“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Kənan Hacının nəsri  təqdim edilir. 

Mən onu ölmüş bilirdim. Uzun zaman idi ki, səsi-sorağı eşidilmirdi, valideynləri də əlini üzmüşdü. Deyirdilər, itkin düşüb. Amma bu günlərdə ondan məktub aldım. Yazırdı ki, "hekayələrini oxuyub səndən ümidimi üzdüm. Sən böyük yazıçı ola bilərdin, amma axırda cızmaqaraçı oldun. Onu da yazırdı ki, sənin hekayələrinin əvvəlini oxuyan kimi axırının necə qurtaracağı o dəqiqə bilinir". 

Sözün qısası, məni yaş yuyub quru sərmişdi. Deyirdi ki, tale sənə gözəl fürsətlər vermişdi, yazı-pozuda nə gördün ki, özünü bu mənasız işə fəda elədin? 

Dostumun bu sözləri zərrə qədər xətrimə dəymədi. Əksinə, çox sevindim ki, o, sağ-salamatdır. Bəs bu illər ərzində harada yaşamışdı, niyə valideynlərindən, dostlarından bir xəbər tutmamışdı? İlin-günün bu vaxtı kim-kimə məktub yazır? Poçtalyona ehtiyac olmayan bu dünyada bu zərfi kim gətirib mənim qapımın arasına qoymuşdu?! Zərfin üzərində ünvan yazılmamışdı. Sadəcə, ad yazılmışdı: Zakir. 

Cavanlığında min hoqqadan çıxırdı, görünür, köhnə xasiyyətini heç tərgitməyib. Buna bax, hələ bir mənə öyüd-nəsihət verir. Tənqidçi olub mənimçün. Əlimə keçsəydi, ona dişimin dibindən çıxanı deyərdim. Ata-anasının gözünü illərdən bəri yolda qoyan oğula nə deyəsən? Dərd-qüssə yazıqların belini büküb, vaxtsız-vədəsiz qocalıblar. Bu qoçağın dünya-aləm vecinə deyil. Görəsən, onlara bir əlcə məktub yazıbmı? 

Məktubun sonunda yazmışdı ki, sabah gecə saat on ikidə səni köhnə hamamın tinində gözləyəcəm. Köhnə hamam da kəndin qurtaracağında, dəmiryolu xəttinin keçdiyi yerdə idi. Uşaq vaxtı atam məni bu hamama aparardı, yadımdadır, qatar keçəndə hamamda ayağımızın altında yer silkələnirdi, elə zənn edərdin ki, zəlzələdir. Hamamın daimi müştəriləri bu titrəşmələrə öyrəncəli idilər. Bu hamama həftənin tək günləri arvadlar, cüt günləri kişilər gəlirdi. Zakir hardansa bir deşik tapıb arvadlara, qızlara baxırdı. Hətta orda gördüyü qızlardan birinə möhkəm vurulmuşdu da. O da yadıma gəlir ki, qıza onun adından şeir yazmaq üçün mənə ilan dili çıxarıb yalvarmışdı. İndi bu adam mənim yazdıqlarımı bəyənmirdi. Qızın evlərinin həndəvərində o qədər hərlənmişdi ki, idmançı qardaşı tutub onu xurd-xəşil eləmişdi. Odu-budu, bir də həmin qızın adını dilinə gətirmədi. 

