Super User
Enriko Karuzonun finalı, xaçpərəstlərin Soşelnik bayramı, Tofiq Fikrət
Bu günə - 24 dekabra təsadüf edən əsas tarixi hadisələri diqqətinizə çatdırırıq.
Azərbaycan prezidentinin doğum günündə Rusiya Hərbi Şöhrət gününü (Suvorovun komandanlığı ilə rus ordusunun 1790-cı ilin bu günündə türk qalası İzmayılı ələ keçirməsi şərəfinə), İspaniya və ispandilli ölkələr Noçebuna bayramını (Mövlud günü şərəfinə), Şimalı Avropa ölkələri Soşelnik bayramını (yenə də Mövlüd günü və Yeni il şərəfinə) qeyd edəcəklər, Amerikalılar isə ənənəyə uyğun növbəti mətbəx bayramına sevinəcəklər, milli eqq-noq içkisi gününə. Çiy yumurta və süddən hazırlanan bu şirin içki Şimalı və Cənubi Amerika ölkələrində çox populyardır.
1979-cu ilin bu günündə SSRİ Əfqanıstanın işğalına başlayıb, 1920-ci ilin bu günündə görkəmli italyan opera müğənnisi Enriko Karuzo “Metropoliten-opera”nın səhnəsində özünün son çıxışını edib, 1914-cü ilin bu günündə alman təyyarəsi İngiltərənin Duvr şəhərini bombalamaqla tarixdə ilk aviasiya bombardmanına imza atıb. 1903-cü ilin bu günündə tarixdə ilk dəfə avtomobilə qeydiyyat nömrəsi vurulub, bu Böyük Britaniyada baş verib, “A 1” nömrə nişanı hersoq Rasselə verilib. 1851-ci ilin bu günündə dəhşətli yanğın ABŞ Konqresinin kitabxanasında 35 min kitabın və unikal sənədin yanmasına səbəb olub. 1760-cı ilin bu günündə isə rus imperatrisası Yelizaveta insanların Sibirə sürgün edilməsini rəsmiləşdirib.
Və ən nəhayət, prezidentlə eyni gendə doğulanlardan məşhur polyak şairi və inqilabçısı Adam Mitskeviçi (1798), böyük türk şairi Tofiq Fikrəti (1867), böyük Azərbaycan maarifçisi Ömər Faiq Nemanzadəni (1872), “Gənc qvardiya”nı yazmış ünlü rus yazıçısı Aleksandr Fadeyevi (1901) və məşhur rus müğənnisi Dima Bilanı (1981) göstərə bilərik.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.12.2022)
Bu gün Azərbaycan Prezidentinin 61 yaşı tamam olur
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 1961-ci il dekabr ayının 24-də Bakı şəhərində anadan olub. 1967-1977-ci illərdə orta təhsilini Bakıda alıb, 1977-ci ildə Moskva Dövlət Beynəlxalq Əlaqələr İnstitutuna qəbul olunub, oranı bitirdikdən sonra 1982-ci ildə institutun aspiranturasına daxil olub, 1985-ci ildə dissertasiya müdafiə edərək tarix elmləri namizədi elmi dərəcəsi alıb. 1985-1990-cı illərdə həmin təhsil ocağında müəllim kimi çalışıb. 1991-1994-cü illərdə özəl biznes sahəsində fəaliyyət göstərib, 1994-cü ildən 2003-cü ilin avqust ayınadək Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin vitse-prezidenti olub. O, iki dəfə - 1995-ci və 2000-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin üzvü olub. 2003-cü ilin oktyabr ayının 15-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilib. 2008-ci ildə 2-ci dəfə, 2013-cü ildə 3-cü dəfə, 2018-ci ildə keçirilən növbədənkənar prezident seçkilərində isə dördüncü dəfə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilib.
1997-ci ildən Azərbaycan Milli Olimpiya Komitəsinin prezidentidir. Bu gün onun sayəsində Azərbaycan dünyada idman ölkəsi kimi tanınır. Ölkədə idmanın sürətli inkişafını və onun perspektivlərini genişləndirmək məqsədilə ölkədə 50-dək Olimpiya İdman Kompleksi, həmçinin ixtisaslaşmış idman qurğuları tikilib istifadəyə verilib, mövcud idman obyektləri yenidən qurulub. Ölkə son illər I Avropa Oyunları, IV İslam Həmrəylik Oyunları, 42-ci Şahmat Olimpiyadası, XV Avropa Gənclər Olimpiya Festivalı, “Formula-1 Avropa Qran-Prisi” kimi bir sıra beynəlxalq idman yarışlarına ev sahibliyi edib.
Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə “ASAN xidmət” mərkəzləri yaradılıb, bununla da dövlət orqanlarının fəaliyyətində şəffaflığın artırılması, vətəndaşlara göstərilən xidmətlərin təkmilləşdirilməsi, daha keyfiyyətli, rahat, yeni üslubda və müasir innovasiyaları tətbiq etməklə həyata keçirilən elektron xidmətlərə keçidin sürətləndirilməsi təmin olunub. Bu mərkəzlərə 2013-2018-ci illər ərzində 24 milyona yaxın müraciət daxil olub, xidmətlərin əhali arasında bəyənilmə əmsalı 100 faizə yaxınlaşıb. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan brendi olan “ASAN xidmət” dünyada böyük maraq doğurub və bu təcrübə bir sıra ölkələr tərəfindən öyrənilir.
Ali Baş Komandan olaraq İlham Əliyev sentyabrın 27-də başlamış və 44 gün davam etmiş İkinci Qarabağ müharibəsini müvəffəqiyyətlə başa vurub, 30 ildən artıq davam edən erməni işğalına son qoyulub, respublikamızın qanuni hüquqları bərpa edilib. Bu müharibə İlham Əliyevin adını tarixin səhifələrinə “İtirilmiş əraziləri geri qaytaran dövlət başçısı” kimi yazıb.
