ilə bu gecə görüşməyim çox əla olardı. Sabaha vaxt udar, Elbrusla gedəsi olaramsa, onunla görüşməyim qaçhaqaça düşməzdi. Polkovnikin də tələsdiyini nəzərə alsam, bu halda hər iki işi paralel araşdırmağım üçün dincəlmədən işləməli idim. İstənilən halda, gözümün qabağında böyümüş günahsız bir gəncin kimlərinsə şərinə düşüb həyatının korlanmasına laqeyd qalmayacağımı gözəl bilirdim.

İndisə gələk şifrin təhlilinə. Dünən gecə şifrin açılmasında ilkin ehtimal kimi düşündüyüm variant darmadağın oldu. Tarixlərdəki rəqəmlərin sətirlərdəki hərflərə sıra sayı ilə düzülüşü heç bir şey vermədi. Səttarınsa, məhz başdaşındakı bu yazılarla nə isə demək istədiyinə şübhəm yoxdur. O halda, Səttar bu şifri elə də qəlizləşdirməli deyildi ki, nə vaxtsa gələcək adam onu tez bir zamanda «oxuya» bilsin. Böyük ehtimalla burada bir açar olmalıdır. Açarı tapsam, şifri açacağam.

Yaxşı, bəs Səttarın qorxması barədə fikirləşdiklərim? Bu halda o, gizlətdiyi məlumatın kimlərinsə əlinə düşməsindən ehtiyatlanıb şifri çox sadə etməkdən çəkinər, hər şeyi qəlizləşdirməzdimi? Bu da ağlabatandır. Xüsusilə oğlu Teymura nə vaxtsa gələcək adamın çox ağıllı biri olacağını eşitdiribsə, həmin adamın şifri açacağına ümid edib başqalarının oxuya bilməməsi üçün çətinləşdirə bilərdi.

Burada başqa bir məqam da var. Əgər Səttar oğluna gələcək adamın çox ağıllı birinin olacağını deyibsə, o kimin gələcəyini bilməli idi ki, bu sözü işlətsin. Görəsən bu əminlik haradandır, bunun arxasında nə gizlənir? Teymurla görüşə mən getmişdim. Nə mən Səttarı, nə də Səttar məni heç vaxt tanımayıb. Bu halda mənim haqqımda hansısa rəy verməsindən söhbət belə gedə bilməzdi. Onda, belə çıxır ki, Səttar məzarının üzərinə gələcək adam barədə əvvəlcədən məlumatlı olub, onun həmin adamın şifri aça biləcək qədər ağıllı və peşəkar, oğlunu qoruya biləcək qədər də tədbirli və ləyaqətli biri olduğuna şübhəsi olmayıb. Bunu da istisna etməyib ki, o adam Teymurla görüşə özü gəlməyəcəyi təqdirdə, özü qədər ağıllı və ləyaqətli birini göndərəcək. Bunların belə olduğuna inansaq, bəzi şeylər yerini alır. Onda da ortaya başqa bir sual çıxır. Öldükdən sonra, hər şeyin məhz düşündüyü kimi baş verəcəyinə Səttarın bu inamı haradan idi?

Stəkandakı çayım soyumuşdu. İşarəmlə ofisiant qız stəkanımı dəyişdi. Süzdüyüm çaydan bir-iki qurtum içdim.

Suallar çoxdur. Ancaq artıq istiqamətimi müəyyən etdiyimdən rahatam. Əgər şifr açılarsa və paralel olaraq Matvey Semyonoviç də dinə-imana gəlib danışarsa, fikrimcə, o halda çox şey aydınlaşacaq.

Görək Layiqə axşam nə xəbərlə gələcək. Bu qədər bəsdir. Belə gözəl çayı az qala buza döndərdim. Çayımı içim, gedim. Qalanını gedişat göstərəcək. Hər halda, irəlidə işləyəcəyim uzun bir gecə var.

 

* * *

 -Matvey, səni telefona çağırırlar.

Yaşlı qadın telefonun dəstəyini yaşına uyğun olmayan cəldliklə qonşu otaqdan çıxıb ona yaxınlaşan həyat yoldaşına verdi.

Dəstəyi alan qoca qulağına qoyub bir qədər həyəcanlı səslə dilləndi:

-Matvey Proxorov eşidir.

Xəttin o başından nəzakətli kişi səsi dedi:

-Salam, Matvey Semyonoviç. Xahiş edirəm dəstəyi asmayın. Zənnimcə, sizin öz marağınızdadır ki, məni diqqətlə dinləyəsiniz.

-Kimsiniz, sizə nə lazımdır? -Matvey həyəcanla soruşdu.

-Mən bir qədər əvvəl Novxanı bağlarından gəlmişəm.

Telefonda deyilən bu sözlərdən sonra dəstəyi asmağa hazırlaşan qoca yerində donub qaldı. Matveyin oğlu, bu gün ailəsi ilə birlikdə dostunun Novxanıdakı bağına qonaq getmişdi.

-Oğluma nə olub, tez cavab verin, oğluma nə etmisiz?

Artıq zəngin bu səhər özünü detektiv kimi təqdim edən adamın gəlişi ilə əlaqəli olduğuna şübhəsi qalmayan Matvey Semyonoviç az qala qışqırdı.

-Sakit olun, Matvey Semyonoviç, mənim zəngimin sizin oğlunuzla heç bir əlaqəsi yoxdur. Oğlunuz da, həyat yoldaşı da, uşaqları da sağ-salamatdırlar. Dostları Vaqifin bağında gözəl vaxt keçirilər. Yəqin ki, bilirsiz, gecəni də orada qalacaqlar. Mənsə, sadəcə bir qədər əvvəl təsadüfən oradan keçirdim.

-Bəs onda məndən nə istəyirsiniz? -qoca, qorxudan boğazına düyün kimi yığılan qəhəri birtəhər qovub soruşdu.

-Heç bir şey. Sadəcə demək istəyirdim ki, bu gün səhər heç yaxşı iş görməmisiz. Adam qapısına gələn qonağı qovmaz. Axı siz bütün ömrünüzü Bakıda yaşamısız. Buranın adət-ənənələrini bilirsiz. Bildirmək istəyirəm ki, bu gün gələn və təəssüf ki, dinləmədən qapını üzünə çırpdığınız insan çox xeyirxah biridir və hazırda çox xeyirxah bir işlə məşğuldur. İnsanlara kömək edir. Hə, yeri gəlmişkən, siz də bu insanlardan birisiz və əmin ola bilərsiz ki, bu xeyirxah insanla söhbətinizdən heç bir ziyan görməyəcəksiz. Sizə söz verirəm.

