Bu məqaləni “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının  “Qızıl alma” bölümü üçün Özbəkistanın Səmərqənd şəhərindən Əmir Teymur Mavzoley kompleksinin direktoru Xuşnud Abdullayev yazıb.

X.Abdullayevin məqaləsi  Aida Eyvazlı tərəfindən dilimizə uyğunlaşdırılıb.

Əmir Teymur dünya tarixində adı yazılan tarixi şəxsiyyətdir. Qlobal dünyada baş verən  siyasi gərginlik və yeniliklərin  fonunda onun hərbi və siyasi gedişlərini, dövlət və hakimiyyət idarəçiliyini öyrənmək türk dünyası tarixçilərinin əsas vəzifəsi olmalıdır. Teymurilər nəsli və şəcərəsi  elm və mədəniyyət, tikinti və quruluş sahəsində də dünyada bir çox abidələr  və izlər qoyublar.  Elə buna görədir ki, bu gün Teymurilər irsinin tarixini dünyanın bütün elm mərkəzlərində öyrənirlər. Və bu tarixə maraq günü-gündən artmaqdadır.

Özbəkistan Respublikası öz müstəqilliyinə nail olduqdan sonra teymurilərin genialogiyası yenidən öyrənilməyə başlandı. Lakin bu sahədə hələ bir çox açılmamış sirrlər və səhifələr mövcuddur. Səmərqəndin Registan deyilən  məhəlləsində yerləşən Əmir Teymurun məzarı olan   Qur Əmir mavzoleyində uyuyan bu nəslin və şəcərənin əksər  nümayəndələrinin məzarları, onların geniologiyası hələ öyrənilməmiş qalır.

Hazırda direktoru olduğum mavzoleyin şərq tərəfində, yuxarı başda- Teymurilərin məzarlarının baş tərəfində Əbu Səidin adına ayrıca məqbərə -otaq (1424-1469, 1451-1469) vardır.

Əbu Səid Teymurilər nəslinin hakimiyyətdə uzun zaman qalan  (1424-1469) varislərindəndir.  O Miranşahın böyük oğlu Sultan  Məhəməddin oğlu idi. Yəni babası Miranşah idi. Teymurilər dövlətini 45 il müddətində əlində saxlaya bilmişdi.

Onun müxtəlif nigahlardan çox sayda oğlu və qızı olub. Əbu Səidin  sarayının baş xanımlarından biri də Özbək Ulusunun hökmdarı Əbülxaiyr xanın qızı Xanzadə Bəyim idi. Xanzadə xanımdan doğulan oğlunun adını Sultan Məhəmməd qoymuşdu. Sultan Məhəmmədin də qəbri Qur Əmir Mavzoleyindədir.

Əbu Səid Heratda döyüşdən qayıdandan sonra  Azərbaycana Cahan şah və onun oğlu Pir Budağın üstünə yürüşə hazırlaşır.  Azərbaycana yürüşü zamanı 1469-cu ildə döyüşdə həlak olur. Onun ölümündən sonra  Səmərqənddə hakimiyyətə oğlu Sultan Əhməd Mirzə yiyələnir.

Məqbərədə 8 insan məzarı vardır. Məzarların üstündəki yazılar onu deməyə əsas verir ki, burada uyuyan şəxslər də teymurilər nəslindəndir.

Birinci məzarın üstündəki yazılardan məlum olur ki, burada basdırılan şəxs Əbu Səidin qızı Ayişə Sultan Bəyimdir, o hicri tarixinin 877-ci ilndə vəfat edib (1473 il).

İkinci  məzarın üstündəki  daş lövhələrin dörd tərəfində Qurandan ayələr yazılıb. Sinə daşının yuxarı hissəsində  Qurandan iki ayə və mərhum  Rəbiyə Sultanın öldüyü tarix - hicri 858-ci il (1454 il) yazılıb. Bildiyimiz kimi Rəbiyə Sultan  Sultan Əhməd Mirzənin böyük qızı idi.

Üçüncü məzarın sinə daşı üstündə isə Sultan Mirzə Uluqbəyin qızı Ağabəyimin Sultanın adı və vəfat tarixi - hicri 870-ci il yazılıb. (1466 il). Sanduqə məzarın ətrafına isə 12 imamın adları həkk olunub.

Məqbərədəki dördüncü məzarın sinə daşı və sağ, sol tərəfində olan daş lövhələrə  ərəb dilində və fars dilində yazılar həkk olunub, lakin bu məzarın üstündə ad və ya ölüm tarixi yoxdur. Yazılardan məlum olur ki, bu qəbirdə uyuyan şəxs Sultan Əbu Səidin nəslindəndir.

Beşinci məzarın sinə daşının üstündə isə yazılıb: “Müdrik şahzadə Şahmansur, Sultan Əbu Səidin oğlu, hicri 865-ci ildə (1461 il) vəfat edib”.

Buradakı altınci məzarın  sinə daşında  bu sözlər yazılıb: “Burada Sultan Əbu Said Cahangir Sultan  dəfn olunub, hicri 862-ci il.”( 1458)

Məqbərədəki yeddinci məzarın sinə daşında Qurandan iki ayə həkk olunub, böyür tərəflərində isə yazılıb: “Sultan nəslinin gözlərinin işığı, sülhün və dinimizin qoruyucusu Məhəmməd Cahangir, qoy Allah ona cənnət bağçaları versin. Hicri 860-cı il. (1456 il).”.

Məhəmməd Cahangir  Əmir Teymurun nəvəsi Məhəmməd Sultanın oğlu idi.

Səkkizinci məzarın sinə ddaşının üstündə Qurandan  dualar yazılıb, Allahın adı zikr edilib, eyni zamanda bu məlumatlar var: “Bu nur dolu məzar əlahəzrət Zübeydə Sultanındır, Miranşah Mirzənin qızı, Əmir Teymurun nəvəsidir.  Hicri 856-cı ildə vəfat edib. (1453 il) “. Məzarın hər iki böyür daşlarında Allahın adı zikr olunur və Qurandan ayələr yazılıb.

Onu qeyd etmək lazmdır ki, bu məqbərədə dəfn olunanlar tarixlərindən də göründüyü kimi  gənc yaşlarında dünyadan köçüblər, ona görə də onların həyatı haqqında tarixi mənbələrdə məlumatlar yox dərəcəsindədir.