61 yaşını qeyd edəcək Azərbaycan prezidenti “Heydər Əliyev” ordeni (Azərbaycan Respublikası), Beynəlxalq münasibətlər və sülh naminə İhsan Doğramacı mükafatı (Türkiyə), “Rumıniya Ulduzu” ordeni (Rumıniya), “Kral Əbdüləziz” ordeni (Səudiyyə Ərəbistanı Krallığı), “Şərəf” ordeni (Gürcüstan), “Şərəf Legionunun Böyük Xaçı” ordeni (Fransa), Rusiya Pravoslav Kilsəsinin “Prepodobnıy Serqiy Radonejskiy” birinci dərəcəli ordeni, MDB ölkələrinin İdman Təşkilatlarının Beynəlxalq Konfederasiyasının “Şərəf” ordeni, FİLA-nın Şərəf Zalının ən yüksək “İdman Əfsanəsi” ordeni, İtaliyanın “Xidmətlərinə görə” böyük lentlə birlikdə Böyük Xaç Kavaleri ordeni, “Xidmətlərə görə” Böyük Xaç ordeni (Polşa), “I dərəcəli Knyaz Yaroslav Mudrı” ordeni (Ukrayna), “Mübarək əlKəbir” ordeni (Küveyt dövləti), Parlamentin Qızıl medalı (Yunanıstan), Dünya Güləş Birliyinin “Qızıl Orden” ali mükafatı, Beynəlxalq Paralimpiya Komitəsinin ali paralimpiya mükafatı, BMT-nin Əhali Fondunun mükafatı, Avropa Ədalətli Oyunlar Hərəkatının “Şərəf” nişanı və s. ilə təltif olunub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.12.2022)
Bu gün Ziya Bünyadovun 101 illiyidir
Bu gün böyük azərbaycanlı Ziya Musa oğlu Bünyadovun anadan olmasının 101 illiyidir. 1921-ci ilin 24 dekabrında Astarada dünyaya göz açan dünyaşöhrətli şərqşünas, tarixçi, Dövlət Mükafatı Laureatı, əməkdar elm xadimi, ən nəhayət milli azadlıq hərəkatının liderlərindən biri, ictimai-siyasi xadim, erməni millətçilərinin “nömrə bir düşmən” elan etdikləri bir vətən oğlu, bir də ədalət carçisi, haqsızlıqlarla, məmur özbaşınalıqları ilə mübarizə aparan, xalqı üçün cəngə çıxan fədai.
Ziya Bünyadov həm də 2-ci Dünya Müharibəsində komandanlıq etdiyi 123-cü əlahiddə rota ilə Visla-Oder döyüşlərində misilsiz şücaət göstərərək Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adını qazanmışdı. 1967–1968-ci illərdə - sovetin qılıncının dalı da, qabağı da kəsən ən qorxulu avtoritarizm illərində Ziya Bünyadov bir neçə dəfə açıq şəkildə “Doğrudur, Azərbaycan Rusiyanın tərkibinə daxil olub, amma bu addım könüllü atılmayıb” deməyə cəsarət tapmış tək azərbaycanlı olmuşdu. O, Qorbaçov perestroykası dövründə bolşevizm terroru nəticəsində 20–30-cu illərdə Azərbaycanda aparılmış repressiyalar haqqında həqiqətləri aşkara çıxararaq 1937-ci ilin qurbanlarını xalqa tanıtdırmış, onlara bəraət qazandırmaqla da əsl hünər göstərmişdi. O,“Quran”ı Azərbaycan dilinə çevirməsi ilə də yaddaşlara həkk olunmuşdu.
1997-ci il fevral ayının 21-də yaşadığı binanın qarşısında onu qətlə yetirdilər. Qətlindən bir qədər əvvəl Ziya Bünyadov ayrı-ayrı yüksək mövqeli şəxslərin korrupsiya əməlləri barədə çıxışlar etmişdi, parlamentdə fikirlər səsləndirmişdi, Müdafiə Nazirliyindəki korrupsiya ilə bağlı əlində sənədlər olduğunu da bildirmişdi.Akademikin “Hizbullah” radikal dini qrup üzvləri tərəfindən öldürüldüyü və bununla bağlı bir neçə nəfərin azadlıqdan məhrum edildiyi faktı olsa da bu versiya günü bu gün də heç kəsin ağlına batır. Bu qətlin üstünün acılması üçün zaman lazımdır təbii ki.
Bu isə Heydər Əliyevin Ziya Bünyadov haqqında dediyi sözlərdir: "O, öz varlığı ilə elə bir insan idi ki, böyük, şərəfli həyat yolu ilə elə bir yüksək səviyyəli şəxsiyyət adı almışdı ki, onun haqqında nə qədər çox desək də, yenə də tam qiymətini verə bilməyəcəyik."
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.12.2022)
Diqqət! Bu gün Gənc pianoçuların respublika müsabiqəsinə start verilir
Bu gün Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasında (BMA) Prezident İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən Fikrət Əmirovun 100 illik yubileyinə həsr olunmuş tədbirlər çərçivəsində “Fikrət Əmirov 100” Gənc pianoçuların respublika müsabiqəsinə start veriləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı BMA-ya istinadən xəbər verir ki, dörd gün davam edəcək müsabiqədə kiçik, eləcə də böyük yaş qrupu üzrə dinləmələr keçiriləcək.
