Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri Qənirə Paşayevanın yazısını təqdim edirik

Güney Azərbaycan şeirini orijinal yaradıcılıq dəst-xətti ilə zənginləşdirən, poeziyaya yeni bir rəng, çalar qatan görkəmli şair Pərvin Etisaminin (1907-1941) adı ədəbiyyat tarixində gözəl təmsillər ustası kimi əbədiləşib. Azərbaycan əsilli şair “Sərxoş, lakin agah” adlı romantik şeirlər toplusu ilə böyük şöhrət qazanmış, öz şair mənini təsdiqləmişdir. XX yüzil farsdilli Azərbaycan şeirinin görkəmli nümayəndəsi kimi tanınan Pərvin Etisami Azərbaycanın qədim mədəniyyət və sənət ocağı Təbrizdə doğulmuş, ədəbi zövqü və dünyagörüşü bu doğma şəhərdə formalaşıb inkişaf etmişdir.

Onun haqqında çağdaşlarının yazıb nəşr etdirdiyi xatirələr şairin şəxsiyyəti, şərəfli fəaliyyət yolu haqqında yüksək fikir və qənaətlər yaradır. Şeirlərini çap etdirən, əsərləri haqqında düşüncələrini bildirən müəlliflər şairin ədəbi-mədəni, ictimai-siyasi mühiti, ailəsi, doğulduğu yer və şəxsiyyətinin formalaşmasına təsir edən amillər barədə aydın təsəvvür yaratmışlar. Qulamhüseyn Təkmil Humayun Pərvin Etisamiyə həsr etdiyi məqaləsində yazır: “Pərvin öz dövrünün saleh və inanc sahibi olan insanıdır. Hər bir şairin, yazıçının və ya sənətkarın düşüncəsini anlamaq üçün, şübhəsiz ki, həmin şəxsiyyətin, özəlliklə sənətkarın formalaşmasında bir qəlib rolu oynamış dövrün ictimai-siyasi, mədəni durumunu öyrənmək lazımdır. ...Təbii ki, ictimai mühitin təsiri olmadan sənətkar formalaşmır”. Həm doğulduğu ailə mühiti, həm də fəaliyyət göstərdiyi ictimai çevrə Pərvin Etisaminin yaradıcılığına və sənətkar şəxsiyyətinə ciddi nüfuz etmişdir. Üzlət aşiqi, guşənişin şairin həyata baxışı ilk olaraq atasının təsirilə formalaşıb.

O, 1907-ci ildə Təbrizdə vali ailəsində anadan olub. Babası XIX yüzilin II yarısında Güney Azərbaycanın tanınmış aydınlarından biri kimi tanınıb. Atası Yusif Etisamülmülk Pərvinə hələ kiçik yaşlarından klassik Şərq ədəbiyyatını sevdirib. İranın çağdaş təcüməçi və şairlərindən biri olmaqla yanaşı, Təbrizdən millət vəkili seçilmiş Yusif Etisamülmülk işlərinin çox olmasına, ölkədəki çətin duruma baxmayaraq, qızının təhsili, düşüncələrinin formalaşması, istedadının üzə çıxması, poeziyanın dərinliklərinə bələd olması baxımından son dərəcə önəmli rola malik olmuşdur. Qızının yaradıcılığına ilk ədəbi qiymət verən də o, özü olmuşdur. Tədqiqatlarda Pərvin xanımın təlim-tərbiyəsində anasının müstəsna xidməti xüsusi vurğulansa da, şairin ədəbi inkişafı bilavasitə atasının adı ilə bağlıdır. Anasından əxz etdiyi milli-mənəvi dəyərlər, yüksək keyfiyyətlər onun Azərbaycan qadınının simvoluna çevrilməsində ciddi önəm kəsb etmişdir. Şairin anasına həsr etdiyi şeirlərin məzmunundan da görünür ki, anası İxtiyarülmülk xanım qayğıkeş, cəfakeş, gözəl və humanist insan, örnək bir ana və tərbiyəçi olmuşdur. Pərvin Etisaminin anası Nəsirəddin şah dövrünün natiq və katiblərindən, tanınmış aydınlarından olan, Qəvamüddövlə adı ilə tanınan, “Şuri” və “Qəvvam” təxəllüsləri ilə şeirlər yazan Mirzə Əbdülhüseyn Şuri Bəxşayeşin qızı idi. Pərvin Etisaminin babası Mirzə Əbdülhüseynin 9 qəsidə, 193 qəzəl, 4 müsəmmət, 1 tərcihbənd, 3 təzmin, 3 məsnəvi, 11 rübai və 1 saqinaməni əhatə edən “Divan”ı hazırda Təbriz Milli Kitabxanasında saxlanılır.

