Prezident İlham Əliyev Forumun açılış mərasimində iştirak edib  

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin himayəsi altında və Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə martın 9-da “Dünya bu gün: Çağırışlar və ümidlər” mövzusunda X Qlobal Bakı Forumu işə başlayıb. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, Prezident İlham Əliyev Forumun açılış mərasimində iştirak edib.

Əvvəlcə xatirə fotosu çəkdirildi.

X Qlobal Bakı Forumunu açıq elan edən Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin həmsədri İsmail Serageldin dedi:

- Sabahınız xeyir, Zati-aliləri. 

Xanımlar və cənablar.

Mən böyük şərəf hissi ilə Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin adından həmsədr kimi Qlobal Bakı Forumunun açılışını elan edirəm. 

Biz ağır bir zəmanədə yaşayırıq. Bu gün görürük ki, müharibələr daha da artır və burada müxtəlif siyasətlər, siyasi həllər zəruri xarakter daşıyır. Buna görə də lazımdır ki, insanlar bir araya gəlsin, icmalar bu işdə iştirak etsin və əslində tarixdən götürülmüş dərslər bundan sonra da bir daha nəzərdən keçirilsin. Biz bir-birimizi ayıran xətləri aşaraq, etnik, irqi və digər cəhətlərə baxmayaraq, ümumbəşəri məqsədlər üçün çalışmalı, mübarizə aparmalıyıq. Çünki hamımız bu fikirdəyik. Bildiyiniz kimi, BMT 2000-ci ildə Minilliyin İnkişaf Məqsədlərini, 2015-ci ildə isə Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərini qəbul edərək hamımız üçün, bütün bəşəriyyət üçün ümumi bir gündəlik müəyyənləşdirmişdir. 

İndi bizim qarşımızda ümumi çağırışlar var. Biz bilirik ki, pandemiya dövründə milyonlarla insan həyatını itirdi. Bu gün isə iqlim dəyişikliyi ilə yanaşı, su qıtlığı, ərzaq təhlükəsizliyi daha qabarıq şəkildə ortaya çıxır. Görürük ki, bu gün dünyada nə qədər insan aclıqdan əziyyət çəkir. Bu cür çağırışların həlli yolları tapılmalıdır.

Qlobal Bakı Forumunun məqsədindən danışan İsmail Serageldin bildirdi: Biz düşünməliyik və necə etməliyik ki, yeni ümidlər yaradaq və gələcəyə – sabaha baxaq. Biz bu yolda addımlayaraq bilməliyik ki, səhv və doğru addımlar nədən ibarətdir və necə etməliyik ki, daha müqavimətli şəkildə irəliyə gedək. Biz belə bir ümidlə yola çıxaraq müzakirələr aparmaq üçün buraya toplaşmışıq. 

Mən böyük məmnuniyyətlə, hörmətli cənab Prezident, Zati-aliləri, sözü Sizə vermək istəyirəm.

x x x

Dövlətimizin başçısı Forumun açılış mərasimində çıxış etdi.

Prezident İlham Əliyevin

çıxışı

- Sabahınız xeyir xanımlar və cənablar.

Zati-aliləri.

Hörmətli qonaqlar.

Sizin hər birinizi Bakıda salamlayıram, X Qlobal Bakı Forumunda iştirakınıza görə təşəkkür edirəm. Əvvəlcə mən Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin (NGBM) İdarə Heyətinin üzvlərini nailiyyətləri münasibətilə təbrik etmək istəyirəm. Mən Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin həmsədrləri xanım Vayra Vike-Freyberqa və cənab Serageldinə liderlik keyfiyyətlərinə, Mərkəzin inkişafına töhfələrinə və Qlobal Bakı Forumunun aparıcı beynəlxalq forumlardan birinə çevrilməsi ilə bağlı mühüm nailiyyətlərinə görə xüsusi minnətdarlığımı bildirirəm. Mən bu ilin yanvar ayında Davos Dünya İqtisadi Forumunda, fevralda Münxen Təhlükəsizlik Konfransında iştirak etmişəm, indi isə mart ayında Bakıda Qlobal Forumda iştirak edirəm. 

Onu deyə bilərəm ki, Bakı Qlobal Forumunun iştirakçılarının təmsilçilik səviyyəsi və intellektual potensialı aparıcı beynəlxalq konfranslara uyğundur. Əlbəttə ki, bu, həmsədrlərin, bütün idarə heyətinin düşünülmüş və səmərəli fəaliyyətinin təzahürüdür. Burada 60 ölkədən 350 nəfər iştirakçı var. Onların sırasında 50-dən artıq hazırkı və sabiq prezident və baş nazir var. Beləliklə, təxmin edə bilərik ki, müzakirələrin səviyyəsi kifayət qədər yüksək olacaq. Əlbəttə, ən dəyərlisi beynəlxalq münasibətlərlə bağlı yeni yanaşmalara dair tövsiyələrdir. Mən Forumun proqramı ilə tanış oldum. O, hər zaman olduğu kimi kifayət qədər genişdir. Proqram Yaxın Şərqi, Afrikanı və Qərbi Balkanları əhatə edir. Bununla yanaşı, bu gün dünya gündəliyinin aktual məsələləri də müzakirələr mövzusu sırasındadır. 

Eyni zamanda, mən Mərkəzin adını daşıdığı dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin xatirəsinə və irsinə olan dərin hörmətlə bağlı təşəkkürümü bildirmək istəyirəm. Nizami Gəncəvi Azərbaycanın qədim şəhərlərindən olan özünün doğma Gəncə şəhərində dünyaya göz açıb, yaşayıb, orada vəfat edib və dəfn olunub. Onun müdrikliyi və istedadı Azərbaycan xalqının istedadını və müdrikliyini təcəssüm etdirir. 

Mən burada müzakirə ediləcək bəzi mövzularla bağlı öz fikirlərimi və bəzi məlumatlarla bölüşmək istərdim. Panellərdən birinin multilateralizmə həsr olunması məni məmnun etdi. Xüsusilə ona görə ki, Azərbaycan Qoşulmama Hərəkatında 2019-cu ildə öz üzərinə götürdüyü və 120 dövlətin yekdil qərarı ilə daha bir il - 2023-cü ilədək uzadılmış sədrliyini başa çatdırır. Biz böyük ənənələrə sahib, lakin müəyyən dövr ərzində təəssüf ki, bir az passiv Qoşulmama Hərəkatını, - əgər belə demək olarsa, - canlandırmağa çalışdıq. Bu məqsədlə biz beynəlxalq tədbirlər və üç Zirvə toplantısı təşkil etdik. Biz COVID-19-a dair BMT Baş Assambleyasının Xüsusi Sessiyasının təşkilinin təşəbbüskarı olduq. Biz fəal çalışaraq pandemiya ilə mübarizə sahəsində məlumat bazasının yaradılmasına nail olduq ki, daha sonra o, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən istifadə edildi. Biz Zirvə toplantılarından birini pandemiya ilə mübarizəyə həsr etdik. Biz pandemiyanın ilk aylarında peyvənd millətçiliyinə və peyvəndlərin qeyri-bərabər paylanılmasına etiraz səsimizi ucaltdıq. Biz COVID-19-dan sonrakı dövr məsələsinə diqqət yönəltdik. Bununla yanaşı, biz əksəriyyəti Qoşulmama Hərəkatına üzv olan 80-dən artıq ölkəyə maliyyə və humanitar yardım etdik. Biz koronavirusla mübarizəni dəstəkləmək üçün Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına 10 milyon ABŞ dolları həcmində birbaşa ianə etdik. 

