Bakıda Beynəlxalq Türk Akademiyasının (BTA) prezidenti akademik Şahin Mustafayevlə Azərbaycanın mədəniyyət naziri Adil Kərimli arasında görüş olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu barədə AzərTAC-a BTA-dan məlumat verilib. Görüşdə tərəflər cari il üçün əməkdaşlıq planlarını müzakirə ediblər. Şahin Mustafayev BTA-nın ötənilki fəaliyyəti haqqında məlumat verib, qurumun elmi tədqiqatlar, nəşrlər və Türk dünyasının mədəni irsinin təbliği sahəsində həyata keçirdiyi mühüm layihələrdən danışıb.

Görüşdə mədəni əlaqələrin möhkəmləndirilməsinə və hər iki tərəfi maraqlandıran beynəlxalq layihələrə dəstək verilməsinə yönəlmiş təşəbbüslər müzakirə olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Muğanda yaşayan İsmayıl Pilpayədir.

İsmayıl Pilpayə

Muğan

Ağlamağın harasındasan?

Gözlə məni

Gəlirəm

Boğulaq...

*

Kölgəmlə üzbəüzəm

Nədən?

Bilmirəm!

Axı mən üz çevirməmişəm günəşə!

*

Fəlakət

Yağışdır, isladır.

Fəlakət

Qurşundur, toxtadır.

Gözlərin

İsladır

Sonra, toxtadır...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Məşhurlarla üzbəüz rubrikasında növbəti suallar Respublikamızın əməkdar artisti, xanəndə, Prezident Mükafatçısı Fərqanə Qasımovaya ünvanlanmaqdadır. Rubrikanı Aysel Kərim aparır.

 
Mütaliəyə marağınızdan xəbərim var. Hansı mövzuda kitablar oxuyursunuz? Bir də, Siz Tanrıya inanclı bəndəsiniz. İnanmayanlarla mübahisəniz olurmu? Yoxsa onları öz mənəvi dünyaları ilə baş-başa buraxırsınız?

Mənim əsasən mütaliə etdiyim kitablar böyük dahi şairlərin qəzəlləri, şeirləri, həyat-yaradıcılıqları olur. Bəzən indiki dövrdə bəzi kitablar var ki, onlar müasir insanı anladan kitablardı. Məsələn bizə bəzi şeyləri vaxtı ilə yanlış aşılayan bu gün isə doğru aşılayan kitablar var. İstər övlad tərbiyyəsində, istər insanlara qarşı mövqelərdə, istər şəxsi maraqları əks etdirən kitablar olsun. Əlbəttə oxumağa həvəsim var.

O da bizə Allahın böyük lütfüdür ki, Allah hər bəndəsinə öz sevgisini verməz. Əgər Allah bizə öz sevgisini verməsə biz əsla onu sevə bilmərik. Çünki Allah bizim görmədiyimiz bir varlıqdır ki, o, öz məhəbbətini bizə hədiyyə edir və biz onu sevirik. Mən də Allahın  lütf qazanmış bəndələrindənəm ki, Allah təala mənə öz sevgisini bəxş edib. Allah təki bu sevgini əbədi etsin. İnanmayanlara mənim heç bir sözüm ola bilməz. Əstağfurallah. Əsla! Çünki mən haşam. Artıq söz deyə bilmərəm. Çünki həyat çox qəribədi. Mən bəzi şeylərdən çox qorxuram. Mən bu gün Allahı sevdiyimə görə o qədər şükr edirəm ki. Bu məhəbbətin məndə əbədi qalmasını ancaq Allahdan diləyirəm. Sevməyənlərə isə Allahdan şəfa diləyirəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

Mənə bir qələm əhli göstərin ki, cəmiyyət və tənqid tərəfindən aldığı qiymətlə razılaşsın, buna qane olsun. Məncə, belə bir adam tapmaq mümkün deyil. Qane olmamaq qələm əhlinin az qala “vəzifə borcu”dur.

2.

Özümüzü dünyanın içində yox, dünyanı öz içimizdə görməyi bacarmalıyıq.

3.

“ Gəldiyim yolla da qayıdacağam.

Yolun başlanğıcı – yolun sonucu.

Mən qayıtmalıyam nə qədər sağam.