Pərvin Etisami Tehranda yerləşən Amerikan məktəbində təhsil almış, burada ingilis, ərəb dillərini mükəmməl öyrənmişdir. O, ən ünlü şairlərin, qələm adamlarının yanında fərdi ədəbiyyat dərsləri alaraq söz sənətinin sirlərinə dərindən yiyələnmişdir. Sonralar müəllim işləyən gənc şair 1926-cı ildə Pəhləvi sarayında işləməyə dəvət olunsa da, bu təklifdən imtina edib. Sənətsevər mədəni ailədə yetişdiyindən onun istedadlı gənc kimi özünü təsdiqləməsi, daha geniş çevrədə tanınması isə çətin olmayıb. O, hələ yeniyetmə yaşlarından atasının yanında böyük şair və yazıçılarla tanış olmuş, özü də uşaqlıqdan şeir yazmışdır. Gənc şairin əsərlərinə diqqətlə yanaşan atası Yusif Etisami qızının istedadını yüksək dəyərləndirərək yazırdı: “Pərvin xanım üslub, şəxsiyyət, fəlsəfi fikir, əxlaqi ifadə baxımından digərlərindən fərqlənməyi bacarmışdır. Pərvinin şeiri ovqat, əhval şeiri olamayıb, fərdi deyil. Onun şeiri böyük tərbiyə, zarafat, əxlaq şeiridir. Onun şeiri nəğmədir, məhəbbət ruhiyyəsidir, duyğu, fəzilətdir. Onun şeiri çalışqanlıq, əməl, razılıq, fəallıq nəğməsidir. Bu şeirlər oyaqlıq, salehlik, xilas nəğməsidir”. Az müddətdə bu “salehlik, xilas nəğmələri” bütün qapıları döymüşdü. Onun misraları yaxın-uzaq diyarlara yol tapmış, qəlbə yaxın, ruhu titrədən misraları hamı tərəfindən sevilmişdi:

Əqlilə evraqi dünyaya girərkən ey könül,

Eşqi də bir giz kimi içdə nihaan saxlamaq...

Can bağında anbaan əkmək gərək min türlü rəng,

Ol könül bağında yetkin baağbaanı saxlamaq.    

Eşq üçün bəslər ikən sirlərlə dolğun bir könül,

Ərməğan ol yar üçün sevdalı caanı saxlamaq...

Pərvin xanımın sənət yolunda uğurları bir-birini əvəz etsə də, şəxsi taleyi uğursuz olmuş, atasının əmisi oğlu ilə 1934-cü ilin yayında qurduğu ailənin ömrü uzun sürməmişdir. Bundan sonra şair ömrünün sonunadək bir daha ailə qurmamış, həyatını bütünlüklə şeirə-sənətə həsr etmişdir. Tənha və təcrid olunmuş bir həyat tərzi keçirən Pərvin Etisaminin böyük istedadı daha çox əsərlər ərsəyə gətirməyə imkan versə də, ömrü yarıda qırıldığından bunu gerçəkləşdirə bilməmişdir. O, cəmi 35 il yaşamışdır. Həyatda yeganə hamisi olan sevimli atasının ölümündən sonra həyatı dərdə, qəmə bürünmüş, möhkəm sarsılmışdır. Ümidini yalnız qələminə sarılmaqda, yazıb-yaratmaqda görən şair dərdini misralara yükləmişdir. Lakin bu həsrət ömründə yaşadığı bütün dərdlərdən ağır idi – şairin qəm qoxulu şeirlərində həmin itkinin yaşatdığı ağrı-acını daha aydın hiss etmək olur. Pərvin xanım bu ayrılıqdan 3 il sonra bu dünyaya gözlərini əbədi yumub. O, 1941-ci ildə Qum şəhərində vəfat etmişdir. Pərvin Etisaminin qəfil ölümü bütün ölkəni yasa qərq etmiş, xatirəsinə şeirlər, saysız mərsiyələr həsr olunmuşdur. Qum şəhərində, atasının məzarı yanında dəfn edilən şairin qəbir daşında sağlığında özünün seçdiyi “Nə gördün” rədifli qəzəli həkk olunub:

Ey gül, bağ ara təhlükədən qeyri, nə gördün?

