Super User
“Qurani-Kərim”in məşhur müfəssirini aciz duruma düşürən yanlışlıq
Professor Ramazan Siracoğlu xüsusi olaraq “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün yazır
Gah bir hərf qüsuruyla edər "nadir"i "nar",
Gah bir nöqtə süqutuyla "göz"ü "kor" eylər.
M. Füzuli
Hörmətli oxucuların mühakiməsinə təqdim edilən yazının yazılmasına səbəb bu il anadan olmasının səksən illiyi qeyd olunan görkəmli şərqşünas alimimiz, Şərq ədəbiyyatının məşhur bilicisi, klassik və müasir musiqimizə dərindən bələd olan mərhum akademik Vasim müəllim Məmmədəliyevin YouTube kanalından izlədiyimiz maraqlı söhbəti oldu. Seyid Əzim Şirvani haqqında şövqlə, dərin sayğı ilə bəhs edən Vasim müəllim məşhur əruz ustadı, Qurani-Kərim müfəssiri rəhmətlik Əli Fəhmiyə istanədən bildirir ki, bir dəfə bir şəxs mərhum Əli Fəhmidən xahiş edib ki, S. Ə. Şirvaniyə aid bir rübaini onun üçün açıqlasın. Vasim müəllimin sözlərinə görə, ixtisasca həkim olsa da klassik ədəbiyyatımızı və ərəb dilini yaxşı bilən Əli Fəhmi təqdim olunan rübainin ikinci misrasını izah etməkdə çətinlik çəkib. Bu yazıda biz Əli Fəhmi kimi dahini düşündürməyə vadar etmiş çətinliyin əsl səbəbini açmağa çalışacağıq.
Füzuli ədəbi məktəbinin layiqli nümayəndəsi, görkəmli maarifçi şairimiz Seyid Əzim Şirvaninin 1967-ci ildə Bakıda kitab halında nəşr olunmuş şeirlərinin bəzilərində tərtibçinin gözdən qaçırdığı qüsurlar 2005-ci ildə təkrar nəşrdə də təshih edilməmişdir. O qüsurlardan biri haqqında olan fikirlərimizi hörmətli oxucularla bölüşmək istəyirik.
Ey rədi qılan rübab eşqində kəbab,
Qanunə üsul ilə yetirdin mizrab.
Ta gül yüzə tar zülfüvi saz etdin,
Çəng oldu bu yüzdən neçə yüz xanəxərab.
(Bax:S. Ə. Şirvani, I c., Bakı, 1967 (2005), s.341)
Əruz vəzninin həzəc bəhrində (həzəci-müsəmmən) olan bu rübainin ilk misrasındakı sözün yanlış oxunması rübaini tamamilə mənasız hala gətirmişdir. Həmin misradakı “Ey” nidasından sonra gələn söz “rəd” deyil, “Də’d” şəklində yazılmalıdır. Ərəb əlifbasında “rə’d” - رعد - və “Də’d”- دعد - yazılış baxımından bir-birinə bənzədiyi üçün tərtibçi mexaniki olaraq onu “rə’d” şəklində oxumuşdur. Görünür, Qurani-Kərimdə “Rə’d” adlı surənin mövcudluğu (on üçüncü surə) və həmin surənin “وَيُسَبِّحُالرَّعْدُبِحَمْدِه – Və yusəbbihu’r rə’du bi həmdihi- Və göy gurultusu minnətdarlıqla Onu öyür” sözləri ilə başlaması, hörmətli tərtibçinin diqqətini yayındırmış və o da S. Ə. Şirvaninin haqqında bəhs olunan rübaisinin ilk misrasını yanlış oxumuşdur:
“Ey rədi qılan rübab eşqində kəbab.”
Əminliklə söyləmək olar ki, S. Ə. Şirvani “rə’d” yox, “Də’d” yazıb. Məsələ burasındadır ki, Şərq ədəbiyyatında “Də’d və Rübab”- دعد و رباب - geniş yayılmış məhəbbət dastanı vardır. Ərəb şairi İbn Nədimin məsnəvisində Də’d və Rübab iki gözəl cariyənin adı olsa da Əmir Muizzinin, Fələki Şirvaninin, Nasir Xosrovun və Əfzələddin Xaqaninin təqdimatlarında Də’d gənc bir oğlan, Rübab isə gözəl bir xanımdır. Ənvəri və Xaqaninin əsərlərini şərh etmiş Məhəmməd bin Davud Şadiabadinin mülahizəsinə görə, Də’d şahzadə oğlan, Rübab isə kəniz bir qız imiş.