Əmir Teymurun həyatı və hakimiyyəti, onun varisləri, həmin dövrlərdə bu dinastiyanın ətrafında  baş verən hadisələr o qədər çox və geniş əhatəlidir ki, həmin illəri və həmin tarixdən əlimizdə olan yazılı mənbələri yenidən oxumalı və tədqiq etməliyik. Onu da qeyd etmək istəyirəm ki,  Fransada  Napoleonun həyatını araşdıran elmi tədqiqat institutu vardır.  Hərbi və siyasi halimiyyətin ən yüksək zirvəsində dayanan, görkəmli dövlət xadimi Əmir Teymurun  hərb və dövlətçilik tarixindəki xidmətləri Napoleonun xidmətlərindən daha böyükdür. Mənə elə gəlir ki, biz də Əmir Teymurun həyatını, dövrünü, yaradıcılığını, şəxsiyyətini və teymurilər dövrünü araşdıran elmi-tədqiqat institutu yaratmalıtyıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Son zamanlar bir çox insanın sosial şəbəkələrdə məşhur "Bu gün uşaqlığımla görüşdüm" başlıqlı video paylaşımları diqqətimi çəkir və məni düşündürürdü. Görəsən, mən uşaqlığımla necə görüşərdim?

Son zamanlar yaşadıqlarım və qəlbimin təkrar qırılması mənə ən çox özüm üçün darıxdığımı hiss etdirirdi. Düzü, qəlbim qırıldıqda və ya canım yandıqda ya sətirlərə üz tuturam, ya da uzun-uzun özümlə söhbət etmək üçün hər kəsdən, hər şeydən uzaqlaşıb öz köşəmə çəkilirəm.

Yenə özümlə baş-başa qalmaq üçün dəniz sahilində bir qayanın kənarında, qulaqcıqlarımdan axıb gedən mahnıların, isti çay termosumun və not dəftərimin müşayiəti ilə mavilərin sonsuzluğuna dalmışdım. Birdən yanıma 8 yaşında, göy cins kostyumda, saçları hörüklü, ağ, yumrusifət, iri gözlü bir qız uşağı yaxınlaşdı. — Salam, xala. Otura bilərəm?

— Xala deyiləm, mənim 22 yaşım var. Daşın üstündə oturma, soyuq olar.

— Bəs sənə soyuq deyil?

— Yox.

— Adın nədir?

— Kübra. —

 Uraa! Mənim də adım Kübradır. Bu adı mənə atam qoyub. Bilirsən, o məni çox sevir. Deyir ki, mən onun bu həyatda tək arzusuyam.

— Hə, balaca, bilirəm. Mən səni lap yaxşı tanıyıram.

— Doğrudan? Amma mən səni tanımıram axı! Sənə sual versəm, əsəbləşməzsən? — Olmaz desəm, susacaqsan?

Balaca əlləri ilə yanaqlarıma toxunub iri gözləri ilə sakitcə "yox" dedi. O an fərqinə vardım ki, mən sən demə, ən çox içimdəki körpəni incidirmişəm. Bir az özümü toparlayıb, dərindən nəfəs aldım. Yorğun gözlərimlə bu balaca şıltaqdan qaça bilməyəcəyimi anlayıb sual yağışına özümü hazırlamışdım ki, ilk sual gəldi: — Biz doğrudan böyüdük?

 — Hə, doğrudan da böyüdük.

— Vauu, bu çox həyəcanlıdır! Məktəbi bitirib nə etdik? Qurduğumuz xəyallar gerçəkləşirmi?

— Məktəbi bitirdik, universitetə qəbul olduq.

— Aaaa, bəs istədiyimiz yerdəyik?

 — Düzünü desəm, hər şey xəyalımızdakı kimi olmadı. Amma Allah bizə gözəlliklərlə dolu bir təhsil nəsib etdi. Çox şükür.

— Bəs indi sən işləyirsən? Xəyalındakı kimidir hər şey?

— Hə, indi mən işləyirəm. Çoxlu yoldaşlarım var, əyləncəli vaxt keçirə biləcəyim bir iş mühitim var. Üstəlik, ikinci ali təhsilimi də alıram.

— Vau! Demək, vəkil ola bilmisən?!

— Yox, əzizim, vəkil ola bilmədim. Sənə verdiyim sözü tuta bilməsəm də, bu gün sənin mənimlə qürur duyacağın biri olmaq üçün çalışıram.

 — Mən səninlə hər zaman qürur duyuram, çünki sən məni həmişə xoşbəxt edirsən. İndi de görüm, sən xoşbəxtsənmi? O xəyal elədiyin, sonsuz sayda kitablarla dolu otağın varmı? Öz pulunla babanın aldığı sovurma konfetlərdən ala bilirsən?

— İndi mən böyümüşəm, çoxlu kitablarım var, hətta özüm də yazıçılıq edirəm və istədiyim qədər sovurma konfet ala bilirəm.

— Vauu! Demək, sən də o kitabların qəhrəmanlarını yaradanlardan olmusan. Bəs yaxşı, Nərgiz hələ də dostumuzdur?

— Hə, Nərgiz hələ də tək dostumuz, ən doğmamızdır.

— Bəs sən xoşbəxtsən?

— Mən böyümüşəm və artıq gizlənqaç oynamaqdan vaz keçib xoşbəxtliyin özünün məni tapmasını gözləyirəm. Balacalıqda heç vaxt cığallıq etməsəm də, indi cığallıq edib yalandan gözümü yumuram və 10-a qədər saymıram ki, o özü ortaya çıxsın. Bəzən mən onu gizləndiyi yerdən tapa bilirəm, bəzən isə uzun-uzun axtarmalı oluram, balaca...

— Bəs yaxşı, hələ də məni sevirsənmi?

— Mən səni hər zaman sevmişəm və hər zaman sevəcəyəm. Səni əsla sevgisiz buraxmayacağam, əsla solmağa icazə verməyəcəyəm. Qəlbinin qırılmasına, ümidlərinin solmasına və xəyallarının tükənməsinə qoymayacağam. Sən mənim bu həyata tutunma səbəbimsən, gözəl gözlü körpə.

Bəzən çayın, mahnının və vərəqin sonunu eyni anda gətirmək insanı dərinlərə aparır və o dərinlikdə üzləşməkdən qaça bilməyəcəyin bir körpə olur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Təqvimlər insanın ixtirasıdır. Vaxtı bölməyə, onu ölçülə bilən bir çərçivəyə salmağa çalışırıq. Günlər, aylar, illər sanki həyatımıza bir nizam vermək üçün bir xəritə çəkirik. Amma sevgi xəritəyə sığarmı? O, bir tarixdə doğulub, başqa bir tarixdə ölürmü? Yoxsa o, zamansızdır, bizdən əvvəl mövcud olub, bizdən sonra da mövcud olacaq bir axın, bir dalğa kimi?