Mən nə birinciyəm, nə də sonuncu.”

4.

İnsanın fiziki cəhətdən canı ağrıyanda bəziləri dərman, bəziləri isə hətta narkotik vasitəsilə bu ağrıdan yaxa qurtarırsa, yazıçı öz yorğun ruhuna dolaşmış ağrıdan yalnız yazmaqla xilas ola bilir.

5.

Təklik-tənhalıq, ürək-qəlb, iz-ləpir... Dilimizdə belə cütlüklər az deyil. Cütlüyün bir üzvü fiziki, o biri üzvü isə mənəvi dəyər daşıyır. Təklik fiziki anlayışdır, tənhalıq – mənəvi. Heç kimin olmaz və sən tək olarsan. Yanında hamı olar, amma sən yenə də tənhasan. Ürək fiziki orqandır. Qəlb isə ürəyin elçisidir. Ləpir ayağın yerdə buraxdığı oyuqdur. İz isə gedəcəyin yerlərin istiqaməti.

6.

“ Salın məni itirin qaranlığın içində,

Bəlkə onda bilərəm mən işığın qədrini.”

7.

Hefsiman bağında İsa peyğəmbəri tutmağa gələn romalı əsgərlər üçün onu tanımaq və tutub həbs eləmək çətin bir məsələ deyildi. Bunun üçün vacib deyildi ki, onun həvarilərindən biri olan İuda hamının arasında yalnız İsaya yaxınlaşıb onu öpsün. Amma “buna lüzum yox idi” deməyə də tələsməyək. İncili yaradanlar bununla bütün zamanlar və mədəniyyətlər üçün ilk və ölməz satqın obrazı yaradırdılar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)

Harun Soltanov və Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Çıxaq on dörd mərtəbəli binanın başına (Sumqayıtda uzun illər ən hündür bina məhz 14 mərtəbəli bina olub -red.), buraxaq özümüzü səmanın 16-cı qatına.Çox möhkəm gülək o anda, elə gülək ki, külək hər yerə yaysın xoşbəxtliyimizdə gizlənən kədəri.

Gedək dağları, dənizləri, meşələri kəşf edək, əllərimizdə kəsik izləri, dizlərimizdə yara, üst-başımız toz-duman olsun. Qıraqdan baxanlar dəli desinlər qoy bizə. Qoy bizə bizdən başqa heç kim inanmasın, heç kim sevməsin bizi.

Hə, arada lağa qoyub avara desinlər bizə, amma biz yenə də, köklərimizi eyni torpağa bağlayaq. Üzümüzə eyni-gülüşlərimizə bulaşmış külək və ya küləyə bulaşmış külək vursun, eyni yağışın altında islanaq biz.

Hər kəsdən küsək, hər şeydən qaçaq, amma bir-birimizə hər zaman doğma olaq. Bəlkə birgə böyüyək, bəlkə hər zaman sonsuz uşaqlıq yaşayaq. Amma ruhumuzu çirkləndirməmək üçün əllərimizi ayırmayaq.

Yağış yağanda çətirdən imtina edək, soyuq damcıların üzümüzə toxunmasına icazə verək. Yeməklərin dadını yox, onların arxasındakı hekayəni hiss edək. Yaxşı ya pis, fərqi yoxdur – bir loxma belə bizi uzaq bir yerə apara bilər.

Səhər tezdən maşının baqajında oturub gün doğumuna baxaq. Buludlara baxıb dünyanın fırlanmasını sorğulayaq. Dənizin sahilə vuran ləpələrini qovuşmamış birinin eşq nəğməsi kimi dinləyək; necəki sahil və dəniz qovuşa bilmir.

Həyatı sorğulayaq. Sahildəki kənd yollarında qaranlığı deşən işıqların arxasından gələn səslərə qulaq asaq. Yad insanlara baxıb onları başa düşməyə çalışaq – ya da sadəcə özümüzü daha yaxşı anlayaq.

İtirilmiş gücləri axtarmayaq-bəlkə də onları süd dişlərimizi salanda itirdik deyə heç vaxt qazanmamışıq. Amma indi tapdıqlarımız daha dəyərlidir – susub dinləmək, sadəcə nəfəs almaq. Çarpayının altının qaranlığını bir daha unutmayaq-qorxmaq bəzən ən dürüst hissdir.

