Super User
“Malihulya dönemeçleri” - Yusuf Alper Oyar
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə təqdim etdiyi layihədə Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının seçimində 51 türk müəllifinin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.
“Malihulya dönemeçleri”
Yusuf Alper Oyar
-Ölmeden Önce Ölünüz!-
Yer-yer bulanıklaşan parametreler hesabıyla,
Küf-küf toplanan kalabalıklardan ve
Veri kirletişimlerinden mustarip bir hal içinde
Kanayan parmağımı şehrin koyu veçhesine bastırdım,
Değişen tonlarda sıkışan her katrede
Titreyen ve kırılan bir ses dokundu bana:
“İnsan insanın ihanetidir”,
Geriye dönüp-dönüp baktığında...
Kesik ve keskin dumanların esaretinden kurtulmak için
Saklanmaya yer aradığında gece,
Pencere perdesi sakinliğinde dudak kanatan söylencelere
Tesirli sözleri ikame etmek istedim,
Dile pelesenk olan bir şarkının hazzını unutmadan
Şehrin katledilen suretlerinin serpiştirildiği
Enkazların üstüne çıkarak.
Dönemeç sonsuzluğuna tutukluydu hayat...
Ahdimizin masumiyet karinesini aradım,
Pençe-pençe tutunduğum sırtımda,
Bir sınanmanın daha ertesinde
Kalender bir sılanın işaretiydi belki de...
Ter-ter biriken neyse alnımızda,
Yapıldığı gün köhneyen mabetlerden kaçarak
Bir kez daha umdum, umulmadık şeyleri;
Mezkur bir hissiyatın hengamesinde,
Alarmla uyanılan vehimlerin ötesine
Simerenya yenilgisinin tebessümüyle kavuşmak istedim...
Kavuşmak istedim
Ölümün kusursuz ölümüne...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.11.2024)
Yaponiyada Qara Qarayevin fortepiano əsərləri çap olunub
Yaponiyada Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı Qara Qarayevin növbəti not kitabı buraxılıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsindən verilən məlumata görə, Azərbaycan musiqi mədəniyyəti tarixində ilk dəfə olaraq bəstəkarın fortepiano üçün əsərləri gündoğar ölkədə işıq üzü görüb.
“Zen-On” musiqi nəşriyyatı tərəfindən nəşr olunan əsərlərə aid metodik tövsiyələr pianoçu Gülnarə Səfərova tərəfindən işlənilib, not kitabına yapon və ingilis dillərində daxil edilib.
Artıq mağazalara satışa verilən kitabın 2025-ci ildə təqdimatının, həmçinin konsert proqramının keçirilməsi, Qara Qarayev musiqisi haqqında mühazirələrin, açıq dərslərin və digər bu kimi tədbirlərin təşkili nəzərdə tutulub.
Qeyd edək ki, 2023-cü ildə Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi ilə Qara Qarayevin “Yeddi gözəl” və “Don Kixot” baletlərinin partiturasından ibarət iki not kitabı yapon musiqisevərlərin ixtiyarına verilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.11.2024)
UNESCO-nun mənzil-qərargahında azərbaycanlı rəssamların sərgisi açılıb
Azərbaycanın UNESCO yanında daimi nümayəndəliyinin təşkilatçılığı ilə qurumun Parisdəki mənzil-qərargahında azərbaycanlı rəssamların sənət əsərlərinin nümayiş etdirildiyi “Dayanıqlı baxış: Daha yaşıl gələcək üçün incəsənət” adlı sərginin açılışı olub.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, Prezident İlham Əliyevin Sərəncamı ilə ölkəmizdə elan edilmiş “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” çərçivəsində təşkil olunmuş sərgidə Azərbaycanın Xalq rəssamı Sakit Məmmədovun, eləcə də rəssamlar Xanlar Əsədullayev, Aqşin Kazımov, Nihad Ağazadə, Çinarə Baxşıyev-Qafarova, Mahir Qafarov, Aynur Məmmədovanın, həmçinin gənc rəssamlar Nazilə Fərzullayeva, Məryəm Abdulla və Nərmin Nəsibovanın əsərləri nümayiş olunub.
UNESCO Baş Konfransının 42-ci sessiyasının sədri Simona Mirela Mikulesku, UNESCO Baş direktorunun mədəniyyət işləri üzrə müavini Ernesto Ottone, Afrika prioriteti və xarici əlaqələr üzrə müavini Firmin Eduard Matoko, təbiət elmləri üzrə müavini Lidia Brito, habelə təşkilat yanında akkreditə olunmuş ölkələrin səfirləri, daimi nümayəndələri və yerli incəsənət nümayəndələri sərginin açılış mərasimində iştirak ediblər.
Azərbaycanın UNESCO yanında daimi nümayəndəsi səfir Elman Abdullayev tədbirdə çıxış edərək, sərginin iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizədə ölkəmizin sarsılmaz öhdəliyinin təcəssümü olduğunu bildirib. Qeyd edib ki, Azərbaycanın uğurla ev sahibliyi etdiyi COP29 və onun yekununda əldə olunmuş razılaşmalar beynəlxalq iqlim diplomatiyasında dönüş nöqtəsidir.