Qoca bir qədər fikrə getdi. Bu nəzakətlə danışan adam, nəinki oğlunun Novxanıda olduğunu bilir, hətta gecə orada qalacağına da eyham vururdu. Əgər belə qısa vaxtda bunları öyrəniblərsə, deməli hər şeyi bilirlər. Ehhh, cəhənnəm olsun hər şey. Oğluna, nəvələrinə təki bir şey olmasın.

-Qoy nə vaxt istəyir gəlsin, -Matvey Semyonoviç çarəsiz halda dilləndi.

-Bu gün, Matvey Semyonoviç, elə bu gün. Mən inanırdım ki, bir-birimizi başa düşəcəyik.

Danışan adam sağollaşmadan dəstəyi asdı. Bu, razılaşmanı pozacağı təqdirdə, nəzakətin də bir yerə qədər olacağına bir işarə idi və heç də ağılsız biri olmayan Matvey Proxorov bunu gözəl başa düşdü. Üzünü bayaqdan həyəcanla onun söhbətini dinləyən arvadına tutdu:

-Bu axşam qonağımız olacaq, Nataliya, çalış o gələndə gözə görünməyəsən, -bunları deyib stula çökdü.

 

* * *

Bir qədər şəhərin mərkəzində vaxt öldürəndən sonra metro ilə «İçərişəhər» stansiyasına gəlmiş, yenə vaxtım çox olduğu üçün oradan piyada «Beşmərtəbə»yə düşmüşdüm. Layiqə, əgər işarə verilibsə, «Nizami»dən «Beşmərtəbə»yə tərəf düşməli, ikinci işıqforu keçdikdən sonra oradakı «Ovçu» dükanının qarşısında durmalı idi. İşarə verilməyibsə, sadəcə ofisin yanından çıxıb getməliydi. Bu növbəti görüş yeri və davranışı barədə təlimatı sonuncu dəfə «Moskva» univermağının yanında görüşərkən ona vermişdim.

«Füzuli» meydanını yeraltı keçidlə keçib yolun əks tərəfi ilə dediyim yerə yaxınlaşdım. «Ovçu» dükanının qarşısında dayanmış, başındakı kapyüşonun altından qoyduğu süni qırmızı saçları görünən, iri gün eynəyi taxmış Layiqəni uzaqdan tanıdım. Öz-özümə gülümsədim. Bu qız cilddən-cildə girməyi çox sevirdi. Bəzən bu etdiklərinin təhlükədən yaranmış zərurətlə bağlı olduğunu unudaraq bunu bir oyun kimi qəbul etdiyini də hiss etmişdim.

Dayanmaq olmazdı. Gedə-gedə başımı sol tərəfə döndərdim və bir anlıq Layiqə ilə baxışlarımız toqquşdu. Yalnız bir anlıq. Bu, onun çıxıb gedə biləcəyinə işarə idi. İndi, tanış valyutadəyişmə məntəqəsinə, cavabı götürdükdən sonra isə Biləcəriyə getməliydim. İşarənin bu gün verilməsi çox yaxşı oldu. Hər şey plana uyğun gedirdi.

 

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2023)

 

 

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Oxucularımızın yaradıcılığı” rubrikasında bu gün sizlərə Leyla Səfərovanın yaradıcılığı təqdim edilir.

 

Bəlkə də gözəl olardı...

Saatın zəngi çalanda diksinərək oyandım. Yataqdan çıxmağımsa bir o qədər rahat olmadı. O qədər yorğun hiss edirdim ki, sanki illərdir özümdən 5 qat ağır daşı çiyinlərimdə daşımışam. Nələr olduğunu xatırlamağa çalışarkən ağrıdan dayanılmaz halda olan başımı ovmağa başladım. Gözlərimin önündə bir neçə kəsik-kəsik kadrlar yaranmağa başladı. İstəmsizcə gözlərimdən axan bir neçə damla yaş. Qulağıma dolan öz fəryad dolu səsim...

Qalxdım yerimdən və güzgü qarşısına keçdim. Biləklərimdəki qızartıları, qollarımdakı göyərmiş bölgələri görəndə artıq gözyaşlarımı saxlaya bilmədim. Hər şey bugünmüş kimi keçdi gözlərimin önündən.

Xatirədə canlanan o tarix

Evə qayıdırdım. İşlədiyim restoran o gün heç də xoş hadisələrlə yola salmamışdı məni. İmkanlı, kobud, orta yaşlı bir kişi əylənməyə doymur, içki ardınca içki sifariş edirdi, tək bir masaya görəysə nə mən, nə digər işçilər evimizə vaxtında yollana bilməmişdik. Axı müdirin nəyinə lazım idi bir qadının gecə 02:18-də evinə necə gedəcəyi, gedib-gedə bilməyəcəyi. Ona pul lazım idi, müştəri məmnuniyyəti lazım idi. Hansı ki, ətəyimin dizimin altında olmasına baxmayaraq məni narahat edən müştərinin məmnuniyyəti... Amma, bu gecə müdir məndən narazı qalmışdı. Qarnından masaya yerləşə bilməyən bu "kişi" məni narahat edərkən susub gülərüzlə qarşılıq verməmiş, əksinə acı danışmış və qulluğu yarıda saxlamışdım çünki. Və müştəri əsəbi halda durub getmişdi... Ondan eşitdiyim iyrənc sözlər yetməmiş, bir də müdirin "Niyə yola vermirsən? Müştəridir, ona qulluq etmək, nə desə etmək məcburiyyətindəsən!" sözlərini dinləmişdim, o isə dayanmaq bilmirdi, deyinməkdən daha ötə təhqirə keçmişdi.

Nə isə ki, restorandan çıxa bilmişdim nəhayət, əsas odur. Evə getmək üçün küçəyə çıxanda taksiyə minmək yerinə piyada getməyin daha az təhlükəli olacağını düşündüm. Düzdür, yolda gedən maşınların siqnalları narahatedici idi, amma ən azından tənhalıq deyildi. Ən azından bəlkə onların içində 1-2 yaxşı insan ola bilərdi.

Bu nə idi? Saç diblərimdə sızıltı var, hansı qüvvədir belə təsir edir? Arxaya doğru dartılıram. Bu o idi, restorandakı "adam"....

O ağrı hələ də başımın dibindədir. O gecə qaça bilmişdim. Bəs bacarmasa idim? Kim verəcəkdi mənə həyatımı? Restoran müdiri? Yoxsa yolda siqnal verənlər? Özümü müdafiə etmək üçün tökdüyüm qan əvəzi məndən alınan 4 ili kim verəcək mənə?

