Zahirə Cabir yazır

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı publisist Zahirə Cabirin Məhəmməd Əmin Rəsulzadə barədə hekayətlərinin dərcinə başlayır. Məqsəd - uşaqlara bu dahi şəxsiyyəti daha yaxından tanıtmaqdır. 

 

Oğurluq armud

Xəlil babagilin həyətindəki armud ağacı bu il o qədər bar gətirmişdi ki, budaqları ağırlıqdan yerə dəyirdi. Dostum Seymurla buradan keçəndə hər dəfə sapsarı armudlara baxırdıq. Bir gün həyətdə uşaqlarla futbol oynayıb evə dönəndə Seymur:

- Armud yemək istəyirsən? Əntiqə, şirin bal kimi...

Məhəmməd Əmin armudun adını eşitcək tez Seymura baxdı. Elə bildi ki, bu saat əlindəki torbasından armud çıxaracaq. İki gün bundan qabaq ona armud vermişdi. Məhəmməd Seymurun torbasına gözlərini dikdiyi üçün utandı, pərt oldu:

- Aldatmağa adam axtarırsan?- hirslə çiynindən vurub yoluna düzəldi.

Seymur Məhəmməd Əminin dilxor olduğunu görüb gülərək sakitcə dedi:

- Yox aldatmıram. Axşam görüşərik, sənə nə qədər istəsən armud verəcəyəm.

Məhəmməd Əmin dinməyib yoluna davam etdi.

Axşam düşmüşdü. Kəndin evlərində lampalar yanırdı. Seymur Məhəmməd Əminin evlərinin qabağına gəlib həyətlərindən onu çağırdı. Məhəmməd Seymurun səsin tanıyıb həyətə çıxdı və soruşdu:

- Nə olub, nə deyirsən?

- Gedək armud yığmağa.

- Hardan?

- Gəl gedək, görərsən.

Məhəmməd Əmin bir söz deməyib onun ardıycan getdi. Onlar Xəlil babagilinin həyətlərinə çatanda Seymur: Bax buradan yığacayıq – dedi və çəpərin uçurulmuş yerini göstərdi. Məhəmməd iki gün bundan əvvəl yediyi armudun da bu bağdan oğurlanmış olduğunu başa düşdü.

- Utanmırsan, armud oğurlayıb, yazıq kişinin hələ çəpərini də uçurmusan.

- Yavaş ol, eşidərlər. Könlü balıq istəyən .....

- Mənə oğurluq armud lazım deyil. Xəlil baba hər il bizə bağından sovqat göndərir. O çox xeyirxah, gözəl insandır.

Seymur bunu gözləmirdi. Tərs-tərs Məhəmməd Əminə baxdı və birdən cəld onun başından papağını götürüb bağa tulazdadı.

- Hə indi görüm papağını necə götürəcəksən. Götürməzsən də ki, özün bil səni oğru biləcəklər.

Məhəmməd Əmin adının oğru çəkilməsindən qorxub papağını axtarmaq üçün Seymurla razılaşıb çəpərin sökülmuş yerindən bağa girdi. Amma nə qədər axtardısa papağını tapmadı. Seymur isə ağaclardan əli çatan armudları yoluşdurub köynəyinə doldururdu. Nəhayət Məhəmməd Əmin papaqsız kor peşman Seymurla bağdan çıxdı. Seymur dostuna ürək dirək verib dedi:

- Qorxma, səhər tezdən gəlib götürərik.

Seymur Məhəmməd Əminə nə qədər armudlardan vermək istədisə o qəti etiraz edib götürmədi.

Səhər açıldı. Seymur Məhəmməd Əminlə çəpərin sökülmüş yerindən bağa girdilər. Xəlil kişi əlindəki dırmığ ilə bağda alaq edirdi. Məhəmməd Əmin Xəlil babanı görcək özünü bir an itirsə də, dərhal səhərə qədər dostunun ona öyrətdiyi bu sözləri:- “Baba, dünən uşaqlardan biri zarafatla papağımı bura atıb. Gəldim ki, onu tapıb götürüm.“ - dedi.

Məhəmməd Əmin armud ağacının budağında ilişib qalan papağına baxdı. Xəlil baba hər ikisini xeyli süzüb dedi:

- Yaxşı oğlum papağını götür. Armudlardan da dərin, aparın. Armudların tam yetişməsini gözləyirdim ki, evinizə də pay göndərim.

Məhəmməd Əmin təşəkkür etdi, tez papağını götürüb tələsik bağdan axşam girdikləri yerdən çıxmaq istəyəndə Xəlil baba gülümsəyərək dedi:

- Bala, ordan niyə çıxırsan. Qapı bu tərəfdədir. Haçan vaxtın olsa gəlib kömək edərsən çəpəri düzəldərik.

Dostlar bir-birinə baxdı. Nə deyəcəklərini bilmədilər. Hər ikisi qızarıb pörtmüşdü.

Onlar bağdan uzaqlaşdılar. Məhəmməd Əmin dostuna dedi:

- Heç etdiyin əməlindən utandın. Mən yer yarılsaydı yerə girərdim.

Seymur başını aşağı salıb peşman olduğunu dedi. Sonra etdiyi hərəkətlərinə görə dostundan üzr istədi, bir də belə etməyəcəyinə söz verdi.

Şənbə günü dostlar görüşüb Xəlil babanın sökülən hasarını düzəltmək üçün getdilər.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.05.2024)

Poetik Qiraətdə bir neçə gün ardıcıl sizlərlə Faiq Hüseynbəyli görüşür. 

Ruh və hissiyyatın poeziyası, dərin lirika, irfanilik - şairin şeirlərinə xas olan səciyyəviliklərdir.