Gecənin ortasında qalıb yuxunun bizi harasa aparmasına icazə verək. Birlikdə yuxularımızı paylaşaq, hər biri yeni bir macəranın başlanğıcı olsun.

Küçədə dayanıb əllərimizi havaya qaldıraq, dünyaya meydan oxuyurmuş kimi gülək. Dostların yaratdığı oyunlara qoşulmayaq; öz qaydalarımızı tapaq.

Təpələrdən yuvarlanmaq əvəzinə, zirvələrdə dayanıb küləyin necə sərt olduğunu hiss edək. Hər kəsin izah etdiyi nağıllara qulaq asmayaq, öz hekayəmizi danışaq. Sərxoş olub, sərxoşlara baxıb gülək. Yaxşı valideyn olub övladlarımızı özümüzdən qorumağı öyrənək.

Təsadüflərdən qorxaq, amma onlardan qaçmayaq. Çünki hər təsadüf bizi bir möcüzəyə aparır.

Hər kəsdən küsək, hər şeydən qaçaq, amma bir-birimizə hər zaman doğma olaq. Yaxşı ya pis, fərqi yoxdur – bir-birimizin yanında olmaq, həyatın mənası olsun.

Bəlkə birgə böyüyək, bəlkə də hər zaman sonsuz uşaqlıq yaşayaq.

Amma ruhumuzu çirkləndirməmək üçün əllərimizi heç vaxt ayırmayaq...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Adətən yeni ilin ilk günündə baş qarışıq olur, kimisi qonaq gedir, kimisinə qonaq gəlir, kimisi də dünənin yorğunluğunu çıxarmağa çalışır. Necə deyərlər, bayram əhval-ruhiyyəsi hələ də davam edir...

Şair, publisist Əbülfət Mədətoğlu da 1959-cu iliin yanvar ayının 1-də dünyaya gəlib. Qarabağlıdır, Xocəvənd rayonunun Tuğ kəndində böyüyüb boya-başa çatıb. Azərbaycan Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsində ali təhsilə yiyələnib. Eyni zamanda Jurnalist Sənətkarlığı İnstitutunu bitirib. Elə o vaxtdan da müxtəlif mətbu orqanlarında çalışıb. Hazırda Yenisəs.az saytının baş redaktorudur. Ötən müddət ərzində bir sıra ədəbi mükafatlarla yanaşı, “Əməkdar Jurnalist” fəxri adına da layiq görülüb...

Köhnə kişilərə xas olan təmkinlə ad günündən başlayaraq ilin son gününədək sonsuz ümidlərlə addımlayır. Hər yeni ilin gəlişi ilə bir yaş böyüyür, bir yaş da ucalır. Onun bir şair kimi yaratdıqlarından danışmaq fikrim yoxdur, çünki dövri mətbuatda bu barədə mütəxəsislərin kifayət qədər təhlili və şərhi var. Mən onun bir publisist, bir insan kimi fəaliyyətindən söhbət açmaq istəyirəm...

Deyir ki,- “Əlifbanı tanıyandan mütaliəni sevmişəm. Bizim kənd kitabxanamız çox zəngin olub. Kəndimiz işğal olunanadək evimizdə özümün də böyük kitabxanam var idi. Və kənddə bunu hamı bilirdi. Mən onların təqribən 3 min nüsxəsini kənddən çıxara bildim. Bu gün də Masazırdakı evimdə ayrıca bir kitabxanam var. Bu mənada mütaliə mənim işimə həmişə kömək olub. Həm qəzetdə, həm poeziyada. Ad çəkmədən deyim ki, dövri mətbuatda, o cümlədən sosial şəbəkələrdə yayımlanan şeir nümunələrinin hamısını oxumağa çalışıram. Ruhuma doğma olan şairlərimizin bir çoxunun kitabları masamın üstündədi. Tez-tez onlara üz tuturam. Allah dünyasını dəyişənlərə rəhmət etsin, yaşayanlara ömür versin!..”

