Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Demə, 4 dekabr dünyada Şaxtababya məktub yazmaq günüymüş.

Mövzu və hadisələrə sadəcə öz gözümüzdən açılan pəncərə ilə deyil də, müxtəlif pəncərələrdən baxmağı, fərqli aspektlərdən yanaşmağı sevirəm.  Və bunun yanında həm də heç vaxt Şaxtababya məktub yazmamış, Şaxtababanın varlığına bəlkə heç vaxt inanmamış, bəlkə də inandırılmamış biri olaraq bu mövzuya da fərqli bir baxış bucağından yanaşmaq istədim.

Ümumiyyətlə kim idi Şaxta baba?  Məramı nə idi onun?  

Yeni il günü uşaqları öz maraqlı hədiyyələri ilə sevindirən, maralların çəkdiyi uçan bir arabası və hədiyyə dolu bir torbası olan qırmızı geyimli, saç-saqqalı ağarmış yaşlı bir kişi idi o, elədirmi?

Və bir az da dərinə ensək, əslində, uşaqların könlünü xoş etmək, möcüzələrə inandırmaq üçün uydurulmuş bir əfsanə idi o, hansı ki, o hədiyyələri də axı deyəsən valideynlər qoyurdu.

Bəlkə də bu açmayla bir çox insanı xəyal qırıqlığına uğratdım. Çünki bəlkə hələ də bir çoxu təhtəlşüurda əfsanə olduğunu bilsə də inanmağa davam etmək istəyirdi ona.

Gerçək olmağını istəyəcək qədər gözəl bir əfsanədir doğrusu Şaxta baba, fəqət , təssüf ki, bizim dünyamız o Şaxtababanın dünyası deyil.

Çünki bizim dünyamız uşaqların sadəcə hədiyyə, sadəcə oyuncaq istədiyi bir dünya deyil. Və yaxud da, elə bir dövrə hələ gəlib çata bilməyib.

Çünki bizim dünyamızda uşaq çox olsa da, uşaqlıq çox azdır.

Şaxtababa tam olaraq yalandır da demirəm əslində, Şaxtababının mövcudluğuna inanmayın da demirəm, çünki bizim dünyamızda, yəni uşaqların oyuncaq deyil də, sadəcə tox qarın, isti geyim, doğma dam, himayədarlıq, səmimi sığal və şiddətsiz, müharibəsiz bir həyat arzuladığı dünyanın da öz şaxta babaları bir vaxtlar mövcud olub əslində, lakin onları tapmaq üçün uzaq keçmişə səfər etmək lazımdır. Gəlin həmin uzaq keçnişə bu gün birlikdə səfər edək.

1400 il əvvəl... 

(Mənbələrdən)

İmam Əlinin dövründə hər səhər ehtiyaclı ailələr evlərindən çıxanda qapının ağzında ərzaq qoyulduğunu görərlərmiş. Kimsə gecə vaxtı dolaşıb bir-bir bu ailələrin qapısına ərzaq qoyarmış. Amma uzun illər heç kim o ərzaqları qoyanın kim olduğunu bilmirmiş.

Taa İmam Əli dünyadan köçənə qədər bu ərzaqları qoyan şəxsin kim olduğu sirr idi. 

Yalnızca İmam Əli vurulduğu günün səhəri anlamışdı əhali o ərzaqları qoyanın kim olduğunu. 

Çünki o gün səhər heç kim qapısında ərzaq tapmamışdı. 

(Qırmızı ağıl kitabından)

Kərbəla faciəsindən sonra Bəni-Əsəd qəbiləsinin adamları Kərbəlada İmam Hüseynin parça-parça edilmiş bədəninin yanına gələndə də görüblər ki, o həzrətin çiyninin üstündə bir yara var, amma o, qılınc, nizə və şallaq yarasına bənzəmir, sanki nəsə davamlı olaraq çiyinə sürtünüb və belə bir yara əmələ gəlib. Onlar İmam Səccaddan həmin yaranın necə yarandığını soruşublar. İmam Səccad buyurub: "O, atamın hər gecə çiyninə qoyub yoxsullara apardığı un, çörək və xurma kisələrinin izidir". İmam bu işi o qədər görmüşdü ki, çiynində onun izi qalmışdı. 