O vədələr dayımla bazarda gül satırdıq, yaxşıca qazanırdım. Zakirin borc adıyla məndən aldığı pulun sayını-hesabını çoxdan itirmişdim. Heç vaxt qaytarmayacağını bilsəm də, həmişə cibinə pul basırdım. Çünki Zakir dost üçün ölümə gedən oğlan idi. Dələduzluğu, fırıldaqçılığı olsa da, ürəyi təmiz idi. Ciyərli oğlan idi Zakir. Onu heç nəylə sındırmaq, ələ almaq mümkün deyildi. Özündən qat-qat güclülər onun cəsarəti qarşısında sarsılırdılar. Cəsarət onun üstünlüyü idi. Qorxu hissi bu adama büsbütün yad idi. Gecə vaxtı qəbiristanlığın içindən kəsə yolla kəndə girməyi mənə o öyrətdi. Bir dəfə gecənin bir aləmi hansısa naməlum qəbrin üstündə "düd" deyincə içib ağlamışdıq. O qəbir kimin idi, biz niyə ağlayırdıq? Bunu nə o bilirdi, nə də mən. Qəribə idi ki, içəndən sonra o, heç nəyi xatırlamırdı. Səhər gecəki əhvalatı ona mən danışırdım, təəccüblə üzümə baxırdı. İçki onun yaddaşını yuyub aparırdı. Mən isə içəndən sonra daha ayıq olurdum. Elə buna görə Zakir mənim yanımda arxayınca içirdi. Bilirdi ki, onu atıb heç yerə gedəsi deyiləm. 

Bir gün mənsiz hansısa qonaqlığa getdi və qayıtmadı. Deyilənə görə, möhkəm içibmiş. Sonuncu dəfə onu həmin məclisdə görüblər və Zakir o məclisdən necə çıxıb, hara gedib, bunları bilən yox idi. 

İndi də bu məktub... Ay səni, Zakir! Bircə bu oyun qalmışdı ki, başımıza açmayasan. 

Fikir məni götürmüşdü. Zakir görüş yeri kimi niyə o köhnə hamamın yanını seçmişdi? Bir də, niyə gecə saat on ikidə? Bəlkə kiminsə onu görəcəyindən ehtiyat edirdi? Axı bu səfeh niyə qaçaqlar kimi kəndə gizlicə gəlir? Bu müəmmadan heç cür baş aça bilmirdim. Bütün gecəni gözümə yuxu getmədi. Zakirlə uşaqlıqdan başlayan dostluğumuzun müxtəlif anlarını, birgə yaşadığımız macəraları bir-bir gözümün önündən keçirdim, bunların bəzilərini əsərlərimdə yazmışam. Amma yazılmayanlar daha çoxdur və mən nəyəsə görə o əhvalatları heç cür yaza bilmirəm. Mən axı Zakiri ölmüş bilirdim. Fikirləşirdim ki, hər şeyi çılpaqlığı ilə yazsam, onun ruhunu narahat etmiş olaram. Sən demə, bu avara hardasa oturub mənim yazdıqlarımı oxuyur, mənim yazıçı olmağıma heyfislənirmiş. Köhnə hamam bunun ağlına hardan gəlib? Orda çılpaq gördüyü qız çoxdan ərə gedib, oğul-uşaq yiyəsidir. Hamamın sahibi Camal kişi elə o zaman Zakirin qulağını burub şapalağının altına salmışdı. "Bir də burdan arvadları güdsən, sənin şalvarını çıxarıb lüt anadangəlmə kəndə göndərəcəm, it balası!" - demişdi. 

İşdə də fikrim Zakirin yanında qalmışdı. Müdir altdan-altdan məni süzüb soruşdu:

- Səhərdən diqqət edirəm, yaman fikirlisən. Nəsə bir hadisə baş verməyib ki?

- Yoox, hər şey qaydasındadır, - dedim, - bir az başım ağrıyır. 

Zənnlə xeyli üzümə baxıb bir söz demədi. Hiss elədim ki, inanmadı. Qəliz bir kitabın redaktəsini tapşırmışdılar, fikrim dağınıq olduğundan cümlələri təkrar-təkrar oxusam da, heç nə anlamırdım. Bu da əsəblərimə toxunurdu. Bir neçə cəhddən sonra mətni yaddaşa verib kompüteri söndürdüm. Belə vəziyyətdə işləmək mümkün deyildi. 

*

Gecənin qaranlığı köhnə hamamı da udmuşdu. Dünya büsbütün səssizliyə bürünmüşdü. Bu səssizlik qaranlıqla əlbir olub Zakirə şərait yaradırdı ki, o, bu zülmətin dibində Səriyyəni ağuşuna çəkib kamına çatsın. Bu, həmin Səriyyə idi ki, Zakir ona görə elə bu hamamın böyründə yaxşıca döyülmüşdü. 