Adətən biz “səxavətlidir” ifadəsini xeyriyyə işlərinə maddi vəsait ayıranlara şamil edirik, amma insanları xoş sözlə sevindirmək, kiməsə dəyər vermək özü də səxavət nümunəsidir. Əbülfət Mədətoğlu bu baxımdan böyük ürəkli adamdır. Əsərlərini təhlil edərək, o qədər müəllifə səxavət göstərib ki, say-hesabını bəlkə də çoxdan itirib…

“Mən ədəbi gəncliyi daim izləyirəm, onlarla səmimi münasibətim var. Rəhbərlik etdiyim "Yenisəs. Az” saytında ədəbi gəncliyə kifayət qədər yer ayrılıb və mən sevinirəm ki, bu gənclərin hansısa bir yazısının oxucularına təqdim olunmasında kiçik də olsa xidmətim olur. Mən Aysel Əlizadənin, Seymur Baycanın, Xuraman Hüseynzadənin, Elnur Aslanbəylinin, Qan Turalının, Aqşinin, Kənan Hacının, Cəlil Cavanşirinn, İradə Aytelin, Kəramət Böyükçölün, Həyat Şəminin, Nuranə Nurun, Zəka Vilayətoğlunun və digərlərinin yazılarını, bütövlükdə isə mətbuatda işıq üzü görən hər bir yazını oxumağa, izləməyə çalışıram.”- söyləyir.

Çox çətinliklərlə üz-üzə gəlib, həyatı boyu heç nəyi asanlıqla əldə etməyib. Nə qazanıbsa, necə deyərlər, dişlə, dırnaqla, ağır zəhmətlə əldə edib. Dünyanın ən yüngül işi sandığından heç kimə məsləhət verməyi xoşlamır. Ona görə də həmin o yüngül işi hər kəsin öz ixtiyarına buraxır. Düşünür ki, kim necə bacarırsa, hansı yolu seçibsə o yolla xalqımıza, ədəbiyyatımıza xidmət etməlidir...

Deyir ki,- “Həyatda elə yaşamlar var ki, onu sözlə ifadə etmək mümkün deyil. Lap elə qaçqınlığı götürək. Qaçqın olmayana bütün ürəyini də, bütün maddi sərvətini də bağışlasan belə, onun içində qırılıb çiliklənən, ölən, yaddaşında ağrı-acı guşəsi kimi qalan nəsnələri nə dəyişə bilməzsən, nə də unutdura bilməzsən. Göstərilən qayğı sadəcə diqqətdi. Yaşamağa ipucudu. Bu mənada 30 il ancaq xəyal etdiyin, ancaq yuxuda gördüyün kəndinə, evinə qayıtmaq bu gündən keçmişə dönüş deməkdir. Aradakı 30 il isə itirilən, əlindən zorla alınan ömürdü. Ona görə mən kəndimə səfər edəndə filmlərdəki kimi yuxuda keçmişə getmiş kimi oldum və o keçmiş mənə çox acıları təkrar yaşatdı. Çünki kəndimin yalnız coğrafi mənzərəsi yadımda qalmışdı. Mənim uşaqlığımın da, gəncliyimin də izləri, xatirələri güllələnmişdi. Evimin yerində qaratikan bitmişdi. Mənimlə orda danışan ancaq kədər idi, ağrı-acı idi. Çünki qarşılayanlar onlar idi məni...”

Bədii yaradıcılığa orta məktəbdə oxuyarkən başlayıb. Əvvəlcə qəzet və jurnallara yazılar ünvanlayıb. Haqsızlıqlar, biganəliklərlə çox qarşılaşsa da həyatda ona dəstək verən, əlindən tutan, yol göstərən insanlar da olub. Onları böyük minnətdarlıq hissi ilə xatırlayır. Yazıçılardan Əlisəfa Məmmədovun, Əlfi Qasımovun, şairlərdən- xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin, Çingiz Əlioğlunun, Sabir Rüstəmxanlının, Nüsrət Kəsəmənlinin, Abbas Abdullanın, Məmməd İsmayılın, Vaqif Nəsib Sarıhüseyn oğlunun, Zülfüqar Şahsevənlinin, Vaqif İbrahimin və digərlərinin zamanında xeyir-dua verdiyini dilə gətirir. Məhz həmin xeyirxahların tələbkar qayğısı onu bugünkü yazarlara qaygı, diqqət göstərməyə yönəldib. Xüsusilə maraqlı, istedadlı, dəstəyə ehtiyacı olan gənclər onun üçün çox önəmlidir...