Neştər kimi sözdən, ləkədən qeyri, nə gördün?

...Bəsdir bu qədər parladın ulduz kimi, ey ləl.

Yoxdur olanın, səksəkədən qeyri, nə gördün?

Ölümündən öncə, bu əzablı dünyadan yol alıb getməyə hazırlaşanda qəbri üstə həkk olunacaq şeirini seçməsi insanın canına, ruhuna bir üşütmə salır. Bu qədər ağır daxili gücü 35 yaşın astanasında o qədər rahat qəbul etmək hər yaradıcı qəlbin yükü ola bilməz. Yəqin ki, bu güc ancaq zərif qəlblə polad iradənin vəhdətindən doğa bilərdi...

Özündən sonra zəngin bir yaradıcılıq mirası qalan şairin şeirləri ona əbədiyaşarlıq qazandırmışdır. Fitri istedadı hələ kiçik yaşlarından üzə çıxan, 9 yaşındaykən şeirlər yazan Pərvinin sənətə gəlişi həyatını bütünlüklə dəyişdirmişdi. Güneyli ailələrdə qız uşaqlarına aid “şirin, parlaq, gözəl” anlamlarını ifadə edən “Rəxşəndə” – əzizləmə müraciəti onun şeir yazması ilə “Pərvin”ə çevrilib. Doqquz yaşında ilk şeirlərini yazanda və bir qədər sonra çap etdirənincə Pərvin imzası ilə tanınmağa başlayıb. Şairin ilk şeirləri 1921-1922-ci illərdə “Bahar” dərgisində gün üzü görəndə böyük oxucu rəğbəti ilə qarşılanıb. Bu təzə istedad, yeni nəfəs, özünəxas yaradıcılıq tərzi, ilk növbədə insan duyğularını təbiət hadisələrinə bənzətməsi ilə seçilirdi...

Dövrün siyasi və mədəni dəyişiklikləri, İranda baş verən mürəkkəb ictimai hadisələr Pərvin Etisaminin şeirlərinə ciddi təsir göstərib. İctimai görüşlərinin formalaşması yaratdığı bədii örnəklərdə dolğun əksini tapıb. Ona böyük şöhrət qazandıran “Sərxoş, lakin agah” adlı romantik şeirlər toplusundan da göründüyü kimi, həssas qəlbli Pərvin Etisami öz dövrünün qəddarlığa, zalımlığa, amansızlığa qarşı çıxan ən güclü ədəbi səsi olmuşdur. İranda qadınların acınacaqlı taleyinə həsr olunan təsirli şeirləri də bu qəbildəndir. Bu şeirlərdə qadınlar, uşaqlar, qoca qarılar, onların ağrıları, əzab-əziyyətləri, acınacaqlı taleyi çox ustalıqla təsvir olunmuşdur. Şeirlərindəki yüksək emosionallıq, sonsuz həssaslıq şairin yaşadığı ölkənin, bütövlükdə bəşəriyyətin taleyinə sənətkar münasibətini ifadə edir.

Pərvin Etisaminin yazdığı 210 şeirin çoxu gündəlik üzüntülər və onların həlli yollarının axtarışı ilə bağlıdır. Onun 156 şeirlik ilk “Divan”ı 1935-ci ildə həmin dövrün tanınmış şair və ədəbiyyatşünası Məhəmməd Tahir Baharın ön sözü ilə yayınlanmışdır. Bu “Divan”a daxil olan şeirlərin hər birində aydın müşahidə etmək olur ki, Pərvin xanım Etisami əsərlərini fars dilində yazsa da, ruhən hər zaman doğma Azərbaycana bağlı olmuşdur. Pərvin xanım həm də gözəl təmsilləri ilə ün qazanmış, dövrünün təmsil ustası kimi tanınmışdır.