Əhli-beyt imamlarının hamısında bu cür imamət nişanələri olub. Əgər "nübüvvət möhürü" barəsində nəsə eşitmisinizsə, bilin ki, bu kisələrin izi də Əhli-beytin imamət möhürü sayılır. Onlar bunu həzrət Peyğəmbərdən öyrəniblər. Bu onların arasında bir mədəniyyət olub. Onlar ədalətli hökumət qurmaq istədiklərini bəyan ediblər. Amma fikirləşiblər ki, həmin hökumət qurulana kimi də boyunlarına bir sıra vəzifələr düşür və mümkün olan hər yerdə həmin vəzifələrə əməl etməlidirlər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.12.2023)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

4 dekabra təsadüf tarixi gün və hadisələri diqqətinizə çatdırıram:

 Şaxta babaya hədiyyə sifarişi günü

Şərqi Avropa ölkələrində balaca uşaqları xoşbəxt etmək üçün bu gün xüsusi ünvanlar açıqlanacaq, uşaqlar ora Şaxta babadan istədikləri hədiyyələrin adlarını yazacaqlar, xüsusi fondun maliyyəsi hesabıan bu hədiyyələr alınıb dekabrın 31-də uşaqlara çatdırılacaq. Bəlkə biz də belə bir iş görək? Heç olmasa şəhid və qazi övladlarının yeni il arzularının reallaşmasına köməklik göstərək? Əlbəttə, təzadlar ölkəsində yeni il gecəsində Laplandiyada əsl Santa Klausla görüşən, Mayamidə şellənən, Kanarda əylənən, Eyfel zirvəsində şampan partladan, özünə sifarişlə son model Ferrari gətizdirən kəslər belə bir aksiyaya qoşulmayacaqlar. Amma rasiondan əti, kərə yağını, meyvəni yığışdıran, təzə paltar almağı yadırğayan, zorən on bir nömrəli marşrutdan istifadə edən kəslər mütləq bir-iki manat artırıb balacaları sevindirmək istəyəcəklər. Təşəbbüs göstərəkmi?

Qəhvəyi ayaqqabı gəzdirmə günü

Nəyi qoyub nəyi axtarırsınız, ay şimali avropalılar. Bir gün öncədən kimdə bu rəng ayaqqabı yoxdursa alır, 4 dekabrda hamı ancaq qəhvəyi ayaqqabı geyinir. Gözəl mənzərədir, bütün ayaqlarda eyni rəngdə ayaqqabılar. Əsatirə görə, dəridən düzəlmiş ilk ayaqqabı məhz qəhvəyi olub, ona görə də ilin bir günü həmin o ilk ayaqqabı yad edilir.

İd-il-Burbara günü

Böyük bir təzad: Helloun bayramına bənzəyən bu gün xristian müqəddəsi Varvaranın şərəfinə qeyd edilir, amma gördüyünüz kimi, ad özü ərəbcədir, xristianlı müqəddəsin adına bayramı əsasən islam dünyasında - İordaniyada, Livanda, Suriyada, Fələstində, hətta qardaş Türkiyədə bayram edirlər.

Beynəlxalq hepard günü

Afrika savannalarının ən görkəmli sakini olan hepardlar (dilimizə çita kimi tərcümə edilsə də mən nədənsə bu çita variantını qəbul edə bilmirəm) bir də İranın Xorasan bölgəsində yaşayırlar. Bir vaxtlar Azərbaycanda da yaşayırdılar, amma kökləri kəsilib. Onların sürəti hətta saatda 135 km-ə çatır. Bu, bir rekord. Həmçinin, 120 km/saat sürəti sadəcə 3,1 saniyəyə yığırlar. Bu, digər rekord. Əgər hepard bu sürətlə uzun müddət qaçarsa bədən hərarəti 460 C-ni keçər (bu, növbəti rekord), bu isə onun beyin fəaliyyətinə ciddi zərər verə bilər. Buna görə də onun ov vaxtı 1 dəqiqədən çox çəkmir. Ən çox 20 il yaşayan hepardların maksimal sürətdə qaçarkən addımlarının arasındakı məsafə bəzən 15 m-ə çata bilir. Bu da daha bir rekord. Bu qeyri-adi canlının kökünün kəsilməməsi naminə bu gün onun günüdür, onları qorumaq cəmiyyətlərə ismarıc ediləcək.