İndi xatırlayıram artıq nələr olduğunu. Dünən çıxmışdım o cəhənnəmdən, günahsızkən qandallanıb salındığım o cəhənnəmdən. Qanadlarım qırılmışdı sanki. Hər gecə, dayanmadan hər gecə kabus gördüyüm 4 ildən sonra nəhayət evimdə idim. Amma yenə də o kabuslar davam edir, hər gecə öz biləklərimi, öz qollarımı sıxaraq yaralayırdım. Sanki hələ də o arxamda imiş, hələ də indi saçımdan tutub məni dartacaq, öz gücünə təslim edəcəkmiş kimi hiss edirdim.

Nə günahım vardır ki? Bu cəmiyyətdə qadın olaraq işləmək günahmı sayılacaq? Belə hadisələr tez-tez yaşanırdı, kimlərsə gəlib öz “kişilik”lərini göstərir, söz atır, lakin çox uzatmadan gedirdilər. Amma bu başqa idi. Mən həyatımda ilk dəfə idi bu qədər qorxmuşdum. Uşaqlığımdan bu yana gördüyüm o qədər çətinliklərə rəğmən həyatımda ilk dəfə bu qədər gücsüz hiss etmişdim özümü. Gücsüz və aciz...

O gecə bir qüvvə ilə itələmişdim onu. Sonra çantamdan qayçı çıxarıb o iriqarınlı kişini yaralayıb qaça bilmişdim. O qədər qorxmuşdum, qəlbim elə titrəyirdi ki... Ən son anamın vəfatında bu qədər ağlamışdım hər halda.

Xatırladıqca yenə gözyaşlarım axmağa başladı. O qədər bərk ağladım ki, atam səsi eşidəndə otağa girdi. O... Bu 4 ildə məni hərkəsdən qoruyan, bütün qınaqlara, acı sözlərə mənlə sinə gərən, nə olur olsun, əlini saçlarımdan çəkməyən atam. Günahı məndə görməyən, "gülməyərdin, üz verməyərdin" deməyən, tək o... Gəldi və durdu qarşımda. Çökdüm dizlərinə. Yenə əllərini keçirdi saçlarıma. Dartmaq üçün yox, sığallamaq üçün.

"Keçdi, qızım, keçdi. Bağışla, o gecə yanında ola bilmədiyim üçün. Bağışla, bu 4 il səni tək qoyduğum üçün."

Daha bərk ağladım. Əlil arabasındakı atamın dizlərini daha bərk qucaqladım. Onun günahı deyildi, amma mənim də deyildi.

Bəlkə də gözəl olardı həyat, əgər bir qadın kimi bu cəmiyyətdə yaşamasaydım. Bəlkə də gözəl olardı hər şey, insanlara məktəblərdə tarixdəki caniliklər yox, bugünün insanlığı öyrədilsəydi. Bəlkə də gözəl olardı hər şey, nağıllar aləmindəki qədər saf və təmiz qalsaydı...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2023)

Təbiətin ən dilbər guşələrindən birində - Şabran rayonunun Pirəbədil kəndində yerləşən Shabran Wellbeing Resort istirahət kompleksinin açılışını, xatırlayırsınızsa ölkə prezidenti İlham Əliyev və ölkənin birinci xanımı Mehriban Əliyeva etmişdilər. Bura gələrək ölkə vətəndaşları ən yüksək səviyyədə istirahətlə təmin olunurlar. Amma bu guşənin bir özəlliyi də var. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, mədəniyyət xadimlərinə dövlət qayğısının bariz nümunəsi olaraq istirahət kompleksində yazıçılar, bəstəkarlar və rəssamlar üçün 30 kotec də istifadəyə verilib, mədəniyyət xadimləri gəlib 10 gün müddətinə burda həm ödənişsiz istirahət edə, həm də yeni əsərlər üzərində işləyə bilərlər.

Hazırda orada dincələn yazarlar iyulun 8-də  Poeziya gecəsi təşkil ediblər. Xalq yazıçısı, AYB sədri Anar, Xalq şairi Ramiz Rövşən, AMEA prezidenti İsa Həbibbəyli, AYB sədrinin müavini Rəşad Məcid, millət vəkili, yazıçı Aqil Abbas, “Ədalət” qəzetinin baş redaktoru İradə Tuncay, şairə Ofelya Babayeva, “Azərbaycan” jurnalının baş redaktoru İntiqam Qasımzadə və digərlərinin qatıldığı tədbirə istirahət evinin xidməti personalı və çoxsaylı qonaqları maraqla tamaşa ediblər.

Ədəbiyyatın bunca təbliği əlbəttə ki, təqdirəlayiqdir. Harda ədəbiyyat varsa orda humanizm, mənəvi kamillik və gözəllik var. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucuları üçün professor, yazıçı, motivasiya spikeri Əlibala Məhərrəmzadənin “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq” layihəsinin təqdimini davam etdiririk.

Bir müddət mövzumuz sağlam qidalanmaq olacaq. Axı, uğura doğru yolda sağlamlıq vacib şərtlərdən biridir.

 

 Sağlam qidalanmaq çox vacibdir!!!

Həyatda uğura doğru gedən yolda sağlam orqanizmə malik olmaq da həlledici amillərdən sayılır. Sağlam orqanizmə malik olmaqçünsə sağlam qidalanmaq başlıca şərtdir. Sağlam qidalanma barədə çox oxuyuram. Bütün qidalara, şərtlərə əməl etməyə çalışıram. Mütəxəssis məsləhətlərini həmişə səbrlə dinləyir, saf-çürük edirəm. Xüsusən, adət etdiyimiz həyat tərzinə qlobal dəyişiklik tələb etməyən, sadə olan və doğrudan da fayda gətirən üsullara diqqət yetirirəm.

Mütəxəssislər əksərən sağlamlığı möhkəmləndirməyin bu qaydalarını tövsiyə edirlər:

1.     Qidalanma zamanı bişmiş qidadan (müxtəlif xörəklərdən) daha çox çiy qidaya (meyvə və tərəfəz salatlarına) üstünlük verin.

2.     Qidanı yağda qızartmayın. Daha çox buğda bişən yeməklər yeyin.

3.     Alınma çörək yeməyin. Belə çörəyin hər 100 qramında 1 qram duz var.

4.     Duzdan və istotdan uzaq qaçın.

5.     Şəkər yeməyin.

6.     Az yağlı qidalardan, tünd və kəskin olmayan ədviyyatlardan və yağsız süd məhsullarından istifadə edin.

7.     Kərə yağı və heyvan piyindən qəti istifadə etməyin.

8.     Gündəlik bitki yağı limitiniz 50-75 qramdan çox olmamalıdır.

9.     Şirin qazlı içkilər içməkdən imtina edin.