Eyni zamanda, biz Qoşulmama Hərəkatının institusional inkişafını təmin etməyə çalışdıq. Bu məqsədlə Qoşulmama Hərəkatının 60 illik tarixində ilk dəfə biz təşəbbüsümüzlə Parlament Şəbəkəsini yaratdıq. Onun ilk iclası Bakıda təşkil edildi. Bundan əlavə, Hərəkatın Gənclər Şəbəkəsi də təsis edildi və onun katibliyi Bakıda yerləşir. Biz bu ilin sonunda sədrliyimiz başa çatdıqdan sonra da səylərimizi davam etdirəcəyik. Çünki biz bugünkü parçalanmış dünyada belə bir Hərəkata böyük ehtiyacın olduğunu görürük. 

Bu gün biz soyuq müharibənin bitməsindən sonra bu günədək baş vermiş bəlkə də ən ciddi Şərq-Qərb qarşıdurmasının şahidi oluruq. Qoşulmama Hərəkatı körpülərin salınmasında, münaqişələrin həllində yeni yanaşmaların formalaşdırılması və Qoşulmama Hərəkatının təməl prinsiplərinin – Bandunq Prinsiplərinin təmin edilməsində mühüm rol oynaya bilər və oynamalıdır. Həmin prinsiplər – sülh, əməkdaşlıq, ərazi bütövlüyünə və suverenliyə hörmət, habelə sərhədlərin toxunulmazlığından ibarətdir.

Münaqişələrin həllinə gəldikdə, bu mövzu Forum çərçivəsində geniş şəkildə müzakirə ediləcəkdir. Mən isə öz təcrübəmizlə bağlı fikirlərimi bölüşə bilərəm. Münaqişələrin həlli iki cür olur – dinc yolla və qeyri-dinc yolla. Biz Ermənistanla münaqişəni dinc yolla həll etməyə çalışırdıq. Baxmayaraq ki, Ermənistan tərəfindən işğal Azərbaycanda humanitar fəlakətə səbəb olmuşdur. İşğal nəticəsində bir milyondan artıq azərbaycanlı yurdsuz qalmış, qaçqın və məcburi köçkünə çevrilmişdir.

Ermənistan azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə siyasəti aparıb, onları Qarabağdan sürgün salıb və bir milyon azərbaycanlıya əzab-əziyyət verib. Münaqişəni dinc yolla həll etmək və erməni qoşunlarının Azərbaycan ərazilərindən dərhal, tam və qeyd-şərtsiz çıxarılmasını tələb edən BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrini icra etmək üçün Ermənistanı inandırmaq cəhdlərimizə baxmayaraq, Ermənistan, sadəcə, BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinə məhəl qoymadı və beynəlxalq hüquqa, beynəlxalq ictimaiyyətə hörmətsizlik göstərdi. 1992-ci ildə münaqişə yarandıqdan sonra ATƏT Minsk qrupunu təsis etdi. Lakin əfsuslar olsun ki, 28 il ərzində Minsk qrupu hər hansı nəticəyə nail olmadı. Danışıqlar prosesinin sonunda bizə belə görünürdü ki, onlar, sadəcə, vəziyyəti dondurmaq istəyirlər. Onlar bu münaqişəni daimi dondurmaq istəyirdilər. Lakin biz bununla razılaşmadıq. Biz özünümüdafiə hüququmuzdan, BMT-nin Xartiyasından, xüsusən də onun 51-ci maddəsindən istifadə edərək düzgün olanı etdik. Biz öz ərazilərimizi güc tətbiq etməklə azad etdik. Bu, bizim legitim hüququmuz idi.

Beləliklə, çalışdıq ki, dinc yolla həll edək. Bizdə alınmadı, ona görə ki, erməni tərəfi konstruktiv yanaşma göstərmədi. Biz isə güc tətbiq etdik və öz ərazimizi azad etdik. Hazırda, təxminən iki il yarım vaxt ötür və biz 10 min kvadratmetrlərlə ölçülən və tamamilə dağıdılmış böyük ərazini yenidən tikirik. Yeri gəlmişkən, Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin nümayəndələri Şuşaya səfər ediblər və orada panel müzakirələr aparıblar. Onlar Füzulidə və Şuşada dağıntıları görüblər və bu, həqiqətən də barbarlıq, urbisid, kultursid, ekosid əlamətidir. Bunu edən bizim qonşularımız olub. Azərbaycan xalqının qisas almaq üçün mənəvi hüququ var və mən bunu anlayıram. Lakin mənim mesajım döyüş meydanında qisası almaqla həyata keçdi.

Biz ermənilərdən fərqli olaraq hər hansı hərbi cinayət törətmədik. Biz ermənilərdən fərqli olaraq soyqırımı törətmədik. Biz döyüş meydanında qisas aldıq. Beləliklə, hazırda sülh üçün vaxt yetişib. Bununla belə, 2020-ci ilin noyabrında müharibə bitdikdən dərhal sonra biz sülh danışıqlarına başlamaq üçün təşəbbüs irəli sürdük və Ermənistanla sülh müqaviləsinin əsasını təşkil edəcək beş məşhur prinsipi təqdim etdik. Ümid edirik ki, vasitəçiliyə cəhd göstərən beynəlxalq iştirakçılar Ermənistanı şansı əldən buraxmamaqda dilə gətirəcəklər. Onlar müstəqil ölkə olmaq şansını itiriblər. Onlar tamamilə asılı olan, digər ölkənin və hazırda, ola bilsin, digər ölkələrin müstəmləkəsinə çevriliblər. Beləliklə, onlar bizə qarşı təcavüz səbəbindən, həqiqətən müstəqil olmaq, öz gələcəyini qurmaq şansını əldən buraxıblar.

Beləliklə, hazırda onlar üçün öz qonşuları ilə qonşu kimi davranmaq şansı yaranıb. Bir sözlə, biz sülh istəyirik. Biz hər hansı digər müharibəni istəmirik. Hesab edirik ki, sülhə nail olmaq olar. Ötən ilin oktyabrında Azərbaycan ilə Ermənistan arasında razılaşdırılmış məsələlər, xüsusən də, bir-birinin suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət əslində onu göstərir ki, sülhə nail olmaqda maneə yoxdur. 