İnsanlar 14 fevralı “sevginin günü” elan ediblər. Amma bu nə deməkdir? Sevginin yalnız bir günü olurmu? Əgər sevgi həqiqətən bir günün içində sıxışdırılacaq bir şeydirsə, demək ki, o, heç vaxt gerçək olmayıb. Sevgi nə bir təqvim yarpağıdır, nə də bir tarixdir. O, bir anın içində donmuş zaman deyil. O, zamanın özüdür. Onu yaşamaq olar, amma ona sahib olmaq olmaz. Onu qazanmaq olar, amma onu saxlamaq mümkün deyil. O, daim axır, dəyişir, çevrilir. İnsanlar isə onu sabitləşdirməyə, ona bir gün, bir ad, bir məna verməyə çalışırlar. Amma sevgi nə qədər dərk edilməyə çalışılsa, bir o qədər sirr olaraq qalır.

Keçən il bu gündə, mən ona bir dəstə qızılgül yox, bir terrarium hədiyyə etdim. (şəkildə) İçində iki tısbağa var idi. Sakit, öz dünyasında, heç nəyə tələsməyən. O, sadəcə bir hədiyyə deyildi, bir ideya idi, bir fəlsəfi konsepsiya idi. Çünki mən sevgini tısbağalar kimi görürdüm: tələsməyən, təntənəsiz, sadəcə mövcud olan bir şey. İnsanlar sevginin ehtiras, sürət, həyəcan olduğunu düşünürlər, amma bəlkə də o, səssizlikdir. O, iki insanın bir-birinə heç nə demədən oturub eyni səmanı izləyə bilməsidir. O, sübut tələb etməyən bir duyğudur.

Amma insan tısbağa deyil. İnsan narahatdır. İnsan daim hərəkətdədir, daim suallar verir, daim nəyisə dərk etməyə çalışır. Biz sevdiyimiz insanın yanımızda olmasını istəyirik, amma onun ruhunu da ələ keçirmək istəyirik. Biz “sən mənimsən” demək istəyirik, amma sevgi kiməsə məxsus ola bilməz. Sevgi sahiblənməyə başladıqda, o, artıq sevgi deyil.

Keçən il ona bu hədiyyəni verəndə dedim ki, “bu sənə ilk və son sevgililər günü hədiyyəm və təbrikimdir. Çünki məhəbbətin günü olmur”. O an mənim üçün sevginin bir tarixə bağlanmasının nə qədər mənasız olduğunu hiss etdiyim ən saf an idi. Çünki sevgi yalnız 14 fevralda deyil, hər gündə mövcud olmalıdır. O, bir anın içində sıxışdırılıb qeyd edilməli bir şey deyil. O, bizim nəfəsimiz qədər bizə aid olan, bizim ruhumuz qədər dərin bir duyğudur.

Bəs indi? Bir il keçib. Tısbağalar hələ də oradadırmı? Onlar hələ də sakit, təlaşsız, məhvlərindən məmnundurlarmı? Yoxsa onlar da bizim kimi dəyişiblər, yeni bir şəraitə uyğunlaşıblar? Bəlkə, onların sakitliyi əslində bizim üçün bir dərs idi. Həyatın və sevginin tələsməyə ehtiyacı olmadığını bizə xatırlatmaq üçün.

Bəzən düşünürəm ki, sevgi öz içində iki ziddiyyəti daşıyan yeganə duyğudur. O, həm yaradır, həm məhv edir. Həm azad edir, həm əsir edir. O, insanı ən güclü edər, amma eyni zamanda ən aciz hala salar. O, həm özümüzü tapmaqdır, həm də özümüzü itirmək.

  Sevgi yanan bir şam kimidir. O, işıq saçır, amma yavaş-yavaş özünü əridir. Biz o işığa baxıb sevinirik, amma unuduruq ki, o, yanmasa, işıq da olmazdı. İnsanlar bəzən “məni tamamlayan birini axtarıram” deyirlər. Amma sevgi tamamlanmaq deyil. O, insanı bütöv etmir. O, insanın içində boşluqlar açır, sonra o boşluqları özünəməxsus bir şəkildə doldurur. O, insana başqa bir insanda itmək, amma eyni zamanda özünə qayıtmaq imkanı verir.

  Keçən il bu gündə, o terrariumun içində iki tısbağa var idi. Mən onlara baxanda sevginin tələsmədiyini, səssiz olduğunu, izah tələb etmədiyini hiss edirdim. Amma indi başa düşürəm ki, insan tısbağa deyil. İnsan, sevginin sonsuza qədər eyni qalmasına dözə bilmir. İnsan daim dəyişir, daim nəyisə yenidən sorğulayır.

  Bəlkə də, sevgi paradoksdur. O, nə qədər çox istənilsə, bir o qədər əlçatmaz olur. O, nə qədər izah edilməyə çalışılsa, bir o qədər anlaşılmaz qalır.

  Bu gün, 14 fevraldır. Təqvimdə sadə bir tarix, amma keçmişin içində donub qalmış bir gün. Keçən il bu tarixdə sevgi var idi. O, terrariumun içində idi, tısbağaların sakit baxışlarında, çərçivəyə sığmayan duyğularda idi.

   Bu il isə… O hardadır?

   Sevgi heç vaxt tam itmir. O, sadəcə başqa bir formaya keçir. O, xatirələrə çevrilir, düşüncələrə, səssiz gecələrə, cavabsız suallara. O, bəzən heç gözləmədiyin anda geri qayıdır—tanış bir mahnıda, bir küçədən keçərkən duyulan qoxuda, bir anın içində yenidən canlanan hisslərdə. Bəzən də o, bir dəfə getdisə, geri dönməz. O, sadəcə bir yaddaşın içində iz buraxar.

  Və indi, bu 14 fevralda, mən öz dediyim sözləri bir daha anlayıram: “Bu sənə ilk və son sevgililər günü hədiyyəm və təbrikimdir. Çünki məhəbbətin günü olmur.” Bu sözlər indi mənim içimdə başqa bir mənayla səslənir. Keçmişin pıçıltısı kimi. Xatirələrin çəkisi kimi. Həqiqətin özü kimi.

  Sevgi təqvimə sığmaz. O, bir gün deyil. O, bütün günlərdir. O, bütün anların içində gizlənmiş, hiss edilmək üçün gözləyən bir varlıqdır.