Prezident İlham Əliyevin liderliyi ilə ölkəmizin qlobal iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə beynəlxalq həmrəyliyin gücləndirilməsinə əhəmiyyətli töhfələr verdiyini qeyd edən E.Abdullayev “Yaşıl dünya naminə həmrəylik” şüarını rəhbər tutan Azərbaycanın iqlim danışıqlarında tarixi nəticələrə imza atdığını diqqətə çatdırıb.
UNESCO-nun rəhbər nümayəndələri də mərasimdə çıxış edərək, mədəniyyətin dayanıqlı inkişafda oynadığı mühüm rolu, habelə UNESCO-nun qlobal problemlərin həlli üçün mədəniyyətdən və yaradıcılıqdan dinamik qüvvə kimi istifadə etmək baxışını vurğulayıblar. Həmçinin COP29-a uğurla ev sahibliyi etdiyinə görə ölkəmizə təbriklər ünvanlanıb, bu uğurun Azərbaycanın iqlim məsələlərinə verdiyi əhəmiyyətin təzahürü olduğu diqqətə çatdırılıb.
Sərgidə nümayiş olunan əsərlər Azərbaycanın zəngin mədəni irsini və bənzərsiz təbiət gözəlliklərini əks etdirir. Xəzər dənizinin rəngarəng mənzərələrindən Qafqaz dağlarının əzəmətinə qədər müxtəlif motivləri canlandıran əsərlər yalnız təbiət təsvirlərini təqdim etməklə kifayətlənmir, eyni zamanda, onun qorunması üçün çağırış edir. Bu baxımdan, tədbir incəsənətin təbliği ilə yanaşı, dayanıqlı gələcək naminə qlobal həmrəyliyin vurğulanması nöqteyi-nəzərdən böyük əhəmiyyət daşıyır.
Açılış mərasimdən sonra qonaqlar sərgini ziyarət edib, əsərlərlə yaxından tanış olublar. “Dayanıqlı baxış: Daha yaşıl gələcək üçün incəsənət” sərgisi UNESCO-nun mənzil-qərargahında üç gün müddətində ziyarətçilərə açıq olacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.11.2024)
Bakı Kitab Mərkəzində “İrəvan: tarixi həqiqətlər və şəxsiyyətlər” kitabının təqdimatı olub
Noyabrın 27-də Bakı Kitab Mərkəzində “Kainat” Milli-Mənəvi Dəyərlərin Təbliğinə Dəstək İctimai Birliyinin təsisçisi, Qərbi Azərbaycan İcmasının Qadınlar Şurasının üzvü, İrəvan Şəhər İcmasının sədri, filologiya elmləri doktoru, professor Fəridə Səfiyevanın “İrəvan: tarixi həqiqətlər və şəxsiyyətlər” kitabının təqdimatı keçirilib.
QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Agentliyinin dəstəyi ilə çap olunmuş kitab ötən əsrdə Qərbi azərbaycanlıların deportasiyaları zamanı İrəvanda baş vermiş hadisələrdən və şəhərin tanınmış şəxsiyyətlərindən bəhs edir.
AzərTAC xəbər verir ki, tədbirdə çıxış edən AMEA-nın müxbir üzvü, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor Misir Mərdanov əsərin İrəvanın tarixi həqiqətlərini, mədəniyyətini və orada yaşamış tarixi şəxsiyyətlərin fəaliyyətini daha dərindən öyrənmək baxımından mühüm əhəmiyyətə malik olduğunu bildirib. O, bu kimi tədqiqatların İrəvanın tarixi mirasının qorunub saxlanılması və gələcək nəsillərə çatdırılması baxımından əvəzsiz rol oynadığını vurğulayıb.
Professor Dilarə Seyidzadə, Əməkdar incəsənət xadimi, professor Ceyran Mahmudova, tanınmış siyasi və dövlət xadimi Həsən Həsənov, AMEA-nın Tarix və Etnologiya İnstitutunun Qərbi Azərbaycan şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Cəbi Bəhramov, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin İbtidai təhsil fakültəsinin dekanı, professor, Əməkdar elm xadimi Fərrux Rüstəmov, Atatürk Mərkəzinin Beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdiri, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Nazir Əhmədli və Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin şöbə müdiri Səlhət Abbasova çıxışlarında qeyd ediblər ki, kitab İrəvanın zəngin tarixi, çoxəsrlik mədəni irsi və orada yetişmiş tanınmış şəxsiyyətlər haqqında ətraflı məlumat verən dəyərli bir tədqiqat əsəridir. Əsər, əsasən, unikal və etibarlı tarixi mənbələrə, eləcə də arxiv sənədlərinə və araşdırmalara əsaslanaraq hazırlanıb.
Çıxış edənlər bildiriblər ki, İrəvan şəhərinin tarixi və şəxsiyyətləri haqqında məlumatların toplanması, sistemləşdirilməsi və nəşr edilməsi yalnız tarixi faktların qorunub saxlanılması üçün deyil, həm də gələcək nəsillərin milli-mənəvi dəyərləri daha dərindən öyrənməsi baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Natiqlər çıxışlarında belə tədqiqatların yerli və beynəlxalq səviyyədə diqqətə çatdırılmasının zəruriliyini vurğulayıblar. Onlar vurğulayıblar ki, bu kimi əsərlərin daha da təkmilləşdirilməsi, bir neçə xarici dilə tərcümə olunması, İrəvan şəhərinin tarixi və şəxsiyyətləri haqqında məlumatların toplanması və nəşr edilməsi gələcək nəsillərin məlumatlanması baxımından önəmlidir.