Müsabiqənin bədii rəhbəri Xalq artisti, Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının rektoru, professor Fərhad Bədəlbəyli, münsiflər heyətinin sədri Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasının direktoru, Xalq artisti, professor Murad Adıgözəlzadə, təşkilat komitəsinin sədri Xalq artisti, BMB-nın prorektoru Yeganə Axundovadır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.12.2022)
Yəhudilərin 7 hikmətli kəlami
Texnoloji yeniliklər bəşəriyyət qarşısında sonsuz imkanlar açsa da, stress və gərginlik heç birimizin yaxasını rahat buraxmır. İnsanlar daim başqalarının necə yaşadığına baxırlar. Və başqalarının daha yaxşı yaşaması öz qabiliyyətlərinə şübhə etməsinə yol açır.
Həm də elə bir dövrdə yaşayırıq ki, "heç kimə etibar etmək olmaz". Hər kəs öz mənfəətini güdür və digərinə təslim olmağa hazır deyil. Güvənmək, etibar etmək və büdrəmək olmaz, əks halda elə orada da səni tapdalayacaqlar... Ariflər və filosoflar deyirlər ki, belə həyat və düşüncə tərzində xoşbəxtlik yoxdur və olmayacaq. Bəs həyatı cənnətə çevirmək üçün hansı prinsiplər əsasında yaşamalıyıq?
Oxucuları düşündürən yəhudilərin 7 müdrik kəlamı ilə tanış olun.
İş yorğunluğu barədə - "Həyat qısa, iş sonsuzdur".
Azərbaycan dilində onun əvəzliyici belə səslənir: "Heç kim öləndə var-dövlətini özü ilə o dünyaya aparmır". Özünüzə istirahət verin. Həyatımızın 80 faizinin qapalı məkanda, sevmədiyimiz insanlar arasında keçdiyini təsəvvür etmək belə ürküdücüdür...
Bəs milyonçular ailəsində doğulmayanlar haqqında nə demək olar? Narahat olduğunuz bütün iş yerlərini tərk edin, ta ki, səhər məmnuniyyətlə gəldiyiniz yeri tapana qədər... Valideynlər və dostlar bu qərarınıza təəccüblənə və ağız büzə bilərlər. Sadəcə daxili səsinizə qulaq asın və sizi qane etməyən şəraitə boyun əyməyin! Biz daş dövründə yaşamırıq. Bizim seçim imkanımız var.
Sağlamlıq və xəstəlik haqqında - "Əgər əcəl gəlməyibsə, hətta həkim də səni öldürə bilməz".
İnsanlar tanıyırıq ki, sağlamlığına çox vaxt ayırır və orqanizmini hərtərəfli müayinə etdirir. Həm də ən təcrübəli həkimlərin ən sadə diaqnozu tanıya bilməməsi barədə də eşitməmiş olmazsınız. Bu zaman istəsən də, istəməsən də taleyə inanmağa başlayırsan.
Beynimizi dolduran əlavə məlumat haqqında - "Bir şey olmadan da rahat yaşaya bilirsənsə, həmin mövzuda çox şey öyrənməyə çalışma. Unutma, sən dərk etmək bacarığından daha çox şey bilirsən".
Müasir media "İnsanlara həqiqəti söyləmə, təəccübləndir və ya qorxut" şüar altında işləyir: Əks halda oxumayacaqlar. Effekti "gücləndirmək" lazımdır. Xoşagəlməz xəbərləri oxumayın, onda daha sakit həyatınız olacaq. Yeni məlumat istəyirsinizsə, daha intellektual saytları və kanalları izləyin, peşəkarların hazırladığı sənədli filmlərə baxın, sizi düşündürən və üfiqlərinizi genişləndirən elmi kitabları oxuyun.
Nağd pul ehtiyatları barədə - "Əgər problemi pulla həll etmək olarsa, bu, problem deyil, xərcdir".
Gözlənilməz xərclər üçün müəyyən məbləğdə nağd pul psixikanızı ixtisaslı psixoloqdan daha yaxşı sakitləşdirəcək. Təcrübə də bunu göstərir.
İnsanları məsafədə saxlayın - "Uzaqdan baxanda bütün insanlar yaxşıdır".
Bütün insanlar eyni dərəcədə faydalı deyil. Çoxlarını mümkün qədər uzaq saxlamaq lazımdır.
Səhvlər və üzüntülər haqqında - "Sabah üçün narahat olma, dünən olanları düzəlt".
Bir çoxları keçmişi unutmağı məsləhət görür, sanki keçmiş arxadan bağlaya biləciyimiz bir qapıdır. Ancaq yəhudilərdə əksinə, səhvləri düzəltməyi, üzr istəməyi və acı təcrübədən dərs çıxarmağı tövsiyə edirlər.
Yaşamaq haqqında - "Sənə gülürlərsə, bu, o qədər də qorxulu deyil, sənin üstünə ağlamaları qorxuludur.
Əgər biz hələ də yaşayırıqsa, görürüksə, eşidiriksə, hiss ediriksə, demək, hər şey mükəmməldir, qaydasındadır və xırda-para söz-söhbətlərlə məşğul olmağa ehtiyac yoxdur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.12.2022)
Prezident Kitabxanasının “Zəngəzur” elektron resursu istifadəçilərə təqdim edilib
Azərbaycanlıların qədim dövrlərdən etibarən yaşadıqları Zəngəzur bölgəsi zəngin tarixi keçmişə malikdir. XX əsrin əvvəlində Zəngəzurun qərb hissəsinin Ermənistana verilməsi nəticəsində Naxçıvanın Azərbaycanın əsas hissəsindən ayrı salınması ilə xalqımıza qarşı tarixi ədalətsizlik edilib. Ümummilli Lider Heydər Əliyev çıxışlarında dəfələrlə bu tarixi ədalətsizliyə qarşı öz münasibətini bildirmişdi.