“Əlimdən tutublar, mən də təbii ki, gücüm daxilində əldən tutmağa çalışıram. Hər gün yazmaq, hər gün hay-küy salmaq və yaxud özünü hansısa qrupda təbliğ etmək mənə görə istedadın göstəricisi sayıla bilməz. Ad çəkmədən deyə bilərəm, elə gənclərimiz var ki, başını salıb aşağı heç bir qruplaşmaya qoşulmadan sözün fəhləliyini edir, özünə yol açmağa çalışırlar. Amma bəziləri də öz aralarında "işbirliyi" yaradır, bir-birini gündəmə daşımaqla məşğuldular. Çox istərdim ki, Allahın verdiyi istedadı böyük SÖZün xidmətində görək həmişə...”- söyləyir.

Qələm adamlarının qruplaşmasından çox narahatdır. İstəyir ki, ciddi əsərlərin sayı çoxalsın və azərbaycanlı müəlliflərin əsərləri ümumbəşəri əhəmiyyət daşısın. Yazarlarımz dünyada tanınsınlar. Necə deyərlər, “Nobel” mükafatının ayağı Azərbaycana da açılsın...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2024)

Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İllər əvvəl lalə gülünün türk mifologiyasındakı qadın başlanğıcı simvollarından biri olması haqqında yazmışdım. Laləni bu qədər sevirəm. Lalənin əfsanələri də fərqlidir: hamısında həsrət, ağrı, gözləmək və ümid. 

Amma lalənin ehtiva etdiyi ümid bambaşqadır. Hətta boynubükük bənövşənin belə, lalə ilə müqayisədə bəxti gözəl gətirib; ona ümidi təbiət özü verir. 

Lalə isə özünü ümidləndirir... Duyğuların memarı da, bənnası da özün olanda daha doğma olmur, yox, sadəcə, itirilməsi daha çox ağrıdır, daha dərindən göynədir. 

İli, ayı, günü yadımdan çıxıb, bir gün “Adı Lalə idi o qızın...” adlı bir kitab gəlib tapdı ünvanımı.  Elə gəldiyi həftə oxumuşdum Xasiyyət Rüstəmin 2020-ci ildə qələmə aldığı poemasını. Təsirlənmişdim...  Qəfildən, haradansa 2024-cü ilin son günlərində o poemanı xatırladım. Kitab dolabımı tökdüm yerə, bu balaca, mənimçün dəyəri böyük olan kitabı tapdım, qayıdıb yenidən oxudum... Bəlkə də, ilin son həftəsində könlümüzü dinməz edən o təyyarə qəzası idi kitabı yadıma salan... Bəlkə də, Hökumənin səsindəki, Aydanın gözlərindəki, qəhrəman pilotların “yerə çata bilərik” cəhdlərindəki  o ümidlənmə idi Laləni xatırladan. Bircə onu bilirdim ki, poemanı yenidən oxumalıyam... O təəssüratı da, o lalə ümidlənməsini də yenidən və yenidən duymağa ehtiyacım vardı. 

*

Qardaş Özbəkistanın “Şöhrət” ordenli yazıçısı, tərcüməçisi, “Kitob dunyosi” (“Kitab dünyası”) qəzetinin redaktoru olan Xasiyyət Rüstəmin poeması Lalə adlı azərbaycanlı qaçqın qızdan bəhs edir. Və biz mətnin bətnində yox olmağa bəribaşdan məhkumuq. Çünki mətnin qatları daxilindəki məna qapılarının o üzündəki elə bizik-Azərbaycan xalqıdır... 