Onun şeirlərində xalqının qəlbi döyünür. O, öz xalqının sadə dilində yazır, bu sadəlikdə bütöv Azərbaycanın mehribanlığını, əzmkar, güclü xarakterini əks etdiridi. Pərvin Etesaminin nə qədər səmimi, təvazökar və ədalətli insan olduğu, əxlaq və insanlıq məsələlərinə böyük önəm verdiyi, zülmə və despotizmə qarşı mübarizliyi şeirlərində dolğun ifadəsini tapıb. O, yaradıcılığında ciddi sosial məsələlərə toxunur, yoxsul və məzlum insanlara şəfqət göstərməyə səsləyirdi. Dövrün siyasi mühiti demokratiyaya məhdudiyyət yaratdığından bir çox qabaqcıl şairlər kimi Pərvin Etisami də şeirlərində açıq deyə bilmədiyi mətləbləri alleqoriya metodundan istifadə ilə dilə gətirirdi. Onun şeirlərinin çoxu dialoq – çiçəklə, təbiətlə, öz ürəyi ilə söhbət şəklində yaxud iki xəyali rəqib arasındakı mübahisə formasında qurulmuşdur...

Pərvin Etisaminin şeirlərində etiraz motivi olduqca güclüdür. Dövrünün bütün mürtəce qüvvələrinə, ictimai bərabərsizliyə, despotizmə, istibdada qarşı kəskin etirazı onun şeirlərinin tənqid pafosunu qüvvətləndirir, oxucunu düşünməyə vadar edirdi. Şairin tənqidi təmsillərində daha ustalıqla verilmişdir. Təmsillər şairin yaradıcılığının böyük bir qismini əhatə etməklə yanaşı, həm də bu şeirlərin əsas bədii qayəsini, sənətkar məqsədini ifadə edir. Satirik və nəsihətamiz məzmunlu, təsviri xarakter daşıyan, həcmcə o qədər də böyük olmayan yüzdən artıq təmsilində Pərvin Etisami tənqid etdiyi məsələləri yığcam şəkildə, poetik ümumiləşdirmələrlə vermiş, məqsədinə nail olmuşdur. Alleqorik janrın bütün imkanlarından məharətlə istifadə edə bilən şairin təmsilləri çox dərin məzmunlu olub, siyasi, ictimai, əxlaqi dəyərlərə malikdir.

Pərvin Etisaminin təmsilləri onun dövrü, mühiti və yaşadığı cəmiyyətdəki ədalətsizliyi ifşa edən, yüksək bədii formada yazılan, böyük ictimai önəm daşıyan əsərlərdir. “Gövhərin qiyməti”, “Uzaqgörən ana”, “Ey pişik”, “Bülbül və qarışqa”, “Ox və kaman”, “Tuti və şəkər”, “Bez və almaz”, “Dağ və saman”, “Qurd və it”, “Qurd və çoban”, “Gül və tikan”, “Qarışqa və ilan” kimi təmsilləri bu cəhətdən özəlliklə diqqətəlayiqdir.

Bu gün Təbrizdə bir ev var. – Könüllərin məskəni, şeir, sənət işığı saçan ev... Təbrizin qədim küçələrindən birində yerləşən bu qədim ev Pərvin Etisaminin evi olub. Evin bir hissəsi XIX yüzildə, Qacarlar dövründə, digər bir hissəsi isə Pəhləvilər dövründə tikilib. Vaxtilə qonaq-qarası, sözü-söhbəti əskik olmayan bu qədim evin, hazırda yalnız pəhləvilər dövründə tikilən hissəsi salamat qalıb. Ev Çaykənarı Xiyabanında yerləşir. Həyətindəki divarlarda Təbrizin görkəmli şəxslərinin şəkilləri əks olunub. Evin girişində isə pilləkənləri qalxan halda təsvir olunmuş Pərvin Etisaminin heykəli qoyulub. 28 mart 2006-cı ildən etibarən şairin evi İranın milli mədəni irsi siyahısına salınıb. İndi muzey kimi ziyarətçilərini qəbul edən bu evin hər hücrəsində şairin ruhunun tənhalığı hiss olunur.