Azərbaycandakı erməni azlığına gəldikdə, Azərbaycan çoxkonfessiyalı, çoxmillətli ölkədir. Azərbaycanda azlıqların hüquqları Konstitusiyamız tərəfindən qorunur. Azərbaycanda real vəziyyətlə tanış olan hər kəs deyə bilər ki, Azərbaycan yüksək dini və etnik dözümlülüyü ilə seçilən, müxtəlif etnik qrupların, konfessiyaların nümayəndələrinin dinc və ləyaqətli şəkildə yaşadığı ölkədir. Bir sözlə, əminəm ki, Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yaşayan ermənilərin həyatı işğal dövründən fərqli olaraq daha yaxşı olacaq. Hər münaqişənin öz tarixi, öz dinamikası və sonu var. Lakin vacib odur ki, ölkələr arasında mübahisələr beynəlxalq hüquq əsasında həll olunsun, onların ərazi bütövlüyü və suverenliyi güc hesabına dəyişdirilməsin. Bu, Azərbaycanın mövqeyidir. Bu mövqe yalnız bizim məsələmizə deyil, dünyadakı bütün münaqişələrə şamil edilir. Biz bu mövqeyi açıq şəkildə bəyan edirik. 

Panel müzakirələrdən biri enerji və daşımalar dəhlizlərinə, enerji keçidinə həsr olunub. Sonuncu görüşümüzdən sonra mən qonaqlarımızı məlumatlandırmaq istərdim. Ötən ilin iyunundan etibarən xeyli hadisələr baş verib. Əvvəlcə, Azərbaycan və Avropa Komissiyası Enerji Sahəsində Anlaşma Memorandumunu imzalayıblar. Memorandum Bakıda Avropa Komissiyasının sədri xanım Ursula Fon der Lyayen və mənim tərəfimdən imzalandı. Bu Memorandum hazırda icra olunur. Azərbaycan Avropaya öz təbii qaz təchizatını və ümumi qaz ixracını xeyli artırıb. Əgər biz 2021-ci ildə ümumən 19 milyard kubmetr qaz ixrac etmişdiksə, bu il o, 24 milyard kubmetrdən artıq olacaq və onun ən azı yarısı Avropaya nəql ediləcək.

Bu, hazırkı geosiyasi vəziyyəti nəzərə alaraq, Avropa istehlakçılarının təbii qaza çıxışının təmin edilməsində onlara birmənalı olaraq yardım etdi və yardım etməkdə davam edəcək. Biz qaz yataqlarımıza sərmayələrimizi artırmışıq. Hazırda isə görürük və nəinki görürük, biz hətta ixrac boru kəmərlərinin genişləndirilməsi üzərində işləyirik. Cənub Qaz Dəhlizi istismara verildi. Boru kəmərinin sonuncu hissəsi 2020-ci il dekabrın 31-də istismara verildi. Hazırda iki ildən bir az çox vaxt keçir və biz sistemi genişləndirməliyik - TANAP-ı 16-dan 32 milyard kubmetrə, TAP-ı isə 10-dan 20 milyard kubmetrə. Bu, sırf Avropada artan tələbatla bağlıdır. Belə olmasaydı, biz sərmayə qoymazdıq. Rusiya-Ukrayna müharibəsi başlayandan sonra biz qaz təchizatı və ya onun artırılması ilə bağlı 10-dan artıq Avropa ölkəsindən müraciət almışıq və onun üzərində işləyirik. Təsadüfi deyil ki, Avropa Komissiyası Azərbaycanı etibarlı tərəfdaş adlandırır. Bu, elə bir haldır ki, biz hər zaman etibarlı tərəfdaş olmuşuq.

Biz nefti, neft məhsullarını, təbii qazı, elektrik enerjisini, neft-kimya məhsullarını beynəlxalq bazarlara, o cümlədən Avropa bazarlarına ixrac edirik. Ötən ilin dekabrında Buxarestdə əlamətdar hadisə baş verdi - Azərbaycan, Gürcüstan, Macarıstan və Rumıniya Avropa Komissiyasının Sədrinin iştirakı ilə yaşıl enerji və onun ötürülməsinə dair Saziş imzaladılar. Biz onun əsasında Azərbaycandan Avropaya dənizdən külək enerjisi stansiyalarından ötürmə xəttini çəkəcəyik. Həmin ötürmə xəttinin bir hissəsi Qara dənizin dibi ilə gedəcək. Hazırda biz texniki əsaslandırma prosesini aparırıq. 

Həmin layihə ilə bağlı rəhbər komitənin ilk iclası fevral ayında Bakıda təşkil edilib və bu, Avropanın enerji xəritəsində mühüm dəyişiklik olacaq. Biz Avropanın enerji xəritəsini neft və qaz boru kəmərlərinin inşası ilə artıq dəyişmişik, indi isə növbə yaşıl enerjini təmin edəcək elektrik xətlərinindir. Məlumat vermək istəyirəm ki, IX Qlobal Bakı Forumundan indiyədək Azərbaycan dünyanın bir neçə aparıcı enerji şirkətləri ilə müqavilə və anlaşma memorandumları imzalayıb. Bunun nəticəsində Azərbaycanda günəş və külək enerjisindən 25 qiqavat həcmində yaşıl enerji əldə olunacaq. Bu, gözəl nailiyyətdir, Azərbaycanı beynəlxalq yaşıl enerji bazarında vacib təchizatçıya və oyunçuya çevirəcək. Biz yaşıl hidrogeni ixrac etməyi planlaşdırırıq. Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası (IFC) Xəzər dənizində bizim külək enerjisi potensialımızla bağlı yekun dəyərləndirməni başa çatdırıb və onun 157 qiqavat olduğunu təsbit edib. Buraya quruda olan daha 40 qiqavat potensialı da əlavə etmək olar. 

Bu, dünya enerjisinin gələcəyidir və Azərbaycanın gələcəyidir. Enerji sahəsində keçid olduqca sürətli gedir. Qeyd etdiyim kimi, iyun ayında sonuncu görüşümüzdən sonra bütün sadaladıqlarımı həyata keçirdik. Burada nəqliyyat dəhlizləri ilə bağlı müzakirələr olacaq. 

Məlumat üçün bildirim ki, ötən il Azərbaycan ərazisindən keçən tranzitin həcmi 75 faizdən çox artıb. Bizim müasir daşımalar infrastrukturumuza tələbat heç vaxt olmadığı qədər böyükdür - dəmir yolları və avtomobil yolları mövcuddur, Xəzər dənizində ən böyük donanma və regionda ən geniş yük aviaparklarından biri yaradılıb. Biz daşımaların təhlükəsizliyinə həqiqətən də böyük töhfə vermişik. Çünki bu gün bir çox ölkənin daşımaların təhlükəsizliyinə ehtiyacı var. Onlar yeni marşrutlar axtarışındadır və həmin yeni marşrutlardan biri Azərbaycandan keçir. Əminəm ki, proqrama daxil olan bu və ya digər mövzularla bağlı kifayət qədər maraqlı müzakirələr olacaq, hər zaman olduğu kimi, qonaqlarımız gələcəyimizi planlaşdırmaq üçün dəyərli ideyalarını və tövsiyələrini verəcəklər. Habelə dünya liderləri üçün də yaxşı tövsiyələr olacaq. 