Prezident İlham Əliyev dövlətin strateji hədəfinin tarixi torpaqlarımıza sahib çıxılması olduğunu vurğulayaraq demişdir: “Ermənistan dövləti tarixi Azərbaycan torpaqları üzərində qurulub. Bu, bizim tarixi dədə-baba torpaqlarımızdır. Bütün toponimlər Azərbaycan mənşəlidir. Bunu bilmək üçün XX əsrin əvvəllərində çar Rusiyasında tərtib olunan xəritələrə baxmaq kifayətdir. Orada bir dənə də erməni toponimi tapmaq mümkün deyil. İndiki Ermənistanda bütün kəndlərin 80 faizi Azərbaycan mənşəli adlar daşıyır. Yəni, bu, bizim tarixi torpaqlarımızdır və biz mütləq o torpaqlara qayıdacağıq. Başqa cür mümkün deyil. Bu, bizim strateji hədəfimizdir və biz bu hədəfə çatmaq üçün çalışırıq, çalışacağıq. İqtisadi, siyasi, hərbi gücümüz, demoqrafik vəziyyətimiz bunu deməyə əsas verir”.
Şərqi və Qərbi Zəngəzura ayrılan vahid Zəngəzurun bu günümüzədək bütün dövrlərini əhatə edən elektron resurs Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanasının əməkdaşları tərəfindən hazırlanıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, Azərbaycan, ingilis və rus dillərində hazırlanan bu resursun “Ümumi məlumat” fəslində Zəngəzurun tarixi coğrafiyası, əhalisi, oykonimləri, oronimləri, hidronimləri, flora və faunası, təbii ehtiyatları haqqında mətnlər ayrı-ayrı başlıqlar altında təqdim edilir. Bu fəsildə, həmçinin qədim dövrlərdən bu günədək Zəngəzuru əhatə edən “Xəritələr” əks etdirilir. Həmin xəritələrdə Zəngəzurdakı toponimlərin azərbaycanlılara məxsus olduğu əyani şəkildə görünür.
Elektron resursun “Tarix” fəslində “Zəngəzur qədim və orta əsrlərdə”, “Rusiya işğalı dövrü”, “1905-1906-cı illər qırğınları”, “1918-1920-ci illər qırğınları”, “Qərbi Zəngəzurun Ermənistana verilməsi”, “Repressiya və deportasiya illəri”, “1988-1989-cu illər deportasiyası”, “Şərqi Zəngəzur işğal illərində” başlıqlı mətnlər istifadəçilərə təqdim edilir.
44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsi nəticəsində işğaldan azad edilən Şərqi Zəngəzur rayonları haqqında, yeni yaradılan Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonunda həyata keçirilən bərpa və quruculuq işləri haqqında məlumatlar “Azad Şərqi Zəngəzur” bölməsində xronoloji ardıcıllıqla öz əksini tapır.
Elektron resursun “Tarixi-memarlıq abidələri” bölməsində həm Şərqi Zəngəzurda, həm də Qərbin Zəngəzurda mövcud olan tarixi-memarlıq abidələri haqqında şəkilləri də daxil olmaqla dolğun məlumat verilir.
Kitabxananın fonduna daxil olan Zəngəzur haqqında kitab və məqalələrin elektron versiyaları “E-resurslar” fəslində əks etdirilir.
Resursun “Biblioqrafiya” bölməsində Zəngəzur haqqında kitabların və məqalələrin, habelə ayrı-ayrı məcmuələrdə dərc edilən materialların biblioqrafik təsvirləri verilir.
“Fotoqalereya” bölməsində Zəngəzurun mənzərəli yerlərinin, erməni vandalları tərəfindən dağıdılmış memarlıq abidələrinin şəkilləri, habelə Şərq Zəngəzurda və Zəngəzur dəhlizində həyata keçirilən bərpa-quruculuq işlərini özündə əks etdirən fotolar xronoloji ardıcıllıqla təqdim edilir.
https://zangazur.preslib.az domenində yerləşdirilən “Zəngəzur” elektron resursu mütəmadi olaraq yenilənir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.12.2022)
“Nəsiminin dərisini niyə soysunlar ki?”
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yazıçı-dramaturq Əyyub Qiyasın tanınmış teatr və kino xadimlərinin həyatlarından qələmə aldığı maraqlı anları təqdim edir.
MƏMMƏDRZA ŞEYXZAMANOV
(1915-1984)
***
“Nəsimi” filmi aləmə səs salmışdı. Hamı o filmdən danışırdı. Bir gün teatrda məşqdən çıxanda dedilər ki, kimsə aşağıda mənimlə görüşmək istəyir. Gələn adamın çoxdan gözlədiyini eşidəndə onu artıq gözlətməyə qıymadım, elə tərli-tərli aşağı düşdüm. Yaşlı bir kişi idi. Başında buxara papaq vardı. Məni görəndə hal-əhval tutub görüşdü. İlk dəfə gördüyümə tam əmin idim.
– Mən mollayam, – ağır-ağır dedi. – O kafir Nəsiminin dərisinin soyulmağında sənin böyük əməyin keçdi, yoxsa yenə kəfəni yırtacaqdı.
Çaşbaş qalmışdım.
– Ay kişi, o filmdir, kinodur. Ağsaqqal adamsan, nə danışdığını bilmirsən, – təpki ilə cavab verdim.
– Çox yaxşı bilirəm nə danışdığımı. Nəsimi kimi kafirlər bu dini parçalamağa çalışıblar, görüm onların kökü kəsilsin. Alaq otu kimi haradan desən çıxırlar.