Kitabın müəllifi Fəridə Səfiyeva bildirib ki, İrəvan şəhərində Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı aktının həyata keçirilməsi və bu həqiqətlərlə yanaşı, İrəvan şəxsiyyətlərinin tanıdılması baxımından kitabın yayılması məqsədəuyğundur.
Onun sözlərinə görə, "İrəvan: tarixi həqiqətlər və şəxsiyyətlər” kitabı Prezident İlham Əliyevin alimlərə çağırışına cavab olaraq yazılıb.
Müəllif kitabın Qərbi Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması istiqamətində dövlətimizin gördüyü genişmiqyaslı işlərin tərkib hissəsi olacağına ümid etdiyini söyləyib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.11.2024)
Görkəmli alim Məmməd Arif Dadaşzadənin anadan olmasının 120 illiyi qeyd edilib
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin yaradıcılarından olan, tənqidçi və ədəbiyyatşünas, akademik Məmməd Arif Dadaşzadə elmi fəaliyyətində, təhlillərində və qiymətləndirmələrində obyektivliyi, ədaləti, gerçəkliyi qoruyub saxlayıb. O, yarım əsrdən çox bir dövr ərzində Azərbaycan və dünya ədəbiyyatını araşdırıb ümumiləşdirərkən dövrü üçün müdriklik və müasirlik nümunəsi ola biləcək elmi düşüncə ilə təhlillər və müqayisələr aparıb. Alim konkret ədəbi şəxsiyyətlərə qiymət verərkən dövrün ədəbi və ictimai proseslərini nəzərə alıb. Akademik Məmməd Arif Dadaşzadə bir çox elmi-nəzəri kitab, dərslik, yüzlərlə məqalə yazmış, ömrünün təqribən 40 ilini dünya ədəbiyyatından tərcümələrə həsr etmişdir. O, sözün əsl mənasında, ədəbiyyatşünaslıq məktəbi, ədəbi tənqid və tənqidçilər məktəbi yaratmış şəxsiyyətlərdən biridir.
AzərTAC xəbər verir ki, bu fikirlər noyabrın 27-də Beynəlxalq Muğam Mərkəzində görkəmli ədəbiyyatşünas-alim, tərcüməçi, pedaqoq, nasir, ictimai xadim, Dövlət mükafatı laureatı, Əməkdar elm xadimi, akademik Məmməd Arif Dadaşzadənin anadan olmasının 120 illiyinə həsr olunmuş “Ədəbi üfüqlərdə” adlı bədii-musiqili gecədə səslənib.
Tədbirdən əvvəl jurnalistlərə açıqlama verən görkəmli alimin nəvəsi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının professoru, Əməkdar incəsənət xadimi Zümrüd Dadaşzadə ədəbiyyatşünas alimin gənclərə diqqət və qayğısından danışıb. “Bu mənada mən onu həmişə görkəmli bəstəkarımız Qara Qarayevlə müqayisə edirəm. Çünki o da bir bəstəkar-pedaqoq kimi gələcək haqqında düşüncələrlə yaşayırdı. Bizim ailədəki mühit, ab-hava əsl həyat məktəbi, gələcəyə bir şəxsiyyət kimi yetişmək, formalaşmaq üçün yetərli idi. Biz kitablar, musiqi vallarının arasında böyüyürdük. Babamın elmi axtarışlarla zəngin ömür yolu, oxuduğu kitablar bizim də mənəvi dünyamızın formalaşmasına təsirsiz ötürməmişdi. Babam bizim oxuduğumuz kitablarla ciddi maraqlanırdı və bu istiqamətdə öz tövsiyələrini verirdi. O, klassik ədəbiyyatı sevməklə yanaşı, yeni gənc yazıçılarımızı da tanımağımızı istəyirdi. Axı Məmməd Arif 60-cılar nəslinin tanınmasında bir tənqidçi kimi mühüm rol oynamışdı. Onun elmi irsi hər zaman öz aktuallığını qoruyub saxlayacaq, ədəbiyyatımızın inkişafı, tədqiqi naminə gördüyü işlər heç vaxt unudulmayacaq".
Gecəyə akademik Məmməd Arif Dadaşzadənin ömür yoluna nəzər salan videomaterialın nümayişi ilə başlanılıb.
Tədbirin ssenari müəllifi Əməkdar jurnalist, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Qafar Əsgərzadə alimin ömür yoluna nəzər salıb, yaradıcılığından danışıb.