Xoş mütaliələr!

 

*

Mayın ortasında qış havası var,

Torpaq da, hava da, su da üşüyür.

Bir od yandırmışam sənin adına,

Həsrətdən buz kəsib, o da üşüyür. 

 

Mayın ortasında nə soyuqdu bu?

Açın da günəşin qapılarını.

Al rəngə boyasın bu boz dünyanı,

Əritsin ruhumun bəyaz qarını. 

 

Mayın ortasıdı... qış qabaqdadı,

Yerini dəyişib payızla bahar.

Ömür qarşıdadı, yaş qabaqdadı,

İsinmir bu məhrəm, ilıq arzular. 

 

Gecələr titrəyir bir may axşamı,

Ağaclar qısılıb biri-birinə.

Suyun hərarəti, odun soyuğu,

Mən gecə, mən ağac, od-su yerinə... 

 

Mayın ortasında qış havası var,

Quşlar təbiətə qısılıb qalıb.

Açın bu günəşin pəncərələrini,

Əllərim havadan asılı qalıb. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədr müavini Rəşad Məcidin status-esselərini təqdim edir. Hər gün 5 yarpaq. 

 

1.

Heç kim heç nə bilmir.

 

2.

Unutdura bilən tək şey qadın gözəlliyidir.

 

3.

Canfəşanlığın məkrli səbəbi vardı.

 

4.

Satqınlıq xislətdədir...

 

5.

Nədəsə təskinlik tapmalısan, nəyəsə söykənməlisən.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.05.2024)

Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi

 

Salam. İstəkli oxucularım, növbəti paylaşımı təqdim edirəm. Yunus Səfdərinin şeirləridir. Sadəcə, Yunus bəydən şəkil yoxdur. Olub-qalan şeirləri də bunlardır, onu da zorla axtarıb tapmışam. 

Yunus bəyin ruhi xəstəliyi olduğu üçün artıq ədəbi aktivist deyil. Amma ürəyimizdə yeri vardır, çünki o, zamanında qələm tanıyanda, biz Güneylilər hələ ədəbiyyatın nə olduğunu bilmirdik, bunu iddia ilə deyirəm!

 

1.

Vağzalda durmuşuq indi bu axşam,

Payızın içində əsir səsimiz.

Durnalar uçuşur mavi səmada,

Payız yarpağı tək ayrılırıq biz.

 

Vağzalda durmuşuq indi bu axşam,

Donub əllərində sarımtıl güllər.

Tale qarşımıza vaqonlar düzüb,

Bir də sabahsıza uzanan reyllər.

 

Vağzalda durmuşuq, sən gedəcəksən,

Dolur boş salona qatarın fiti.

Məndə bir ömürlük acı xatirə,

Səndə bir nəfərlik qatar biliti.

 

2.

Bütün şeirlərim onun səsidir,

Gözləri düşüncə pəncərəsidir,

O, dodaqlarımın son misrasıdır,

Mənim ürəyimdə bir qız ağlayır!

 

Mən ona demədim payızam, qışam,

O durna görmədi, mən saralmışam!

Köçdü o, indisə hər səhər-axşam,

Mənim ürəyimdə bir qız ağlayır!

 

Suçlarım xəzəl tək tökülməz artıq,

Bu elə qayğı ki, çəkilməz artıq,

Cırdığım məktublar tikilməz artıq,

Mənim ürəyimdə bir qız ağlayır!

 

Dolub gözlərimə, çağlayanda mən,

Onu ağlamışam, ağlayanda mən,

Hər gecə gözümü bağlayanda mən,

Mənim ürəyimdə bir qız ağlayır!

 

3.

Qar yağdı; yenə də yandı ocaqlar,

Dəyir bir-birinə soyuqdan dişlər.

Bəlkə dünən gecə isti uşaqlar,

Göylərdən bir belə qar istəmişlər.

 

Qar yağdı; bir ildir qar görməmişəm,

Evlərin başına qar səpələndi.

Qar elə yağıb ki, mən bilməmişəm!

Baxıram, küçədə qar dizəcəndi!

 

Qar yağdı; soyuqdu, hamı geyindi,

Ağ bir örtük örtdü qara damları.

Qar yağdı; uşaqlar yaman sevindi,

Yağdılar küçəyə qar adamları.

 

Qar yağdı; bir kişi fikirə daldı,

Çatlaq tavanından su dama-dama.

Qar yağdı; bir kişi birdən hay saldı,

Kürəkpər iki qat çıxdılar dama!

 

Qar yağdı; kiminsə əlləri donur,

Kiminsə evində şuminə yanır.

Birisi xəz papaq, paltar geyinir,

Birisi yoxsulluq oduna yanır.

 

Qar yağdı; bu il qış çətin olacaq,

Paltarsız uşaqlar kaş üşüməsin.

Qar yağdı; ürəyim od tutub, ancaq –

Ocaqsız evlərə soyuq dəyməsin!

 

4.

Dəniz-sahil

Sən dəniz, mən sahil

Doğma, yan-yana.

Dalğa əllərinlə oxşardın məni

Mən yenə sahiləm, getməm heç yana

Sənsə məndən axıb boşladın məni!

 

Hələ yadımdadır ilk görüşümüz,

Oyandım; sən məndən ötüşən kimi.

Bir axşam öpüşdü baxışlarımız

Dəniz, sahil ilə öpüşən kimi!

 

Bir də qollarımda axıtdım səni,

Sahil yox, mən sənin balıncın oldum!

Dalğa hörüyünü sərib çiynimə, -

Gahdan anan oldum, gah bacın oldum.