Kamal Abdulla, Pol Elüar və Ömər Xəyyam

İnformatika günü. Məktəblərdə artıq belə bir fənn keçilir. Bu gün kimin informatika dərsi varsa ikiqat səylə çalışsın. Barburka günü. Şaxtaçılar günü bayramıdır, təşəbbüs polyaklardan gəlib. Kaberne-fran günü. Şərabsevənlərə sübut edilir ki, bu növ şərab adi qarışıq növ deyil, daha artığıdır. ABŞ-da isə milli peçenye günüdür. Düzdür, ABŞ-ın Qazaxla heç bir əlaqəsi yoxdur, amma nədənsə məndə məhz indi bir sual doğuldu, görəsən niyə Qazaxda peçenyeyə qəlet deyirlər?

1987-ci ildə krım tatarları SSRİ-dən növbəti zərbə alıblar, onlara öz ana vətənləri olan Krımda və Krasnodarda qeydiyyata alınma məhdudiyyəti qoyulub. Həmin gün qəzadan sonra Çernobıl AES-in 3-cü enerji bloku fəaliyyətini davam etdirib. 1982-ci ildə tetraamelya sindromu ilə doğulmuş, əlsiz-ayaqsız olan dünyaca məşhur motivasiya məşqçisi, missioner Nik Vuiçiç dünyaya gəlib. 1950-ci ildə Azərbaycanın xalq yazıçısı, “Yarımşıq əlyazma” romanı ilə adını ədəbiyyat tariximizə yazmış Kamal Abdullanın doğum günüdür. 1946-cı ildə Moskvada ilk “Moskviç – 400” avtomobili yığılıb. 1922-ci ildə ünlü fransız aktyoru, “Fanfan tülpan” filmi ilə adını tarixə yazmış Jerar Filipp dünyaya gəlib. 1913-cü ildə televiziya pultunu kəşf etmiş amerika ixtiraçısı Robert Adler doğulub. 1895-ci ildə dünya poeziyasının ən görkəmli nümayəndələrindən olan fransız Pol Elüar dünyaya gəlib. 1808-ci ildə Napoleon nəcib iş görərək əsarətdə saxladığı İspaniyada inkvizisiyanı ləğv edib. 1791-ci ildə Britaniyanın “Observer” qəzetinin ilk sayı işıq üzü görüb. 1674-cü ildə fransız yezuitləri ABŞ ərazisində Çikaqo adlı şəhər salıblar. 1131-ci ildə dahi fars-tacik şairi, dünyanın bütün sirlərini şərab üzərindən açan filosof Ömər Xəyyam dünyadan köçüb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.12.2023)

Xəbəriniz oldu əlbəttə, Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Respublikası Kino Agentliyi (ARKA) tərəfindən elan olunmuş film layihələri müsabiqəsinin nəticələri açıqlandı. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı bu nəticələri dərhal sizlərə əlçatan etdi. 

Mədəniyyət Nazirliyi elan etmişdi ki, müsabiqəni keçirməkdə məqsəd ölkədə kino sahəsinin inkişafının dövlət tərəfindən dəstəklənməsi, kinematoqrafiya fəaliyyətinin təşviq edilməsi və yerli kinematoqrafçıların təcrübəsinin artırılması, milli-mənəvi və ümumbəşəri dəyərləri təbliğ edən filmlərin istehsalına nail olunması, eləcə də bu sahədə özəl sektorun dəstəklənməsi idi. 