Cismani yoxluğundan keçən onilliklər Pərvin Etisamini əsla unutdurmayıb. Xalq öz görkəmli şairinə ehtiramını muzeyini ziyarət etməklə, şeirlərini əzbər bilməklə, bu möhtəşəm yaradıcılığı yeni nəsillərə tanıtmaqla bildirir. 2005-ci ildən etibarən hər ilin mart ayında İranda “Pərvin Etisami Qadın Filmləri Festivalı” keçirilir. Bu festivalda qadın kino rejissorların çəkdikləri qadın mövzulu filmlər nümayiş etdirilir. 2011-ci ildə Suriyanın Dəməşq şəhərində keçirilən “Pərvin Etisami örnək ədəbiyyatçı” adlı seminar da şairin yaradıcılığına qarşı rəğbətin, marağın davam etdiyini göstərir. 2012-ci ildə Təbrizdə toxunan, iki ilə ərsəyə gələn və hazırda Təbriz şəhər muzeyində saxlanılan “Azərbaycan tarixi” adlı xalçanın üzərində Azərbaycanın tarixi abidələri və tanınmış simaları ilə yanaşı Pərvin Eti­saminin də şəkillərinin toxunması şairin öz millətinin, vətənin simvollarından birinə çevrilməsinin isbatıdır. Şairin Azərbaycan dilinə çevrilmiş seçmə şeirləri “Ləldən parlaq” adı ilə nəşr olunaraq, çağdaş oxuculara təqdim edilib. Bütün bu dəyərləndirmələr bir daha göstərir ki, Təbriz qoxulu misraların müəllifi qısa ömür sürsə də, könüllərdəki mənəvi ömrü davam edir... Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.02.2023)

SilkWay Beynəlxalq Ədəbiyyat Festivalının Azərbaycan turunun 32 finalçısının əsərlərindən ibarət Antologiya bu il “Azərkitab” Yayınlarında nəşr olunacaq. Festivalın rəsmi media dəstəkçisi olan “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı antologiyaya daxil ediləcək əsərlərlə oxucularını tanış edir.

Səddam Laçın

Səddam Laçın - Məmmədov Gülmalı Şahlar oğlu 1992-ci il mart ayının 1-i Laçın şəhərində doğulub. Azərbaycan Dillər Universitetinin jurnalistika fakültəsini bitirib. Hal-hazırda " ARB" telefviziyasında efir redaktoru olaraq çalışır. Şeirləri və hekayələri ilə müntəzəm olaraq mediada çıxış edir.

“Öldürən qəbirlər”

Babam rəhmətə gedəndən bir neçə ay sonra anamın yuxusuna girdi. Anam da yuxusunu birinci axar suya, sonra atama danışdı. Gördü ki ürəyi soyumadı, un halvası bişirib yeddi qonşuya payladı. Sonda bir daha atamla məsləhətləşdi.

- A kişi, nə deyirsən, qəbir üstünə gedək, ya yox?

Əslində özü hər şeyi bilirdi. Amma niyəsə hər dəfə atamdan soruşurdu. Biz tərəfdə bütün analar belə edirdilər. Onlar dəqiq bildikləri şeyləri də kişilərdən soruşmamış etmirdilər. Son sözü yenə atam dedi: 

-Hazılaş, gedək.

Adət-ənənəyə əsasən yuxusuna rəhmətə gedən əzizi girən hər kəs mütləq onu ziyarət etməli idi. Yoxsa qəbiristanlığa diri yox, ölü gedərdi.

Atam qapının ağzında siqaretini tüstülədə-tüstülədə “Ağız, uşağı qonşuya qoy, özün də bir az tez elə, şər qovuşmamış gedək”- dedi.  Anam da “ Uşağı niyə qapılarda qoyaq e, getsin də bizlə, nə olacaq ki?”- soruşdu. Yəqin ki, “qapılar” sözü atamı tutdu. Siqaretindən bir qullab da alıb “Yaxşı, di bir az tez ol” dedi. Anam tələm-tələsik hazırlaşmağa başladı. Onsuz da yazıq ömür boyu harasa tələsirdi. Atamın deyinməyini nəzərə alsaq, həmişə də gecikirdi. 

Günortadan sonra qəbiristanlığa getdik. Anam içəri girər-girməz dil deyib ağlamağa başladı. Mən isə yersiz uşaq qısqanclığı ilə iki daşın arasında fikirləşdim ki, görəsən, mən də ölsəm anam belə ürəkdən ağlayarmı?

Yazıq elə nalə qopardı ki, pis oldum. Oradan uzaqlaşmaq istədim. Atam isə anama təsəlli vermək yerinə, mənə özümü ağıllı aparmağı, qəbirlərin üstünə çıxmamağı tapşırdı.

Anam ayağa qalxıb babamın məzarını təmizlədi. Bu vaxt başında qəribə papağı, üzündə eybəcər saqqalı olan bir kişi bizə tərəf gəldi. "Allah rəhmət eləsin" - dedi.