Hiss etdim ki, kişini incidiblər. Özümü ələ alıb nə baş verdiyini soruşdum. Dedi ki, Kürdəmir tərəfdən gəlib, nəsə, kənd soveti onun mollalıq eləməyinə mane olur. Kömək etmək üçün mənim əlimdən heç nə gəlməsə də ağlımdan bir fikir keçdi. Kişinin adını, ünvanını götürüb ayrıldım. Teatrdan Həsən Seyidbəyliyə zəng vurdum, əhvalatı danışdım.
Təxminən 10 gün sonra teatra mənim adıma bir teleqram gəldi: “Şeyx Əzəm, çox sağ ol. Kənd soveti məscidin qapısını açmağıma razılıq verdi. Hörmətlə, molla Mirzəli.”
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.12.2022)
TOP 20. Ən populyar dünya ədəbiyyatının reytinqi
Qardaş ölkə olan Türkiyədə ən çox satılan və oxunan kitabların reytinqini təqdim edən 1000kitap.com portalında öndə gedən kitabların sıralanmasını “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucularına təqdim edirik. Öncədən deyək ki, reytinq bizim ekspertlərin təəccübünə səbəb olub. Belə ki, orada ənənəvi olaraq ön sıralarda yer alan müasir tanınmış türk yazıçılarından nə Orxan Pamukun, nə də Əlif Şafakın adlarına rast gəlmək olar. Dünya ədəbiyyatından isə adətən bu sayaq reytinqlərdə daimi yeri olan Hüqo, Stendal, Balzak, Hemenquey, Markes kimi klassiklərin, Murakami, Kutzee, Beqbeder, Axern, Moyes kimi müasirlərin adları heç keçmir. Əksinə, reytinqlərdə adətən yer ala bilməyən Stefan Sveyq ardıcıl bir neçə romanıyla burada təmsil olunur. Nə deyə bilərik, demək, zaman zövqləri dəyişməkdədir.
Buyurun, 1000kitap.com portalının “Ən çox oxunanlar” reytinqi ilə tanış olun:
(Qeyd: Sıra yeri. Kitabın adı. Müəllif. Oxunma sayı)
1.”Xəz paltolu madonna”, Səbahəddin Ali, 201600
2.”Balaca Şahzadə”, Antuan de Sent Ekzüperi, 150000.
3.”Satranc” , Stefan Sveyq, 148500.
4.”Heyvan çıftlığı”, George Oruel, 141000
5.”Şəkər portağal”, Jose Mauro Vasconselos, 139500
6.”Dönüşüm”, Frans Kafka, 138700
7.”Kimyagər”, Paulo Koelyo, 130500
8.”Bilinməyən bir qadının məktubu”, Stefan Sveyq, 128900
9. “Çərpələng uçuran”, Xalid Hüseyni, 110200
10.”Quyurcaqlı Yusif”, Səbahəddin Ali, 106700
11.”İnsan nəylə yaşar?”, Lev Tolstoy, 104200
12.”İçimizdəki şeytan”, Səbahəddin Ali, 101 200
13. “Siçanlar və insanlar”, Jon Steynbek, 99300
14.”Cinayət və cəza”, Fyodr Dostoyevski, 96400
15.”1984”, George Oruel, 95900
16. “Serenada”, Zülfü Livaneli, 84600
17. “Olağanüstü bir gecə”, Stefan Sveyq, 83900
18. “Bir qadının yaşamından 24 saat”, Stefan Sveyq, 74700.
19. “Yabançı”, Albert Kamyu, 74000.
20.”Yeraltından notlar”, Fyodr Dostoyevski, 69900
20. “Çalıquşu”, Rəşad Nuri Güntəkin, 69900.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.12.2022)
50 yaşını vətəndə qarşılayan səyyah...
Səyahət etmək gözəldir. Dünyada ən müdrik adamlar səyyahlardır. Hər yerdən bir şey götürüb əxz eləmək əqli inkişaf deməkdir. Həm də axı dünya - gör-götür dünyasıdır.
Elman Eldaroğlu yazır.
Deyir ki,- “Uzun müddət müxtəlif televiziya kanallarında çalışmışam, ictimai-siyasi proqramlarlar aparmışam, həm xəbərlərdə aparıcı olmuşam, həm də müxbir və redaktor kimi də işləmişəm. 2012-ci ildə fikirləşdim ki, səyahət proqramı hazırlayım. Əslində, bu proqramı daha çox ölkələr haqqında ümumi və çoxlu məlumatlar olan proqram kimi görürdüm, yəni içində çoxlu müsahibələr olmasını, həmin ölkənin ictimai-siyasi vəziyyəti barədə danışmağı nəzərdə tuturdum. Amma elə oldu ki, sonra üstünlüyü daha çox səyahətə verdim, sırf turizm proqramı kimi insanlara daha çox maraqlı olan məlumatları bölüşməyi qərara aldım və bu ideya ilə ATV kanalına müraciət etdim. Sağ olsunlar, təklfiimi yaxşı qarşıladılar və belə bir proqramın hazırlanmasına yaşıl işıq yandırdılar. Proqramın adı ilə bağlı xeyli düşündüm, sonra ağlıma fransız sözü olan "turne" gəldi. Mənası isə bir şəxsin ardıcıl olaraq müxtəlif ölkələrə səfərlər təşkil etməsidir. Ona görə də dedim elə "Turne" olsun...”