Buna nə dərəcədə nail olundu?

Əvvəla qeyd edək ki, kinematoqrafiya  sahəsində fəaliyyət göstərən müstəqil prodüser mərkəzləri və digər hüquqi şəxslər tərəfindən dövlət sifarişi, kommersiya, müəllif, debüt və tələbə filmləri kateqoriyaları üzrə layihələrin təqdim edildiyi müsabiqənin Seçim komissiyasının qiymətləndirməsinə əsasən, dövlət sifarişi, kommersiya, sənət və debüt istiqamətində 30, tələbə alt istiqaməti üzrə isə 16 layihə məqbul hesab edilərək pitçinq mərhələsinə buraxılmışdı. 

Müsabiqənin müstəqil mütəxəssislərdən ibarət Seçim komissiyası və Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən yaradılmış kinematoqrafiya, rəqəmsal və digər audiovizual əsərlərin məzmununun qiymətləndirilməsi üzrə Ekspert şurasının iştirakı ilə noyabrın 23-24-də Azərbaycan Dövlət Film Fondunda təşkil olunan pitçinqdən öncə Ekspert şurası Seçim komissiyasının təqdim etdiyi layihələrin ssenariləri və digər zəruri sənədləri ilə yaxından tanış oldu. Pitçinqdə müəlliflər layihələrini açıq şəkildə müdafiə etdilər.

Noyabrın 28-də isə Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyində film layihələri müsabiqəsilə bağlı Seçim komissiyası və Ekspert şurasının yekun iclası keçirildi. 

İclasda pitçinqin nəticələrinə əsasən, istehsalına dəstək göstərilməsi təklif olunan dövlət sifarişi, kommersiya, sənət filmi istiqamətində ümumilikdə 11 layihə və 16 tələbə filmi layihəsi, eləcə də Ekspert şurasının mövzu və ideyasını nəzərə alaraq təklif etdiyi “Arılar və qəbirlər” (“SFN Production” MMC) və “Borc” (“Bakı Media Mərkəzi” MMC) tammetrajlı bədii film layihələri müzakirəyə çıxarıldı. 

Nəticədə 4 tammetrajlı bədii, 3 tammetrajlı sənədli, 2 qısametrajlı bədii, 1 qısametrajlı sənədli, 1 qısametrajlı animasiya film layihələri, habelə  16 qısametrajlı bədii və sənədli tələbə film layihəsinin istehsalına dəstək göstərilməsi Mədəniyyət Nazirliyi və ARKA-nın hər hansı müdaxiləsi olmadan Seçim komissiyası və Ekspert şurası tərəfindən açıq səsvermə yolu ilə təsdiq edildi. 

Maliyyə ayrılacaq layihələr bunlar oldu:

1-tammetrajlı bədii filmlər:

“Xəzinə” (“Ultra Production” MMC), “Günəşdə də ləkələr olur” (“AzərNyuMedia” MMC), 

“Borc” (“Bakı Media Mərkəzi” MMC), 

“Arılar və qəbirlər” (“SFN Production” MMC)

2- tammetrajlı sənədli filmlər:

Nargin” (“Karvan Production” MMC), 

“Ölüm axtaran qadın” (“Bakı Media Mərkəzi” MMC), 

“Kür – çaylar anası” (“OD-MEDİA Production” MMC)

3-qısametrajlı bədii filmlər

“Daş” (“ART Baku Production” MMC), “Erkən hisslər” (“Rental Azərbaycan” MMC)

4- qısametrajlı sənədli filmlər:

“Kapitan və Xəzər dənizi” (“Rental Azərbaycan” MMC)

5-qısametrajlı animasiya filmləri:

“Narqız” (“Peri Film” MMC)

6- Və 16 qısametrajlı bədii və sənədli tələbə filmləri.

Mədəniyyət Nazirliyi həmçinin istehsalına dəstək göstərilməsi məqsədəuyğun sayılmayan bir sıra layihələrin ssenarilərinin inkişaf etdirilməsi məqsədilə ARKA tərəfindən yaradılmış Film laboratoriyasına təqdim olunmasını da təklif etdi və artıq bu prosesə start verilibdir. 