Müxtəlif dövrlərdə yaşamış ədiblərin əsərlərində Də’d və Rübabın eşqini tərənnüm edən qeydlərə təsadüf olunur. Məsələn, Əfzələddin Xaqani bir qəsidəsində belə yazmışdır:
“Dünyagörmüşdən məsum ürəklinin halını soruşma, ağlamağı burax; Də’d ilə Rübabın nağılını oxuma”—
ازدلعالممپرسحالتصبحدلشبركرعنينمخوانقصهدعدورباب “ (Bax:خاقانی،چاپ اول، تهران، ١٣٣٨، ص.٤١ )
Fələki Şirvani də bir şeirində öz eşqini Də’din Rübaba olan sevgisinə oxşatmışdır: “Rübabın üzüntüsündən ağlayan Də’d kimi, mən hər an boş yerə onun sevgisi üzündən köksümdən nalələr çıxarıram”—
هرلحظهخيرهخيره،برآرمزعشقاوازسينهنالهناله،چودعدازغمرباب ( Bax:١٣٢٢، ص.٢٢فلكيشرواني ،كلیات دیوان،تهران،١٣٤٥ )
Məlikşah Səlcuqinin və Sultan Səncərin saray şairi olmuş Əmir Muizzini bir beytində Də’d ilə Rübabın bir-birinə olan dillərədastan sevgisini Orta əsrlərdə yayğın olan başqa bir məhəbbət dastanının qəhrəmanları “Urva və Əfra”ya bənzətmişdir:
“Dəruni sevgidən söz düşəndə hər zaman Urva və Əfradan, Də’d ilə Rübabdan danışırlar”— هميشهتاكهبهعشقاندرونخبرگويدزحالعروهوعفراوحالدعدورباب
( Bax:معزی، كلیات دیوان، تهران، ١٣٤٥، ص.٤١ )
XIII əsrə aid olan məşhur “Mərzbannamə” əsərində də Də’d və Rübabın əfsanəvi eşqindən söz edilmişdir:
“Bir mütribin qonşusu vardı, onun ifa etdiyi çəngin ahəngini qısqanan Zöhrə ulduzu Rübabın ayrılığından inləyən Də’d kimi tutqundu”—
خنیاگریهمسایهایداشتکهزهرهسعدازرشکچنگاوچونزهرهدعددرفراقرباببجوشآمد
Nümunələrdən də göründüyü kimi, Şərq ədəbiyyatını mükəmməl bilən S. Ə. Şirvani rübaisində təlmih adlanan bədii ifadə vasitəsi ilə öz oxucularına bir zamanlar dillər əzbəri olmuş eşq dastanını, o dastanın qəhrəmanlarını xatırlatmışdır. Başqa sözlə, haqqında bəhs olunan rübaidə şair musiqi aləti rübabla məsnəvi qəhrəmanı Rübabı eyni anda nəzərdə canlandırmışdır. Yəni, S. Ə. Şirvani öz rübaisində tövriyyə adlanan üsulu uğurla tətbiq edərək söz sənəti yaratmışdır.
Vurğunu olduğu gözəl qız Rübabın həsrəti sevgilisi Də’din bağrını yandırdığı kimi, sazəndənin də rübabı dilləndirməsi dinləyənləri, musiqini idrak edənləri eyni qaydada mütəəssir edir. Belə nəticəyə gəlmək olar ki, məşhur söz xiridarı mərhum Əli Fəhmini aciz duruma düşürən səbəb kitabdakı şeirin yanlış şəkildə yazılması olub. S. Ə. Şirvaninin haqqında bəhs etdiyimiz rübaisinin birinci misrası “Ey Rə’di qılan Rübab eşqində kəbab” şəklində yazılmalıdır.
Bəlkə də, bu yazılanlar siyasiləşən həyatımızda bəzilərinə çox önəmsiz görünə bilər. Lakin bizcə, klassik irsimizi doğru şəkildə öyrənib gələcək nəsillərə qüsursuz şəkildə çatdırmaq olduqca faydalı işdir və bizim hamımızın vətəndaşlıq borcumuzdur.
“Ədəbiyyat və incəsənət” (1.12.2022)
Nə qədər "yeyib-içmişik"?
2022-ci ilin yanvar-oktyabr aylarında pərakəndə ticarət şəbəkəsində istehlakçılara 40,4 milyard manatlıq, o cümlədən 22,7 milyard manatlıq ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları, 17,7 milyard manatlıq qeyri-ərzaq malları satılmışdır.