 

Getdin, dalğa-dalğa məndən ayrıldın,

Geriyə baxmadan; axıb ötüşdün.

Sahil qumlarına düşən balıq tək,

Züyrüşüb əlimdən dənizə düşdün!

 

O axşam qəlbimiz pıçıldaşanda

Bəlkə gəmiçilər görürdü bizi.

Balıq qulaqları dinləyirdilər,

Bizim “Vida” adlı son nəğməmizi.

 

5.

Saat zəng çaldı,

Məktəbimiz çox uzaqda.

Çantamı götürdüm

Dilim evdə qaldı!..a

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün sizlərə Elnur İravanlının şeirləri təqdim edilir.

 

 

YARAN HƏSRƏTİMİN YARASI BOYDA

 

Kaş ki loğman olub dərman tapaydım

Sənin dərdlərinin çarəsi boyda.

İllərdi göynəyib qaysaq tutmayan

Yaran həsrətimin yarası boyda.

 

Dayanmısan heykəl kimi dili lal,

Dişlər muncuq, sinə bəyaz, qaş hilal.

Bilirsənmi, ürəyimə düşüb xal,

Gözəl, gözlərinin qarası boyda.

 

Sazaq gəldi, şaxta bizi bürüdü,

Yağan qarı saçımıza kürüdü.

Qönçə ikən xəzan olub çürüdü

Eşqimiz payızın urası boyda.

 

 

HAQQA ƏYİLƏNDƏ UCALIR İNSAN

 

Özünə inanıb özün tapanda

Yaradıb qurmaqdan bac alır insan.

Yer üzü bir taxtdı, bəşər də ki şah,

Onu Yaradandan tac alır insan.

 

Göz niyə yaranıb? –  Baxmaqdan ötrü.

Çay niyə qıvrılır? –  Axmaqdan ötrü.

Haqqın zirvəsinə çıxmaqdan ötrü

Haqqa əyiləndə ucalır insan.

 

Dünyanın hikməti çoxdu, dərindi,

Ömür sevincin yox, dərdi-sərindi.

Vaxtın gətirdiyi yuxu şirindi,

Ona aldananda qocalır insan.

 

 

ƏVVƏLİM AXIRA GƏLİB ÇATDI Kİ...

 

Bəxtimin üzünü ağartmaq üçün

Bir adam bir ovuc əhəngi verməz.

Rəssam dostlarımın getsəm üstünə,

Mənim axtardığım o rəngi verməz.

 

Bir yerdə yurd salıb qurmadım binə,

Öyrəşəm dumana, bağlanam çənə.

Bəxtimi çəkməyə bəxt yazan mənə

Nə fırçanı verməz, nə rəngi verməz.

 

Əvvəlim axıra gəlib çatdı ki,

Mürgü vuran günlər yatayatdı ki.

Sürdüyüm bu ömür kəhər atdı ki,

Ayağım qoymağa üzəngi verməz.

 

 

HARA GEDİRİK

 

Yaxşı adamları bu dünyamızda

İtirə-itirə hara gedirik?

Yük edib dərdləri boynumuza biz

Götürə-götürə hara gedirik?

 

Oğulsansa, seç ərəni, seç əri,

Qurd da, quş da köçəridi, köçəri.

Yeyib bir-birini çöldən içəri

Ötürə-ötürə hara gedirik?

 

Alabaşlar baş aparır ulayıb,

Yol axtarar quyruğunu bulayıb.

Çiçək talasında qanqal sulayıb

Bitirə-bitirə hara gedirik?

 

Günahımız nədir, düşdük bu günə,

Bir yumaqda dönmüşük min düyünə.

Mərdi dizin-dizin namərd önünə

Gətirə-gətirə hara gedirik?

 

 

YAŞAMADIM ÜRƏYİMCƏ

 

Ümidimi bu ömür, gün

Puç elər, puç elər, gedər.

Qorğa dərdlər ürəyimi

Sac elər, sac elər, gedər.

 

Yaşamadım ürəyimcə,

Ərimişəm incə-incə.

Kədər gözümü sevincə

Ac elər, ac elər, gedər.

 

Bu nə qurğu, bu nə kələk,

Yarı iblis, yarı mələk.

Bir dərdimi zalım fələk

Üç elər, üç elər, gedər.

 

Ümidlər dönüb qılınca,

Kəsər səbrimi alınca.

Gələn gedənin dalınca

Köç elər, köç elər, gedər.

 

 

QƏM BİLƏNİ SEVİNC BİLMƏZ

 

Qismətimə püşk atanda

Gəlib müdam zülm düşür.

Ahım alovlanan yerdən

Tüstüm çıxır, külüm düşür.

 

Get dünyanı çıraqla gəz,

Qəm biləni sevinc bilməz.

Əllərimi cibim sevməz,

Əllərimdən pulum düşür.

 

Səbir böyükmüş dözümdən,

Yaşamaq düşüb gözümdən.

Hər gün özümün özümdən

Neçə dəfə yolum düşür.

 

 

DƏRD HAMINI BİR-BİR YENİR

 

Yar gəzənin qismətinə

Özgəsinin yarı çıxır.

Var gəzənin varlığından

Namus itir, arı çıxır.

 

Hər əsəbə dözmür sinir,

Dərd hamını bir-bir yenir.

Gələnlər aşağı enir,

Gedənlər yuxarı çıxır.

 

Hərə bir biçimdə, donda,

Kim o yanda, kim bu yanda.

Yaşadığım ömrün sonda

Nə qədər çıxarı çıxır.

 

 

SƏN DÜNYANI BİZDƏN OXU

 

Ürəyin aynası gözdür,

Ürəkləri gözdən oxu.