  Bəlkə də, sevgi heç bir tarixə aid deyil. O, sadəcə bizim ruhumuzun bir güzgüsüdür. Biz onu görəndə, əslində özümüzə baxırıq. Biz onu yaşadıqda, əslində özümüzü dərk edirik. O, bizim gözlərimizin içində gizlənmiş bir kainatdır. O, bizdən kənarda deyil, içimizdədir.

   Bu gün 14 fevraldır. Amma bəlkə də, bu sadəcə bir gündür. Sevgi isə təqvimin heç bir günündə deyil. O, zamanın özü qədər sərhədsiz və mövcudluğun özü qədər müəmmalıdır...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün mənim üçün əziz olan bir qonağım var. Bu süfrəni onun üçün hazırlayıram.

Ən gözəl qablarımı, ən parlaq çəngəl-bıçaqları, ən zərif qədəhləri, dəbdəbəli

şamdanları, ən sevdiyim çiçəkləri ona həsr edirəm ki, özünü dəyərli, xoşbəxt hiss

etsin. Çünki bu dünyada xoşbəxt olmağa layiq olanların içində ön sıralarda durur.

O xoşbəxt olanda ətrafına da xoşbəxtlik tozunu səpir. Hərçənd qəlbi qırılanda nə

xoşbəxt ola, nə də xoşbəxt edə bilər.

Həzin musiqi sədaları altında onu gözləməyə başladım. Hər şey onun zövqünü

oxşayacaq şəkildə hazırlanmışdı. Nə bir şey əskik, nə də artıq idi. O sadəliyi sevərdi,minimalist biri idi. Hər zaman deyərdi:

“Bura biz qonaq gəlmişik. Gərək ki, qonaq qismətindən artıq yeməsin, gələcək

olanlara da bir pay saxlasın. Həyat ən səxavətli ev sahibidir. Onun qəlbi genişdir, hər kəsə yetəcək qədər yeri və süfrəsi var. Mən də bu süfrədən ehtiyacım olan qədəri ilə kifayətlənmək istərəm.”

Bu gün də hər şey qədərindədir – nə az, nə çox...

Budur, o gəldi. Masanın bir başında o, digər başında isə mən əyləşdim. Çoxdandır

onu görə bilmirdim. Biz səssizcə dayanıb bir-birimizə baxırdıq. Necə də dəyişmişdi!

Sanki biz illərdir görüşməmiş, yaşlanmışdıq. Baxışlarındakı dərinlik həyatın

keşməkeşli yollarında bizi fərqli insanlara çevirdiyini göstərirdi. Aynada öz əksinə

baxarkən tanımadığı birini görmək kimi...

Bu gün unudulmuş özümü qonaq çağırmışam. Özüm özümə qonaq gəlmişəm.

Çoxdandır unutduğum məni bu gün görmək, dərdləşmək üçün dəvət etmişəm.

Görünür, özümü çox gec xatırlamışam. Özümə baxıram – Görəsən, doğrudan da

Dəyişmişəm, yoxsa hisslərim yorulub? Bir az yadam, unutduğum mənə qarşı. O, mənə baxıb gülümsəyir, mən də uzun zamandan sonra özümə gülümsəyirəm.

Bu gülüş illərdir ki, dodaqlarımda bir xatirə kimi donub qalmışdı. İndi isə yenidən

canlanır. Mən illərin məndən aldığı o xoşbəxt gülüşün sevincini necə də içdən hiss

edirəm. Hər anın dəyərini indi daha yaxşı anlayıram. Həyatın gətirdiyi yorğunluqlara baxmayaraq, indi özümü təkrar sevə biləcəyimi hiss edirəm. Axı mən özümü sevərkən və sevdirərkən çox xoşbəxt idim.

Yetərincə sevgi və dəyər almadığım gündən özümü unutmuşdum. Həyat

gözləmədiyim çətinliklərlə məni sınağa çəkdi. Mən mübarizə aparan cəsarətli, güclü bir qadına çevrildim. Ancaq xoşbəxt qadın ola bilmədim. Çünki xoşbəxtlik mənim üçün başqa bir dünya idi. Mən ona çatmağa çalışarkən o, hər gün məndən bir az daha uzaqlaşırdı. Və mən də özümdən qaçmağa məcbur oldum.

Onu əvəz edəcək başqa bir yol tapmaq istədim. Lakin nə qədər çalışsam da, bacara

bilmədim. Mənə görə xoşbəxtlik təkbaşına qazanılan və ya əldə edilən bir şey deyildi.

Xoşbəxtlik – xoşbəxt olduğun yerdə və xoşbəxtlik verən, dəyərli hiss etdirən

insanların əhatəsində yaranır. Mən bu hissləri uzun zamandır ki, itirmişdim. İndi... İndi isə onun gəlişi ilə uzun zamandan sonra xoşbəxt insanlar kimi gülümsədim.

Çünki mən bu gün xoşbəxt idim. Xoşbəxt gülüşlər heç bir səbəb istəməz, sadəcə

ruhun azad olması ilə ortaya çıxır. Mən azadlığıma qovuşmuşdum. Bu günə

qovuşmaq üçün çox şey yaşadım. Amma hər çətinlik məni bu anı yaşamağa daha da yaxınlaşdırmışdı. İndi mən qarşımda oturan məni olduğum kimi görürəm – nə bir az əskik, nə də bir az artıq...

Biz birlikdə çox şey danışdıq, çox dərdləşdik – saatın neçə olduğunu bilmədən. Dəmli çaydan içib, sevdiyimiz yeməklərdən dadaraq gecənin sonsuzluğunda itdik. Ancaq indi bunun heç bir önəmi yox idi, çünki sadəcə biz var idik.

Və bu sonsuzluğun içində, sonsuzadək xoşbəxt olmaq, bir-birimizə daha çox qonaq

olmaq, həyatın ən gözəl anlarını bir süfrə başında paylaşmaq... itirdiklərimizi bizə

qaytaran günlərin heç zaman bitməyəcəyini hiss edərək əbədi yuxuya dalmaq – sanki bu səfər heç vaxt bitməyəcəkmiş kimi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)

İlqar İsmayılzadə, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, ”Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

(Görkəmli şair, tərcüməçi və essesit Səlim Babullaoğluna ithaf olunur!)