Dövlət Statistika Komitəsinin yaydığı məlumata görə, 2021-ci ilin yanvar-oktyabr ayları ilə müqayisədə pərakəndə ticarət dövriyyəsi real ifadədə 2,9 faiz, o cümlədən ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə 2,2 faiz, qeyri-ərzaq malları üzrə 3,6 faiz artmışdır.
2022-ci ilin yanvar-oktyabr aylarında alıcıların pərakəndə ticarət şəbəkəsində aldıqları mallara xərclədiyi vəsaitin 51,6 faizi ərzaq məhsullarının, 4,6 faizi içkilər və tütün məmulatlarının, 14,0 faizi toxuculuq məhsulları, geyim və ayaqqabıların, 5,7 faizi avtomobil benzini və dizel yanacağının, 5,0 faizi elektrik malları və mebellərin, 2,2 faizi əczaçılıq məhsulları və tibbi ləvazimatların, 1,0 faizi kompüterlər, telekommunikasiya avadanlıqları və çap məhsullarının, 15,9 faizi isə digər qeyri-ərzaq mallarının alınmasına sərf olunmuşdur.
2022-ci ilin yanvar-oktyabr aylarında qeyri-dövlət sektorunun təsərrüfat subyektləri tərəfindən satılmış malların dəyəri əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə real ifadədə 2,9 faiz artaraq ümumi pərakəndə ticarət dövriyyəsinin 99,7 faizini təşkil etmişdir.
2021-ci ilin yanvar-oktyabr ayları ilə müqayisədə pərakəndə ticarət dövriyyəsi real ifadədə müəssisələr üzrə 3,4 faiz, fərdi sahibkarlar üzrə 2,1 faiz, bazar və yarmarkalarda 4,0 faiz artmışdır.
Hesabat dövründə pərakəndə ticarət şəbəkəsində əhalinin bir nəfəri orta hesabla ayda 401,5 manatlıq, o cümlədən 225,6 manatlıq ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları, 175,9 manatlıq qeyri-ərzaq malları almışdır.
Mədəniyyət naziri Sumqayıtda vətəndaşlarla görüşəcək
Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları və digər idarəetmə qurumlarının rəhbərlərinin şəhər və rayonlarda vətəndaşların qəbulu cədvəlinə əsasən Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət naziri Anar Kərimov dekabrın 16-da saat 10:00-da Sumqayıt şəhər Heydər Əliyev Mərkəzində (Sumqayıt şəhəri, Zülfü Hacıyev 53) Sumqayıt, Şuşa şəhərlərindən və Abşeron, Xızı, Zəngilan, Qubadlı rayonlarından olan vətəndaşların qəbulu keçiriləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, vətəndaşlar dekabrın 11-dək nazirliyin Bu email ünvanı spambotlardan qorunur. Onu görmək üçün JavaScripti qoşmaq lazımdır. elektron poçt ünvanı, (012) 493-30-02 telefon nömrəsi vasitəsi ilə və vatsap xidmətinə (0 777 147 147) müraciət etməklə qəbula yazıla bilərlər.
“Ədəbiyyat və incəsənət” (1.12.2022)
Bakıda Türkiyəyə qarşı Almaniyanın kino-təxribatının qarşısı alınıb
Bakı kinoteatrları Türkiyəyə qarşı çəkilmiş və Almaniya istehsalı olan “Odda - İki bacı" ("Sisters apart") filmini nümayiş etdirməkdən imtina edib.
Anti-Türkiyə mövzusunda lentə alınmış film ölkəmizdə narazılığa səbəb olub. Bu səbəbdən də kinoteatrlar filmin nümayişini birmənalı şəkildə rədd edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki. Avropa İttifaqının Azərbaycandakı nümayəndəliyi mediaya bildirilib ki, filmin Bakıda nümayişi ləğv olunub.
Xatırladaq ki, Almaniyanın ölkəmizdəki səfirliyi sosial şəbəkələrdə filmin "Landmark"da nümayiş etdirmək niyyətində olduğunu bildirmişdi.
“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)
Emin: Həyatımdakı əsas qadın birdir
Azərbaycanın Xalq Artisti Emin Ağalarov öz instaqram səhifəsində maraqlı bir açıqlama verib. O, yazıb ki, mən bu gün həyatımdakı əsas qadının adını çəkəcəyəm. O qadın mənim ayaq üstündə durmağıma, biznes qurmağıma, müğənnilik şan-şöhrətimə bais olub. Onun adı İrina İosifovnadır.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, İrina İosifovna müğənninin anasıdır. Milliyyətcə yahudidir.