Keçirdiyi müsabiqənin tam demokratikliyinə və şəffaflığına əmin olan nazirlik Apellyasiya komissiyası da yaradaraq nəticədən narazı qalanların bu komissiyaya müraciət edə bilməsinin qayğısına qaldı.

Dekabrın 2-də isə Nizami Kino Mərkəzində müsabiqə yekunlarına aid brifinq keçirildi və müsabiqənin seçim komissiyasının üzvləri - kinodramaturq İlqar Fəhmi, teatrşünas Aydın Talıbzadə və rejissor Fehruz Şamiyev bir daha müsabiqənin obyektiv keçməsini gətirdikləri dəlillərlə sübuta yetirdilər. 

(Brifinq barədə geniş yazını təqdim edəcəyik)

Müsabiqə öncəsi suyu bulandırmaq, kino tariximizdə ilk dəfə rast gəlinən, hər bir istedadlıya şans yaradan bu müsabiqəyə ləkə yaxmaq istəyənlər sosial mediada paylaşımlar edirdilər ki, “nəticələr öncədən bəllidir və nazirlik öz adamları olan filankəslərə maliyyə ayrıracaq”. Və bu proqnozların heç biri özünü doğrultmadı. 

Yalnız ən yaxşılar seçildilər. Demək ki, kinomuz ölü nöqtədən qalxmaqda, tamaşaçılar şit və bayağı komediya filmləri əsarətindən azad olunmaqdadır. 

Belə də olmalı idi. Axı Mədəniyyət Nazirliyinin hazırkı komandası “qaranlıq bir künc-bucaq qalmasın” strategiyası ilə işləyir. Bu strategiya əvvəlki dönəmlərin zülmətini aydınlığa çıxarmaqdadır. Nə deyirik, həmişə işıqlıqda! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.12.2023)

Mədəniyyət naziri Adil Kərimli dekabrın 2-də tanınmış kinorejissor, Əməkdar mədəniyyət işçisi Akif Rüstəmovu evində ziyarət edib. Naziri müşaviri Orxan Fikrətoğlu müşayiət edib. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir. 

Nazir qocaman kinematoqrafçının Azərbaycan kinosuna verdiyi töhfələri yüksək qiymətləndirdiyini bildirib, ona nazirliyin Fəxri diplomunu təqdim edib.

Akif Rüstəmov ona göstərilən diqqət və qayğıya görə Mədəniyyət Nazirliyinə minnətdarlığını bildirib.

Qeyd edək ki, ömrünün 55 ilini kinoya həsr edən Akif Rüstəmov "Azərbaycanfilm” kinostudiyasında lentə alınan 40-dək ekran əsərində (“Uşaqlığın son gecəsi”, “Gün keçdi”, “Nəsimi”, “Dədə Qorqud”, "Babək", "Nizami", "Dərviş Parisi partladır", "Bağ mövsümü", "Güllələnmə təxirə salınır" və s.) ikinci rejissor kimi çalışıb, "Axırıncı dayanacaq” bədii filminə quruluş verib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.12.2023)

Oruc Ələsgərov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir dekabr "Laçın Şəhəri Günü"dür. Bu müqəddəs gündə Bakıdan Laçına gedən yolu inşa edən, buradan körpü salan şəhidlərimizi xatırlamaq vətəndaş kimi borcumuzdur.