Azadə Əsgərzadənin aparıcılıq ilə davam edən mərasimdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezident, akademik İsa Həbibbəyli, Milli Məclisin vitse-spikeri, akademik Rafael Hüseynov və başqaları çıxış edərək bildiriblər ki, dəyərli ziyalı, bütöv bir şəxsiyyət olan Məmməd Arif Azərbaycan ədəbiyyatının və ədəbi dilinin inkişafına çox böyük töhfələr verib. Məmməd Arif Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi tədqiqinin əsasını qoyan alimlərdəndir. Bədii söz tariximizin araşdırılması konsepsiyasının işlənib hazırlanmasında onun önəmli rolu vardır. O, ikicildlik "Müxtəsər Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi", üçcildlik "Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi", ikicildlik "Azərbaycan sovet ədəbiyyatı tarixi" kimi mühüm tədqiqatların müəlliflərindən və baş redaktorlarından biridir. Onun “Azərbaycan xalqının ədəbiyyatı" kitabı ingilis, fars, rus, bolqar dillərində, "Азербайджанская литература" monoqrafiyası Moskvada çap olunub.
Səlis, lakonik Azərbaycan ədəbi dilində yazdığı dərsliklər, monoqrafiyalar, ədəbi-bədii əsərlər gənc nəslin formalaşmasına, bu tərzdə danışmasına, ritorikasına böyük təsir göstərib. O, elmdə konyukturanı sevməzdi. Daim gənc kadrlara kömək edər, diqqət və qayğı göstərərdi. Kim olursa olsun, hətta qohum, tanış olsun - elmdə piyadadırsa, onu yaxın buraxmazdı. Bu, onun ədalətli, vicdanlı olmasına dəlalət edirdi.
Çıxışlarda görkəmli alimin XX əsr Azərbaycan ədəbi tənqidinin və ədəbiyyatşünaslıq elminin inkişafında mühüm xidmətləri vurğulanıb. Məmməd Arif Dadaşzadənin Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun yaranmasında, təşəkkülündə, strukturunun və fəaliyyət istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsində xüsusi rolu olub.
Qeyd edilib ki, Məmməd Arif Dadaşzadə yenilikçi mövqeyi ilə Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında silinməz izlər qoyub. Onun XX əsr Azərbaycan dramaturgiyasının əsas yaradıcılarından biri olan Cəfər Cabbarlıya həsr olunmuş monoqrafiyası genişhəcmli elmi əsərlər sırasında xüsusi çəkiyə malikdir. Həmçinin akademik Məmməd Arif Dadaşzadənin “Səməd Vurğunun dramaturgiyası” adlı monoqrafiyası Xalq şairinin yaradıcılığının monoqrafik miqyasda öyrənilməsində etibarlı elmi bələdçidir.
Diqqətə çatdırılıb ki, Məmməd Arif Dadaşzadə 1938-ci ildən Ədəbiyyat İnstitutunda fəaliyyətə başlayıb, həmin ildən şöbə müdiri, 1939-cu ilin yanvar-sentyabr aylarında direktor müavini vəzifələrində işləyib, iki dəfə bu elm ocağının direktoru seçilib. O, 1960-cı ildən ömrünün sonunadək Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti kimi fəaliyyət göstərib.
Ədəbi fəaliyyətə 1923-cü ildə “Molla Nəsrəddin” məcmuəsi səhifələrində çıxan “Bədgümanam”, “Mərsiyə xəbərləri” felyetonları ilə başlayıb. 1920-1930-cu illərdə mətbuatda şeir və hekayələrlə çıxış edib. Ədibin “Yurdsuz cocuqlar”, “Son bahar təranələri”, “Brodskinin boyaları”, “Təyyarə və mən”, “İki nəşədən biri”, “Həvəs” şeirləri, “Son izdivac”, “Arakəsmə”, “Mal həkimi”, “Tar çalınır” hekayələri müxtəlif qəzet və jurnallarda işıq üzü görüb və maraqla qarşılanıb.
Bədii yaradıcılıqla yanaşı, müntəzəm olaraq Məmməd Arif dünya klassiklərinin əsərlərindən bədii tərcümələr edib. Azərbaycan oxucuları rus ədəbiyyatının korifeylərindən L.Tolstoyun "Hərb və sülh", N.Ostrovskinin "Polad necə bərkidi", M.Qorkinin "Dankonun ürəyi", "Makar Çudra", dünya ədəbiyyatından M.Servantesin "Don Kixot" və s. kimi bədii əsərlərini Məmməd Arifin tərcüməsində oxuyur.
Gecədə çıxış edən natiqlər alimin ömür yoluna və elmi yaradıcılığına geniş nəzər salıb, onun Azərbaycan ədəbiyyatşünaslıq elminin inkişafına verdiyi töhfələri bir daha diqqətə çatdırıblar. Yubiley tədbirində, həmçinin bədii-musiqili proqram təqdim olunub.
Tədbir boyunca gecəni Əməkdar incəsənət xadimi Gülarə Əliyeva adına "Dan ulduzu" instrumental ansamblı müşayiət edib. Ansamblın bədii rəhbəri Əməkdar artist Tariyel Abbasovdur.
Sonda görkəmli alimin nəvələri Zümrüd və Aqşin Dadaşzadələr babalarının xatirəsinə göstərilən diqqətə görə tədbirin təşkilatçılarına və iştirakçılara təşəkkürlərini bildiriblər.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.11.2014)
COP29 zamanı İçərişəhər və Qala qoruqları 12 mindən çox ziyarətçi qəbul edib
COP29 çərçivəsində İçərişəhər və Qala qoruqlarında fəaliyyət göstərən muzeylər, mədəniyyət ocaqları və turizm yerləri 12 mindən çox yerli və xarici turist tərəfindən ziyarət edilib.
“İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsindən AzərTAC-a bildirilib ki, xarici ölkələrdən olan ziyarətçilər arasında Rusiya, Çin və Hindistan vətəndaşları üstünlük təşkil edib.
UNESCO-nun dünya əhəmiyyətli tarixi abidələr siyahısında olan Qız qalası və Şirvanşahlar Sarayı, həmçinin Sıratağlı Dini-Memarlıq Kompleksi, Bəylər məscidi və Yeraltı hamam da qonaqların ən çox ziyarət etdiyi məkanlardan olub.
Qala Qoruğunda qonaqlar Abşeronun qədim tarixi və memarlıq abidələri ilə tanış olub, burada fəaliyyət göstərən “Tullantıdan Sənətə” muzeyi və “Qurama” sərgisinə də maraq göstəriblər.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.11.2024)
Qulu Ağsəsin şeirləri: fərqli bir poeziya - ƏDƏBİ TƏNQİD
Vaqif YUSİFL, Filologiya elmləri doktoru
“Ədəbiyyat və incəsənət” tanınmış tənqidçi Vaqif Yusiflinin “Qulu Ağsəsin şeirləri: fərqli bir poeziya” məqaləsini təqdim edir. Məqalə fərqli poeziyaya fərqli baxışdan ibarətdir.
Qulu Ağsəsin şeirləri mətbuatda ilk dəfə görünəndən bu günə qədər məndə fərqli bir təəssürat oyatmaqdadır. Onu bir şair, şeirlərini də başqalarının şeirlərindən fərqləndirən nədir? Qulu heca şeirinin, sərbəstin özəlliklərinə yaxşı bələddir, bədii təsvir ustalığı da diqqəti cəlb edir, bu gün oxucuları maraqlandıran mövzuları onun şeirlərində izləyə bilərik. Amma Qulu Ağsəsin şeirləri, bu şeirlərdəki fərqli mənzərə məni həmin ifadəni söyləməyə vadar etdi. Qulu Ağsəsin "Görsən üşüyürsən" ("Təhsil" nəşriyyatı) kitabındakı şeirlərin əksəriyyətini mətbuatdan oxumuşdum. Amma şeir kitabı bir şairin portretini canlandırmaq üçün ən uyğun vasitədir, necə ki, klassik divan ədəbiyyatı sənə müfəssəl söz söyləməyə imkan verir.
Qulu Ağsəs bir şair kimi heç də ədəbi tənqidçilərin və digər yazarların diqqətindən yayınmır. Kəmalə Umudovanın elmi araşdırmasını, Təranə Dəmirin kitabını və Lütviyyə Əsgərzadənin çox sanbalı bir ədəbi portretini oxumuşam, bu müəlliflərin hər biri Qulu Ağsəsin şeirlərinə müasir poeziyamızın uğurları kimi yanaşıblar.
Qulu Ağsəsin fərqli bir poeziya yaratmasını izah etməyə çalışacağam. İlk növbədə onu qeyd edim ki, Qulunun əksər şeirlərində sərbəst improvizasiya məkanı çox genişdir. Elə düşünülməsin ki, Qulu Ağsəs hər şeydən yazır, əlbəttə, yanlış olar belə düşünmək. Onun fərdi, subyektiv düşüncəsi dinamikdir, daim hərəkətdədir. Qulu hüznlü bir ovqatda Ağdamı, Şuşanı yad edir, Qarabağ müharibəsində itkin düşən bir dostunun ölümündən kədərlənir, "güzgü qabağında ağlayan gözəlliyin" boyasını rəsm edir, "hara baxıram, şairlər" deyib, "mikrafon önündə kəllə atan" şairlərin ŞEİRSİZ ömrünü təsvir edir, sevgi şeirlərində təzadlı aşırımlardan keçir, "səni Qulu kimi sevsəm, bəsindi" deyir, hətta bizim eranın sonuna qədər "yol gedir", lap Allahın işinə də əl uzadır ("Yaxşı günün əgər busa, Yaman günü göstər bizə").
İşğal dövründə Qarabağa, Ağdama, Şuşaya həsr etdiyi şeirlərə gəlincə... Mən bu mövzuda yazılan əksər şeirləri oxumuşam, bir çoxu şikəstə əhval-ruhiyyəli, ümidsizlik motivləri üzərində qurulub, bir çoxu isə inam, qələbə ruhu üstündə. Bir-birini təkrar edən motivlər də var, əsl poetik axtarışların bəhrəsi olan şeirlər də. Qulu Ağsəsin işğal illərində yazdığı şeirlər isə iki mənada mənim üçün maraqlıdır, birincisi, kədərin poetik rənglərini rəsm edir, burada hər söz, hər ifadə, hər misra sərrastlığı ilə seçilir. Məsələn, Şuşaya və Ağdama həsr etdiyi şeirlərdə qədimliklə müasir dövrün cizgiləri fonunda Şuşanın da, Ağdamın da mənzərəsi canlanır:
Dünyanı bazara çıxaran,
dünya bazarında satılan
Şəhərim!
Yuxarı başına keçən kafirə
yuxarıdan aşağı baxan,
Allahdan da çəkinməyən,
Bircə əsarətdən qorxan!
