Qəşəm Nəcəfzadə Xalq şairiMəmməd Araz barədə xatirələri ilə “Ədəbiyyat və incəsənət”in xatirələr guşəsi

Məmməd Araz mənim üçün həmişə uzaqda olan şairdir. Uzaqda, yəni o mənada ki, həmişə ona tərəf getməyimə yer var. Əslində araya qoyulan bu məsafə onun istedadının əsas göstəricisi kimi iştirak edir. Gedirəm, o bir addım irəli gedir, çata bilmirəm. Demək, ədəbiyyat belə olurmuş.

Böyük hesab elədiyim şairlərə  asanlıqla yanaşa bilməmişəm. Eləcə kənarda dayanıb baxmışam, kitablarından  əlavə onların hərəkət və davranışlarında yeni şeirlərini oxumuşam. Məmməd Araz  mənim belə şairim idi.

Elə şair- oxucu  var ki, çox vaxt bunun fərqində deyil, yeri oldu, olmadı özünü  içəri soxur, özünü təqdim edir, tələm-tələsik şəkil çəkdirir, şeirlərinə ön söz yazdırır.

Sonra bu şəkillər, bu “ön söz”lər  bütün mətbuatı başına götürür. Və bu cür adamlar  yeni kitabını çap etdirərkən həmin yağlı sözlərdən bir- ikisini seçib hətta  kitabının üz qabığında dərc etdirir, şəkillər də ki, kitabın hər yerində, içində və çölündə.

Kitablarına ön söz yazdıranlar və ya özləri haqqında məşhur şairlərə fikir dedizdirənlər sonra bu sözlərin arxasında dayanaraq oxucuya təsir edir və sözün geniş mənasında meydan sulayırlar.  

Oğulsan, belələrinə bir söz de, o saat  Bəxtiyar  Vahabzadənin, Məmməd Arazın onların haqqında dediyi sözü qoyurlar adamın qabağına və tonundan hiss edirsən ki, bu hansı məqamda, deyək ki, tələsik, ayaq üstü bir vəziyyətdə deyilən bir cümlədir.

Son vaxtlar Məmməd Araz yaza bilmirdi, danışa bilmirdi və ona ön söz yazdıranlar vardı. Əlbəttə bu, şairə böyük məhəbbətdən irəli gəlirdi və bundan  istifadə edənənlər də çox idi.

Bir dəfə görüşlərin birində həyat yoldaşı şairin dediyi sözləri  Heydər Əliyevə “tərcümə” edəndə  kövrəldim. 

Məmməd Araz Allahın dilinə qayıtmışdı.  

O, indi  daha çox başa düşülürdü, oxunurdu, mənsə onunla heç tanış deyildim...

Mən Bəxtiyar Vahabzadəyə də yaxınlaşa bilməmişəm, Məmməd Arazla olduğu kimi, aramızda keçə bilmədiyim bir məsafə qalırdı və bəlkə də hər iki şairi mənim üçün göydən yerə (yanıma) enməyə qoymayan o məsafədir və indiyə kimi mən həmin məsafəni oxumaqla məşğulam.

Necə ki, bir şeirində Məmməd Araz yazırdı:

Qaldı uzaqlarda Naxçıvan, Bakı,

Sən indi uyuyur, indi yatırsan. 

Sən mənə o qədim nağıllardakı,

Uzaq işıqları xatirladırsan.

Qədim nağıllardakı o işıq kimidir mənim sevdiklərim də. İşıq yaxında ümumi topluma  çevrilir, amma uzaqda olanda sən ona rahat baxa bilirsən və həm də o işığın yanına getmək istəyirsən. 

Məmməd  Arazın çox sevdiyim bir şeiri var, “Altı qızın bir pəri”. Tələbə vaxtından əzbərləmişəm bu şeiri. Küçələri addımlayanda, pilləkənləri qalxanda və enəndə, ot çalanda, əsəbləşəndə həmin şeiri  əhvalıma çox üyğun bir şəkildə  oxuyardım, səbəbini də bilmirəm, niyə?

Dəryazı otlara vuranda içimdə və hətta ətrafda hiss ediləcək qədər deyirdim:

Altı qızın biri Pəri.

Pilləkənləri enəndə: Altı qızın biri Pəri

Əsəbləşəndə: Altı qızın bir Pəri.