Mənə elə gəldi ki, o, bu cümləni sual formasında işlətdi . Çünki atam başını yelləyəndən sonra bilmədiyim dildə bəzən gur, bəzən asta səslə tələm-tələsik nəsə oxudu. Bitirən kimi də atam onun cibinə on manat basdı. Çox pulgir olduğumdan, ya da atamdan nə vaxt pul istəsəm vermədiyindən, onluğu görən kimi anamdan əminin oxuduğu kitabı bizə neçənci sinifdə keçəcəklərini soruşdum. O da ağzımdan vurub, "Kiri, Allaha ağır gedər" -dedi. Allah babaya oxumaq istədiyim kitab, yoxsa qazanmaq istədiyim pul ağır gedər, bilmədim, amma kiridim.

Anam babamın baş daşını öpə-öpə bir az da ağladı. Onun ağlamağı ürəyimi sıxırdı. Başımı qatmaq üçün ətrafa göz gəzdirdim. Bizdən xeyli aralıda gözümə bir qəbir sataşdı. O dəqiqə bildim ki, qəbir yiyəsi bütün ölülərdən varlıdı. Həm rəngi, həm hündürlüyü, həm də üstündəki gülləri ilə digərlərindən seçilirdi həmin qəbir. Acgözlüyümdənmi, yoxsa uşaqlığımdanmı, bilmədim, amma dərhal düşündüm ki, görəsən, mən də ölsəm, elə qəbrim olarmı? Sonra əlimi uzadaraq "Ana, o qəbir kimindir? "- soruşdum.

Deməz olaydım.

Ağzımdan söz çıxan kimi aləm dəydi bir-birinə. Atam hədsiz dərəcədə əsəbiləşib, "Sənə dedim axı, uşağı qəbiristlanlığa gətirmə"- dedi. Yazıq anam kor-peşman, mənə tərəf döndü. Mən də nə olub itdiyindən xəbərsiz, sual dolu baxışlarla ona baxdım. Anam əsə-əsə bir əli ilə qolumdan tutub, o biri əlinin şəhadət barmağı ilə tənbeh etdi ki, bir də heç vaxt qəbirlərə əl uzatmayım.

Mən də bir az qorxmuş, bir az da küskün halda niyəsini soruşdum. "Adam əlini qəbirlərə uzatmaz, yoxsa qəbirdəki onu yanına aparar"- dedi. Dəhşət içində ağlamağa başladım. Mən artıq əlimi uzatmışdım.

Pəh, yazı yaza bilməyən uşaq əli ölüm fərmanı imzaladı.

Maraqlı idi. Ölümün nə demək olduğunu bilməsəm də ölməkdən qorxdum. Amma bir tərəfdən də sevindim ki, ən yaxşı qəbirin, ən varlı ölünün yanında olacam. Bəlkə də ondan pul istəsəm, atam kimi xəsislik etməz, nə qədər lazım olsa verərdi. Bir tərəfdən də, özümə təsəlli verirdim ki, onsuz da cənnətə düşəcəm.

Qonşumuzun mən yaşda oğlu öləndə atam demişdi ki, Allah baba uşaqları cənnətə aparır. Sonra birdən yenə dəhşətli qorxu içində ağlamağa başladım. Yadıma düşdü ki, dünən gecə anamdan gizlin dırnaqlarımı tutub, bu azmış kimi qayçının ağzını da açıq saxlamışam. Çünki anam ikisinə də “olmaz” demişdi. Mən də etsəm nə olacaq deyə qəsdən iki günahı birdən işləmişdim. Bu da axırı…

Allah baba məni cəhənnəmə aparacaq. Ağlamağa, ağladıqca da qışqırmağa başladım. Sonra evə gəldik, qəbiristanlıq yadıma düşdükcə yenə ağladım.

Bir müddət sonra ağlamağımın səbəbini axtarmağa başladılar. Heç kim məndən heç nə soruşmadı. Müxtəlif versiyalar irəli sürüldü. Anama elə gəldi ki, mənə göz dəyib. Bu gün qəbir üstünə gedəndə hanısısa sonsuz arvad mənə yaman baxıbmış. Atam da öz növbəsində düşünürdü ki, bütün baş verənlərin günahkarı anamdır. Axı uşağın çöldə nə işi var ki, ona göz də dəyə. Anam həm atamı, həm məni, həm də özünü sakitləşdirmək üçün "Dərd verən Allah dərmanın da verər" - deyib mətbəxə keçdi.