Son nəfəsəcən döyüşdün,
Son nəfərəcən şəhid oldun..
Ağam şəhərim!..
Adam şəhərim!..
Ağdam şəhərim!..
Şükür külünə,
Şükür qayıdış gününə!
Müharibənin doğurduğu fəlakətlər Qulunun öz içindən keçir. Rza Diqqətinin fotolarından birinə baxır. "Məscid minbərdən, kəhriz çinardan, qəbir başdaşından hündürdü" görüntüsü o rəsmdə həkk olunub. Amma:
Hə, bir də
mat qaldım hər şeyə:
oranın quşları
adam kimi danışır,
adamları
quş kimi oxuyur deyə...
Qulu Ağsəsin fərqli poeziyasının ikinci əlaməti minillik Azərbaycan şeirinin ənənələri ilə bağlıdır. Sözlərin, ifadələrin öz adiliyindən "sıçrayıb" poetik məna axınına cəlb olunması, bədii təsvir vasitə və üsullarının təzəliyi (ilk dəfə Qulunun şeirlərində işlənməsi), şeir mətninə xalq dilindən, el danışıq tərzindən gələn ab-havanı gətirmək... Qulu Ağsəsin şeirlərində bütün bu poetik vasitələr özünəməxsus şəkildə yenidən canlanır.
Görsən hər tərəfdən əlin üzülür,
Görsən üşüyürsən, yandır özünü.
Şeirdə qaranlıq, axşam-səhər-Günəş təzadları fonunda aləmin sanki Günəşsizləşdiyi, qaranlığın-axşamın Günəşi və onun körpəsi səhəri qəhr etdiyi ("Təzədən qaramat basar dünyanı") sonda qəfil bir ümid qığılcımı parlayır: "Görsən üşüyürsən, yandır özünü".
Ümumiyyətlə, Qulu Ağsəsin şeirlərində təşbih və metaforaların orijinallığı şəxsən məndə heç bir təəccüb doğurmur, çünki onun "təbi-rəvan"ı axtarış üzərində köklənib.
Əkinçinin
havaya atdığı
bir ovuc toxumdu ulduzlar -
bar vermədiyindən qızarar.
...Şeir sirdi, Adam,
Sirri bağırmazlar -
Ulduzlardan utan.
"Dan yeri - gecənin göydə od tutan bağrıdı", "Başının ağrısı alnında şırım açan kotandandı, köçəri quşlara vətən - dəndi", "Başına axşam düşüb Günəşin - üfüqlər qanını yalayır", "Dördmərtəbəli binamız bayatıya oxşayır" və sair misallar Qulunun şeirlərində təşbih və metafora incəliklərindən sayıla bilər.
"Gəl təzədən yaşayaq şeiri, Gəl təzədən yazaq sevgini" - bu misralar Qulu Ağsəsin poetik andıdımı? Belə andı içmək sözdə asandı, amma Qulu çətinliyi asan etməyə can atan şairlərdəndi.
Qulu Ağsəsin şeirləri təmtəraqdan, misralarına gül ləçəkləri hopan "üstü bəzək" epitetlərdən uzaqdır. Təkcə ona görə ki, Qulu onu düşündürən nə varsa, təbii şəkildə ifadə edir. Təbiiliyin də şeiriyyəti var. "Qarabağ şikəstəsi" şeirində Qulu "balamın canına, atamın goruna, işğal gününə" and içir ki, "səni çox sevdiyimdən şeir yazmadım şəninə", "dedim birdən şeirim peşəkar ovçunun öz adaxlısını gülləylə vurub qaçırmağına bənzəyər".
Qulunun şeirlərinin bir fərqli xüsusiyyəti də onun deyim tərzi və intonasiyası ilə bağlıdır. Bu intonasiyanı şairin hər hansı hadisəyə özünün reaksiyası və birbaşa müdaxiləsi şəklində görürük. Qulu haqqında söz açdığı hər nəsnəyə, hadisəyə, reaksiyasız keçinmir, MƏN Qulunun bədii düşüncəsində sanki bir dirijor rolunu ifa edir. Kimsə Quluya məktub göndərir ki: "Ölürəm". O, nə desə yaxşıdır?
Nə yaxşı, sevgidən ölən hələ var.
...Cavab axtarıram nə vaxtdı sənə.
Cavab məktubumda sözlər baş-ayaq,
Bir ucdan yazılır, pozulur elə.
Qorxuram öləsən, sevgin yaşaya,
Qorxuram qalasan, məhəbbət ölə.
Qulunun çoxdan yazdığı "Sənsən hər yer" adında bir şeiri var və mən o şeirə təkcə heca şeirinin incəliklərini özündə əks etdirən bir şeir kimi baxmıram, həm də olum və ölümlə bağlı həyat fəlsəfəsini ifadə edən şeir kimi də baxıram. İnsan bütün ləyaqəti, mənəvi gücü və günahları ilə Allah qarşısındadır. İnsan nə qədər ləyaqət, mənəvi qüdrət sahibi olsa da, günahlardan da xali deyil. Və Allahın böyüklüyünü dərk etməklə öz kimliyini də dərk edə bilərsən... Bu fikir bizim poeziyada heç də az səslənməyib. Qulu bəlkə bu fikrin son akkordlarından birini səsləndirib:
Çoxdandı ki, içimdə bir
yalvarış dolaşmada: -
Gedib tövbə eləməyə
mənə yer ver, İlahi,
Elə yer ki, baxıb görüm
Sənsən hər yer, İlahi!