İti dəryazım otların üstündə son akkordlarını vuranda artıq şeir də sürətlənirdi: Heyif onu atıb əri. Lap sonuncu gücdə başqa  bu misra gəlirdi “Pəri nədi, əri nədi” atrtıq bunu əsəblə deyirdim. Artıq bu etiraz idi. Qaçırdım: “Pəri nədi, əri nədi.” Hirslənirdim:  “Pəri nədi, əri nədi” bəlkə də bütün hərəkətlərimin və əsəbimin sevməyimin və unutmağımın elm aləminə məlum olmayan vəzni idi bu misralar. Unutmaqla razılaşmıram, “Pəri nədi,  əri nədi”, ölümlə  razılaşmıram, “Pəri nədi, əri nədi.”  Və bəzən şeir yazıb bitirə bilməyəndə kağız parçalarını cırıb atıram “Pəri nədi, əri nədi”

deyə. Bu şeirin ritmi məni həmişə idarə eləyib.

Sevəndə “Altı qızın biri Pəri”, təssüflənəndə  “Heyif onu atıb əri”, hirslənəndə ( və bəlkə də əsl sevgi burdadır) “Pəri nədi, əri nədi” söylədim.

Məmməd Araz ömrünün son günlərində “Azərbaycan təbiəti” jurnalının baş redaktoru idi. Xəstə olmasına baxmayaraq, hər gün işə gəlirdi. “Azərbaycan” nəşriyyatının ikinci mərtəbəsində yerləşən iş otağına gəlməyinə sürücüsü Mais kömək eləyirdi. Qolundan tutub çıxarırdı. Hərdən mən də şairlə qarşılaşırdım. Yenə aramızda bir kitab qədər məsafə. Bir dəfə Mais bərk tələsirdi, şairi yuxarı tez aparmaq istəyirdi. Belə bir tələsik məqamda, pilləkəndə şairin  qarşısından gözəl bir xanım keçdi, şair onun arxasınca boylandı. Mais də şairin qolundan dartdı ki, gəlsin. Məmməd Arazsa baxmağındaydı, mənə elə gəlir ki, o çox uzağa baxırdı. Bəlkə o, dodaqlarında bu misranı piçıldayırdı. “Altı qızın bir Pəri”.

Sonra şair Maisin köməkliyi ilə pilləkkənləri sürətlə çıxmağa başladı və məncə, o deyirdi “Pəri nədi, əri nədi...”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.10.2023)

Mədəniyyət, Elm və Təhsil nazirlikləri, “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti, Xətai Rayon İcra Hakimiyyəti, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqı, Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyası və Xətai Sənət Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə “Heydər Əliyev İli” çərçivəsində gənc nəsildə kreativ düşüncənin inkişafına xidmət məqsədilə ənənəvi “Mənim düşüncəm” adlı uşaq yaradıcılıq müsabiqəsinə əsər qəbulu başa çatıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Xətai Sənət Mərkəzinə istinadən xəbər verir ki, müsabiqəyə 9-21 yaş arası yaradıcılıq qabiliyyəti olan 800-dən çox uşaq və yeniyetmə və gənc 1200-ə qədər əsər təqdim edib.

Seçim zamanı mövzu, ölçü və texnika sərbəst olan müsabiqədə müəllifin yaşı nəzərə alınmaqla fərqli fikir, təkrar olmayan, müdaxilə olunmamış (müəllim, valideyn) və əvvəlcə sərgilənməmiş, kreativ düşüncəli yaradıcılıq nümunələrinə üstünlük verilib.

Müsabiqənin yekun sərgiləri bu gün və sabah - oktyabrın 17-18-də saat 16:00-da növbəli şəkildə Xətai Sənət Mərkəzində keçiriləcək.

Sərgilənəcək əsərlər Xətai Sənət Mərkəzinin ikinci mərtəbəsinə çərçivədə təqdim olunacaq. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.10.2023)

Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Günay Əfəndiyeva və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Şuşa rayonunda xüsusi nümayəndəsi Aydın Kərimov Qazaxıstan Respublikasına səfərləri çərçivəsində ölkənin mədəniyyət və informasiya naziri Aida Balayeva ilə görüşüblər.

Fonddan verilən məlumata görə, görüşdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin üzvləri akademik Nizami Cəfərov, Fatma Yıldırım, Azərbaycanın Qazaxıstandakı səfiri Ağalar Atamoğlanov iştirak ediblər.