Bu təqdimat yazısında Odlar Yurdu Azərbaycanın tanınmış və görkəmli ziyalılarından olan şair, tərcüməçi, esseist, müstəqillik illərində Azərbaycan şeirinin öncüllərindən biri, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, AYB-nin beynəlxalq əlaqələr və tərcümə məsələləri üzrə katibi hörmətli Səlim Babullaoğlu barədə düşüncələrimi qələmə almaq və onu sizlərlə bölüşmək istərdim. Amma ilk öncə...

Qısa təqdimat:

Səlim Babullaoğlu: 1972-ci il dekabrın 10-da keçmiş Əli-Bayramlı (indiki Şirvan) şəhərində bir ziyalı ailəsində dünyaya göz açıb. O, doğma diyarımız Cəlilabad ədəbi mühitinin tanınmış simalarından olan şair, görkəmli ziyalı, ictimai xadim, dövlət məmuru və vətənpərvər insan mərhum Babulla Səlimovun (1945-2003) oğludur.

1979-1989-cu illər ərzində Əli-Bayramlı şəhərində orta məktəbi bitirdikdən sonra 1990-1995-ci illər ərzində Məhəmməd Əmin Rəsulzadə adına Bakı Dövlət Universitetinin (indiki BDU) kitabxanaçılıq fakültəsində ali təhsil alıb. İlk mətbu şeirləri və məqalələri orta təhsil aldığı illərdə Əli-Bayramlı şəhərinin "İşıq" və "Mayak" qəzetlərində dərc olunub. Universitetdə ali təhsil aldığı illərdən etibarən müxtəlif qəzetlərlə əməkdaşlıq edib. Şeirləri və tərcümələri dövri ədəbi mətbuatda çap olunub.

Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətində "Xəzər" redaksiyasında (1997-2000) müxbir və redaktor kimi çalışıb, "Yaddaş" proqramının aparıcısı, "Üz-üzə" proqramının redaktoru olub. "Yeni Azərbaycan" qəzetinin rus dilində nəşr olunan "Сегодня" əlavəsinin məsul redaktoru (2003), "ATV Kitab" seriyasının redaktoru, "Kitabçı" jurnalının baş redaktoru (2013-2016) olub.

XX əsrin 90-cı illərinin ortalarından etibarən ədəbiyyatla peşəkar məşğul olmağa başlayıb. Şeirləri, müsahibə və məqalələri 20-dən artıq dilə dərc edilib, Türkiyə, Almaniya, Ukrayna, Polşa, Gürcüstan, Rumıniya, Macarıstan, İran və Serbiya kimi ölkələrdə isə kitabları nəşr olunub.

Səlim Babullaoğlu 2003-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) və Birliyin İdarə heyətinin üzvüdür. 2004-2014-cü illər ərzində AYB nəzdində qurucusu olduğu "Dünya ədəbiyyatı" dərgisinin, "DƏB" (Dünya Ədəbiyyatından Books) və "Yeni DƏB" kitab seriyasının baş redaktoru, 2014-2021-ci illərdə Azərbaycan Bədii Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzinin sədri, 2021-ci ildən indiyədək AYB-nin beynəlxalq əlaqələr və tərcümə məsələləri üzrə katibi, birliyin Qəbul Komissiyasının sədridir.

Türkiyə Ədəbiyyat Vəqfi Azərbaycan təmsilçisi, TÜRKSOY Yazarlar Birliyinin vitse-prezidenti, Dünya Şairlər Hərəkatının (Movimiento Poetas del Mundo) Azərbaycandakı Fəxri səfiridir. 2008–2010-cu illər ərzində GUAM ölkələri yazıçılarının könüllü PenGUAM təşkilatının sədri olub, Qırğızısan Yazıçılar Birliyinin fəxri üzvü, 2006-cı ildən bəri Bişkek PEN Mərkəzinin üzvüdür. 2008-ci ildə Prezident təqaüdçüsü, Beynəlxalq Leopold Sedar Senghor Beynəlxalq Akademiyasının həqiqi üzvüdür.

"DƏB", "Yeni DƏB", "ATV Kitab", "525 kitab" seriyalarının yaradıcısı, "Xalq əmanəti" (Xalq Bank) seriyasının redaktoru olub. Həmçinin, 200-dən artıq kitabın tərtibçisi, redaktoru, tərcüməçisi və naşiridir.

Səlim Babullaoğlu indiyədək bir çox (35-ə yaxın) milli və əcnəbi ədəbiyyat ödüllərinə layiq görülüb.

İndiyədək Azərbaycan dilində 8 şeir kitabı, esse, publisistika və ədəbiyyatşünaslıq sahəsində 8 kitabı, digər xarici dillərdə 14 kitabı və 31 tərcümə əsəri işıq üzü görmüşdür. 2006-2021-ci illər ərzində ssenari müəllifi olduğu 4 sənədli film, həmçinin, 2000-2002-ci illər ərzində redaktoru olduğu daha 3 film çəkilmişdir...

Məlumat üçün qeyd etmək lazımdır ki, Səlim Babullaoğlunun ədəbiyyat sahəsində layiq görüldüyü ödüllər, eləcə də, indiyədək yazıb-yaratdığı kitablar, tərcümə əsərləri və eləcə də, ədəbiyyat və incəsənət sahəsində gördüyü digər işlərin həcmi böyük olduğundan onların hər biri barədə ayrıca və geniş bir təqdimat məqaləsinin yazılmasına ehtiyac duyulur...

Subyektiv baxışlarım:

Səlim Babullaoğlu adı mənə illər öncə tanış olan bir addır. Azərbaycan ədəbi mühiti barədə istər müxtəlif telekanal və internet portalları, istərsə də, müxtəlif kitab və mətbu orqanlarda "Səlim Babullaoğlu" adı və imzasına tez-tez rast gəlirdim.

Doğrusu heç özümdən asılı olmadan bu adda mənim diqqətimi özünə cəlb edən nələrisə hiss edir, onun daha doğma və yaxın bir insan olduğunu düşünürdüm. Barəsində ilk öncə internet, daha sonra doğma Cəlilabad ədəbi mühitinin nümayəndələri vasitəsilə araşdırma aparmağa qərar verdim və o hissimdə yanılmadığıma əmin oldum. Çünki onun əslən doğma Cəlilabadın Alar kəndindən olan və daha sonra işi ilə əlaqədar keçmiş Əli-Bayramlı (indiki Şirvan) şəhərinə köçən tanınmış şair, ziyalı, dövlət məmuru və Cəlilabad ədəbi mühitinin parlaq simalarından olan mərhum Babulla Səlimovun oğlu olduğunu həm araşdırmalar zamanı, həm də, Cəlilabad ədəbi mühitinin tanınmış ziyalı simalarından olan şair Əfrahim Hüseynlidən ilk dəfə olaraq eşitdim. Beləliklə də, o, Şirvanda dünyaya göz açsa da, əslində həm də Azərbaycanımızın Muğan diyarından və Cəlilabaddan sayılır.