Və Emin bu açıqlamanı Analar Gününə ithaf edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)
Nazir Anar Kərimov Yevlaxda mədəniyyət müəssisələrinin fəaliyyəti ilə tanış olub
Mədəniyyət naziri Anar Kərimovun Yevlax şəhər Heydər Əliyev Mərkəzində vətəndaşları qəbul etməsi barədə sizləri məlumatlandırmışdıq, daha sonra o, Yevlaxda bir sıra mədəniyyət müəssisələrinin fəaliyyəti ilə tanış olub.
Mədəniyyət Nazirliyindən “Ədəbiyyat və incəaənət” portalının aldığı məlumata görə, müəssisələrin ümumi fəaliyyəti, cari vəziyyəti və maddi-texniki imkanları haqqında məlumat alan Anar Kərimov mədəniyyət ocaqlarında işin günün tələblərinə uyğun qurulması ilə əlaqədar tapşırıq və tövsiyələrini verib.
Mədəniyyət naziri Yevlax rayonunun Aran qəsəbəsində Uşaq Musiqi Məktəbinin və Mədəniyyət evinin fəaliyyəti ilə tanış olub. Nazirə məlumat verilib ki, musiqi məktəbi 1985-ci ildə fəaliyyətə başlayıb, 2019-cu ildə məktəbin yeni binası istifadəyə verilib. Məktəbdə fortepiano, tar, qarmon, kamança və xanəndəlik ixtisasları tədris olunur, 144 şagird təhsil alır, 46 müəllim çalışır. Mədəniyyət evi 1958-ci ildə istismara verilən binada həmin ildə fəaliyyətə başlayıb. 2019-cu ildə binası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən əsaslı təmir olunub.
Səfər çərçivəsində Yevlax şəhərində 1 və 2 nömrəli uşaq musiqi məktəblərinə baxış keçirilib. Məlumat verilib ki, 1964-cü ildə fəaliyyətə başlayan 1 nömrəli Uşaq Musiqi Məktəbində fortepiano, violin, tar, qarmon, xanəndəlik ixtisasları üzrə tədris aparılır, 104 müəllim çalışır, 311 şagird təhsil alır. 1991-ci ildən fəaliyyət göstərən 2 nömrəli Uşaq Musiqi Məktəbində fortepiano, tar, nağara, xanəndəlik, qarmon və saz ixtisasları üzrə tədris aparılır, 78 müəllim çalışır, 247 şagird təhsil alır.
Anar Kərimov Yevlax Tarix-diyarşünaslıq Muzeyinə baxış keçirib. 2005-ci ildə fəaliyyətə başlayan muzeyin əsas fondunda 2580 eksponat mühafizə edilir, onlardan 800-ü daimi sərgilənir.
Mədəniyyət naziri Yevlax şəhər Mədəniyyət Mərkəzində, mərkəzin filialları kimi fəaliyyət göstərən Heydər Əliyev Sarayında və Şəhər Yaradıcılıq evində olub. Qeyd olunub ki, 2015-ci ildən fəaliyyət göstərən Mədəniyyət Mərkəzi 1982-ci ildə Mədəniyyət Evi kimi fəaliyyətə başlayıb. Anar Kərimov 2007-ci ildən fəaliyyət göstərən Heydər Əliyev Sarayında Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2021-ci ildən həyata keçirilən əsaslı təmir işləri ilə tanış olub, yenidənqurma işlərinin vaxtında və yüksək keyfiyyətlə başa çatdırılmasına dair tapşırıq və tövsiyələrini verib.
Yevlax şəhər MKS-nin Mərkəzi Kitabxanasına gələn Anar Kərimov kitabxananın fəaliyyəti, kitab fondu, oxucu sayı barədə ətraflı məlumat alıb. Nazirə məlumat verilib ki, hazırda 500 minə yaxın kitab fondu olan Mərkəzi Kitabxana 1976-cı ildən fəaliyyət göstərir. Binası 1975-ci ildə istismara verilib və 2019-cu ildə bina Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən əsaslı təmir olunub.