Beləliklə, biz dünyamızın daha dinc və təhlükəsiz olmasına töhfə verməyə çalışacağıq. Sizə maraqlı müzakirələr arzulayıram. Diqqətinizə görə sağ olun.

x x x

Sonra Latviya Respublikasının Prezidenti Egils Levits çıxış edərək Forumun mövzusunun müzakirə baxımından əhəmiyyətli olduğunu bildirdi. Latviya ilə Azərbaycan arasında əlaqələrin inkişafından danışan Egils Levits ölkəmizin son illər ərzində beynəlxalq münasibətlərdə oynadığı mühüm rolu vurğulayaraq dedi:

- Prezident Əliyevin məhz burada çıxışından sonra qeyd etmək istəyirəm ki, Azərbaycan Qoşulmama Hərəkatında aparıcı rol oynayır. Bu, sözün əsl mənasında, 120 üzv dövlətdən ibarət olan yaxşı bir platformadır və onların əksəriyyəti BMT-nin üzvləridir. Azərbaycanın son illər ərzində oynadığı mühüm rol əslində beynəlxalq münasibətlərdə etiraf olunub. Əslində Azərbaycan siyasi baxımdan, yəni, sülhün necə qorunması, qlobal məsələlərin həlli ilə bağlı bir çoxlarını ilhamlandırıb. 

Azərbaycan COVID-19 pandemiyasından sonrakı qlobal diskussiyalara aparıcılıq edir. Xüsusən, Qoşulmama Hərəkatının COVID-19-a qarşı mübarizə üzrə Təmas Qrupunun bu yaxınlarda keçirilən Zirvə görüşünü qeyd edərdim. 

Azərbaycan ilə əməkdaşlığa, xüsusən də onun BMT ilə işbirliyinə gəldikdə, bu, həmçinin Latviya üçün vacibdir. Çünki burada beynəlxalq hüquqa hörmətlə yanaşılması və ərazi bütövlüyünə riayət edilməsi çox mühüm məsələdir. Əslində bu, bizim Latviyanın da xarici siyasətinin mühüm bir hissəsidir. Bu, ümumiyyətlə, Azərbaycanın ümumi siyasətinin vacib bir hissəsidir. Təbii ki, bu da ölkələrimiz arasında yaxşı münasibətlərdən irəli gəlir. 

Latviya Prezidenti Azərbaycanın dahi şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvi haqqında da fikirlərini bildirərək dedi: 

- Dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi Azərbaycanın hazırkı hüdudlarından xeyli kənarda insanları şövqləndirirdi. Onun söylədiyi fikirlər məhz həmin qədim dövrdən bu günə qədər dünyadakı xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşmanı və həmrəyliyi təşviq edirdi.

x x x

Timor-Leste Demokratik Respublikasının Prezidenti Jose Ramos Horta Forumda qlobal dünya nizamını təhdid edən mühüm problemlərdən, o cümlədən dünyada təhlükəsizliyin və sülhün təmin olunması üçün perspektivlərdən danışmağın vacibliyini vurğulayaraq dedi:

- Biz bu gün dünyamızın üzləşdiyi çağırışların müzakirəsi üçün X Qlobal Bakı Forumunda bir araya gəlmişik. Forumun təşkilinə və burada iştirak etməyə dəvətə görə Prezident İlham Əliyevə minnətdarlığımı bildirirəm.

x x x

Forumda iştirak etmək üçün dəvətə görə Prezident İlham Əliyevə təşəkkürünü ifadə edən BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının ali nümayəndəsi Migel Anxel Moratinos Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin ənənəyə çevirdiyi bu tədbirdə iştirak etməkdən məmnunluğunu bildirərək vurğuladı:

- Əvvəlcə, icazə verin, məni bu tədbirə dəvət etdiyinə, Bakıda keçirilən X Qlobal Bakı Forumunda yaratdığı şəraitə görə Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinə təşəkkürümü bildirim. 

Zati-aliləri Prezident İlham Əliyev, bildirmək istəyirəm ki, gözəl Bakı şəhərində, Azərbaycanda, Odlar Yurdunda, - necə ki siz adlandırırsınız, - olmaqdan çox şadam. Çünki bu ölkə bizə enerji verir, bizi ilhamlandırır. Necə ki, biz bunu dahi şair və filosof Nizami Gəncəvinin yaradıcılığında görmüşük. Təbii ki, Sizinlə keçirilmiş dünənki görüş bizdə böyük təəssürat yaratdı. Bundan sonra da Azərbaycan ilə BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansı arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsini səmimiyyətlə arzulayıram. Hörmətli dostlar, belə bir mötəbər auditoriyada olmaqdan çox şadam. Burada dünyanın ən təcrübəli insanları toplaşıblar.

x x x

BMT-nin İnsanın İmmunçatışmazlığı Virusu/Qazanılmış İmmun Çatışmazlığı Sindromu üzrə Birgə Proqramının (UNAIDS) icraçı direktoru Vinni Byanyima pandemiyadan sonrakı dövrdə beynəlxalq səviyyədə inteqrasiyanı gücləndirməyin və əməkdaşlığı genişləndirməyin vacibliyini vurğuladı. Belə bir platformada və müzakirələrdə iştirakdan şad olduğunu ifadə edən Vinni Byanyima dedi: 

- X Qlobal Bakı Forumunun açılış mərasimində sizə qoşulmaqdan olduqca məmnunam. Mən Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzini “Dünya bu gün: Çağırışlar və ümidlər” mövzusunda X Qlobal Bakı Forumunu təşkil etdiyinə görə səmimi-qəlbdən təbrik edirəm.

x x x

Daha sonra Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının Baş direktoru Tedros Adhanom Qebreyesusun videomüraciəti dinlənildi, həmçinin İtaliya Respublikasının Prezidenti Sercio Mattarellanın və Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının Baş naziri Rişi Sunakın məktubları oxundu.

x x x

Sonda Latviyanın sabiq Prezidenti və Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin həmsədri Vayra Vike–Freyberqa çıxış edərək, dünyada hazırkı geosiyasi vəziyyət haqqında danışdı, müharibə və təhdidlərin beynəlxalq səviyyədə bir sıra ciddi problemlər doğurduğunu bildirdi. Həmsədr bir çox münaqişələrin həlli yollarının tapılması baxımından Forumun işini yüksək qiymətləndirərək dedi: 

- Artıq onuncu dəfədir Bakı Forumu toplaşır və ilbəil biz məmnunluqla görürük ki, onun inandırıcı qüvvəsi, onun müxtəlifliyi və müstəsna keyfiyyətli təcrübəsi, intellektual potensialı baxımından əhəmiyyəti artır. Biz sizin hamınızı burada görməkdən çox şadıq. 