Ümumiyyətlə, Qulu Ağsəsin şeirlərində Allahla bağlı, ona müraciətlə səslənən şeirlər və ayrı-ayrı şeirlərdə zikr olunan misralar, bəndlər az deyil. Bir Allah bəndəsinin - Qulu Ağsəsin Allahla "dil tapması" bir xilqətin Xaliqə yalvarışı deyil, sufi düşüncəsindən doğan reallıqdır.
Şeirlərində Allaha üz tutan, dərdini o Aliqədrlə bölüşən, "sənsən hər yer" deyən Qulu Ağsəs tale-ömür yolunda da öz Allahından ayrılmazdır.
Qulu Ağsəsin şeirlərində, öncə qeyd etdiyim kimi, MƏN-ŞAİR obrazı kifayət qədər önəmlidir. Ancaq bu, özünü ifrat nağıllandırmağa gətirib çıxarmır, çünki "nağıl da yalanmış, nağılçılar da". Bir şeirində Qulu çəkdiyi dərdlərin sorğu-sualını aparır, bir gün bu dərdlərin "sərgisi" açılacaq deyir. Başqa bir şeirində ürəyinin qara qutu olmağından söz açır. Ölümdən danışır: "Ölmədim, ölüm deyilən Tələdən qurtarmadım". Yaxud: "Haradı dünyanın əvvəli, axırı?! Azanda bir dostu köməyə çağırım".
Qulunun bir şeiri də var ki, o şeir mənim xətrimə dəyir. Həmin şeirində deyir ki:
Anama: "Sevin!" dedilər,
“Bu, oğlun, evin!" dedilər,
Mən doğulan gün dedilər
Aprelin 20-sinə.
...İstədim öləm, qoymadı,
Lap nahaq yerə qoymadı,
Tanrım bir daşı qıymadı,
Aprelin 20-sinə.
Başa düşürəm ki, Qulu Ağsəs bu şeirdə öz taleyi ilə bağlı nigaranlığını ifadə edib. Amma niyə bəyənmirəm bu şeiri və niyə xətrimə dəyir? Məsələ burasındadır ki, mən də 20 apreldə doğulmuşam. Təkcə mən yox, Nəsibə Zeynalova, Çingiz Hüseynov, Məmməd Rahim, Bədirxan Əhmədli, Zemfira Nərimanova, Aybəniz Kəngərli, Şahbaz Şamıoğlu və bu məqamda adlarını daha neçə-neçə tanınmış sima da. Əlbəttə, mən Qulunun doğulduğu o günü alqışlayıram. O gün Ağdamda Qulu adlı, gələcəyin istedadlı bir şairi dünyaya göz açdı. Alqış o günə!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(27.11.2014)
Sumqayıtda möhtəşəm bayram konserti keçirilib
İlhamə Məhəmmədqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Sumqayıt təmsilçisi
26 noyabr... Bu gün şəhərin mərkəzi meydanı - Sumqayıt Dövlət Dram Teatrının qarşısı bayram libası geyinib. Axşamüstüdür. Hava bir qədər sərinləşsə də hamı buraya axışır.
Şəhər icra hakimiyyətinin başçısı Zakir Fərəcov, millət vəkilləri, idarə, müəssisə və təşkilatların, hüquq-mühafizə orqanlarının rəhbərləri, ictimaiyyətin nümayəndələri də meydana təşrif buyururlar. Uşaqlar da, gənclər də, orta və yaşlı nəslin nümayəndələri də sevinc, fərəh içindədilər. Burada doğma şəhərimizin 75 illik yubileyi münasibətilə bayram şənliyi təşkil olunub. Həmçinin Almaniyadan və Polşadan gələn qonaqlar iştirak edir.
Repreduktorlar vasitəsilə Sumqayıtın şəninə xoş sözlər deyilir, şəhərin keçdiyi tarixi yola bir daha nəzər salınır.
Çox keçmir ki, tədbirin aparıcıları Saleh Bağırov və Lalə Azərtaş səhnəyə daxil olurlar və meydana toplaşanları, bütün sumqayıtlıları əlamətdar gün - şəhərimizin 75 illik yubileyi münasibəti ilə təbriklərini çatdırırlar. Sonra səhnə respublikamızın tanınmış sənət adamlarına verilir. Zülfiyyə Xanbabayeva, Miri Yusif, Nadir Qafarzadə, Fidan Hacıyeva, Gülyaz və Gülyanaq Məmmədovalar, Azər Zeynalov, Aşıq Əli, Aşıq Samirə, Çinarə Məlikzadə, Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblı iştirakçılara bol-bol fərəh dolu anlar bəxş edirlər. İncəsənət ustalarının, müğənnilərin, rəqs qruplarının çıxışları alqışlarla qarşılanır.
Yubiley tədbiri möhtəşəm atəşfəşanlıqla sona çatır. Göy üzü al-əlvan rəngə boyanır, qəlbləri coşdurur, ürəkləri sevindirir.