Görüşdə Astana və Türkistan şəhərlərində “Şuşa Günləri”nin keçirilməsinin Azərbaycan və Qazaxıstan arasındakı tarixi qardaşlıq bağlarının, dostluq münasibətlərinin gücləndirilməsindəki önəmli rolu vurğulanıb. Həmçinin Fondun qazax xalqının böyük şair-mütəfəkkiri Abay Kunanbayevə həsr olunmuş “Abay Azərbaycanda və Dünyada” adlı yeni kitabının nəşr edilməsi və Astanada təqdimatı, Abayın 175 illik yubileyi münasibətilə Fond tərəfindən İspaniyada poçt markalarının çap edilərək dövriyyəyə buraxılması və təşkilatın mərkəzi qərargahında “Abay Günü”nün keçirilməsi kimi məsələlər qeyd olunub.

Tərəflər arasında mədəniyyət və irs sahəsində qarşılıqlı səylərə və əlaqələrin möhkəmləndirilməsinə yönəlmiş bir sıra məsələlər müzakirə olunub. Ortaq fəaliyyətə və əməkdaşlığa dair gələcək planlar nəzərdən keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.10.2023)

Tviter platformasında 1,5 milyon izləyiciyə malik "The Cultural Tutor" səhifəsi “Azerbaijan Nakhchivan” (@aze_nakhchivan) səhifəsinin təşəbbüsü ilə Naxçıvanın Qarabağlar türbəsi barədə paylaşım edib.

AzərTAC xəbər verir ki, paylaşım qısa zaman ərzində 74 mindən çox baxış sayı yığıb.

Qeyd edək ki, Qarabağlar türbəsi Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunun Qarabağlar kəndində yerləşir. Qarabağlar türbəsində qoşa minarə və onların arasında yerləşən bina qalıqları var. Qoşa minarənin 12-ci əsrin sonu – 13-cü əsrin əvvəllərində tikildiyi ehtimal olunur. Minarələri bir-birinə bağlayan baştağ isə 14-cü əsrə aiddir. Baştağın üzərində Elxani hökmdarı Hülaku xanın arvadı Quti xatunun adı yazıldığından, onun Quti xatunun şərəfınə tikildiyi güman edilir. Türbə 2003-cü ildə əsaslı bərpa olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.10.2023)

Suqovuşan istirahət parkında birinci mərhələ ilə bağlı işlər artıq başa çatıb. Gələcəkdə burada əyləncə növləri üzrə zonalar yaratmaq nəzərdə tutulur.

Bu barədə AzərTAC-a müsahibəsində Dövlət Turizm Agentliyinin baş memarı Nizami Qasımzadə deyib.

Onun sözlərinə görə, ikinci mərhələdə parkda piknik zonalarının yaradılması, körpü salınması planlaşdırılır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.10.2023)

Azərbaycanda rəsmi səfərdə olan Şimali Kipr Türk Respublikasının Prezidenti Ersin Tatar oktyabrın 16-da Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunu ziyarət edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Fonda istinadən xəbər verir ki, ziyarət zamanı Ersin Tatar Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Günay Əfəndiyeva ilə görüşüb.

Görüşdə 2022-ci il noyabrın 11-də keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının Səmərqənd Zirvə görüşü çərçivəsində təşkilatın müşahidəçi dövləti statusunu əldə etdiyini deyən Prezident Ersin Tatar zəngin Türk tarixi, mədəniyyəti, ədəbiyyatı və musiqisindən söz açaraq, ölkəsinin və xalqının Türk dünyasının bir parçası olduğunu vurğulayıb.

O, Şimali Kipr Türk Respublikasının tezliklə Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun fəaliyyət göstərdiyi ölkələr sırasında yer alacağına ümid etdiyini bildirərək, bu vasitə ilə təşkilatla birgə müxtəlif layihələrə imza atılacağını qeyd edib.

Söhbət zamanı Fondun prezidenti Günay Əfəndiyeva ortaq soy-kök, adət-ənənə, dil, folklor, din kimi amillərin Türk dövlətləri arasındakı dostluq və qardaşlıq əlaqələrinin təməlində dayandığını, Türk dünyasının birgə gələcəyi üçün möhkəm zəmin yaratdığını bildirib. Günay Əfəndiyeva çoxəsrlik Türk mədəni irsinin qorunması və nəsillərdən nəsillərə ötürülməsi istiqamətində Fondun genişmiqyaslı fəaliyyəti və beynəlxalq layihələri haqqında məlumat verib.

Görüş qarşılıqlı maraq doğuran məsələlərin və gələcək əməkdaşlığın perspektivlərinin müzakirəsi ilə davam edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.10.2023)

Rəsm qalereyası: Arif Hüseynov, “Miniatür”