Bakı Forumu, əlbəttə ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin dəstəyi olmadan baş tuta bilməzdi. Prezident lap ilk günlərdən bizə öz dəstəyini verdi. Qlobal Bakı Forumunu dünyanı narahat edən çağırışların həlli yollarının tapılması ilə bağlı fikir mübadiləsinin aparılması baxımından əhəmiyyətli hesab edirik.

x x x

Forum işini panel iclaslarla davam etdirdi.

x x x

Qeyd edək ki, Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi qlobal problemlərin həlli yollarını araşdıran və bu barədə dünya ictimaiyyətini məlumatlandıran mühüm beynəlxalq mərkəzə çevrilib. Məhz bunun nəticəsidir ki, Mərkəzin təşkil etdiyi tədbirlərə maraq ildən-ilə artmaqdadır.

Bu dəfə “Dünya bu gün: Çağırışlar və ümidlər” mövzusuna həsr olunan Qlobal Bakı Forumuna bir çox ölkələrin, eləcə də nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların nümayəndələri qatılıblar. Forumda 4 prezident, 2 baş nazir, 6 spiker və nazir, BMT-nin 5 qurumunun rəhbərlikləri, 25 sabiq prezident, 21 sabiq baş nazir, 23 ölkənin xarici işlər nazirlərinin müavinləri olmaqla, ümumilikdə 61 ölkədən 360-dək nümayəndə iştirak edir.

Martın 11-dək davam edəcək Forumda yeni dünya nizamına təhdid yaradan amillərə, o cümlədən təhlükəsizlik məsələsinə və sülhün təmin olunması üçün perspektivlərə, bölünmüş dünyada dayanıqlılığın qurulmasına, onun qlobal sülhə təsirinə nəzər salınacaq, qarşıda duran çağırışların həlli yolları müzakirə olunacaq, dünyanı sarsıdan münaqişələrə, meqatəhdidlərə, o cümlədən iqlim, qida və nüvə təhlükəsizliyi məsələlərinə toxunulacaq, postpandemiya dövründə görüləcək işlərlə bağlı fikir mübadiləsi aparılacaq. Həmçinin qlobal yoxsulluğun, bərabərsizliyin, iqlim böhranının və münaqişələrin simptomu kimi miqrasiyanın qarşısının alınması üçün tədbirlər əsas müzakirə mövzularından olacaq. İştirakçılar Avropanın gələcəyi ilə bağlı təsəvvürlərini bölüşəcək, populizmin və ekstremizmin mənbəyini araşdıracaq, ona qarşı səmərəli mübarizə yollarını müəyyənləşdirəcəklər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.03.2023)

Hazırda Forbesin siyahısında dünyanın ən varlı insanları arasında qərarlaşan Amerikalı biznesmen İlon Mask haqqında film çəkilməsi ötən günün ən çox oxunan xəbəri olaraq diqqətimizi çəkdi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ivi.tv saytına istinadən xəbər verir ki, əvvəllər də haqqında bir neçə sənədli film çəkilmiş İlon Mask “Taxi to the dark side” adlı sənədli filminə görə “Oskar” mükafatı laureatı və onlarla yüksək səviyyəli filmlərin müəllifi kimi tanınan amerikalı rejissor Aleks Gibninin film qəhrəmanına çevrilir. Qibni dünyaca məşhur sahibkar, multimilyarder İlon Mask haqqında indiyədək çəkilən filmlərin ən güclüsünü çəkməkdə iddialıdır.

Bu filmdə “Tesla”, “SpaceX” və “Twitter” şirkətlərinin direktoru İlon Maskdan tək biznesmen kimi yox, həm də hissiyyatlı, duyğulu bir insan kimi bəhs ediləcək.

Sənədli film “Jigsaw Productions” kinokompaniyası tərəfindən “Closer Media”, “Anonymous Content” və “Double Agent”lə müştərək istehsal olunacaq. Layihənin prodüserləri Cessi Diter, Steysi Offman və Riçard Perellodur.

“Mən xeyli müddətdir ki, film üzərində işləyirəm və bundan çox həyəcanlanıram. Mənimlə işləyən bu qeyri-adi qrupa heyranam", -deyə Aleks Gibni bildirir.

Aleks Gibni həmçinin Mixail Xodorkovski haqqında “Vətəndaş X”, “Apple” şirkətinin yaradıcısı haqqında “Stiv Cobs: maşındakı adam”, velosipedçi Lens Armstronq haqqında “Armstronqun yalanı” kimi sənədli filmlər çəkib və bu işdə püxtələşib. Onun İlon Maskı da möhtəşəm olacaq. 

Şəkildə: Yox, bu İlon Çask deyil, Aleks Gibnidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.03.2023)

Günün fotosu: qanunsuz miqrant daşıyan gəmiçi 3 əsrlik həbs cəzası aldı

Misirli balıqçı N. Elfallax ötən gün kontrabandayla - qanunsuz miqrant daşınması ilə məşğul olduğu üçün məhkəmə

qarşısında dayanmalı oldu. O, icarəyə götürdüyü balıqçı gəmisi ilə Liviyadan Yunanıstana 336 kişi, 10 qadın, 128 oğlan və 9 qız uşağı daşıdığına görə 280 il həbs cəzası aldı. 

Bəli, miqrantların Avropa üçün necə arzuolunmaz olmaları bir daha öz təsdiqini tapdı.

Fotonun hüququ: AP

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.03.2023)

Min illərdir dəbdə olan üslub - Bir paltoya görə 250.000 bəbir necə öldürülüb?

“Ədəbiyyat və incəsənət” ölkəmizdə vəhşi təbiətin necə qeydinə qalınması barədə mütəmadi yazılarla çıxış edir. İDEA-nın gördüyü nəhəng işlər barədə elə 3 gün öncə sizlərə söz açmışdıq. Söz sözü çəkər. Mövzumuz məhz bəbirlərin qorunması idi. Adətən bir mövzu barədə danışılanda mütləq antoqonist müqayisə yaratmaq daha effektiv olur. Odur ki, portal olaraq bu gün sizə bəbirlərin qorunmasından yox, necə məhv edilməsindən söz açacağıq. Keçirik dəb mövzusuna. Bəbirlər bizi məhz ora aparır. Əməkdaşlarımız Animal Planet telekanalının bir şərhindən çıxış edərək bəbirlərin kütləvi qırılması barədə sos siqnalına qoşulurlar.

Bəbir dizaynı - bu, klassikadır, cazibədarlıqdır, xarakterdir.

Bu dizayn hər zaman məşhurların seçimi olub. ABŞ-da keçirilən WTA tennis turnirində diqqəti çəkən məqamlardan biri də Alyona Ostapenkonun “geyimdə bəbir dəbinin aktuallığına dair” maarifləndirici proqramı oldu.

"Roland Garros 2017"-in çempionu yaydan bəri Latviyanın "DK One" brendinin geyimində oynayır və Texasda cütlüklərin yarımfinalına yüksələndən sonra belə deyib:

"Bu stil hazırda trenddir - bunu bir çox brendlərdə görmüşəm. Bu dizaynı brendin sahibi olan qızla birgə etmişəm. Düşünürəm ki, bəbir stili dəbdədir, ona görə də bu paltar mənə lazım idi".

Tennis dünyasında bəbir stili yeni deyil. Serena Uilyams "US Open-2014"-də qalib gələrkən də məhz bu stilə üstünlük vermişdi.