Poemanın qəhrəmanı olan Lalə həmişə əlində itkin düşmüş qardaşının şəklini gəzdirir. O balaca oğlan Lalənin yaddaşında eyni yaşdadır, hər ilin o günü-o qaçqınlıq günü... “Bunu məndən-3 aylıq körpə ikən anasının qucağında qaçqınlığı yaşayan, bələkdə donan, sağ qalmağı möcüzə sayılan, hələ də o donmanın ağrılarını canında daşıyan birindən başqa kim tam mənasilə anlayar ki?” sualını özümə vermədim. Qaçqınlıq, köçkünlük bir xalqın taleyində bir əsrdə dönə-dönə yaşandı... Ləfxanımın don vurmuş ayaqları, erməni zindanında 8 gün qalmış Dürdanə Ağayevanın  çəkdiyi zülm, Nüşabə Məmmədlinin “Zəngulə” romanında  əks edilən həqiqətlər, Varisin “Qızıl cib saatı”ndakı əsir anası, Yunus Orucovun “Tunel”indəki Yeganə və qardaşı Müşü unudularmı? Unutsaq, var olmayacağıq! Bu mənada, Xasiyyət xanımın poeması yaddaş proqramımızın “yenilənmə” düyməsinin növbəti dəfə basılmasıdır. 

Lalənin gözündəki yaş və əlindəki o şəkil... 

Xasiyyət xanım yazır: “Mən o gün bir dərya göz yaşı ilə / Sanki qucaqladım Azərbaycanı”.  Gözəlliyi, nemətləri, maddi-mənəvi sərvətləri ilə öyünməkdə haqlıdır Vətənim!  Amma necə deyərlər, “dediyini deyil, susduğunu anlayandır canı yanan...”   Axıtdığı göz yaşını, ağrısını tanıyan, o cür bağrına basandır Azərbaycanın canı yananı-Xasiyyət  Rüstəmdir! 

“İltimas edirəm, oxu, can bacım...”-Lalə belə deyir əlindəki dəftəri şairə uzadarkən.  “Can bacım” sözündəki ərkdir şair ürəyini titrədən bir az da... Və Lalə əmindir ki, özbək şair onun dəftərini oxuyub anlayacaq. Bu əminlikdir dünyanın unutmağa, unutdurmağa cəhd etdiyi Qızıl Almanın özəyi. Və səkkiz ay sonra şair həmin dəftəri açır... 

“Könlüm qəm içində olubdur qübar 

Üzümü-gözümü isti yaş yuyar. 

O səslər bir xeyli uzaqdan gəlir,

Dil deyib ağalayır qərib arzular... 

...Bəs hanı, bu səsin yiyəsi hanı?! 

Mən yenə bir dünya göz yaşı ilə 

Bağrıma basıram Azərbaycanı.”

Lalə qaçqınlıqda gəlinciyini qoyub gəlib... Uşaq ağlıyla özünün ən yaxın dostu bildiyi gəlinciyini... Bir kəlbəcərli ana ilə təsadüfən yolum kəsişmişdi. Yazıçı olduğumu biləndə   üzündə gülüşü donmuşdu... Sonra qəti baxışlarla üzümə baxıb danışmağa başlamışdı: 

-İki oğlum, bir qızım vardı. Böyüyü yeddi, ortancılı beş, kiçiyi üç yaşında idi. Dördüncü dəfə əkiz qızların anası olmuşdum.  Körpələr, cəmi, 1 həftəlik idi... Kəndə hay düşdü ki, ermənilər başdan ata-ata gəlirlər. Qabaqlarına çıxan qız-gəlinə rəhm etmir, uşaqları analarının gözləri önündə süngüyə keçirirlər. Xocalıda etdiklərini bilirdik artıq... Göyçədən camaatı qışın qarında, gecəylə necə çıxardıqlarını da unutmamışdıq.  O qarışıqlıqda uşaqlarımı götürüb çıxmalıydım.  Ha boylandım, bir adam gözə dəymədi ki, deyəm, “gəl, uşaqları çıxarmağa kömək et...”   Beş yaşındakını kürəyimə şəllədim, üç yaşındakını sinəmə bağladım, yeddi yaşındakının əlindən tutdum. Qalırdı əkiz qızlarım. Eşikdə bir boran, tufan vardı ki, onları eşiyə çıxarsam, öləcəkdilər, bilirdim. Yenə bir ümid, ikisini də adyala büküb iri zənbilə qoydum. Bir əlimə də o zənbili aldım... Qapıdan çıxaçıxada yadıma düşdü ki, böyüklər o yana, əkizləri saatlardır əmizdirməmişəm. Qayıtdım. Dar macalda onları əmizdirdim. Sonra təkrar zənbilə qoydum. Darvazayadək getdim...  Sonra darvazadan çıxdım. Kəndin mərkəzinə gedəmməzdim. Ermənilər o başdan gəlirdilərsə, mərkəzə artıq çatmalı olmalıydılar. Elə bu vaxt  güllə səsləri eşitdim. Bir uşaq kürəyimdə, biri sinəmdə, zənbil əlimdə, bir əlli də böyük oğlumdan yapışmış halda kənddən çıxdım... Meşəyə çataçatda  fərqinə vardım ki, əkizlərin cınqırı da çıxmır. Zənbili yerə qoydum... Qızlarım  artıq sağ deyildi... Bu soyuq, bu boran onların əhədini oradaca kəsmişdi...   Gözümə heç nə görünmədi, qayıtdım evə.  Adyala bükülü iki cansız körpə bədəni zənbildən çıxartdım, çarpayıya qoydum... Yenidən üç uşağımı götürüb kənddən çıxdım... Hər gün yadıma düşür onlar. 