Gecə Səriyyənin xəyanətinin üstünü ört-basdır edirdi. Səriyyə bu qaranlıq gecələrdə sevmədiyi ərini sevdiyi Zakirə dəyişirdi. Gecənin də elə bil qulaqları kar, gözləri kor olmuşdu. Heç nə görmürdü, heç nə eşitmirdi. 

- Elə arzulayırdım ki, səndən bir uşağım olsun, özü də qız istəyirdim.

Qadının uçunan səsi Zakirin bütün varlığını cuşa gətirdi, damarında qanı qaynadı, sinəsinə sıxılmış dolu döşləri ovuclayıb ağzına təpdi. Hıçqırıq, inilti, zarıltı bu gecənin dərinliyində baş verən günahdan xəbər verirdi. Zakirin o anlarda işin sonrasını fikirləşəsi ağlı qalmamışdı, o, nəfsinin əsirinə çevrilmişdi. Nəfs ona günah hissini unutdurmuşdu. Bu vədələr nəfsin xırmanında dən üyüdürdü. Səriyyənin də bədəni torpaq kimi canlanırdı, dirçəlirdi. Arzularının bu qaranlıqda it-bat olacağından qorxub möhkəm-möhkəm Zakirə sarılmışdı. İçindəki güclü istək, təbii instinktlər qorxu hissinə qalib gəlmişdi. 

Bu məqamda müəllif özünü saxlaya bilməyib hadisəyə münasibətini bildirir: Qadın nəsə etmək istəyirsə, heç bir qüvvə bu istəyin qarşısını ala bilməz. Zakirin əməlinə gəldikdə isə belə deyirlər: xəyanət kişilərin fitrətindədir. Qadını xəyanətə sürükləyən sevgisizlikdir, vəssalam. Onu zorla sevmədiyi oğlana ərə vermişdilər, bu da nəticəsi. 

*

Gecə saat on ikini gözləməyə səbrim çatmadı, evdən çıxıb kəndin küçələrində veyil-veyil dolaşmağa başladım. Çayçı Yaşarın çayxanasında zəif işıq közərirdi, kənd cayılları domino çırpır, arada mübahisə edirdilər. Heç mənə əhəmiyyət verən olmadı, bir küncdə oturub çay sifariş verdim. Yaşarın xoruzquyruğu çayından içə-içə televizorda nümayiş etdirilən mənasız filmə baxmağa başladım. Qumarbaz Tofiq canhövlü özünü içəri təpəndə hamının diqqəti ona yönəldi. Tofiq pırpız qaşlarını oynada-oynada şalvarının cibindən çıxardığı yaylıqla üzünün tərini silib nəfəs dərdi. 

- Alə, xəbərüvüz var? Köynə hamamın yanından meyit tapıblar. 

Çayçı Yaşarın təəccübdən sifəti uzandı:

- Nə danışırsan? Orda neçə gündür ustalar yer qazırdı, nəsə obyekt tikirlər, deyəsən.

- Hə də, traktor yeri qazanda görüblər ki, yerdən sür-sümük çıxır. Polisə xəbər veriblər, prokurorluqdan da tökülüb gəliblər.

Damarımda qanım dondu, çay boğazımda qaldı. Çayxanadan necə çıxdığım yadıma gəlmir. Uzaqda polis maşınlarının sirenasını görəndə ayaq saxladım. Köhnə hamamın yaxınlığına heç kəsi buraxmırdılar. Cavan polis çavuşuna  yaxınlaşıb soruşdum:

- Qardaş, burda nə baş verib?

O da laqeyd görkəmdə mənə əhəmiyyət vermədən dodaqucu dilləndi:

- Kişi meyidi tapıblar. 