Yüksək zövqlü üslubu ilə tanınan Betani Mattek-Sends də yeddi il əvvəl eyni məkanda bu dəbə güvənmişdi.

Bəbir dizaynlı paltarların min illərlə yaşı var. Qədim mifologiyada Misirin müdriklik ilahəsi Seşat, Yunan şərab və ilham tanrısı Dionis və tanrıların anası Kibele öldürülmüş bəbirlərin dərilərində təsvir edilmişlər.

Belə bir fikir var ki, insanlar heyvanın keyfiyyətlərini: gücünü, qarşısıalınmazlığını, gözəlliyini eyniləşdirmək üçün bəbir dərisi geyinmək istəyirdilər.

Bəbir dəriləri bəşər tarixi boyu yüksək qiymətləndirilib, buna görə də leopard çaplı toxuculuq, artıq 18-ci əsrdə ortaya çıxdı.

Bəbir dizaynı Qərb dünyasına sənaye inqilabından sonra sintetik materialların inkişafı və hazır geyim konsepsiyası ilə daxil oldu.

20-ci əsrin birinci yarısında "Chanel"-in böyük həmyerlisi Jeanne Lanvin özünün "Lanvin" brendi altında bəbir çaplı paltarlar tikdi və "Christian Dior" 1947-ci ildə dostu Mitza Bricarddan ilhamlanaraq onu evinin debüt kolleksiyasına daxil etdi.

Bəbir çapı sürətlə moda spektrinə və dünyaya yayıldı. 1950-ci illərdə ABŞ-da "Vanity Fair" markası bəbir dizaynlı alt paltarları istehsal etdi. Bu paltarın tanıtımını o dövrdə gözəllik və cazibədarlıq simvolu sayılan Erta Kit etmişdi.

ABŞ-ın birinci xanımı Jaklin Kennedi dizayner Oleq Kassini tərəfindən hazırlanmış təbii bəbir dərisindən olan palto geyindi. Sonradan Kassini etiraf etdi ki, ondan sonra bəbir dərisindən olan paltolara böyük tələbat yaranıb. Bunun da nəticəsində 250 minə yaxın bəbir öldürülüb.

1993-cü ildə, intiharından bir müddət əvvəl Kurt Kobeyn də eyni dizaynlı palto geyinib fotosessiya etdirmişdi.

Bu dizayn hələ də öz aktuallığını qoruyub saxlayır. Baxmayaraq ki, bəbirlərin nəsli kəsilmək üzrədir və artıq bu heyvanlar "Qırmızı kitab"a daxil edilərək qorunurlar.

Bəli, hər şey insanın özündən, onun xislətindən asılıdır. Hələliksə, imkanlılardan gəlin rica edək ki, heç vaxt bəbir dərisindən palto geyinməsinlər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.03.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının daimi müəlliflərindən olan Elman Eldaroğlu yazır

İstər televiziya məkanında, istərsə də “YouTube” sosial platformasında mütəmadi nümayiş etdirilən müxtəlif verilişlərdə A-dan Z-yə onlarla aparıcı çalışır. Onların arasında nitqi rəvan, fikri səlist ifadə etmək bacarığı, mükəmməl danışmaq qabiliyyəti olan, eləcə də Azərbaycan dilinin qayda-qanunlarına ciddi riayət edən, qüsursuz aparıcılar çox azdır. Bu gün sizə ölkənin ən peşəkar aparıcılarından biri haqqında söhbət açmaq istəyirəm…

Deyir ki,- “Uşaqlıqdan jurnalist olmaq istəyirdim. Arzum Jurnalistika fakültəsinə daxil olmaq idi. Lakin qəbul imtahanında cəmi 3 balın güdazına getdim və ikinci seçimim olan Filologiya fakültəsinə qəbul olundum. O vaxt indiki abituriyentlər kimi şanslarımız bol deyildi, seçim imkanlarımız isə az idi. Elə ilk 10-luqda hansı fakültələri yazırdınsa, balının uyğun gəldiyinə də düşürdün. Mən də Filologiya fakültəsinin tələbəsi oldum, amma jurnalist olmaq sevdası məni heç vaxt rahat buraxmadı. Tələbəliyimin ilk illərindən Bakı Dövlət Universitetinin rəsmi qəzetində yazılarla, reportajlarla çıxış etməyə başladım. 1999-cu ildə, yəni, 3-cü kursda oxuyanda “525-ci qəzet”də işə başladım. Beləcə, jurnalistika macərama start verdim. Bu il jurnalistikada olmağımın 24 ili tamam olur...”

İxtisasca filoloq olsa da jurnalistikanı təcrübəli jurnalistlərdən, çalışdığı qəzetlərdə redaktorlardan öyrənib. Dövri mətbuatda həmkarlarının yazılarını, araşdırma və reportajlarını, müsahibələrini bir şagird marağı ilə hər gün həvəslə oxuyub. Heç vaxt da “mən bu işi bilirəm”, deyə kifayətlənməyib. Heç zaman özüylə bağlı gurultulu sözlər söyləməyib. Səbrlə özünü, qələmini, istedadını, əzmini sınaqdan keçirib. Uzun zamandır canlı yayımda müxtəlif səviyyəli insanlarla debat aparır...

“Debatların ən çətin tərəfi müsahibləri studiyaya gətirənə qədərdir. Saatlarla zənglər, müsahibləri yola gətirmələr, qrafiki uyğunlaşdırma, debatda tərəf müqabilini razı salma və s.. İnanın səmimiyyətimə, bunlar insanın ömründən ömür aparır. Debat zamanı isə bir çox hallarda müsahiblərin qarşılıqlı ittihamları pik həddə çatanda əziyyət çəkirəm: səslər yüksəlir, əl-qol jestləri işə düşür, nadir hallarda olsa da, aşağılayıcı sözlər dövrəyə girir. Həmin anda çox gərginləşirəm, baş verəcək hər hansı insident məni qorxudur. Baxmayaraq ki, həmin vaxt onlayn izlənmə pik həddə çatır, reytinq yüksəlir – mən bu durumdan məmnun deyiləm. Ən çətinlik çəkdiyim debatlar verilişdən öncə dava etməyəcəyi, səsini yüksəldib, insident yaratmayacağı ilə bağlı söz verən siyasətçilərin verilişdə bu vədlərinə əməl etməməsidir. Mən belə reytinq, belə izlənmə istəmirəm. Sivil, səs tonlarının qalxmadığı, insanların bir-birinə mədəni şəkildə müraciət etdikləri dialoqların tərəfdarıyam.”- söyləyir...

Haqqında söhbət açdığım Sevinc Telmanqızı Bakıda dünyaya gəlib. Orta təhsilini Bakıdakı 276 saylı orta məktəbdə alıb. 1996-cı ildə Bakı Dövlət Universitetinin Filoligiya fakültəsinə qəbul olunub. 2000-ci ildə bakalavr, 2002-ci ildə isə magistratura təhsilinə yiyələnib, ixtisasca dilçi filoloqdur. Mətbuatda fəaliyyətə 1999-cu ildən başlayıb. İlk iş yeri “525-ci qəzet” olub. Sonra “Reytinq” və “7 gün” qəzetlərində çalışıb. 2001-ci ildən “Yeni Müsavat” redaksiyasında işləyir. Hazırda TV Musavat-ın “Canlı debat” verilişinin aparıcısıdır. “Trampın və Sevincin Amerikası” və “Xatirələrin işgəncəyə döndüyü yer” adlı kitabların müəllifidir...