-Adları nə idi?-gücüm elə bunu soruşmağa çatmışdı... 

-Qızılgül və Lalə... 

Ağlamaq tutmuşdu məni... Amma o ananın ağlamadığını görüb susmuşdum. O ana daha ağlamırdı, ağlayammırdı...  Mənə dediyi sonuncu cümlə bu olmuşdu: 

-Bacarsan, nə vaxtsa mənim qızlarımdan da yazarsan... 

...Bacarmadım... Yazammadım...  Bu  ağrını yazmaq cəsarətmi istəyir, hünərmi istəyir, bilmirəm.  Nədirsə, o ucalıqdadır Xasiyyət Rüstəmin qələmi. Ki, qaçqın Lalədən-xalqımın ağrısından yazıb...  İkicə misrada o bəşəri sualı da dilə gətirib: “Sənin övladına, can Azərbaycan, / Həyatın, taleyin nədir bu qəsdi?!”

Xasiyyət Rüstəm Azərbaycan qədər sevir azərbaycanlıları... Ürəyinin təmizliyinə, ruhunun duruluğuna əmin olduğu bir dostunu-azərbaycanlı şairi nəzərdə tutaraq deyir: “Ya Tanrı, sən onun qəlbinə xatir, /Qarabağı qaytar Azərbaycana!” 

Hə, Xasiyyət xanım Qarabağın Azərbaycan və azərbaycanlılar üçün hansı anlama gəldiyini yaxşı bilir... Bilir ki, illərlə əlimiz, ümidimiz uzalı qalıb Qarabağa... Bilir ki, ata-analar evlərində uşaqlarına Xan qızının qürbətdə çəkdiyi bayatını çəkir: “Aləm cənnətə dönsə, / Yaddan çıxmaz Qarabağ!” Bilir ki, lalə ləçəkləri uçur itirilən hər yurd yerimizə tərəf ümidlərimizdə.  Yoxsa, yazmazdı ki: 

“...bircə kəlmə QARABAĞ sözü

Titrədir, çalxadır Azərbaycanı!

...Yığılır qoluna tarixin gücü! 

O yurdda doğulan, böyüyən oğlan,

Namus döyüşünə hazır döyüşçü!”

Şagird ikən  bir yazıda oxumuşdum: “Hər qarışı tarix qoxur Azərbaycanın...” “Şablon fikirdir...” demiş, bəlkə bir az da, onu yazana kinayə etmişdim... Sonra böyüdüm... Böyüdükcə, qarış-qarış tanıdıqca daha yaxşı anladım o sözdəki həqiqətin hüdudsuzluğunu!  Hər qarışında şanlı, eləcə də, qanlı-qadalı bir tarix var Azrbaycanımın. Hansı əsrə aid tarix vərəqini açırıqsa, bir müharibə var, bir yadelli nəfsi var, bir yağı tamahı var... Və bütün bunlara sinəsini sipər edən oğullar, əyninə döyüşçü paltarı geyinib  özünü hərb  meydanına çatdıran qızlar var...

Xasiyyət Rüstəm bunları bilə-bilə yazır:  “Harda “müharibə oldu” desələr, / Ancaq Azərbaycan düşür yadıma!” 