Saata baxdım, on ikiyə beş dəqiqə qalırdı. Ora-bura vurnuxsam da, təzə heç bir məlumat ala bilmədim. Hələ də ətrafa boylanıb Zakiri axtarırdım. Fikirləşirdim ki, bəlkə hadisədən xəbəri var, məni elə buna görə bura çağırıb. Zakir gözə dəymirdi. Saat bir oldu, camaat yavaş-yavaş dağılışmağa başladı. Yeyin addımlarla evə tələsdim. 

Gecəni səhərə qədər dəli kimi evin bütün künc-bucağını ələk-vələk elədim. Zakirin məktubu yağlı əppək olub göyə çəkilmişdi...

Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

Bu dünyada heç kəsə demədim...

O dünyada soruşsalar:

-sən kimsən?-

gözümü yumub, ağzımı açacam!

Deyəcəm ki, altındakı skamyada bir yol özü oturmayan yorğun ağacam.(Qulu Ağsəs)

 Qulu bəy, qışda donmasınlar deyə, “daxilinizi ovub, yuva düzəldib isindirdiyiniz, yayda isti bişirməsin deyə, ayaq üstə dayanıb kölgə yaradıb qoruduğunuz “dostlarınız" naxələf çıxanda hansı cümləni işlədirsiniz? Və yaxud, ümumilikdə dost deyib arxadan qılınc vuranlara nə söyləyərdiniz, amma poetik dillə söyləmənizi xahiş edirəm.

CAVAB

Dost axtarışı gənclik vaxtlarında olur. Sonra insan artıq özünə qapılır, xüsusilə yaradıcı insanlar dost-düşmən axtarışından vaz keçir. Yəni, onun üçün artıq nə dost var, nə də düşmən. Mənim üçün insan var, İnsan!  İnsan həm dostdur, həm də düşmən. O insan da uzaqda əlçatmaz bir varlıq deyil, o mənim özüməm. Mən həm özümün dostu, həm də düşməniyəm. Ona görə də heç bir xəyanətdən incimirəm və bu, artıq məni  təəccübləndirmir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Ən yeni poeziya rubrikasında bu gün şair Faiq Hüseynbəyli  “Dünyası dağılan adam” söyləyəcək. 

Xoş gəlmisən bu dünyaya,

Yenidən doğulan adam.

Söz ilə dirilib gələn,

Səs ilə yox olan adam. 

Yığılar hamı başına,

İşıq tut kor yaddaşına.

Yıxılar damın başına,

Dünyası dağılan adam. 

Tanı ilmə-naxışından,

Dünyanı bir baxışından.

Yolun eniş-yoxuşunda,

Ürəyi dağ olan adam. 

Əyilməz ömrün qürura,

Olanlar gec olur sonra...

Əl açdın günəşə, nura,

Gecələr sıxılan adam. 

Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2024)

Rubrikanı Könül aparır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Azərbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyası ilə birgə layihəsində sizlərə hər dəfə İrəvan mətbəxindən nümunələr təqdim edirik. Bu nümunələr Azərbaycanın bu sahə üzrə tanınmış mütəxəssisi, əməkdar mədəniyyət işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, kulinar Tahir Əmiraslanovun gərgin əməyi nəticəsində ortaya çıxmışdır. 

Bu gün sizlərə Səbzəli çolpa soyutmasının hazırlanma qaydasını təqdim edəcəyik.

 DÜSTUR 

§ Çolpa – 190 qr

§ Kök – 100 qr

§ Zəngilər soğanı – 35 qr

§ Yaşıl bibər – 25 qr

§ Acı bibər – 15 qr

§ Kartof – 45 qr

§ Dəfnə yarpağı – 3 qr

§ Sarıkök – 1 qr

§ Duz – 4 qr

§ İstiot – 0,05 qr

HAZIRLANMASI:

Çolpa təmizlənir, ütülür, yuyulur. Pətənək təmizlənir, yuyulur və bütöv halda qazana qoyulur. Üzərinə su, doğranmış kök, təmizlənmiş, dilimlənmiş kartof, təmizlənmiş xırda soğan, bibər, duz, istiot, sarıkök, dəf- nə yarpağı əlavə olunur və bişirilir. Çolpa hazır olduqda ələkdən süzülür. Bütöv və ya doğranmış halda boşqaba düzülür. Xörək kahı, bişmiş tərəvəz- lər və limonla bəzənir, süfrəyə verilir.