Çox gözəl bir aurası var, sanki ətrafına nur saçır. Qəlbi paxıllığa, həsədə bağlı, xeyirxahlığa açıq adamdır. Ucaboy olmasa da şux qaməti, məğrur yerişi, mehriban münasibəti, səlis danışığı onu zadəgan kimi göstərir. Kiməsə rişxənd etmək, insanlara yuxarıdan aşağı baxmaq ağlına belə gəlməz, sadə və təvazökarlığı ilə hörmət qazanıb…
Haqqında söhbət açdığım Mir Səməd Cəfərli 1972-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1989-cu ildə 4 saylı fars təmayüllü internat məktəbini bitirib. Həmin il Bakı Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakultəsinə qəbul olunub. 1994-cü ildə oranı ərəbşünas kimi başa vurub. Daha sonra təhsilini Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Əlyazmalar İnstitutunda davam etdirərək Azərbaycanın müxtəlif TV kanallarında jurnalist, ictimai-siyasi verilişlərin və “talk-show”ların aparıcısı kimi çalışıb. İlk dəfə efirdə 1997-ci ildə Spece Tv-də “Xəbərlər” proqramının aparıcısı kimi görünüb. 2012-ci ildən ATV kanalında səyahətlə bağlı çox məşhur “Turne” verilişinin müəllif və aparıcı olub. 40-a yaxın ölkədən 80-dən çox veriliş hazırlayıb. Veriliş 2016-cı ilə kimi 4 mövsüm davam edib. Bütün bunlarla yanaşı Mir Səməd Cəfərli 2003-2004-cü illərdə Lider Tv-nin Yaxın Şərq üzrə, 2004-2005-ci illərdə isə Beliçka Krallığında xüsusi müxbir kimi fəaliyyət göstərib.
2016-cı ildən isə teleaparıcı Fərid Gözəl ilə ATV kanalında “Çox gəzən bilər” verilişini hazırlayıblar. Bu veriliş 2019-cu ilin sonuna kimi ATV kanalında, 2021-ci ilin payızından isə Space Tv-də yayımlanıb. O, “Çox gəzən bilər” verilişi ilə paralel ATV kanalında “Yadındamı?” verilişinin də aparıcı olub. 2020-ci ildən Azərbaycan Turizm Blogerləri Assosiasiyasının idarə heyətinin üzvüdür...
Uzun müddət teleməkanda çalışsa da onu daha çox səyahət verilişlərindən tanıyırlar. Başına çox maraqlı hadisələr gəlib. Min cür çətinliklərdən keçib, fəqət hazırladığı hər bir verilişi həvəslə ərsəyə gətirib, maraqdan salmayıb...
“Yayın sonu idi. Fransanın paytaxtı Parisə qədər kirayəyə götürdüyümüz avtomobillə gedərək, onu bizim səfirliyin qarşısında saxlayıb, özümüz qayıtdıq Bakıya. Deməli, sponsor axtarırdıq veriliş üçün, həm maşını qaytarmaq, həm də yeni verilişlər çəkmək lazım idi. 50 gün sonra qayıtdıq Parisə, gördük ki, maşının akkumlyatoru tamamilə sıradan çıxıb, halbuki gedəndə yeni idi. Səfirliyimizin əməkdaşları da bizə yardımçı oldular və digər avtomobildən "peremiçka" ilə maşınımızı işə saldıq. Amma bizə dedilər ki, avtomobili söndürməyin, yoxsa yenidən eyni problem olacaq, yolda qala bilərsiniz. Ona görə də 300 km yol getdik, axşam olurdu deyə bir yerdə saxladıq və maşını söndürdük. Bir az risk etmişdik, sonra yenidən işə salmaq vardı, şükür akkumulyator enerji toplamışdı, işə düşdü və çox sevindik buna görə, yadımdadır, hətta sevincdən rəqs də etmişdik. Bir də uzun yol gedəndə isti çay istəyirdik, amma pullu yollarda yol kənarında olan kafelərdə özünüz bilirsiniz, qiymətlər çox baha olur. Biz isə əlavə xərclərə yol vermirdik səfər zamanı. Variant tapmışdıq, mən deyirdim, uşaqlar, narahat olmayın, əlimdə termos gedirdim kafeyə və deyirdim ki, uşaq üçün isti su lazımdır. Deyirdilər ki, problem yoxdur, götürün. Amma adi halda isti suyu 1-2 avroya satırdılar. Uşaq üçün istəyirik deyəndə isə, mərhəmət hissi ilə deyirdilər götürün.”- söyləyir...
Demək olar ki, şimal, cənub, şərq, qərb- yer kürəsinin hər yerində olub, necə deyərlər, çox ölkələri gəzib dolanıb. Müxtəlif xalqların nümayəndələri ilə ünsiyyətə girib, onların mədəniyyətini, həyat tərzini, mətbəxini öyrənib.
Deyir ki,- “Hər bir xalqın dadlı yeməkləri, eyni zamanda bizim mətbəxə uyğun olan qidaları var. Toyuq, qaz və ördəkdən çox gözəl yeməklər hazırlayırlar. Xüsusilə Taylandda dəniz məhsulları çox yayılıb, çox dadlı bişirirlər bu qidaları. Turistlərin arasında məhz bu mətbəxə görə gələnlər çox olur. Orada qiymətlər də Avropa ilə müqayisədə çox ucuzdur və ən əsası dəniz məhsulları hamısı təzədir, dondurulmuş deyillər. Avropalıların da gözəl yeməkləri var. Məsələn, onlar əti bizə nisbətən daha canlı, daha çiy yeyirlər. Tutaq ki, ət sifariş edirsən, soruşurlar ki, qanlı istəyirsiniz, yarımqanlı, yoxsa yaxşı qızarmış. Mənsə, sifariş edəndə “yaxşı qızarmış olsun” deyirəm. Ancaq yen də görürsən ki, tamamilə qızartmırlar, yəni onlar təsəvvür etmirlər ki, əti necə tam olaraq qızartmaq olar...”