10.Fəst-fuddan nə qədər uzaq dursanız bir o qədər yaxşıdır.

11.Kolbasa məhsulları və yarımfabrikatlardan, konservləşdirilmiş qidadan çalışın yan keçəsiniz.

12.Yeməkdən qabaq çiy su için, amma yeməkdən dərhal sonra su içməməyə çalışın.

13.Vitamin və mineralların gündəlik miqdarını qida ilə qəbul etməyin qayğısına qalın.

Əziz oxucularım, unutmayın ki, düzgün qidalanmaqdan orqanizmimizin vəziyyəti, bizim əhvar-ruhiyyəmiz, xarici görünüşümüz bilavasitə asılıdır. Heç bir dava-dərman, heç bir incəsənət və əyləncə, heç bir kosmetika onun yerini verə bilməz.

Əgər siz düzgün qidalanmanın elementar qaydalarına riayət etsəniz xəstəliklər sizdən mütləq yan keçəcək, özünüzü tam gümrah, enerji ilə dolu hiss edəcəksiniz. Bunlar da sizə uğura doğru daha inamla addımlamaqda yardımçı olacaqlar.

Qidalanma zamanı «nə yeməli» sualına cavab 13 qayda ilə sizlərə təqdim olundu, sabah da  «necə yeməli» qaydalarını diqqətinizə yönəldəcəyəm.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2023)

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qısa fikirlər xəzinəsi”ndə bu dəfə Corc Oruellin aforizmlərini təqdim edir. Toplayanı və tərtib edəni: C.Məmmədovdur.

 

 

 

Corc ORUELL:

 

Düşünmək, düşünmək, bircə saniyə qalmış olsa belə, düşünmək yeganə ümiddir.

***

Əgər düşüncələr dili pozarsa, dil də dönüb düşüncələri pozar.

***

Sadə bir dilin ən böyük düşməni qeyri-səmimilikdir.

***

“Qorxu! Biz onun içində üzürük. Vücudumuzun ayrılmaz parçasıdır o...”

***

“Bizim hamımızı satın alıblar, ən dəhşətlisi də odur ki, bizi öz pulumuzla satın alıblar”

***

Vətənpərvərlər vergidən söhbət gedən yerlərdə olmur.

***

Azadlıq – iki dəfə ikinin dörd etdiyini söyləyə bilməkdir.

***

Düşünün, çünki hələ qadağan olunmayıbdı.

***

“Yaxşı bildiyi bir işi yerinə yetirən insanı seyr etməyin xüsusi gözəlliyi var”.

***

Bir cəmiyyət həqiqətdən nə qədər çox uzaqlaşarsa, həqiqəti deyənlərə də bir o qədər çox nifrət bəsləyər.

***

Bəşər övladı özündən başqa heç bir varlığın çıxarını güdməz.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2023)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu dəfə növbə “Dərgidə kitab”ındır. Türk yazarı Ömər Seyfəddinin “Üç nəsihət”ini dilimizə Azad Yaşar çevirib.

 

 

DƏRGİDƏ KİTAB                                                     

 

Ömər SEYFƏDDİN

(1884-1920)

 

Türk nasiri, yazıçısı və şairidir. 36 illik qısa ömrünə o həm də hərbi və pedaqoji fəaliyyəti sığdıra bilib.

Türk ədəbiyyatında qısa hekayə janrının banilərindən biri olmaqla yanaşı, ədəbi dilin sadələşdirilməsinin təəssübkeşi kimi də tanınıb.

Ədəbiyyatda türkçülük cərəyanının başlıca təmsilçilərindəndir.  

 

 

ÜÇ NƏSİHƏT

 

Durmuşun anasından başqa bir kimi-kim­səsi yox idi. Kasıb olsa da, cavan idi, güc­lü idi. İki ökü­zü­nün biri öləndən sonra daha tarlasını da şumlaya bilmədi.

Pul qazanmaqdan, təkrar əkinçiliyə girişmək­dən ötrü qürbət ellərə yollanmaq qərarına gəldi. Qürbət isə İstanbul demək idi. Həmin kənddə çarəsiz qalan, işi­nin axarı pozulan hər kəs İstanbula üz tuturdu axı. Durmuş da yol torbasını çiyninə aldı. Çarıqları­nın iplərini sıxdı. Əlinə bir dəyənək aldı. Qür­bətə gedənlərə qoşuldu. Dərələr, təpələr aşdı. Ən nəha­yət, İstanbula yetişdi.

İlk iki günü həmyerlilərinin yı­ğış­dığı qəhvəxanada gecələdi. Hansı işə girişəcə­yi­ni bilmirdi, çünki bir işi-peşəsi yox idi. “Ən azından nö­kərçilik edim” – dedi. Qapı-qapı dolaşmağa başladı. Bir həftəni belə yola versə də, uyğun bir iş tapa bilmədi.

Bir gün qəhvəxanada ona Müstəqim əfəndi adlı biri­sinə müraciət eləməyi məsləhət gördülər, evi Ədir­nə­qapı tərəfdə imiş.

Durmuş üzündən nur yağan həmin ahıl əfəndini tapdı. Ağsaqqal adam idi. Ətə­yini öpdükdən sonra dedi:

– Nökər axtarırmışsınız, məni işə götürün, əfən­dim, – dedi.

Müstəqim əfəndi onu təpədən-dırnağa süzdü, ha­ralı olduğuyla maraqlandı.

– Qastanboludanam, – dedi.

– Evlisən?

– Yox.

– Ata-anan varmı?

– Təkcə anam var. Atam rəhmətə gedib...

– Bəs İstanbula nə vaxt gəlmisən belə?

– On gün əvvəl...

– Bu on gün boyu boş-bikarmı dolaşmısan?

– İş axtarırdım.

– Tapa bildinmi?

– Tapmadım.

Sonra ev sahibi onun qazanacağı pulu nəyə xərcləyəcəyi, bir borcu olub-olmadığıyla da maraqlandı. Durmuşun verdiyi cavablardan məmnun qaldı.

– Yaxşı, oğlum, – dedi. – Səni yanıma almağa razıyam, ancaq... çox pul ödəyə bilməyəcəyəm...

Durmuş dedi:

– Mən sizdən çox pul ummuram ki, əfəndim.

– Amma mən sənə hədsiz az pul verəcəyəm.

– Nə qədər verəcəksiniz ki?

– Bircə quruş.

– Günə bir quruş?

– Yox.

– Həftəyə bir quruş?

– Yox.

Durmuş karıxıb qaldı. Təkrar soruşdu:

– Yəqin, aya bir quruş, eləmi?