Nuş olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

Oğlan:

-Gözəl, sizin ürəyinizdə mənə yer tapılarmı?

Qız:

-Hansı cərgədən istəyirsiz?

2.

Qudurasan, ay xiyar. Bazar günü sənin qiymətinin 2,50 - 3 manat olduğunu gördük. Xiyar 4 -5 manat olan pomidora xeyli yaxınlaşdı. Avqust ayında tarixi boyu buna yaxın bir şey olmamışdı. 

Bahalaşıbdır xiyar,

Salatsız qaldın, ay yar.

Qızıl qiymətinədir pomidor.

Eh. Yaşamaq indi çox zor! 

3.

Gürcü Moskva küçəsində kabab satır:

-Qoyun ətindən dadlı kabab var!

Biri yaxınlaşıb soruşur:

-Donuz ətindən kababın yoxdur?

Gürcü deyir:

-Qatso, sən öl bu qoyun sağlığında elə donuz qoyun olub ki. 

4.

İsraildə yaşayan bir ərəb uşağı birinci sinfə gedir. Müəllim soruşur:

-Adın nədir?

Uşaq “Məhəmməd” deyəndə müəllim təəccüblənir:

-Bura yəhudi məktəbidir, sən bundan sonra adını soruşanda Moyşa de, əks təqdirdə səni döyərlər.

Uşaq dərsdən sonra evə gələndə atası onu yanına çağırır:

-Məhəmməd, gəl yanıma.

Uşaq reaksiya vermir. Bu hal üç dəfə təkrarlanandan sonra atası ona yaxınlaşıb soruşur:

-Oğlum, sənə nə olub?

Uşaq deyir:

-Mən Məhəmməd deyiləm, Moyşayam. 

Belədə atası və anası onu döyürlər. Ertəsi gün uşaq məktəbə gözünün altı göyərmiş, sifəti qançırlar içində gedəndə müəllim soruşur:

-Moyşa, sənə nə olub?

Uşaq deyir:

-Ər-arvad ərəblər məni döydülər. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hələ heç kəs poeziyada sürrealizm göstərə bilməyib. Dünyada yalnız fransız poeziyasında bunu Renuarda görmüşük, bir də yəhüdi poeziyasında Mendelştamda və Brodskidə. 

Adilsə göstərib. O özü həm də rəssam idi, impressionist rəsmlər çəkirdi. 

Bəli, biz iddia edirik ki, Adil Mirseyidin yazdıqları poeziyamızın qızıl fondudur. Kim razılaşmırsa, özü bilər. 

bəxti yatmiş bir ömrü 

oyada bilmədi quşlar röyadan

dur ayağa yuxu yiyəsi dur qalx ayağa

nə umursan bu dünyadan

gün doğub qarşı dağa

yüz sirrin qıfılı qırıldı birdən

mənim ayağım üzüldü yerdən

gözüm görməz oldu dilim lal oldu

haqdan savayı hər şey bir anda xəyal oldu

sən harasa getməliydin bu səhər

gedib geri dönməmək var bilirəm 

bir buludun üstündə oturub gözlə səbrlə gözlə

mən Allah eşqinə sənə gəlirəm

bir şair xəyaləti dolaşar bu dünyada

damağında tüstülənər qəlyanı

birdən qafası qızar birdən qaynayar qanı

dolaşar gecə yarı İstanbulda, Parisdə

Ləkidə Şəkidə Bakıda Varşavada

bilirəm ki sənin xəbərin yoxdu

mən intihar elədim yağmurlu bir havada

bir şair xəyaləti dolaşır bu dünyada

bir gün sənin gözünə görünəcək röyada

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2024)