Biz  elə bu ikicə misra ilə poemanın yazılma  səbəbindən, onun bədii əsər kimi məqsədindən, bəşəriyyətə nəyi anlatmaq istədiyindən xəbərdar oluruq.  

Və dəftəri oxuyub bitirdiyi ərəfədə Xasiyyət Rüstəm sosial şəbəkədə azərbaycanlı şair dostunun paylaşımını görür: “Tovuzda döyüş gedir...”  Şair qəlbi Lalənin dəftərinin verdiyi təəssüratla, Qarabağ  dərdiylə göynədiyi anda bir də bu xəbər... Yenə döyüş... Yenə düşmən tamahı... Yenə düşmən əliylə mərd oğullara atılan namərd güllələr...  Xasiyyət Rüstəmin iztirab duyan qəlbinin duyğuları misralarda zühur edir: 

“Nə gəldi başına, Can Azərbaycan?

Döyər qapıları şəhid xəbəri,

Yenə anaların qaçar yuxusu...” 

Poemanın sonunda şair qəhrəmanının-Lalənin o an harada olduğunu, hansı hissləri keçirdiyini fikirləşir...  Əmindir ki, Lalənin illərdir özünü ümidləndirməsi  çin çıxacaq: onun gəlinciyi tapılacaq, itkin düşmüş qardaşı  (bu qardaşın simvollaşdırdığı yurd yeri) qayıdacaq! 

...Azərbaycan sevdası üçün min yol mütəşəkkirəm Xasiyyət Rüstəmə!  Onun da, bizim də  ümidimiz çin çıxdı, şükür!  Haradan oxumuşdum, harada görmüşdüm o xəbəri, yenə unutdum: Xasiyyət xanımın Böyük Zəfərimizdən, şanlı Vətən müharibəsindən bəhs edən daha bir kitabı da işıq üzü görüb “44 gün” adlı... 

Bir gün o kitabın da ünvanımı tapması diləyilə... 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ötən günlərdə aktyor, Bozbash pictures-in “ağsaqqal”ı Azər Baxşəliyev uzun müddətdir yaşadığı böyrək çatışmazlığı problemindən 39 yaşında dünyasını dəyişdi. 

Tərcümeyi-halına göz gəzdirək. O, 3 iyul 1985-ci ildə Bakıda anadan olub. Azərbaycan Beynəlxalq Universitetində ərəb ölkələri üzrə regionşünaslıq fakültəsi üzrə təhsil alıb. Mərhum aktyordan geriyə bir qız övladı qalıb. 

Azər Baxşəliyevin zamansız ölümü bəzi gerçəkləri üzümüzə vurur: ölümün bizi hansı vəziyyətdə oluruqsa olaq, yaxalayacağını, bu dünyanın yalan olduğunu və ən önəmlisi - ALLAHDAN qeyrisinə sığınmamağı. Ümumiyyətlə, istər aktyor, istər dövlət xadimi, istərsə də sadə vətəndaş olsun, sevdiklərimizin qədrini gec, çox vaxt da dünyadan köçəndən sonra anlayırıq. Sağalması üçün almalı olduğumuz mer-meyvəni yasında alırıq. Ayağa qalxması üçün xərcləməli olduğumuz pulu qəbir daşı və məzarı üçün xərcləyirik. 

Hər nə qədər ağır səslənsə belə ölüm yaxşı ki var. Əks halda sevdiklərimizin qədrini bilməz və onlara daha çox zaman ayırmalı olduğumuzu bəlkə də heç vaxt anlamazdıq. Gəlin ailəmizə, sevdiklərimizə daha çox zaman ayıraq. Birinin xəstəliyi varsa, indidən sağalması üçün çabalayaq. Bir porblemi varsa, həlli üçün indidən addım ataq. Çünki sabah gec ola bilər və dünən yadımıza gec-gec düşən dostlarımızın və yaxınlarımızın məzarı ilə qarşılaşa bilərik. 

Sonda fikirlərimi bir musiqi parçası ilə tamamlayıram: “Bir gün gələn bir gün gedər, bəhanədir ölümün adı”

“Ədəbiyyat və İncəsənət”

(07.01.2025)