– Yox! İlə bir quruş...

Durmuş bu ahıl kişinin onunla zarafat elədiyini düşündü. Güldü. Sonra özünü yığışdırdı. Amma Müstəqim əfəndi yenə dediyində durdu:

– Hə, ilə bir quruş... Amma bununla da məsələ bitmir. Hələ sənə nəsihət də verəcəyəm.

Durmuş baxışlarını yerdən qaldırdı:

– Nəsihəti neyləyəcəm ki?! Mənə pul lazım­dır, əfəndim.

– O pul dediyin şey ya xərclənib gedər, ya da iti­ri­lər, oğ­lum. Amma insanın aldığı nəsihət qalıcı olar və ta ölənə qədər işinə yarayar.

                         

***

 

Durmuş məhzun halda yenə önünə baxdı. Quru sözlərin nə vaxtsa işinə yarayacağı ağlına heç cür batmırdı. Yenidən Müstəqim əfəndinin ətəyini öpdü. Çı­xıb getmək istəyirdi. Ahıl kişi ona:

– Dayan, oğlum, – dedi. – Hələ bu divarlara bax­sana... Görürsən də... Hamısı kitablarla doludur... Bu­ra­da beş min kitab var. Mən bunların hamısını oxu­­muşam. Ömrümü elmə sərf eləmişəm. Bu saç-saqqalı da o kitablar üzərində ağartmışam. Nəticədə ağlın pul­dan daha qiymətli olduğu, puldan daha çox işə ya­ra­dığı qənaətinə gəlmişəm. Nəsihət – yığcam şəklə salınan bir ağıl, zəka deməkdir. Yoxsa sənə ildə beş-on lirə də verə bilərdim. Ancaq mən puldan daha dəyərli sa­yılacaq nəsihət verməyə niyyətliyəm. Ağlın varsa, yanımda qal, getmə. Yəni xidmətimdə dur.

– Olmaz, əfəndim, mənə nəsihət yox, pul-para la­zımdır... – deyən Durmuş qapıdan çıxdı.

Küçədə tək-tənha qalıb fikrə getdi: “Görəsən, o puldan qiymətli nə­si­hət nəmənə şeydir elə?”

Qəhvəxanaya yollandı.

O gecə içinə qurd düşdü və yata bilmədi. Bircə qu­ruşa əlavə kimi veriləcək o nəsihət nə ola bilərdi axı?

Sə­hər açılan kimi Ədirnəqapının yolunu tutaraq, təkrar Müs­tə­qim əfəndinin yanına getdi. Ətəyini öpüb dedi:

– Verəcəyiniz o nəsihət məndə maraq oyatdı. Onun qarşılığında düz bir il xidmətinizdə duracağam.

– Yaxşı, oğlum, il başa çatanda sən o nəsihəti alacaq­san.

                       

***

 

Sonrakı bir il boyu Durmuş kitablarla dolu o ota­ğı silib-süpürdü. Bağı bellədi, su daşıdı. Nərdivanları yu­du, pəncərələri silib parıldatdı. Müstəqim əfəndinin hərtərəfli  xidmətində durdu.

İlin tamamında ağası onu yanına ça­ğırıb dedi:

– Hə, oğlum, yanımda çalışmağının bir ili geridə qal­dı. Qulaqlarını açıb verəcəyim bu nəsihəti diqqətlə din­lə:

– Yo­lu­na, izinə bələd olmadığın yerə əsla getmə. Al, bu da sənin bir quruşun...

Durmuş ağasının ona uzatdığı quruşu aldı. Qə­fildən canı sıxıldı, çünki ondan müdrik bir nəsihət alacağını umurdu, ancaq eşitdiyi quruca bir söz idi. Dedi:

– Mən bu nəsihəti elə sizsiz də bilir­dim.

Müstəqim əfəndi bu cavaba güldü:

– Bilmək yaxşıdır... Amma indi o bildiyin qə­naə­ti xatırlamağın daha yaxşı oldu...

Durmuş key-key durub baxırdı. Belə çıxırdı ki, bu üç-beş kəlmədən ötrü o, düz bir il çalışıbmış, elə­mi?.. Ağasının ətəyini öpüb, izn istədi ki, çıxıb get­sin. Ağsaqqal yenə dilləndi:

– İstəyirsənsə, bir il də qal, işlə. Yenə sənə növbəti nəsihət və bir quruş ödəyim.

Durmuş:

– Xeyr, əfəndim, istəmirəm, – deyərək, tələsik oranı tərk elə­di.

Həmyerlilərinin yığışdığı qəhvəxanaya üz tutdu. Hə­min gecə marağı ucbatından yuxusu ərşə çəkildi. Görəsən, veriləcək növbəti nəsihət nədən ibarət idi? İşlədiyi bir il qarşılığında o, birinci nəsihəti artıq öyrən­miş­­di. Marağından az qalırdı dəliyə dönə: görəsən, ikinci nəsihət nə idi axı?

Dözə bilməyib yatağından qalx­dı. Birbaşa Müstəqim əfəndinin evinə yollandı. Yenə düz bir il ona xidmət göstərdi. İl başa çatanda Müs­təqim əfəndi yenə onu yanına çağırdı. Bu dəfə bir quruşu bəri başdan verdi. Sonra isə: “Bu da sənin nəsihə­tin: Əmanətə heç vaxt xəyanət eləmə!” – dedi.

Durmuşun yenə səbri daraldı:

– Əfəndim, mən bu nəsihəti bilirdim axı.

– Bu daha yaxşı oldu... Bilirdinsə, indi sən onu bildi­yi­ni də xa­tırladın. Çünki bildiyini xatırlamaq təzə bir şey öyrənmək qədər faydalı sayılır.

Durmuş onu tərk edərkən ağası, eynilə ötənilki kimi, dedi:

– Oğlum, əgər bir il də qalsaydın, sənə verəcək bir quruşum və sonuncu nəsihətim də var idi.

Durmuş bu təkliflə razılaşmayıb, qapıdan çıxdı. Yenə həmyerlilərinin qəhvəxanasına üz tutdu. Bir ge­­cə, iki gecə, üç gecə keçdi... Yuxusuna haram qatıldı ki, görəsən, ağasının o sonuncu nəsihəti nə imiş? Bəlkə, yenə bildiyi həqiqətlərdən biriydi? Amma nə idi axı? Oturub-durub bu barədə düşündü. Veyil-veyil dolaşıb özünə iş axtardı. Amma tapa bilmədi. Nəhayət, qəti qərara gəldi: “On­suz da iki illik əməyim puça çıxdı. Ən azından bir il də işləyər, o son nəsihəti də öyrənər və bu nigaran­çı­lıqdan qurtularam”.