Deyir ki,- “Yazılı jurnalistikadan fərqli olaraq veriliş aparmağın, xüsusən də canlı veriliş aparmağın çətinlikləri çoxdur. Yazı yazanda yüz ölçüb, bir biçmək imkanın olur. Daha arxayınsan və hər cümlənin “nazını” çəkmək üçün vaxtın var. Verilişdə isə həmsöhbətinlə birbaşa ünsiyyətdə, təmasda olursan. O, sənin hər sözünə, hər sualına, replikana reaksiya verir, bəzən səninlə birgə veriliş aparır. Tamaşaçı isə bütün bunları canlı izləyir. Burada səhv etmək, uzun-uzadı düşünmək kimi imkanın yoxdur. Çevik, sərrast və ağıllı davranmaq lazımdır...”

El arasında- “səsi başıma düşür”- ifadəsi var. Bu baxımdan bir sıra verilişləri izləyərkən bəzi aparıcıları dinləmək çətin olur, qeyri iradi olaraq kanalı dəyişib, növbəti veriliş axtarırsan. Və ya aparıcı verilişin qonağına sual verib, onun fikrini öyrənmək əvəzinə, özü daha çox danışır. Bu da tamaşaçını hövsəldən çıxarır. Sevinc Telmanqızı isə bu nüanslara ciddi fikir verir. Analitik düşüncəsi gözəl, verdiyi suallar yerindədir. Müsahibini sonuncu cümləsinə kimi dinləməyi bacarır. Necə deyərlər, səsi adamı yormur...

Bəli, ömrünün iyirmi dörd ilini, yəni iyirmi yaşından özünü jurnalistikaya həsr edən bu xanım, ölkənin ən yaxşı tele aparıcılarından biridir. Daha doğrusu, analitik, müzakirə verilişlərinin, debatların mahir aparıcısıdır. O, öz sahəsində bir nümunədir…

«Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.03.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında növbəti dəfə “Tarix dərsləri”dir.

Sovet İttifaqı humanist bir dövlət, sülhpərvər bir quruluş kimi təqdim edilirdi, sosializm düşərgəsinə yeni-yeni ölkələr cəlb edilir, başda ABŞ olmaqla qərb dünyası – kapitalizm dünyası soyuq müharibəyə cəlb edilirdi. Yaşlı və orta nəsil – sovet şinelindən çıxanlar kommunizm ideologiyasına inanırdı, həm qəzet-televiziya təbliğatı, həm orta və ali məktəblər durmadan insanların beynini ələ almağa çalışırdı. Yalnız SSRİ dağılandan sonra tarixin ağ ləkələri üzə çıxdı, ən azı məlum oldu ki, Sovet ordusu xilaskar yox, işğalçı ordudur. O ordu 1920-ci ilin 28 aprelində milli hökumətimizi devirib Azərbaycanı işğal etdi. O ordu 1990-cı ilin 20 yanvarında müstəqillik yoluna çıxmağa başlamış Bakıda qanlı qırğın törətdi. O ordu indi də Qarabağda haqq savaşımıza mane olur, rus sülhməramlıları adı altında Xankəndi və Xocalını erməni əsirliyində saxlayır.

Bugünkü “Tarix dərsləri”ndə tanınmış jurnalist və çərhçi Xalid Kazımlını dinləyəcəyik.

1990-cı ilin 19 yanvarından 20 yanvarına keçən gecə "şanlı sovet ordusu" Bakıda əliyalın insanları, bir zaman onun sıralarında xidmət etmiş, ehtiyata buraxılmış kişiləri qanına qəltan edərək, 20 yanvar və sonrakı günlərimizi də qara gətirdi. Bir günün içində həmin o qırmızı ordu sifətinin qırmızılığını xalqımızın al qanını tökməklə göstərdi. Daha sonra bu ordunun tör-töküntüləri Xocalıda 613 insanın qətlə yetirilməsində, minlərlə dinc sakinin yaralanmasında və əsir götürülməsində ermən qəsbkarlara kömək etdilər.

Odur-budur, biz o qanlı ordunun yaradılış gününü - 23 fevralı lənətlə yad edir, ikrahla qeyd edirik. Ancaq yenə də ölkəmizdə 23 fevralı ordu, aviasiya, donanma günü qeyd edənlər var. Bunlar sovet nostaljisi ilə yaşayan, keçmiş "yaxşı günlər"in xiffətini çəkən adamlardır. Bir də bəziləri bilərəkdən onlara qoşulublar və öz aləmlərində "SSRİ-ni bir gün bərpa edəcəklər"ini düşünürlər.

Yəqin ki, "sovet ordusu" deyiləndə Almaniya, Macarıstan, Çexiya, Slovakiya, Qazaxıstan, Gürcüstan, Litva, Əfqanıstan kimi ölkələr də biz düşündüyümüzü düşünürlər. Onlar da sovet ordusunun xaki rəngli mundirinə, kirz çəkmələrinə, qəddar generallarına nifrət hissi ilə yaşayıblar. Hələ Ukrayna, Polşa, Rumıniya, Baltikyanı ölkələr də II dünya müharibəsində bu ordunun tırtılları altında qalıb əziliblər.

Bu sırada bir ölkə də var - Rusiyanın özü. Daha dəqiqi, Rostov vilayəti. Bir az da konkretləşdirsək, Novoçerkassk şəhəri.

62 il öncə iyun ayının 1-i və 2-sində "şanlı" və qanlı sovet ordusu bu şəhərdə iri müəssislərin güzərandan, qıtlıqdan şikayət edərək çıxdıqları etiraz aksiyasını gülləbaran edərək, rəsmi statistikaya görə, 24 nəfəri öldürüb, 70 nəfəri isə ağır yaralayıblar. Daha sonra 7 nəfər edam cəzasına məhkum olunub, 100 nəfərdən artıq etirazçıya isə 15 il həbs cəzası verilib.

O vaxt silahlı qüvvələrə "vur, qır" əmrini SSRİ-də "mülayimləşmə dövrü"nün atası sayılan Nikita Xruşov və Siyasi Büro verib, hərbi cinayətin reallaşdırılmasına isə kompartiyanın ikinci katibi Frol Kozlov və Siyasi Büro üzvü Anastas Mikoyan rəhbərlik ediblər.