Dərinləri dərində gəz,

Dayazları üzdən oxu.

 

Çağlar özgə çağlar olub,

“Var”lar olub, “yox”lar olub.

Dağlar niyə dağlar olub?

Get yamacdan, düzdən oxu.

 

Qorun kölə, müti hissdən,

Qaç dumandan, gizlən sisdən.

Ayırıb yaxşını pisdən,

Bacar, sözü sözdən oxu.

 

Bu nə rəngdir, nə boyadır,

Günəş gündüzə ziyadır.

Hər bir insan bir dünyadır,

Sən dünyanı bizdən oxu.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.05.2024)

 

 

 

 

Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü gördü.  Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Oxucularımızın “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlığı davam edir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalıdır.

 

 

YÜK

 

Tammetrajlı bədii filmin ssenarisi

 

9

 

Qaçqın şəhərçiyi. Qürub çağı. Rejim.

Elşadla anası evlərinin qarşısındakı köşkdə oturublar.

Anası gərgindir. Tələsə-tələsə danışır: – Bacına elçi gəlmək istəyirdi, dedim, hələ gəlməsin!

Elşad: – Bir elçimiz əskikdi!

Elşadın anası: – Mən də elə dedim. Dədəsi itmiş qıza elçi gələrlər?

Elşad: – Kimdir? Qohumlardandı?

Elşadın anası: – Yox. Hospitalda görüb Ceyranı! İndidən deyirəm ki, biləsən. Sən tərs nəsildənsən. Sonra deyərsən mənə niyə əvvəldən deməmişdiz. İşi pozarsan. Gədənin dili laldır!

Elşad: – Nətər laldı? Lap elə laldı?

Elşadın anası: – Yox, müharibədə qorxub, dili tutulub uşağın!

Elşad: – Bəs nətər danışıblar? Müharibədən əvvəl?

Elşadın anası: – Yox e, təzəlikcə. Sən Ağdama gedəndə onu da hospitala gətiriblərmiş.

Elşad: – Müharibəyə gedibsə, yaxşı adamdır! Allah xeyir versin!

Elşadın anası: – Hələ Ceyrana demə. Özünü dambat tut. Belə tez razı olma. Sabah bacının da qiyməti ər evində olmaz. Evin böyüyüsən! Görək atanın işi necə olur. Sonra elçi gələndə də hələ bir-iki dəfə fikirləşərsən. O dəqiqə hə deməzsən. Axırda da verərik gedər. Gördün də uşağımın yığvalını. Ceyrana Ağdama getmək qismət olmadı.

Elşad: – Haralıdı oğlan?

Elşadın anası: – Qəbələdəndir!

Elşad: – Qələbədən sonra Qəbələ də gəldi. Qaldı atamın işi!

 

DTX-nin Daşkəsən rayon şöbəsi.

Elşad mülki geyimli əməliyyatçının otağında ayaq üstə dayanıb.

Əməliyyatçı kabinetdəki iş masasının arxasında oturub.

Əməliyyatçı: – İndi sənə deyəcəklərimi istintaq sirridir deyə deməməliydim. Amma səni tam araşdırmışam. Sərhədi necə və kiminlə keçdiyinə qədər. Bilirəm ki, düz adamsan! Qırmızı Xaç Komitəsində baronessa Van de Kertxof soyadlı qadın işləmir! Heç zaman da işləməyib. Ya sən yalan deyirsən, ya sənə yalan deyiblər. Ermənistan səni geriyə, çox güman ki, kəşfiyyat materialları toplamaq üçün göndərib. Səndən istifadə olunacaq. Atanı da ona görə girov kimi saxlayıblar. İş yerində səni tərifləyirlər. Əsgərlikdən də yeni qayıtmısan. Komandirlərin də sadiq adam olduğuna and içirlər. Bəs bu nədi belə? Ölkənə qarşı casusluq etməyə razılıq vermisən?

Elşad: – Göndərin məni geriyə. Bir dənə də avtomat verin. Gerisi ilə işiniz olmasın. Erməni kimdir ki, mən ona işləyəm? Siz məni nə sayırsız?

Əməliyyatçı: – Yaxşı, atanı sənə göndərəcək o baronessa ilə necə əlaqə saxlayacaqdın?

Elşad: – Telefonla. Mənə telefon veriblər. İlkin izahatımda yazmışam ki! Telefonu da sizə təhvil vermişəm!

Əməliyyatçı: – Baronessanın telefon nömrəsini sənə veriblər?

Elşad: – Özləri mənə zəng vuracaqdılar. Dedilər ki, telefonu həmişə üstündə gəzdir. Atan tapılanda sənə zəng vurub deyəcəklər!

Əməliyyatçı mizin yeşiyindən Elşadın Xankəndidən gətirdiyi cib telefonunu çıxarır.

Əlində tutduğu telefona diqqətlə baxdıqdan sonra həmin telefonla özünün cib telefonunun nömrəsini yığır. Və telefonları yan-yana tutub Elşada göstərir.

Həmin telefondan əməliyyatçının telefonuna edilmiş zəngin səsi çalındıqca Elşada verilmiş telefon sanki şəkil çəkirmiş kimi bir saniyədən bir işıqlanmağa başlayır.

Əməliyyatçı: – İndi başa düşdün? Sən hara gedirsənsə, harda olursansa, telefonuna gələn zənglər həmin yerlərin şəkillərini çəkir. Və sən özün istəmədən olursan erməni casusu.

Elşad: – İndi nə olacaq?

Əməliyyatçı: – İndi heç nə olmayacaq. Sən narahat olma. Sən bura gələndən onlara feyk xəbərlər göndəririk.