Səlim müəllimin həyat bioqrafiyasına baxdıqda isə onun sözün həqiqi mənasında Odlar Yurdu Azərbaycanın həm ölkə daxili, həm də beynəlxalq səviyyədə xüsusi şöhrətə malik olan bir görkəmli şairi, tərcüməçisi və esseisti olduğunu təsbit etdim.

O, eyni halda müstəqillik illərində Azərbaycan şeirinin öncüllərindən və çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatında öz parlaq imzası ilə tanınan şairlərdən biri olaraq həm də, öz ziyalılığı və kübarlığı ilə Azərbaycan ədəbi mühitində xüsusi çəkiyə və hörmətə layiq bir şəxsiyyətdir. O, çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının dəyərli nümayəndəsidir. Heç şübhəsiz, onun Azərbaycan ədəbi və poeziya mühitindəki varlığı özəl və əvəzolunmazdır. Bədii, həmçinin tərcümə əsərləri isə Azərbaycan ədəbiyyatı və poeziyasına böyük xidmət sayılır.

Səlim müəllimin bu gün 53 yaşı olsa da, gənclik ruhuna və görkəminə malik olan, eyni halda gənc yazar və şairlərə böyük və səmimi qardaş, həmçinin, bəzilərinə mənəvi ata kimi dəstək olan ləyaqətli bir insandır. Əslində həyatda şair, yazıçı, ədib, dramaturq, alim və s. bu kimi titulları daşımaq gözəl olsa da, hər şeydən gözəl olanı insanın insanlığı, mədəniyyəti və kübar şəxsiyyət olmasıdır. Sözün həqiqi mənasında Səlim müəllim bacarıqlı bir şair, ədib və tərcüməçi olmaqda yanaşı, həm də ziyalı və kübar şəxsiyyətdir. Məhz buna görə, onun fəxr etmək və fəxarət hissi duymaq mümkündür.

Ulu Tanrıdan ölkəmizin belə bir dəyərli və qiymətli ziyalı şairi və qələm əhlinə uzun, sağlam və mənalı-məsud həyat, ailə xoşbəxtliyi və yaradıcılıq sahəsində yeni-yeni uğurlar və daha uca zirvələr diləyirəm!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Cümə görüşlərində bu dəfə şeir təqdimatıdır, sizlərə Fərqanə Səfərlinin şeirləri təqdim ediləcək.

Bu gün təqvimdə Sevgililər Günüdür. Bu şeirləri də sevənlərə bir ərməğan kimi yönləndiririk.

Fərqanə Səfərlinin şeirləri yeni nəslin yeni poeziyasıdır. Burda ənənəvi olmayan qafiyələr, cəsarətli mövzu, qəfil gedişlər, inanılmaz kulminasiya – bir sözlə, tam yenilikçi bir poetizm nəzərə çarpır.

DÜNYANIN DÜZ VAXTINA

Mən elə bildim böyüyüb

Yetir insan öz baxtına.

Demə, əyri yol gedirmiş

Dünyanın lap düz vaxtına.

Yəhər yüklü ağrıları ,

Dartır köhlən sağrıları,

Qaçır alma oğruları

Həvvanın ta qız vaxtına.

Yorğun idi dar ağacı,

Ölüm də baxdı qıyğacı,

Laylaların ən qısqancı

Dönük çıxdı saz vaxtına.

Kəpənək doğuşdan bəri,

Bir ipəkdi, bir də dəri,

Qışın oğlan həndəvəri

Çəkdi yolun yaz vaxtına.

SEVGİ VALSI

Gəl, rəqs edək səninlə,

Mələklər savab yazsın

Çiynimizdə ritmlə...

Gəl, üzümüz ölümə

Dözək hər bir zülmə.

Zaman şərə qarışsın,

Gecənin işıqları

Gözümüzdən alışsın...

Tərləsin əllərimiz

Valsın şən notlarında.

Büdrəsin ayağımız

Zər qırçınlı donumda.

Cismim ağırlıq etsin,

Sol qoluna əksimi -

Oynayaq sənin ilə

Ölümsüzlük rəqsini.

SƏNSİZLİYİN SOL TƏRƏFİ

Sol yaxamda sancağım

Paslanıb sənsizlikdən.

Yuxuya vermə məni,

Yuxuma da girmirsən.

Bəsləyib göyərçini

Pəncərəmə qoymuşam.

Sülhün qara üzüylə

Didərgin məktubları

Yem qabına salmışam.

Qisas anın gözlədi

Ümidli ayaqlarım.

Bu yolda iz tanıdım:

Gördüm şeytan gor qazır,

Mələklər tapdalayır.

Hönkürtümü eşitmir

Dekabrın gəlişi.

İlin canı burnunda:

Dönən çoxdan dönərdi,

Vidalaşıb qəlb işin.

Nəfəsində günahın,

Çiynində də andlarım.

Yorulanda de bilim:

Belə necə uçursan,

Daşdandı qanadların?

QƏFİL  GƏLƏN QAFİL

Qəfil dedik taleyin daş-kəsəkli yoluna -

Qəfil yıxar,

Qəfil əzər,

Qəfil dizi qanadar.

Qəfil yolda it ulayar,

Cırtdanımız div tapar...

Çağrılmamış qonaq kimi

Oturub süfrə başında

Bir tikə çörək kəsmək

Qəfilliyə yaraşmır...

Qəfil gələn qasırğadı,

Qəfil gələn səbirdi.

Qəfil gələn aqil deyil,

Qəfil gələn qafildi...

Bir ağıllı fikirləşər,

Qafil vurub çay keçər -

Suda batmaz,

Odda yanmaz:

Qəfil yerdə özünə

Bir nəfərlik yer seçər.

QALANLARIN QİBLƏSİ

Tərs hiylənin yaddaşına

Düz yol çəkdim körpülərdən.

Həqiqətlər gün saymadı,

Təqvimdəki son qəmərdən.

Asta -asta yel oynadı

Dəyirmanı dərd götürdü.

Buğda sözün geri çəkdi,

Acanlar şansın itirdi.

Güzar ustalaşıb keçdi

Xəyalların kəm ucundan.