Yenidən ora qayıtdı, köhnə işinə davam elədi. Daha bir il Müstəqim əfəndinin xidmətin­də dayandı. İl tamamlanınca, ağası yenə onu hüzuruna çağırdı. Quruşu ovcuna basdıqdan sonra dedi:

– Nəsihətini də al: Özün gecələmədiyin yerdə arvadının qalmasına əsla razı olma!

Bu nəsihəti eşidincə Durmuş yenə çiyinlərini çək­di. Ürəyində: “Bu nə mənasız sözmüş belə?” – de­di.

İzn istəyib qapıdan çıxacağı əsnada ağası ha­ra­ya gedəcəyi ilə maraqlandı.

– Artıq məmləkətə dönəcəyəm, əfəndim.

– Başqa heç yerə getməyəcəksənmi?

– Yox.

– Niyə ki?

– Üç ildən bəri qürbətdə idim. Anam yaşlanıb, ge­dib maraqlanım, görüm necədir.

– Elə də et, oğlum, amma yola çıxmazdan qa­baq yolunu buradan sal, sənə bir hədiyyə verim. Onu məndən anana hədiyyə kimi apar, olarmı?

– Əlbəttə, olar, – dedi.

Həmyerlilərinin qəhvəxanasına yollandı. Bu il və­­tənə dönəcək qürbətçilərə başına gələnləri danış­dı. Hamısı gülərək dedi:

– Adə, sən lap dəli imişsən ki!

Daha İstanbulda qalmaq istəmədi. Amma öz el-obasına hansı üzlə dönəcəkdi? Cibində o üç quruşdan başqa pulu yox idi. Qürbət elə piyada gəlmək olardı, amma qürbətdən yurda piyada dönmək də ol­maz­dı axı. Pul tapmalıydı. Hər kəs kirayə haqqı  ödəməklə, özünə qafilə atı tuturdu, axı piyada halda o qəriblər kar­vanıyla ayaqlaşmaq imkansız iş idi.

Həmyerli­ləri onun halına acıdılar. Bir köhlən at kirayə götürə  bil­məsi üçün yetərli məbləği topladılar.

Üsküdar tərəfə keçməzdən əvvəlki axşam Durmuş öz ağa­sının evinə baş çəkdi və dedi:

– Artıq gedirəm, əfəndim.

Ağsaqqal yerindən qalxdı:

– Yolun uğurlu olsun. Bu hədiyyəni də al, ana­na verərsən, – deyə ona bir cüt iri kömbə çörək uzat­dı. Durmuş ürəyində: “Vay səni, vecəyaramaz hə­rif! Bunun göndərdiyi hədiyyəyə bax da!” – deyib hid­dət­ləndi. Amma bunu üzdə heç büruzə verməyib, köm­bə­ləri aldı. Qəhvəxanaya qayıtdı. Çörəkləri heybəsi­nə qoydu. Karvan yoldaşlarına qoşulub Üsküdar tə­rəfə keçdi. Karvansarada onları gözləyən atlara mindilər. Gecəyarı, Ay işığında yola düzəldilər. Də­rə-tə­pə, düz gedib dağlar aşdılar.

Səfərin ikinci günündə yolçuların önünə dəli-dolu, çağlayan bir çay çıxdı. Qarşı sahilə adlamaq üçün uyğun bir yer tapa bilmədilər. Həmyerlilərinin sel qar­şı­sın­dakı qorxaqlığını görən Durmuşu gülmək tutdu. Elə atını çaya sürmək istəyirdi ki, ağasının verdiyi ilk nəsihət ağlına gəldi: “Yoluna-izinə bələd olmadığın yerə əsla getmə!”

Yüyəni çəkdi. Artıq atın qabaq ayaqları suyun için­də idi. Böyründəki yoldaşı isə dayanmayıb, atını irəli sürdü. Heç ikicə addım getməmiş adam qəfildən sulara qərq oldu. Çıxar deyə, gözlədilər, amma adam çıxmadı. Ətrafda bir çobana rast gəldilər. Suyun keçid yerini ondan öyrəndilər. Sən demə, bayaqkı yerdə su burulğanı varmış... O ölən zavallıdan əv­vəl atla çaya girmədiyinə görə Durmuş şükür elədi, çünki o ara ağasının nəsihətini yadına salmışdı. Bir illik haqqını o ağ­saqqala halal elədi. Yol boyu həmyerliləri onu ye­di­rdib doyururdular.

Bir gün o, möhkəm acdı. Dü­şündü: “Gəlsənə, ağamın hədiyyə verdiyi o kömbələrdən biri­ni kəsib yeyim...”

Elə əlini heybəsinə atmaq istəyəndə düz bir illik əməyi qarşılığında eşitdiyi ikinci nəsihət yadına düş­dü: “Əmanətə heç vaxt xəyanət eləmə!”

Əlini heybədən çək­di. “Şeytana uymayım” – dedi.

Bir neçə gün və bir ne­çə gecə də yol getdilər. Qaranlıq me­şənin yanından keçəndə sıx ağaclığın arasından: “Təslim olun!” – nidası eşitdi. Ayaq saxladı. Ona baxıb bütün karvan da dayandı. Quldurlar dörd tə­rəf­lərini bürümüşdülər.

Quldurbaşı irəli atı­lıb bağır­dı:

– Canını qurtarmaq istəyən kəs üst-başında olan-qalan nəyi varsa, buraya qoysun ki, öz yoluna sağ-salamat davam eləyə bilsin...

Bir kimsə nə müqavimət göstərə, nə də qaça bil­di, çünki quldurlar dörd tərəfi tutmuşdular. Can mal­dan şirindir deyə, hər kəs əlində-ovcunda olanı qul­dur­başının qarşısına tökdü. Bunların arasında illər uzunu işlə­yib yığ­dıq­ları lirələr və qızıllar ilə dolu bel kəmərləri, pul kisə­ləri, gümüş zinət əşyaları, daha nələr, nələr vardı...

Növbə Durmuşa çatanda dedi:

– Mənim heç nəyim yoxdur.

Quldurbaşı bu sözə inanmadı:

– Bəyəm sən də qürbətdən qayıtmırsan ki?!

– Qürbətdən qayıdıram.

– Yəni heçmi işləmədin?

– İşlədim.

– Pul-para qazanmadınmı?

– Yox, qazanmadım...

– Yalan deyirsən.

– Vallah, qazanmadım. İnanmırsansa, həmyerli­lə­­rim­dən soruş...