Elşad: – Deməli, baronessa da yalançı imiş?

Əməliyyatçı: – Əlbəttə yalançı imiş. Səni kəşfiyyata cəlb etmək üçün “leqenda” düşünüblər!

Elşad: – Bəs atam necə olacaq?

Əməliyyatçı: – Atan onlardadır. Biz onların təklif etdiyi bu oyunu axıra qədər həmin şərtlərlə oynayacağıq. Səni də onlar necə “V temnuyu” oyuna qatıblar, biz də eləcə qəbul edəcəyik. Sonrası isə bizlikdir!

Elşad: – Məni silahlandırın geri dönüm. Şübhələrinizə son qoyum!

Əməliyyatçı: – Sonra sənə hansı təlimatlar verilib?

Elşad: – Başqa heç nə. Ancaq bu telefonu veriblər. Deyiblər ki, saxla. Sənə zəng ediləndə cavab verərsən. Zəng edən adam nə desə, onu da eləyərsən. Sonra isə bu telefonu qaytararsan həmin adama! Əvəzində da sənə atanın cəsədinin yerini deyəcək!”

Əməliyyatçı: – Sənə verilən bu tetefon daim nəzarətdədir. Səni buraxıram. Get! Onlardan gələcək zəngi gözlə. Onlarla əlaqəyə gir. Gerisi ilə işin olmasın. Gerisi mənlikdir!

Əməliyyatçı əl telefonunu Elşada qaytarır: – Sabahdan işə çıx. Adi həyatına qayıt! Toya, yasa get. Adamlara qarış. Qoy səndən şübhələnməsinlər.

Elşad otaqdan çıxdıqdan sonra əməliyyatçı daxili telefonunun dəstəyini qaldırır.

Əməliyyatçı telefona: – Səfərovu gecə-gündüz nəzarətdə saxlayın. İyirmi dörd saat. Torbada, deyəsən, çox böyük pişiklər var.

 

 

***

 

Elşad işdədir. Mədən yatağında əlindəki elektrik külünglə sal qayanı yarır.

Ətrafındakı fəhlələr də dinməzcə işləyirlər.

Nahar zamanı. Fəhlələr yatağın kiçik səyyar mətbəxində nahar edirlər.

Elşad yanında oturmuş fəhlə dostu ilə nahar edə-edə söhbətləşir.

O, əlində tutduğu çörəyə bir dişləm vurub üzünü fəhlə dostuna tutur:  – Atam hər gecə yuxuma girir. Ruhu sərgərdandır. Necə olur-olsun onu basdırmalıyam ki, rahatlıq tapsın!

Dostu: – Heç olmasa saxlandığın həbsxananın yerini xatırlayırsan?

Elşad: – Belə də... qaranlıq. Amma Xankəndidə olduğunu dəqiq bilirəm. Göz yaddaşım da yaxşıdır. Dağları görən kimi tapacam. Buna əminəm!

Dostu: – Rəhmətlik son dəfə harda idi?

Elşad: – Həbsxanada məni dindirən müstəntiqin otağında! Onlar analiz götürmək üçün kəfəni yırtmışdılar. Sonra özümə iynəylə tikdirdilər. Elə orda olacaq. Kimdir götürən? Öz əlimlə dolabın küncünə qoymuşdum. Ermənilər kəfənə əl vurmaq istəmirdilər ki, xəstəlik taparlar. Bəlkə də iyrənirdilər...

Dostu: – Ən böyük mikrob elə özləridir ki... Aləm onlardan iyrənir!

Elşad: – Deyirəm, həyatda qəribə işlər olur e. Atamın ölməyinə indi sevinirəm. Sağ olsaydı, qorxacaqdım ki, ermənilər onu öldürər. Ölüb deyə daha ölməyindən qorxmuram. Sakitəm. Onu Allaha tapşırmışam. Bircə itməyindən qorxuram!

Dostu: – Sənin işin də Allaha qalıb, vallah!

Elşad: – Doğurdan Allaha qalıb e... Sən mənim taleyimi yaşaya bilən başqa bir adam təsəvvür eləyə bilirsən? Atanı qəbirdən çıxarasan ki, aparıb vətənində basdıracaqsan... sonra da basdıra bilməyəsən, qala çöldə! Düşmənlərin ölmüş atanı girov götürüb səni öz məqsədləri üçün istifadə etmək istəsin.

Dostu: – Ağsaqqal nə deyir?

Elşad: – Deyir, hökumətdən kağız al ki, atan müharibə zamanı itkin düşüb. Sənə onun təqaüdünü təşkil edək!

Dostu: – Düz deyir də. Elə olub da. Sən ermənilərə əsir düşəndə atan səninlə deyildi? Deməli, o da səninlə birgə ermənilərə əsir düşüb də. Düşüb nədir e, kişi bu gün əsirlikdədir. Hara fırlatsan, sənin işin qeyri-adidir. Fikir ver e... Ölmüş adam əsir düşür... Heç yerdə heç zaman belə bir iş olmayıb. Heç ola da bilməz!

Nahar zamanı bitir. Fəhlələr bir-bir ayağa qalxırlar.

Fəhlələr ayaqla qızıl yatağına doğru gedirlər.

Elşad da dostu ilə birlikdə qızıl yatağına doğru gedir.