Bəli, o, ərsəyə gətirdiyi maraqlı verilişlərlə tamaşaçıların rəğbətini qazana bilib. Heyranları kifayət qədərdir. Sosial şəbəkənin Facebook portalında da çox fəaldır. Dostluğunda olan minlərlə izləyicisini maarifləndirməklə məşğuldur...
Dekabrın 24-ü haqqında söhbət açdığım jurnalist, teleaparıcı, bloqqer, səyyah Mir Səməd Cəfərlinin 50 yaşı tamam olur. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, yaradıcılıq uğurları arzulayıram...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.12.2022)
“Bağışlayın, siz, öldürülmüş birinin ömrünü yaşayırsız...” - Ələsgər Əhməd
Yola salmaqda olduğumuz ilin əsas ədəbiyyat hadisələrindən biri də Qubada keçirilən SilkWay Beynəlxalq Ədəbiyyat Festivalının Azərbaycan turu oldu ki, 32 finalçının əsərlərindən ibarət Antologiya üzümüzə gələn il “Azərkitab” Yayınlarında nəşr olunacaq. Festivalın rəsmi media dəstəkçisi olan “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı antologiyaya daxil ediləcək əsərlərlə oxucularını tanış edir.
Ələsgər Tərlan oğlu Əhmədov (Ələsgər Əhməd)
1997-ci ildə Bakida anadan olub. 2004-cü ildə 1 saylı orta məktəbə daxil olub və 2015-ci ildə orta məktəbi bitirib. 2015-2019-cu illərdə Azərbaycan Kooperasiya Universitetində təhsil alıb. Universiteti bitirdikdən sonra Naxçıvan Əlahiddə Sərhəd diviziyasında 1 il tam hərbi xidmət keçib. 2020-ci ildən “Mücrü” nəşriyyatında redaktor və operator vəzifələrində çalışıb.
Dövri mətbuatda şeirləri və məqalələri ilə çıxış edir.
Ələsgərin şeirləri həqiqətən də SW ekspertlərinin təəccübünə səbəb olub. Bu qədər dərin məzmunlu, obrazlılıqla aşıb-daşan, frazeologiya səpkili, bədii, cilalanmış şeirləri adı ədəbi dairələrdə epizodik keçən bir gəncin yazmasına təəccüblənməyib neynəyəsən?
ovuclar bir göz yaşı tutumudu;
gözləmək sevdanın onurğa sütunudu;
yəqinlik Allahın bəndədən əminliyidir;
bulvarın ortasında kəfənlənmiş kaktuslar
37-ci kalonda güllələnmiş məhbuslar ;
Quran ərəbcədən çox, Allahcadır;
eşq - saçlarının qoxusunu unutmayan hafizə;
təklik - çılpaqkən özünü izləyib zövq almaqla, utancın qətlidi;
azad dənizlərin düşməni akvariumlar;
ömrün naqillərindən alo deyir
nömrəsi çevrilməmiş telefon dəstəyi;
yüklərinə tərəziyəm;
ayaqqabı olmağa addımlayır
dərisi timsahın da;
söz - ana bətnində ölən uşaqdır...
1.
İtici romantika
Mən səni
Anasından yem gözləyən,
yuvasında bütün varlıqları əzizləyən quşların yoxluğu qədər istədim
Uşaqlığımdakı evin yeməyi olmasa da,
Getməyən anamın toxluğu qədər istədim.
Günəş gözünü,
heykəllərə qırpırdı
Sakit külək özünü,
dəstəksiz qapılara, mənzərəsiz pəncərələrə çırpırdı.
Gəldin.
Həyəcanlı ikən titrəyən əllərimi gizlətdim,
saçların üsyankar dalğa idi küləkdə
Gözlətdim,
həyatımdakı qaranlıqlardan qaçırdım, ağ köynəkdə
Bəlkə görə bilmək,
aşiq ola bilməkdi
Aşiq olmaq -
ona dünyanın genişliyini göstərmək üçün,
yanından çəkilməkdi
Mən səni
Yaralı əsgərin ölmək,
korun eşitdiyini görmək,
Lalın həqiqətləri danışmaq istəyi qədər
Beynini kələklərdən,
əynini küləklərdən qoruduğum sənə,
alışmaq istəyi qədər sevdim.
2.
Əl
Bir sinif şagird qucaqlamasıdı,
ruhunun meditasiyası
Mənim üçün sənin əllərindir, Ləman
Həqiqət zaman-zaman incidər,
Bağlı gözlərindən gələn dodaqlarındı ağlımın mutasiyası
Halı-sərgərdan dolaşıram,
sənə həsrətlə baxmağa həsrət qalmamaq üçün alışıram
Bütün qismətlərə
Məmnunam,
çünki ovuclar bir göz yaşı tutumudu
Balıqların dərin sularda yeyildiyi kimi
Gözləmək sevdanın onurğa sütunudu,
"Ovod"da deyildiyi kimi
Mən üsyanam,
bir balaca uğrumda vuruş.
Doğulmamış övladından
vaz keçən ananın dərdində, səni tanımamağımın adı, ayrılıqdı?
adi ayrılıqdı
Ayrılıq bir nəfərin verəcəyi qərar deyil,
içindəki özündən də soruş
Xatırlanmazsan hansısa qadından
Nə gözlərindən oxşar,
nə də yoxluğunda yaşar varoluşumdakı təlqin
Qulaqlarında duyular,
quyular, baxışlarının dərinliyidi
Səninlə sağalaram yəqin,
yəqinlik Allahın bəndədən əminliyidir.