Eşq birtəhər yolun seçdi

Tünd badənin dəm ucundan.

Günah quduzlaşıb qaçdı,

Xəyanətin kəndirindən.

Yol yolağa "çiçək tökdü"

Yaltaqlığın ənbərindən .

Sonra...kaman zilə çıxdı

Do, re, mi-nin cərgəsindən.

Ölənlərə  hava tutdu,

Qalanların qibləsindən .

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İstəkli oxucularım, Fərqli poeziya rubrikasındayıq. 

Günümüzdə siyasi poeziya niyə yaranmır? Şairlər niyə qlobal mövzulara müraciət etmirlər? Müzakirə mövzumuzdur. 

Hamıda eyni sevgi-məhəbbət, təbiətdən ilhamlanmaq, bir də dəbə düşüb bəsit və şablon vətənpərvərlik görüntüsü yaratmaq…

Bu gün bu taftalogiyadan kənarda olan ustad şairimiz Ramiz Qusarçaylının siyasi lirikasına müraciət edəcəyik. Onun  “Həngamə” şeirini sizlərin ixtiyarına veririk. Şeir 2021-ci ildə yazılıb.

Heç kəs gözləmirdi bu həngaməni,

Heç kəsin ağlına gəlmirdi, heç nə.

Kim yazıb süslədi bu şər naməni,-

Bəşərin özü də bilmirdi...

heç nə.

Bu boyda dünyada bilən yoxuydu,

Nələr qeyb olacaq,

nələr qalacaq.

Göylər Allah-Allah uzaqlaşacaq,

Yerlər günah-günah mələr qalacaq.

Xəstə Asiyanı,

ac Afrikanı

Qısır Avropaya yedirəcəklər.

Müftəxor, dələduz Amerikanı

BMT qarışıq, NATO qarışıq

Elə öz içindən bitirəcəklər.

Döyüş sınaqları, hərb sınaqları,

Çin xəstəlikləri, həb sınaqları,

Ərzi gülə-gülə yatıracaqlar,

Oxşaya-oxşaya batıracaqlar.

Yağacaq göylərdən dron yağışı,

Sifariş yağışı, bron yağışı,

Sıradan çıxacaq tısbağa tanklar,

Baş-başa öləcək bankrot banklar.

Dünya təmizlərdən təmizlənəcək,

Canilər, qatillər əzizlənəcək,

Güclər bir-birini əvəzləyəcək,

Giclər bir-birini əvəzləyəcək,

Biclər bir-birini əvəzləyəcək,

Rəngi dəyişəcək xəritələrin,

Qaralar ağarıb boza dönəcək.

Dünyada arxalı əhatələrin

Arxası ovulub toza dönəcək.

Şahların taxtları bir taxt olacaq,

Vaxt hər bir ölkədə bir vaxt olacaq,

Fəsillər dörd dəfə dəyişməyəcək,

Adamlar yem üstə döyüşməyəcək.

Yeni yoxlamalar, yeni təftişlər,

Yeni təhlükələr, yeni təşvişlər,

Yenidən ələnib arınacaqlar,

Yeni ittifaqlar yaranacaqlar.

Çoban otaracaq əl qoyunları,

Bu da adamlığın qoyun çağları.

Düşüb əllərindən çiliklənəcək

Rusların erməni oyuncaqları.

Silahlar çürüyüb yem olacaqlar,

Çölün böcəyinə, həşəratına.

Çal-çayır ölkələr üzv olacaqlar,

Yabanı millətlər təşkilatına.

Ölülər məzara hallı gedəcək,

Qəbirlər uçunub yallı gedəcək,

İzi qalmayacaq məzarlıqların,

Heykəllər uçacaq,

büstlər uçacaq.

Qəbir daşlarının qanadlarında

“Təbib”lər uçacaq,

“ÜST”lər uçacaq.

Yeni xəstəliklər, yeni azarlar,

Ölə bilməyənlər əfv olmayacaq.

Açacaq ağzını köhnə məzarlar,-

Münafiq mollalar dəfn olmayacaq.

Qoşulub çaylara dağlar axacaq,

Dənizlər sulardan uzaq öləcək.

Analar bətnindən qoca doğacaq,

Qocalar böyüyüb uşaq öləcək.

Göylər səngər-səngər lağımlanacaq,

Yerlər buğum-buğum buğumlanacaq,

Bulud lillənəcək,

su qumlanacaq,

Günəşi şumlayıb xışlayacaqlar,

Günəşin üzünə qar əkiləcək.

Bəşərin sellənən göz yaşlarından

Yerdən buludlara su çəkiləcək.

Buzlaqlar əriyib od olacaqlar,

Üstünü örtəcək tüstü yamyaşıl.

Duzlaqlar göyərib ot olacaqlar,

Bataqlıq içində...

üstü yamyaşıl.

Marsda su gəzənlər, həyat gəzənlər

Bir virus əlində aciz qalacaq.

Ucuz satılanlar bahalaşacaq,

Baha satılanlar ucuz qalacaq.

Qadınlar robota aşiq olacaq,

Qadınlar robota ərə gedəcək.

Evə dönməyəcək kişilər daha

Kişilər qadınsız yerə gedəcək.

Gecə baxmayacaq Ay pəncərədən,

Pəncərə işığa Aydan baxacaq.

Səhərlər daşlanan Göy pəncərədən

Nazlana-nazlana şeytan baxacaq.

Sonda “Miss Cəhənnəm”, ”Mister Cəhənnəm”,-

Gözəllik yarışı,münsif dəstəsi,

Gözəl şeytanların müsabiqəsi...

Gözəl şeytanların ən gözəlini,

Gözəllik qalibi seçəcək bəşər.

Şeytan əlləriylə çəkib başına

Dərdini bal kimi içəcək bəşər...

...Heç kəs gözləmirdi bu həngaməni.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)

İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

          “Üzeyir Hacıbəyli barədə yazılar – “Görkəmli pedaqoq” başlığı ilə sonuncu – beşinci yazını diqqətinizə təqdim edirik. 

Ü.Hacıbəyli musiqi təhsili sisteminin yaradıcısıdır

Heç şübhəsiz ki, Üzeyir bəyin pedaqoji təcrübəsinin ən yüksək   mərhələsi musiqi sənətinin tədrisi ilə bağlıdır. O, ölkəmizdə musiqi təhsili sisteminin yaradıcısıdır. Milli musiqi kadrlarının yetişdirilməsində müstəsna xidmətləri olmuşdur.