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.05.2024)

 

 

 

 

 

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

           

 

Əlbəttə, biz hamımız müvəffəqiyyətli adam olmağa cəhd edirik, amma çox vaxt bunun üçün nə edəcəyimizi bilmirik. Tanınmış motivasiya spikeri Barbara Şerin  Enn Qotliblə birgə yazdığı «Arzulamaq ziyanlı deyil» adlı təlimi ilə tanışlıqdan hədsiz məmnun olmuşam. Belə ki, xanım Barbara arzuları həyata keçirmək metodikasını açıqlayır. Özü də o, «arzulara inan, onlar mütləq həyata keçəcək» kimi banal məsləhət vermir, «sabahkı gündən hər şeyi yenidən başla» kimi taftalogiyaya müraciət etmir. O, həyat tərzinizi dəyişmədən hər gün məqsədə, uğura doğru bir kiçik addım atmağın yolunu göstərir. Çox maraqlıdır, deyilmi?

 

«Arzulamaq ziyanlı deyil» - bəzən biz bu frazanı kinayə ilə, ironiya ilə işlədirik. Amma Barbara Şer isbat edir ki, arzulamaq heç də ziyan deyil, əksinə, olduqca faydalıdır. Ən əsası – düzgün arzulamaq lazımdır,  bəxtəvərlikdən göylərdə üçmaq, dünyaya sahib olmaq, xoşbəxtlik istəmək kimi mücərrəd arzulardan qopmaq, konkret olaraq nə istədiyini bilmək lazımdır.

Barbaranın tam adı «Arzulamaq ziyanlı deyil. Doğrudan da, istədiyin şeyi necə əldə etməli» olan kitabın məğzi budur: «Arzuların həyata keçməsi üçün özünühipnozla məşğul olmaq, ekstrasens – falçı yanına getmək lazım deyil. Lazım olan arzuya çatmaq məsələsinin praktiki  metodikasını işləyib hazırlamaq, planlaşdıra bilmək bacarığı, özünü yeniliklərə hazırlamaq xüsusiyyəti, lazımi material və informasiyalara yol tapmaq, yeni kontaktlar qazanmaqdır».

Barbara Şerin kitabında çox dəyərli bir hissə var: həyatdan nə istədiyinizi bilmək, özünüzə yaxın olan emosional obrazı tapmaq, öz arzularınızı daha yaxşı ifadə etmək üçün 5 sadə çalışma.

Həmin çalışmaları sıra ilə sizlərə təqdim edirəm.

 

Birinci çalışma.

Sizdə müsbət emosiya yaradan rəngi seçin. Bu, vacib deyil ki, ən çox sevdiyiniz rəng olsun. Rəngi seçdikdən sonra təsəvvür edin ki, həmin rəng siz özünüzsünüz. Rəngin adından mətn yazmağa başlayın: «Mən göy rəngəm. Mən səmanın və dənizin rəngiyəm. Mən də bu iki varlıq kimi azad, güclü və üsyankaram».

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.05.2024)

 

 

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi  İmran Verdiyevin “Mehdi Hüseyn Cəlil Məmmədquluzadə haqqında” başlıqlı yazısını təqdim edir. Düşünürük ki, ədəbiyyat sahəsində çalışanlar və ədəbiyyatsevənlər üçün bu yazı maraq doğuracaq.

 

Qoy yazının başlığı hörmətli oxucuları təəccübləndirməsin. Hər şeydən əvvəl hər iki sənətkar Azərbaycan ədəbiyyatının, mədəni və içtimai fikrinin inkişafı yolunda mühüm və təqdirəlayiq xidmətlər göstərmişlər. Düzdür, yazı üslubları, əsərlərinin mövzusu nəzərə alınsa, C.Məmmədquluzadə ilə M.Hüseyn arasında yaxınlıq tapmaq çətin görünür. Üstəlik M.Hüseynin bir zamanlar M.Cəlili “çığırdaş” adlandıranların arasında olduğu da nəzərə alınarsa, hətta qeyri-mümkün görünür. Amma belə bir yaxınlıq və əlaqə mövcuddur.

Hələ keçən əsrin 30-cu illərində M.Hüseyn “Ədəbi döyüşlər” (1932) kitabında M.Cəlilin yaradıcılığından bəhs edir, onun ədəbiyyat və içtimai fikir tariximizdəki yerini müəyyən etməyə çalışırdı. Əlbəttə, Mehdi Hüseyn də müasirləri kimi, dövrünün övladı idi, sovet rejiminin tələb etdiyi, cidd-cəhdlə qoruduğu çərçivələrdən o qədər də kənara çıxa bilməzdi. Marksist tənqidin sosioloji metodologiyasının təsirinə qapılan, M.Hüseyn “vulqar siosiologizmin təsiri” ilə C.Məmmədquluzadəni “cığırdaş”, “proletar inqilabından əvvəl demokratik xırda burjua cərəyanının qüvvətli nümayəndələrindən biri” adlandırırdı.  

Sonralar o, dahi C.Məmmədquluzadənin yaradıcılığına dərindən bələd olduqca, onun yaradıcılığının ehtiva dairəsinin nə dərəcədə geniş oduğunu gördükcə və burdakı estetik gözəlliyi duyub qiymətləndirdikcə yanlış mövqe tutduğunu etiraf etmişdi. Böyük yazıcımız İ.Əfəndiyev öz xatirələrində yazırdı ki, bir dəfə M.Hüseyndən nə üçün belə etdiyini soruşdum. O, boğulurmuş kimi dərindən köks ötürüb dedi: “Bunlar hamısı, – lənətəgəlmiş vulqar sosiologizm – bizi …uzaq salmışdı. Biz tribunalarda döşümüzə döyüb Cəfər Cabbarlı kimi, Cavid kimi gözəl sənətkarlarımızın, Əhməd Cavad, Sanılı kimi şairlərimizin, hətta Mirzə Cəlil kimi böyük ədibimizin hərəsinə bir-bir damğa vururduq. Kimini pantürkist, kimini xırda burjua yazıçısı, kimisini nə adlandırırdıq. Biz Yusif Vəzir kimi, Cavid kimi təmiz insanlara siyasi böhtanlaratmaqdan da çəkinmirdik. Biz o tribunalardan hətta klassiklərimizə də atəş açırdıq”. Bu, əslində, “ədəbiyyata qabaqcadan hazırlanmış ölçülərlə yanaşmağa” məcbur qalan bir insanın səmimi etirafı idi. Belə bir etirafa onun tərcümeyi-halında da (1958) rast gəlirik.