Bu qanlı hadisələr zamanı yalnız bir dürüst, mərd general tapılıb - tank qoşunları general-mayoru Matvey Şapoşnikov. Yeri gəlmişkən, sovet ordusunda Şapoşnikov soyadlı üç məşhur general olub. Onlardan ikisi sonradan marşal rütbəsi də alıblar. Biri marşal Tuxaçecki və digərlərinin mühakiməsində xüsusi rol oynayan, çar orudusunun zabiti olsa da, Stalinin sevimlisi olan Boris Şapoşnikov, digəri isə Qorbaçovun tərəfindən SSRİ-nin sonuncu müdafiə naziri postuna təyin edilən və baş katibin sevimlisi olan Yevgeni Şapoşnikov olub.

Matvey Şapoşnikov isə Xruşovun sevimlisi ola, prinsipcə, marşal rütbəsi də qazana bilərdi. Amma o, bundan şüurlu şəkildə imtina edib. Məhz o, dinc insanların üzərinə tank birləşmələrini yeritmək əmrinə riayət etməyib. Bunun üstündə onu ordu sıralarından xaric ediblər, ehtiyata götürüblər, partiyadan çıxarıblar, dəlixanaya salmaq istəyiblər, nəzarət altında saxlayıblar. Ancaq general Şapoşnikov sona qədər özünün haqlı olduğunu bildirib və sonradan da deyib ki, əgər rəhbərliyin əmrini yerinə yetirsə, ölənlərin sayı yüzlərlə olardı.

Əl-əlbət, elə olardı. Təəssüf ki, eyni hərəkəti nə 1956-cı ildə Budapeştdə edən olub, nə 1968-ci ildə Praqada, nə də 1990-cı ildə Bakıda.

Kim bilir, bəlkə Matvey Şapoşnikov 1990-cı ilin yanvarında öz qoşunlarıyla Bakıya ezam edilsəydi, o, 1962-ci ildə Novoçerkasskdakı kimi prinsipiallıq göstərməzdi, tanklara "irəli" əmri verərdi. Necə ki, onun silahdaşları bunu etdilər və son günlərinə qədər vicdan əzabı çəkmədən yaşadılar, hətta əksinə, vəzifə pillələrində irəli getdilər.

Məsələn, 20 Yanvar qırğını zamanı SSRİ-nin daxili işlər naziri olan və Bakıda özünü "qırğı" kimi göstərən Vadim Bakatin həmin ilin noyabrında Baltikyanı ölkələrdə etiraz aksiyalarını gülləbaranla dağıtmaqdan imtina etdiyi üçün dekabrln 1-də vəzifəsindən götürüldü, amma sonradan SSRİ DTK-sına sədr təyin edildi.

Bakıya yeridilmiş desant birləşmələrinin rəhbəri olan Aleksandr Lebed sonradan Rusiya prezidentliyinə namizəd oldu, seçki üçüncüsü olaraq Boris Yeltsinin ikinci turda prezident seçilməsinə kömək etdi və ondan dövlət katibi postunu aldı.

1988-ci ildə Azərbaycanın daxil işlər nazirinin müavini təyin edilmiş Viktor Barannikov özünü 20 Yanvar qətliamından "yaxşı" göstərdiyinə görə sonradan əvvəlcə RSFSR-in, sonra isə SSRİ-nin daxili işlər naziri oldu.

İndi elə çıxmasın ki, sovet ordusu yalnız Xruşov və Qorbaçov kimi "yumşaq" rəhbərlərin vaxtında qəddarlıqlar törədib. Xeyr. Bu ordu yarandığı gündən - 23 fevral 1918-ci ildən ta sovet dövlətinin son gününə qədər müxtəlif dövrlərdə ölkələrdə və şəhərlərdə cəza dəstəsi rolunu oynayıb, vətəndaş itaətsizlikləri, dinc etriaz aksiyaları zamanı əlyalın üstünə silahla gedib çoxsaylı qırğınlar törədib. Leninin, Stalinin vaxtında bu silahlı qüvvələrin hömsüz edamlar həyata keçirməsinin sayı-hesabı olmayıb. Elə Brejnevin vaxtında da istər ölkə daxlində, istərsə də ölkə xaricində sovet dövlətinin "vuran əli" olub.

Uzun sözün kəsəsi, belə bir amansız, əliqanlı hərbi birləşmənin yaradılış gününü bayram kimi qeyd etmək olduqca yersiz hərəkətdir, o qanlı birləşmənin yüz minlərlə qurbanının xatirəsinə təhqirdir.

Ayrıca bir məsələ də var. Bizdə sırf yalakalıq niyyəti ilə sovet ordusunu "qızıl ordu" adlandırırdılar. "Krasnaya armiya"nı "qırmızı ordu" kimi tərcümə edirdilər. Bir əsası var idimi? Əsla yox idi. Bu zaman bəziləri deyirdi ki, Şərqi Türküstan xalqları "qırmızı"ya "qızıl" deyirlər, məsələn, "qızıl qan"-filan. Sovet dövləti nə vaxtdan türk xalqlarının sözlərinə ehtiram göstərən olmuşdu. Eləydisə, onda ağqvardiyaçılarla müharibə zamanı "qırmızılar hücuma keçdilər" yerinə "qızıllar hücuma keçdilər" yazılardı.

Yaxşı ki, SSRİ dağıldı, onun dinc xalqların üstünə tankla gedən ordusu yox oldu və "qızıl ordu", "qızıl meydan" kimi yaltaqlıqlara da son qoyuldu.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.03.2023)

Bakı Kitab Mərkəzində Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasının “Gənclərə dəstək” layihəsinin iştirakçılarının Beynəlxalq Qadınlar Gününə həsr olunmuş “Poeziya və musiqi rüzgarı” adlı konserti təşkil olunub. 

Konsertdə beynəlxalq müsabiqələr laureatları olan solistlər Qara Qarayev adına Azərbaycan Dövlət Kamera Orkestrinin müşayiəti ilə ifalarını dinləyicilərə təqdim ediblər.

Proqramda yerli və xarici klassik bəstəkarların əsərləri səslənib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.03.2023)

Martın 9-da Ankara şəhərində yerləşən “Art Ankara”da 42 ölkədən 150-ə yaxın yerli və beynəlxalq səviyyəli qalereyanı təmsil edən 4 mindən çox rəssamın əsərlərindən ibarət sərgi açılıb. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” AzərTAC-a istinadən  xəbər verir ki, martın 12-dək davam edəcək sərgidə bir qrup azərbaycanlı rəssamın sənət əsərləri də yer alıb. 

Qeyd edək ki, bundan əvvəlki sərgilərdə əsasən Türkiyədə yaşayan azərbaycanlı rəssamların əsərləri nümayiş olunsa da, bu il ilk dəfə Azərbaycan rəssamları bu böyük sərgidə qrup halında iştirak edirlər.

Sərgidə sənətşünas Xanım Rzayevanın kuratorluğu altında rəssamlar Rafail Əliyev, Diana Əliyeva, Eldar Babazadə, Mir Azər Abdullayev, Abbas Məmmədov, Ülvi Yadigarlı, Vüqar Əli, Cavid Məmmədov, İntiqam Ağayev, Məhərrəm Əli, Leyla Orucova, Aynur Qovasari və Mətin Şərifovun əsərləri nümayiş olunur. 

Sərginin rəhbəri Bilgin Aygüldür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.03.2023)