Yaşa, min yaşa, gözəl və əzəmətli şəhər!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(27.11.2024)
Mədəniyyət nazirimiz BMT Sivilizasiyalar Alyansının 20 illiyinə həsr olunmuş forumda çıxış edib
Xəbər verdiyimiz kimi, Portuqaliyanın Kaşkai şəhərində BMT Sivilizasiyalar Alyansının (UNAOC) "Sülhdə birlik: etimadın bərpası, gələcəyin yenidən formalaşdırılması" mövzusunda X Qlobal Forumu keçirilir. Builki forum Sivilizasiyalar Alyansının yaranmasının 20 illiyinə həsr olunub.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, forumun açılış mərasimindən sonra “Bəşəriyyət naminə 20 illik dialoq: keçdiyimiz dərslər üzərində düşünmək və irəliyə doğru yol açmaq" mövzusunda UNAOC Nazir Dostlar Qrupunun yüksəksəviyyəli görüşü keçirilib.
Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət naziri Adil Kərimli görüşdə çıxış edib.
Bildirib ki, çoxmillətli və çoxkonfessiyalı ölkə olan Azərbaycan mədəniyyətlərarası dialoqa böyük töhfələr verir. Prezident İlham Əliyev tərəfindən 2008-ci ildə irəli sürülmüş “Bakı Prosesi” çərçivəsində 2011-ci ildən etibarən Sivilizasiyalar Alyansının da tərəfdaşlığı ilə ölkəmizdə altı dəfə Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(27.11.2024)
Azərbaycan kəlağayısı günü münasibəti ilə konsert keçirilib
2024-cü il noyabrın 26-da "Azərbaycan Kəlağayısı Günü" konsert proqramı ilə qeyd olunub. Konsert, Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyinin təşkilatçılığı və Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi, AMEA Folklor İnstitutunun dəstəyi ilə Suraxanı rayonunda, Qurban Abbasov adına Mədəniyyət Sarayında keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portallna Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyindən verilən xəbərə görə, tədbirdə, Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin sədri və Kəlağayı Ev Muzeyinin direktoru Güllü Eldar Tomarlı çıxış edərək bildirdi ki, 2024-cü ildə Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi olaraq, Azərbaycan mədəniyyətinin çoxəsrlik incələrindən olan kəlağayını hər tərəfdə işıqlandıran çox saylı sərgi və konsertlər keçirərək qeyd etdik. Keçirilən tədbirlər Azərbaycanın zəngin mədəni irsini təbliğ etmək, xüsusilə kəlağayının UNESCO qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilməsinin 10 illiyini qeyd etmək ilə bağlıydı. Yaşıl Dünya Naminə Həmrəylik ili çərçivəsində keçirilən bu tədbirlər, təbiətin və mədəni irsin qorunmasına dair çağırışlar etməklə yadda qaldı. Bu layihə, Azərbaycanın yaşıl sərvətlərini və mədəni irsini qorumaq adına atılan vacib addımlardan birinə çevrildi. Bu tədbirlər, yalnız bir mədəniyyətin deyil, həm də bir xalqın tarixini yaşatmaq, gələcək nəsillərə miras qoymaq və dünyanın müxtəlif guşələrindəki mədəniyyətsevərlərə çatdırmaq məqsədini güddü.
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent İlhamə Qəsəbova, Vüsal Sehran oğlu, politoloq və yazıçı Reyhan Mirzəzadə çıxış edərək bildiriblər ki, Kəlağayı, Azərbaycanın ənənəvi zərgərlik sənətinin bir parçası olaraq, 2014-cü ildən UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir. Bu unikal sənət forması, qədim dövrlərdən bu yana Azərbaycan qadınları tərəfindən toxunmuş və tərtib edilmiş kəlağayı şallarının, eləcə də onların yaradılmasında istifadə olunan texnikaların qorunub saxlanılmasını təmin edir. UNESCO-nun bu statusu, kəlağayının yalnız bir zərgərlik sənəti kimi deyil, həm də Azərbaycan xalqının mədəni irsi və kimliyinin ayrılmaz bir hissəsi olaraq dünya səhnəsində tanınmasını təmin edir.
Əməkdar Mədəniyyət İşçisi Solmaz Kosayeva, Aşıq Gözəl Kəlbəcərli, ''Nənə'' qızlar ansamblı, Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin tələbələri Röya və Amin, Aşıq Ramin Qarayev, Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin şairləri, gənc aşıq Nərmin Cəlal, Aşıq Əli Zeynalabdinov, Aşıq Rəfiqə Göyçəli, Aşıq Rəvanə, Aşıq Fikrət, Aşıq Nəcəf Kəlbəcərli öz çıxışları ilə tamaşaçıların könüllərini oxşayıblar.
Konsert proqramında kəlağayı və vətənpərvərlik mövzusunda rəsm əsərləri, qədimi və müasir kəlağayıların sərgisi təqdim edilib. Güllü Eldar Tomarlının əl işləri və yaşıl dünyanı özündə əks etdirən sənət əsərləri sərgilənib. Bu sərgi və tədbirlər, kəlağayının zəngin mədəniyyətini və tarixi əhəmiyyətini daha geniş auditoriyaya təqdim etməyi hədəfləyir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(27.11.2024)