Ötən əsrin 40-cı illərindən sonra M.Hüseyn özünün “Dahi sənətkar” (1941), “Düşündürən sənətkar” (1947) və digər məqalələrində M.Cəlilin yaradıcılığını daha dərindən və obyektiv qiymətləndirir, XX əsr ədəbiyyatınin inkişafında onun nəsrinin, dramaturgiyasının və publisistikasının böyük rol oynadığını göstərirdi. 1952-ci ildə yazdığı “Ədəbiyyatşünaslıqda marksizmi təhrif əleyhinə” adlı məqalədə o, M.Rəfilinin M.F.Axundov, C.Məmmədquluzadə, M.Ə.Sabir kimi sənətkarların rolunun azaltmaq, onların ədəbi-içtimai rollarına kəmetinalıq göstərmək cəhdini tənqid edərək deyirdi:

“Bu nədir, üzdə “ifrat inqilabçılıq”, əsl həqiqətdə isə ədəbi irsə rappçılıq cəbhəsindən yanaşmaq deyilmi?” O, C.Məmmədquluzadə yaradıcılığına etinasız yanaşmaları kəskin tənqid etməklə bərabər, yazılarında M.Cəlilin böyüklüyünün sirrini açmağa çalışırdı. Dahi ədibi dərindən öyrəndikcə onun böyüklüyünü israrla etiraf edən M.Hüseyn yazırdı:

“…bizim qarşımızda adi məişət yazıcısı durmayır, bəlkə də, bu dörd-beş cildlik əsərləri ilə milli ədəbiyyatımızda böyük bir dövr açmış dahi sənətkar durur. Bu sənətkarın əsərləri yarım əsrə yaxın bir zamanın ağır imtahanından keçərək bu gün də yaşayır. Cəsarətlə deyə bilərik ki, onlar sabah da yaşayacaq. Məsələ belədirsə, Molla Nəsrəddin bu gün bizimlə yanaşı duraraq yeni dünyanın keşiyini çəkir, onun mübarizə səngərində yenə eyni mərdliklə vuruşur…”.

M.Hüseyn M.Cəlilin böyüklüyünü onun öz mühitinə, xalq həyatına, milli ədəbi ənənələrə möhkəm bağlılığında, xalqı özünüdərkə çağırmasında, həmçinin mütərəqqi ideyaları müdafiə etməsində, mütərəqqi qüvvələrin qələbəsinə olan inamda, sənətkarlıq məharətində görürdü. Onun M.Ə.Sabir haqqında dediyi “Sabirin yaradıcılığı vətəndaşlıq motivləri ilə nəfəs alırdı” fikrini qeyd-şərtsiz C.Məmmədquluzadəyə də aid edə bilərik.

Ədəbi prosesdə ənənələrin rolunu yüksək qiymətləndirən, lakin ona doqmatik münasibəti qəbul etməyən, yaradıcı münasibətin tərəfdarı olan, müasirliyi duyaraq və anlayaraq yazanların həm də klassik ənənələrə sadiq qaldıqları qənaətində olan M.Hüseyn öz əsərlərində C.Məmmədquluzadə ənənələrinin davam etdirilməsinin vacibliyini bildirirdi. Bu baxımdan M.Hüseynin “...biz Molla Nəsrəddinin ölümünü şərti hesab edirik. Çünki onun ənənəsi ölməmişdir. Onun vətənpərvər ürəyi bizim köksümüzdə çırpınır...” sözlərini gəlişigözəl sözlər saymaq olmaz. O,"Biz, Azərbaycansovetnasirləri, Cəlil Məmmədquluzadənin "Poçt qutusu"ndan çıxmışıq" (M.Cəlal) məşhur aforizmində çox mühüm bir ədəbi həqiqətin ifadə olunduğunu yazırdı.

“C.Məmmədquluzadə o tarixi şəxsiyyətlərdəndir ki, onların mübarizələrdə keçən fəaliyyəti mənsub olduqları xalqın tərəqqisində böyük təkan olur, onlar öz doğma yurdunu on illərlə irəli salırlar. O şəxsiyyətlərin surəti nəsillər üçün vətənrərvərlik, qeyrət və fədakarlığın nümunəsinə çevrilir.”

 

Təsadüfi deyildir ki, Mehdi Hüseyn Cəlil Məmmədquluzadəyə həsr etdiyi və 1941-ci ildə nəşr olunmuş “Dahi sənətkar” məqaləsində yazırdı ki, “Biz Molla Nəsrəddindən çox şey öyrənə bilərik və öyrənməliyik. Biz onun sənətkarlıq sirlərini və üsullarını öyrənmək yolu ilə bugünkü nəsrimizi qat-qat yüksəldə bilərik. Xüsusən düşündürmək məharətini Molla Nəsrəddindən öyrənmək lazımdır və zəruridir”. O, yazıçılara “Bədii ustalıqda Molla Nəsrəddin kimi klassik bir lokanizm yolu tapmaq, qəzəbi də, məhəbbəti də, kədəri də, sevinci də təsvir edilən lövhənin bədii məntiqində onun kimi ifadə etməyi bacarmağı”, “süjet qurmağı, hadislələr arasında möhkəm vəhdət yaratmağı, mənalı və dərin bir məntiqlə obrazları inkişaf etdirməyi, heç bir gözlənilməz və damdandüşdü macəraya yol verməməyi” məsləhət görürdü.