“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)
Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi yeni nəşrini təqdim edəcək
Dekabrın 3-də Azərbaycan Respublikasının Gənclər və İdman Nazirliyinin dəstəyi ilə Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi tərəfindən çap olunmuş "Türk dünyası gəncləri-Nizami Gəncəvi dühası" kitabının təqdimat mərasimi keçiriləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Gəncliyə Yardım Fondunun konfrans zalında (Cəfərov qardaşları küçəsi 16, Tarixi Təzəbəy hamam kompleksinin yaxınlığı) düzənlənəcək tədbirin proqramı aşağıdakı kimi olacaq:
1. Kitabın təqdimatı, müzakirələr.
2. Təltiflər.
3. Kofe-çay fasiləsi.
Kitablar tədbir iştirakçılarına hədiyyə olunacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)
17 rəssamımızın əsəri ABŞ-da nümayiş olunacaq
Mədəni əlaqələrimiz durmadan genişlənməkdədir. Növbəti manşet xəbərimiz Mayamidəndir. Azərbaycanla ABŞ arasında diplomatik əlaqələrin qurulmasının 30 illiyi münasibətilə sözügedən şəhərdə gənc rəssamlarımızın əsərlərindən ibarət qrup sərgisi açılacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Azərbaycanın ABŞ-dakı səfirliyinə istinadən xəbər verir ki, sərgi səfirliyin “Dirçəliş” Gənclərin Sosial-Psixoloji Reabilitasiya Mərkəzi ilə birgə təşkilatçılığı ilə reallaşacaq.
Sərginin açılmasında məqsəd mədəniyyət və incəsənətimizi yerli ictimaiyyətin diqqətinə çatdırmaq, onları yaxından tanış etməkdir.
Dekabrın 15-də təşkil olunacaq sərgi 22-dək ziyarətçilər üçün açıq qalacaq.
Sərgidə 17 rəssamın 71 rəsm əsəri nümayiş ediləcək.
Vyanada Tofiq Quliyev və Emin Sabitoğlunun xatirə konserti keçirilib
Vyanada Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzində görkəmli bəstəkarlarımız, Xalq artistləri, Dövlət Mükafatı laureatları Tofiq Quliyevin 105 və Emin Sabitoğlunun 85 illik yubileylərinə həsr olunmuş konsert keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” AzərTAC-ın xüsusi müxbirinə istinadən xəbər verir ki, Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin rəhbəri Leyla Qasımova başa çatmaqda olan ilin yubiley və əlamətdar hadisələrin ildönümü ilə yadda qaldığını bildirib. Qeyd edilib ki, Tofiq Quliyev və Emin Sabitoğlunun yubileylərinin birgə keçirilməsinin səbəbi onların bir çox cəhətdən oxşar xüsusiyyətlərə malik olmaları ilə əlaqədardır. L.Qasımova Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinə bu tədbirin təşkilində göstərilən dəstəyə görə təşəkkürünü bildirib.
Universitetin rektoru, professor Ceyran Mahmudova bəstəkarların həyat və yaradıcılığından söz açıb. Qeyd edilib ki, klassik musiqi janrlarından sanballı əsərlər bəstələyən hər iki bəstəkarı ölməz mahnıları və filmlərə bəstələdikləri musiqi əsərləri daha da məşhurlaşdırıb və sevdirib.
C. Mahmudova Emin Sabitoğlunun yaradıcılığına həsr olunmuş kitablarını Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinə hədiyyə edib.
Sonra 40-dan çox bədii film üçün musiqi bəstələmiş Emin Sabitoğlunun ən tanınan melodiyalarından ibarət videoçarx nümayiş etdirilib.
Tədbirin bədii hissəsində Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət Universitetinin Estrada sənəti kafedrasının tələbələri Türkay Məlikova və Xasay Şıxıyev ölməz bəstəkarların mahnılarından ibarət konsert proqramı ilə çıxış ediblər. Onları fortepianoda həmin kafedranın konsertmeysteri Rəcəb Zeynalov müşayiət edib. Konsertdə bəstəkarların dillər əzbəri olan mahnıları və bədii filmlər üçün bəstələnən əsərləri ifa edilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)
Aktyorlarımızın menyüsünə: 8 milyonluq qonorar müqaviləsi
Əlbəttə, Qərb sənətçilərlə bağlanan başgicəlləndirici müqavilələrlə, fantastik məbləğlərlə həmişə bizi təəccübləndirib. Xüsusən, teleseriallarda günlük 20 manata çalışan (halbuki qul bazarında günlük haqq 30 manatdır) məzlum aktyorlarımız bu rəqəmlərə qibtə və həsədlə baxıblar.
Amma indi qardaş Türkiyə də həmin sıraya yüksəlməkdədir. Baxın, ünlü aktrisa Məryəm Üzərli siması olduğu "Blue diamond" markasıyla müqaviləsini yeniləyib. Bu barədə Türkiyə telekanalları vurhavur özəl xəbərlər yayınlayırlar. Beləcə, aktrisa bir il də brendlə çalışmağa davam edəcək. Və bunun müqavilində ona 8 milyon TL veriləcək.
Aktyorlarımıza valeryanka tövsiyyə edirik.
“Ədəbiyyat və incəsənət” (30.11.2022)