Quldurbaşı onun həmyerlilərinə də eyni sualı verdi. Hamısı Durmuşun ilə bir quruş qarşılığında işlədiyi üçün pul qazana bilmədiyini ona izah elədilər. Qul­dur­başı da Durmuşun bu axmaqlığına həm güldü, həm də acığı tutdu. Adamlarına əmr elədi:

– Bu yelbeyinin sümüklərini yaxşıca isladın ki, bir daha pul qazanmadan qürbətdə sülənməyə tövbə eləsin.

Durmuşu yerə yıxdılar. Ta ölümcül vəziyyətə dü­şə­nə qədər tüfənglərinin qundaqlarıyla döydülər.

                          

***

 

O biri qürbətçilər də, eynilə Durmuş kimi, əl­lə­ri ətəklərindən uzun halda evlərinə dönməli oldu­lar.

Durmuşun anası xeyli yaşlanmışdı. Zavallı qa­dın üç ildə qatlaşdığı səfalətdən oğluna bəhs elədikdən sonra, qınayarmış kimi, ondan xəbər aldı:

– Bəs niyə pul qazanmadın, ay oğul?

Durmuş dedi:

– Əgər mən də həmyerlilərim kimi pul-para qa­zansaydım belə, quldurlar onları  əlimdən alasıydılar və mən yenə də evə əliboş dönəcək­dim...

Çox acımışdı deyə, anasından yeməyə bir şey is­tədi. Bunu eşidən qadın ağlayaraq dedi:

– Heç nəyim yoxdur, ay bala. Bu iki gündə dilimə heç­ nə dəyməyib.

Durmuş dedi:

– Bu heybənin içində ağamın sənə hədiyyə ola­raq göndərdiyi iki kömbə var. Gəl onlardan birini bölüb birlikdə qarnımızı doyuraq.

Heybədən kömbəni çıxartdılar. Or­ta­dan böldükləri zaman içindəki qızıl pullar cingil­tiy­lə yerə töküldü. Heyrətdən ana-bala yerində donub qaldı. Digər kömbəni də böldülər, onun da içi qızıl pul­larla dolu idi. Sevincək bunları bir yerə yığdılar. Dur­muş iki il boyu qapısında çəkdiyi zəhməti ağa­sı­na halal elədi. Əgər bir il boyu işləyib, eşitdiyi: “Yo­lu­na, izinə bələd olmadığın yerə əsla getmə” nəsihətini vaxtında ağlına gətirməsəydi, o, burulğana düşüb məhv ola­­caqdı. İkinci ilin qarşılığında aldığı: “Əmanətə heç vaxt xəyanət eləmə” nəsihətinə əgər məhəl qoymasaydı, yol­da kömbələrin içində qızıl olduğunu öyrənəcək və sonra bunlar da, həmyerlilərinin qazancı kimi, o qul­durlara qismət olacaqdı...

İndi oturub, soyuq ağıl­la dü­şündükcə, ağasının necə müdrik, necə dərin bir ağıl sahibi olduğunu anlamağa başlayırdı. Əgər ona İstanbulda aylıq maaş versəydi, böyük ehtimalla Dur­muş onu da sağda-solda xərcləyəcək və yığa bil­mə­yəcəkdi. Hətta nələrsə alıb yığsaydı belə, onlar da o soyğunçulara qismət olasıydı. Bütün bunları düşünən Durmuş da ağı­lın puldan daha dəyərli olduğu qənaətinə gəl­di, çün­ki ağlı olmayan adam əlindəki pulu da hədər edə­rdi. Həmyerliləri buna əyani sübut idi... İçi pulla dolu kəmərlərlə dağlar aşıb, meşələrdən keçərkən quldur­la­ra ürcah olmağın aqibətini onlar yaşamışdılar.

Var-dövlətə yiyələnən Durmuş özünə torpaq sa­hə­si və bağ aldı, iri bir tövlə qurdu. Kəndin ağa­larından birinə çevrildi. Ancaq heç cür evlənə bilmirdi. Ya­şı otuzu ötsə dəS, bir qız tapıb bəyən­mək­də aciz idi. Ona evlənməyi məsləhət görən kənd ağalarına da deyirdi:

– Bunu mən də istəyirəm ey, ancaq bircə şərtim var.

– O nə şərtdir, ağa?

– Arvadımı özüm olmadığım yerə əsla qonaq gön­dərmərəm.

– Heç qohumlarının yanına da göndərməzsən ki?

– Yox, göndərmərəm.

– Ata-anasının yanına da göndərməzsən?

– Özüm olmadığım heç bir yerə göndərmərəm.

– Niyə ki?

– Orasını bilmirəm...

Öz ağasının üçüncü nəsihəti Durmuşun ağlın­dan heç cür çıxmırdı. Elə ilk iki nəsihətin faydasını da o əvvəl-əvvəl anlamamışdı. Amma sonradan onların nə qədər xeyirli olduğunu görmüşdü. Nə öz kəndlərində, nə də qonşu kəndlərdə bu şərti eşidən heç kəs qızını ona ərə vermirdi. Hamı deyirdi: “Biz qızımızı əsir-yesir elə­­mə­rik”.

Ən nəhayət, Durmuş öz evlərindən iki saat­lıq məsafədəki kənddə ata-anasız bir qız tapıb onunla evləndi, öz adına layiq toy məclisi qurub xoş­bəxtliyə qovuşdu. Hələ bir oğlan övladı da dünya­ya gəldi.

Aradan dörd il ötsə də, o, arvadını heç yerə qonaq göndərmədi, getdiyi hər yerə də onunla getdi.

Bir gün arvadının qohumları qapılarına gəldi, qadını kənddəki qo­humlarının toyuna aparmaqdan ötrü Durmuşdan bir ge­cə­lik izn istədilər.

O etiraz elədi:

– Xeyr, olmaz.

– Niyə ki?

– Deyə bilmərəm.

Ağasının verdiyi nəsihət onun ağlından heç cür çıxmırdı. Nə qədər yalvarıb-yaxarsalar da, buna razılıq vermədi ki, vermə­di. Öz kəndliləri də onu dilə tutub yumşalt­mağa çalışdılar:

– Belə getsə, zavallı qadın lap vərəmləyəcək! – de­dilər.

Hamılıqla üstünə necə düşdülərsə, axırda Dur­muş bu qədər israra davam gətirmədi. Bircə gecə qal­maq şərtiylə arvadını qonşu kəndə göndərdi. Am­ma həmin axşam qapıldığı peşmanlıq ucbatından boğazından bir loxma da keçmədi: “Axı niyə mən ağamın nəsihətinə əməl eləmədim?!” – deyə təlaşlandı. Axı o biri  iki nə­si­hətdən o heç gözləmədiyi qədər fayda görmüşdü. İndi isə üçün­cü nəsihətə məhəl qoymadığı üçün, kim bilir, necə böyük zərərə uğrayacaqdı. Dözə bilmədi. Nökərlə­rə atını hazırlamağı tapşırdı. Gecəylə iki saatlıq məsafədəki o qonşu kəndin yolunu tutdu və toy evinin qabağını kəsdirdi.