Müsəlman Şərqində ilk operanın müəllifi olan Ü.Hacıbəyli “Azərbaycanda musiqi tərəqqisi” əsərində musiqi təhsili ilə bağlı belə yazırdı: “ Məktəbin ən yaxın məqsədi azərbaycanlıları musiqi sənətinə alışdırmaqla bunlar üçün yeni sənət qapısı açmaq, əlavə məxfi qalmış olan məharət və təbii sahibləri zühura çıxarmaqla bəşəriyyətə bu yolla xidmətlər göstərməkdədir. Digər böyük bir qayeyi-əməl vardır ki, o da Şərq musiqisini məktəb vasitəsilə tərəqqi etdirib Qərb musiqisini bu gün işğal etməkdə olduğu uca mərtəbələrə qədər irəlilətməkdir”.

S.Rüstəmovun 1945-ci ildə Üzeyir bəyin anadan olmasının 60 illik yubileyi münasibətilə yazdığı "Üzeyir Hacıbəyli bir xalq müəllimi kimi" məqaləsində oxuyuruq: “1922-ci ildə Bakıda Musiqi Texnikumu təşkil olunur. Azərbaycan xalqının bir sıra musiqiçi və bəstəkarlarının ilk təhsilini almağa başladıqları, yetişdiyi bu tarixi məktəbin  təşkili və idarə olunması hörmətli sənətkar-müəllim Üzeyir Hacıbəyliyə tapşırılmışdı. Bu vaxra qədər musiqi məktəbi və musiqi  təhsilinin nə demək olduğunu bilməyən əməkçi azərbaycanlı balaları  bu məktəbə axın-axın gəlməyə başlayırlar.

   Burada Avropa musiqi alətləri: fortepiano, skripka, alt, violençel, kontrabas, fleyta, qaboy, klarnet, truba, valtorna və başqaları ilə yanaşı olaraq, Azərbaycan xalq çalğı alətləri- tar, kamança və dəf sinifləri də təşkil olunmuşdu. Məktəbə qəbul olunmuş şagirdlərin istər valideynləri və istərsə bilavasitə özləri ilk öncə möhtərəm Üzeyir müəllimlə görüşərdilər; Üzeyir müəllim onları özünəməxsus təvazökarlıq və mehribanlıqla qarşılayır, musiqi  qabiliyyətlərini yoxladıqdan sonra musiqi sənətindən, musiqi musiqi təhsilinin xalq üçün mədəni xeyir və əhəmiyyətindən danışar, onlara ürək, ruh verib işə inamla yanaşmalarını tövsiyə edərdi.

Üzeyir müəllim Musiqi Texnikumu şagirdlərinin hamısını çox yaxşı tanıyır, hər gün onların müvəffəqiyyətləri haqqında müəllimlərdən məlumat alar, hər bir şagirdin gələcək perspektivini təyin edərdi. Azərbaycanlı balalarının bu məktəbə olan şövq və həvəsi hədsiz idi. Maraqlı burasıdır ki, hələ o vaxt mövhumatın güclü olmasına baxmayaraq Musiqi  Texnikumunda azərbaycanlı qızlar və oğlanlar  bir yerdə dərs alırdılar və buna heç kəs etiraz etməmişdi. Əksinə olaraq, məktəbə qəbul olunmaq istəyənlərin sayı gündən-günə artırdı. Məktəbin bütün  müəllimləri başda Üzeyir bəy olmaq üzrə azərbaycanlı balalarından ixtisaslı musiqiçilər yetişdirməyə səy edirdilər. Üzeyir bəyin rəhbərliyi ilə Azərbaycanda ilk simfonik orkestr təşkil olunmuşdu. 

   1925- ci ilin may ayında Dövlət Opera Teatrının binasında Musiqi Texnikumu ilk hesabatını verdi. Həmin gün şagirdlərin qüvvəsi ilə “Arşın mal alan” operettası tamaşaya qoyuldu. Dirijor böyük müəllimimiz Üzeyir bəy idi”.

Pedaqoq, bəstəkar, dirijor, musiqişünas, publisist, dramaturq, ictimai xadim olan Ü.Hacıbəyov Əfrasiyab Bədəlbəyli, Səid Rüstəmov, Asəf Zeynallı, Şəmsi Bədəlbəyli, Niyazi, Cövddət Hacıyev, Tofiq Quliyev, Qara Qarayev, Cahangir Cahangirov, Fikrət Əmirov, Şəfiqə Axundova və başqa onlarla tanınmış bəstəkar və musiqiçilərin müəllimi olmuşdur.  

 Sonralar Ü.Hacıbəyli Azərbaycan Elmlər Akademiyasının İncəsənət İnstitutuna, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına, Bəstəkarlar İttifaqına rəhbərlik edib. İlk xalq çalğı alətləri orkestrini, Azərbaycan Dövlət Xorunu yaradıb. Müsəlman Şərqində ilk ali musiqi təhsil ocağı–konservatoriya (hazırkı Bakı Musiqi Akademiyası) 1921-ci ildə məhz onun səyi nəticəsində yaradılmışdır.

Ü.Hacıbəylinin müəllimlik fəaliyyətinin ən qiymətli məhsullarından biri də «Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları» əsərinin yaradılmasıdır.

Şübhəsiz ki, 140 illik yubileyini qeyd etməyə hazırlaşdığımız dünya şöhrətli bəstəkar Ü.Hacıbəylinin pedaqoji görüşləri, əzəmətli və möhtəşəm əsərləri Azərbaycan içtimai fikrinin, elminin, təhsilinin və musiqi mədəniyyətinin inkişafına bu gün də güclü təkan verməkdə davam edir və düşündürür. Onun azərbaycançılıq məfkurəsi ilə yoğrulmuş, əsil vətənpərvərlik nümunəsi olan fəaliyyətini və yüksək mənəvi-estetik dəyərə malik irsini, “yaradıcılığındakı Antey qüdrətinin, Herkules əzəmətinin sirlərini hələ çox nəsillər öyrənəcək” və faydalanacaqlar.

 “Üzeyir Hacıbəylinin yaradıcılığı həmişə insanları vətənpərvərliyə dəvət edir. Biz bu gün də Üzeyir bəy Hacıbəylinin xatirəsini yad ediriksə, onun yaradıcılığını bir daha yüksək qiymətləndiririksə, bu yaradıcılığın ən yüksək nöqtəsi olan vətənpərvərlik hisslərini özümüzdə də artırmalı, daha da inkişaf etdirməliyik”. (H.Əliyev)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)