ŞƏHİD VAQİF SALMANOVUN QIZI

Laçına gedən yolumuz hələ onu itirdiyimiz ilk illərdən başladı. Bu barədə müsahibim - şəhid Vaqif Salmanovun qızı Vüsalə xanım atası ilə bağlı öz xatirələrində qeyd edir:

"Atam şəhid olanda mənim 15, atamın isə 45 yaşı var idi. Demək olar ki, uşaqlığımın ən gözəl illərini atamla bir keçirmişəm. Onun itkisini hələ də qəbul edə bilmirəm. Doqquz ay idi ki, Laçın rayonu erməni daşnakları tərəfindən işğal olunmuşdu. Daha sonra atam Müdafiə Nazirliyinin xüsusi tapşırığı ilə Ermənistanın Şamsız kəndinə kəşfiyyata göndərildi. 60 km sərhədi keçəndən sonra atam şəhidlik zirvəsinə ucaldı. Amma bibimoğlu itkin düşdü. On bir gündən sonra atamı danışıqlar vasitəsilə Birinci Şəhidlər Xiyabanında dəfn etdilər. Atam mənim qəhrəmanım idi. Mən həmişə fəxr etmişəm ki, vətənpərvər bir insanın qızıyam. Həmişə də fəxr eləyəcəyəm. Mənim atam çox mehriban insan idi. Öz övladlarına, ailəsinə, qohum-əqrabasına, ən əsası da, vətəninə bağlı bir insan idi. 

Heç vaxt xətrimizə dəyməyib. Vətənini sevməyi, türkçülüyünə bağlı olması, heç kimə boyun əyməməsi, əqidəliliyi mənə nümunə olmuşdur. Índi mən özüm müəlliməm və gündəlik olaraq bir neçə insanla ünsiyyətdə oluram. İşlədiyim illər ərzində hər zaman hörmət görmüşəm. Bir şəhid övladı olaraq bu qüruru daşımaq tamam başqa bir hisdir.  Ona görə də həmişə fəxr edirəm. 

Atam həmişə məni müəllim olaraq görmək istəyirdi. Elə buna da nail oldum. O, xüsusilə tarix müəllimi olmağımı istəyərdi, lakin ibtidai sinif müəllimi oldum, amma indi istəyirəm ki, qızım tarix müəllimi olsun. 

İkinci Vətən Müharibəsindən sonra doğma torpaqlarımıza böyük qayıdışımız başlayıb. Bir müəllim kimi öz şagirdlərimə bunu anlatmaq mənə fəxarətdir. Bir laçınlı olaraq mən də böyük qayıdışın bir parçasıyam."

ƏKBƏR PƏNAHOVUN ANASI

Şəhid-kapitan Əkbər Pənahovun anası Mayqa xanım da öz oğlunu xatırlamaqla yanaşı, bu gün azad Qarabağa qayıdışımızın vacibliyini belə vurğuladı:

"Mən şəhid-kapitan Əkbər Pənahovun anası Mayqa anayam. Əkbər prezidentimizin “Dəmir yumruğu” altında birləşənlərdən biri oldu. Oğlumun döyüş yolu Murov dağından keçdi. Yaralı halda Kəlbəcərdə döyüşə davam etdi və elə Kəlbəcərdə də şəhid oldu. Oğlumun nəşinə doqquz ay sonra qovuşdum. Deyirlər, Allah sevdiyi bəndələri sınağa çəkir. Əkbərimin döyüş yolu da, şəhidliyi də əzablı olub. Əkbər Pənahov hərbçi ailəsində böyümüşdü. Onun atası I Qarabağ Müharibəsinin veteranıdır. Oğlum da atası kimi üçrəngli bayrağa and içib döyüşə getdi. Bu gün evimizdə Əkbərin iki oğul övladı böyüyür. Mən düşünürəm ki, onun oğulları Vətənə, atalarına layiq böyüməli, onun ruhunu şad etməlidir. Bu gün mən fəxr edirəm ki, Əkbər kimi bir oğulun anasıyam. Əsas odur ki, oğlum Vətənə olan borcunu yerinə yetirdi. Onsuz da, biz şəhid analarının bir gözü ağlayıb, bir gözü güləcək.”

Mən əminəm ki, Vaqif Salmanov və Əkbər Pənahovun timsalında bütün şəhidlərimizin ruhu şaddır. Çünki onları heç zaman unutmayan qızları, oğulları, valideynləri var.

Şəkildə: Müəllif və Mayqa ana

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.12.2023)