Qeyd edilənlərlə yanaşı, görkəmli tənqidçi böyük sənətkarın yazı üslubunu, dil və bədii təsvir vasitələrini ölçüyə, meyara və ülgiyə çevirməyin əlehinə idi. O, Mirzə Cəlildən yaradıcılıqla istifadə etməyin, öyrənməyin tərəfdarı idi.Ən gözəl ənənələri belə sadəcə təkrar etməyi qətiyyətlə rədd edir və yazırdı: “Ənənəni mexaniki təkrar edənlər, ədəbi inkişafımıza yeni bir şey də əlavə edə bilməzlər”. Ümumiyyətlə, bədii yaradıcılıqda təkrarı və təqlidi kəskin tənqid edən M.Hüseyn  C.Məmmədquluzadənin bəzi əsərlərinin N.V.Qoqolun bəzi əsərlərindən iqtibas (“Qurbanəli bəy – “Kolyaska”, “Ölülər” – “Müfəttiş”) olduğunu iddia edənlərə qarşı çıxaraq bildirirdi ki, bu təkrar yox, konkret mühitin yetirdiyi, öz dövrünün və xalqının oğlu olan istedadlı bir sənətkarın başqa bir sənətkardan yaradıcılıqla faydalanmasıdır.

M.Hüseyn məqalələrində ədibin realizminin, xüsusilə, satirasının "böyük ideallara" xidmət etdiyini yazır, dramaturgiyasını "böyük fikirlər, canlı xarakterlər dramaturgiyası" adlandırırdı. "Azərbaycan romanı haqqında" adlı məqaləsində yeni, müasir Azərbaycan nəsrinin, yeni milli romanın yaranmasında Mirzə Cəlil ənənələrinin misilsiz rolunu da dönə-dönə qeyd edirdi.

M.Hüseyn M.Cəlili özünün müəllimi hesab edir və deyirdi: ”Molla Nəsrəddin təkcə yumoristik və satirik əsərlər yazan sənətkarlarımızın müəllimi deyil, həm də hər bir Azərbaycan (sovet) yazıçısının müəllimidir”. “...onun ölüm günündən 10 il keçir. Biz bu “ölüm” sözünü şərti olaraq işlədirik, çünki o özündən sonra da əsrlər boyu yaşayan, ölməz sənətkarlar qəbilindəndir”.

M.Cəlilin məşhur “Ölülər” tragikomediyası M.Hüseyni valeh etmiş, onu heyrətə gətirmişdi. O, qürurla yazırdı: “Ölülər” olduqca orjinal və dahiyanə yazılmış bir komediyadır... Burada Molla Nəsrəddinin bütün dünya ədəbiyyatında ikinci bir rəqibi yoxdur... Molla Nəsrəddin fəxrlə deyə bilər: “Dünya ədəbiyyatında mənim də payım var!” Təsadüfi deyildir ki, C.Məmmədquluzadənin “Ölülər”də istifadə etdiyi priyomlar sənətkara bilavasitə təsir göstərmişdir.

Onu da qeyd edək ki, M.Cəlildən öyrənən, ondan təsirlənən və onun ənənələrini yaradıcılıqla davam etdirənlərdən biri də elə M.Hüseyn özüdür.Bu barədə M.Hüseynin özü yox, əsərləri danışır. Onun hekayələrindən digər klassiklərlə yanaşı, M.Cəlilin hekayələrinin ətrini duymaq çox da çətin deyil. “Qabar”, “Çinar”, “Şeytanın barmağı”, “Azar”, “Yaxşılıq” və digər hekayələrində M.Hüseyn “böyük demokrat” kimi mütərəqqi ideyaları ehtirasla müdafiə edir.

 O, “Ölülər”dəki ədəbi priyomlardan özünün “Tərlan” və “Qara daşlar” romanlarında geniş istifadə etmişdir. Məsələn, “Tərlan” romanında Tərlanın monoloqu ilə İskəndərin monoloqu arasında daxili və zahiri yaxınlıq dərhal nəzərə çarpır. Yaxud “Qara daşlar”da Mollayevə zəng etmək üstündə düşən mübahisə Şeyx Nəsrullahın otağına girib-girməmək barədə məşvərət edən hacı və kərbəlayıların hərəkətinə çox oxşayır və s. M.Cəlilin məharətlə işlətdiyi belə üsullardan istifadə etməklə M.Hüseyn adları çəkilən əsərlərdə bəzi surətlərin xarakterini hərtərəfli açmağa müvəffəq olmuşdur. Bu cür nümunələr M.Hüseynin istəsə də, istəməsə də M.Cəlildən bir şeylər mənimsədiyini göstərir. Bu barədə görkəmli alim Y.Seyidov özünün 1979-cu ildə çap olunmuş “Mehdi Hüseyn” adlı monoqrafiyasında xeyli maraqlı nümunələr verir.

Qeyd etdiklərimiz M.Hüseynin peşəkar ədəbiyyatşünas kimi C.Məmmədquluzadənin yaradıcılığını yüksək qiymətləndirərək bu barədə öz aktual mülahizələri ilə ədəbi prosesə istiqamət verdiyini, eləcə də onun özünün bir yazıçı kimi püxtələşməsində görkəmli M.Cəlilin böyük rol oynadığını göstərir. Onu da qeyd edək ki, bu əlaqələr yeni tarixi şəraitdə yeni tədqiq və təhlilə möhtacdır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.05.2024)