Mən isə yenə uşaq ağlımla, dərman olanın niyə dərd verdiyini düşünməyə başladım. Bu arada anam Allah babanın göndərdiyi dərman - yeməyə tökdüyü duzu başıma hərlədi, sonra onu ocağa atdı, ocaqda duz çırtladadıqca hiss elədim ki, arvad xeyli rahatlaşdı. Lakin hər zamanki kimi işini yarımçıq qoymaq istəmədi, son olaraq bir topa üzərlik yandırdı.

Vəssalam, bununla da göz yaşım qurumasa da mənə dəyən bütün gözlər çıxacaqdı. Beləcə, borcunu layiqincə yerinə yetirən anam yatmağa getdi. Mən isə həmən gecə qorxumdan gözümü belə qırpmadım. Elə bildim ki, yatan kimi öləcəm.

Ondan sonra da nə vaxt anamın yuxusuna girsəm, adəti üzrə halva bişirəcək, qonum-qonşuya paylayacaq, atamla məsləhətləşib balaca qardaşımı qonşuda qoyub, məni görməyə gələcək. Babamın qəbri üstündə tökdüyü göz yaşından mənim də məzarıma axıdacaq, atam isə anama təsəlli verəcək. Səs-küyü eşidən o qəribə papaqlı kişi də haradansa peyda olub, tələm-tələsik nəsə mızıldanacaq, sonra atamdan on manat alıb yoxa çıxacaq. Heç bir saat çəkməmiş hamı ev-eşiyinə dönəcək və növbəti yuxuya kimi məni orada tək qoyacaqlar. 

Bir gecənin içində ölümdən qorxan uşaqdan, öldürməkdən qorxan qocaya çevrildim. 

Səhərə yaxın idi. Nə qədər müqavimət göstərsəm də, yuxu məni aparırdı. Son dəfə gözlərimi açdım, tavana baxa-baxa Allaha vəsiyyət elədim ki, əgər ölsəm, mənə elə yaraşıqlı məzar qoymasınlar. Hansısa uşaq bilmədən əlini uzatmasın, mən də onu öz yanıma gətirməyim.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.02.2023)

Professor Əlibala Məhərrəmzadə “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq”  layihəsini sizlərə təqdim edir

Əslində, uğur formulası ümumi olduğu qədər də spesifikdir, yəni bir xalq üçün lazım olan uğur qazanmaq keyfiyyətləri başqa bir xalq üçün aparıcı olmaya da bilər. Məsələn, Azərbaycanda (ümumən Şərqdə) uğur formulasında mental qayda-qanunlara, davranış tərzinə istinadı, möhkəm ailə faktorunun, nümunəvi tərbiyənin rolunun hegemonluğunu, milli kökə və dini mənsubiyyətə bağlılıq faktorunu spesifikliyə aid edə bilərik.

Mən öz şəxsi təcrübəm, eləcə də illərdir ki, davam edən müşahidələrim nəticəsində uğurun qazanılmasında aşağıdakı parametrləri xüsusi olaraq qabardardım:

 Möhkəm ailəyə malik olmaq.

Uğura doğru yönələn gəncin möhkəm, sağlam ailədən çıxması, bir-birini anlamaq, bir-birinə güzəştə gedə bilmək üstünlüklü, münasibətlərin inam və etibar üzərində bərqərar olduğu, dedi-qodusuz, qanqaraçılıqdan uzaq, problemsiz ailənin üzvü olması da şərtdir. Belə ailə bütün qüvvələrini həyat hədəfinə yönəltməkdə, bir növ, sənin səfərbəredicin ola bilir.

Burada kişi-qadın münasibətləri də vacib detaldır. Fikri və arzuları üst-üstə düşən ərlə arvadın həyatı qədər gözəl həyat ola bilməz. Möhkəm ailə faktorunun təməlində ailə başçısının ağıllı siyasət yürütməsi (ailəni kiçik dövlət adlandırırlar) başlıca rol oynayır. Gənclər ailə həyatı qurarkən mütləq doğru seçim zərurətini də lazımınca dərk etməlidir. Hər cəhətdən bir-birini təmin edən cütlüklər ailə həyatı qurmalıdırlar. Hətta, belə bir deyim də var: çalış özünlə bir boyda olan arvad alasan, özündən hündürünü alsan ayaqları altında qalıb taptalana bilərsən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.02. 2023)