Çəpərlərə söykənən cavanlar həyətdə yanan məşəllərin işığında rəqs edən qız-gəlinə tamaşa edirdilər. O da cavanlara yaxınlaşdı. Qucağında uşağı­nı saxlayan arvadının bir küncdə büzüşüb oturdu­ğu­nu görüb düşündü: “Görəsən, qadın bu gecə hansı qohumu­nun yanında qalacaq?”

İçinə qurd düşmüşdü. Qan­rılıb arxasına baxdı. Bir qoca qarı yanından keçirdi.

– Mənə bax, nənə, səndən bir şey soruşa­cam.

– Buyur, oğlum.

– O küncdə oturub qucağında uşaq tutan cavan gəlin var ey, onu görürsən?

Diqqətlə baxan qarı: “Görürəm” – dedi.

– Kimlərdəndir o?

– Eh, ay oğul, orasını heç soruşma. Onu zalım bir kişi alıb və zavallı gəlinin başına bütün dünyanı dar eləyib. Aradan dörd il ötüb və o, öz kəndinə ilk dəfə qə­dəm qoyub...

– Qəribədir.

– Hə, bu gün bütün kənd əhli yalvar-yaxarla onun ərindən güc-bəla izn ala bilib. Əri elə qaraürəkli, elə zalım bi­ridir ki...

Ürəyi köksündə çırpınmağa başlayan Durmuş dedi:

– Bəs bilmirsən o gəlin bu gecə harada yata­caq?

– Yox, bilmirəm, – dedi qarı.

Bir az düşünüb-daşınan Durmuş qarıya belə bir təklif elədi:

– Əgər mənim bu gecə o qadınla yatmama şərait yaratsan, sənə beş qızıl verərəm.

– Qadası, bundan asan nə var ki?!

– Deməli, sən o gəlini mənim yatağıma salacağını vəd edirsən?

– Əlbəttə.

– Bəs bunu necə edəcəksən?

– Onun qohumları mənim qapıbir qonşularım­dır. Mənim sözümdən də əsla çıxmazlar. Həyətlərinin aşağı başında təkotaqlı bir tikili var. Gedib onları razı salaram ki, gəlinə həmin otaqda yataq açsınlar. Əl-ayaq çəkiləndən sonra isə səni gizlicə həmin o ota­ğa ötürərəm.

– Dediyini edəcəksən də?

– Əlbəttə, qadası! Sən qızılları bəri ver.

Durmuş pul kisəsindən beş qızıl çıxarıb qarıya uzatdı. Atını onun həyətində bağladı. O ara qəzə­bin­dən də tir-tir əsirdi.

Gecə yarı oldu. Qarı ardınca gəlib onu apardı. Dar bir bağça qa­pısından keçirdikdən sonra onu həyətin lap ayaq qis­min­dəki tək otağa saldı. Durmuş üzünü şal ilə sa­rı­mışdı deyə, arvadı onu tanımayıb tez çığır-bağıra baş­­ladı. Durmuş isə səsini çıxartmadan qapını arxa­dan kilidlədi və qadının üstünə getdi. Bir küncə bü­zü­şən qadın o ara həm bağırıb həm də təpik atmaqla Dur­muşu əsla yaxınına buraxmadı. Axşam­dan ya­tan uşağı isə yatağın üstündə idi. Anasının o qədər haray-həşirinə oyanmadan mışıl-mışıl yatırdı. Arvadı çığır-bağırına ara versin deyə, Durmuş qapının ağzındaca oturdu. Heç cınqırını da çıxartmadı. Bütün gecəni göz yaşı axıdan qadın sübhə doğru həm təlaşdan, həm də yorğunluqdan süst düşdü.

Həyətdən ilk xoruz banı yüksəldi. Durmuş yataq­da uyuyan övladını ehmalca qucağına alıb səssiz­cə bayıra çıxdı. Həyəti keçib atına mindi. Dördnala çaparaq öz kəndlərinə qayıtdı.

                         

***

 

Arvadının qohum-əqrəbası həmin gecə uşağın oğurlandığını öyrənincə nə edəcəklərini bilmədilər: “Bəs indi biz ağaya nə cavab verəcəyik?!” – deyə baş sındırmağa başladılar.

O araçı qarı bu müşkülə də bir çözüm tapdı: “Bu tikili onsuz da köhnədir... Od vu­run buna. Deyərsiniz ki, gecə yanğın baş verdi və uşağı xilas eləyə bilmədik.

Qarının dediyi kimi də elədilər. Ti­kilini külə döndərəndən sonra ağlayıb-sızlamaqla Durmu­­şun arvadını öz evinə gətirdilər. Alınlarına qara yaylıq bağlayan bu yaslı adamlar hey ağlayıb-sıt­qayırdılar.

Durmuş onlardan:

– Bəs uşaq hanı? – deyə soruşdu.

– Ehh, başımıza müsibət gəldi. Gecə tikilimiz yandığından övladını oddan qurtara bilmədik, – dedilər.

Durmuş güldü:

– Niyə ağlayırsınız, canım?! Allah səbir versin. Əlhəmdülillah, biz hələ cavanıq. Allah-təala bizə başqa bir öv­lad verər.

Durmuşun müsibətə belə soyuqqanlı yanaşma­sı­­nı görən adamlar qismən fərəhlənən kimi ol­dular. Tam o məqamda qapı açıldı və Dur­mu­şun oğ­lu içəri girib anasının qucağına atıldı. Bayaqdan bu uşağın yandığını iddia eləyənlər karıxıb qaldılar.

Durmuş onların üstünə qışqırdı:

– Ay alçaq yalançılar! Özüm olmadığım yer­də arvadımın gecələməsinə niyə izn vermədiyimi bəs in­di ne­cə, anladınız?

Gələnlərin hamısını şillə-yumruqla evdən qov­duqdan sonra o, ar­vadının yanına qayıtdı:

– Ötən gecə əgər sənə toxunmama izn versəy­din, bax, səni oradaca öldürəcəkdim. Odur ki, bu hadisədən ibrət al və bir daha ərindən ayrı harayasa get­mək niyyətinə düşmə, – dedi.

Sonra isə üç il boyu ahıl ağasına göstərdiyi xidməti də ona ha­lal elədi.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2023)