Qaçışın ən tez nəfəsimə çatırdı
qayıqları kifayətlərdə batırdı qarmaqlar
barmaqlar qucaqladı əlimi
aşiq olduğum gözlərinlə baxıb dedin, ədəbiyyat müəllimi
Bulvarın ortasında kəfənlənmiş kaktuslar
37-ci kolonda güllələnmiş məhbuslar
Gəmi görkəmində mayak,
yolu göstərib, gözləyən liman
güman yerim
Gəl sənə bir sirr verim:
Yolun
ikinci addımında beş qaça bilirsənsə, ixlas, xilas
içindəki "düşmən" intiqamına
atəş aça bilirsənsə, islah, silahdı
Sənin təsəvvüfündən hədiyyə,
nəqş-bəndiyyə
ilahi səfərdə yanlış addımlarımızın,
səf-arası onun rəsulu.
Dirsəyimdəki su, ruhumun qüsulu
əriməklə yanğısına ağlayan şam
danmır qamətini,
qiyamətinə çevirəcək təkanı
onun gözündən fitil,
mənim atəşimdən dabanımı közərdir
pəncəmə dolaşsa da
Sönməyə çalışsa da,
qəbulu xatırlanır.
Axı, damlalar enməzdən öncə hazırlanır gölməçə məkanı.
Göyərçinin ayağına yox,
qulağına pıçıldayıb ağlına bağlamışdım məktuba yazılanları
Süleymanca tənbehləmişdim;
varlığının zikrini təsbehləmişdim
Xarabatı təşbehləmişdim ki, baxçadı
Dolaşıq düşünmə, inam fikrini
kiçik-kiçik tapşırıqlar mühafizə
Quran ərəbcədən çox, Allahcadır.
Eşq - saçlarının qoxusunu unutmayan hafizə
Sənə göz yummaq istəyərəm, ölümqabağı
Axı,
Təklik -
çılpaqkən özünü izləyib zövq almaqla, utancın qətlidi
Həqiqət çılpaqlığı
O, güzgüdə görünməyəcək qədər sürətlidi
Damar da ömrünün illiyi
İstərsən, axar
Qoxusunu çəkdiyim telləri
geri qaytarır çəpər əyriliyi
Canın anı canandırsa,
dərin sularda üzdür söz oyunlarını
Anomaliyayla doğulan təpəgözlər,
ailəvi təcridlə yaşayardı nağıllarda
Qüsur uşaq yaşlarından başlayardı, böyük ağıllarda
göz səni görəcəksə, nizəyə qırpınmadan baxar
Qəlbin qan ağlayanda
o, gülərsə, halın da sevgilisidi
Ağıllı saydığın,
sən saydığın barmaqların dəlisidi.
İflic qorxusudur
dəniz heyvanlarının şüşə qəfəslərində qorxu, sudur.
Başın
bir işıq yuxusunu beşikdə çalxalandırar
Azad dənizlərin düşməni akvariumlar,
şüşə qəfəsli balaca dənizlər
Balıqların bir-birinə həsrətini dalğalandırar
Keçmişin qəmlidi?
Keçmiş!
Mənim istəmsizliyimdən önəmlidir,
məni istəyənin istəyi
ömrün naqillərindən alo deyir,
nömrəsi çevrilməmiş telefon dəstəyi
Baxır, həyat tərəfə
Jhonpardian
məsafələrin qapısında əzmkarlıqla üzünü turşutmuş qardiyan
Dodaqaltı kinayələyir,
"satqındır qvardiyan" şübhələr içində - cəbhələr firqəsində
dırnağından ütülür göyərçin də, etibar dəbilqəsində
Bu, ərəfə
bənövşəni
dərmədən sığallamış bağbanların ən rövşəni
Kor olduğum səslərə karsan
Həyatınızda biri olsun,
deyin: Mən səninlə xoşbəxt deyiləm, xoşbəxtliyin özüyəm
Məcnun səhrada divanə olmuşdu
Mən Bakıda, nə yaxşı ki, sən varsan.
Yüklərinə tərəziyəm.
Nə hansısa mətbəxdən pizza
Nə də hansısa rəssamdan Mona Liza
Başımın üstündə Məşədikazımın şəkili
darçınlı çay dolu armudu - stəkan,
daş nəlbəkili.
Və sən.
Mən ömrünün qarğasıyam
Başladığın cümlənin arxasıyam
sən mənim üçün nəfəs ehtiyacısan,
ruhun oksigen ağacısan.
Səni arada elə gizlədirəm,
oğurlandığını sanıram.
Sevmək inanmaqdır, inanıram.
3.
Fotoaparatdakı gözlərin.
"Sokrat kimi olmaq daha yaxşı imiş"
bəlkə özündən bezdiyindən, inkar əvəzliyindən demiş; Stüart.
Füsunkar gələcəyin özlüyündən, keçmiş dart.
Özlədiyin,
retro distansiyalarda
Qulların qarın qatındakı, qurdların naharı
Metro stansiyalarda gözlədiyin,
qatar sərinliyi
Dəmir pulların insanların həyatındakı dərinliyi: ovcundakı kart.
Xəmir məhsulların, standart şirinliyi -
"Nobaharı"
Gözlərində,
birincilik yayınmaqdır, hədəf sanı
İnciklik, məcburi aranı ayırmaqdır, sözlərində
Yalançıdır gerçəyindəki bəla-kin
Lakin, dirsəyindəki inqilabçı yaranı,
mühafizə adında qapıçı köynəyin sürtür
İçindəki çılpaqlığı örtür, nəfsani abır.
Doğum günlərinin vacibliyi,
beynimdəki qaranlıq cibliyi günəşləndirdi - 6 Noyabr.
Samanını saxlamayan,
zamanını anlamaz.
Kosmogen qüvvəni adlandıran,
ruhunu səccadədən göylərə qanadlandıran namaz,
Qəbuldurmu?
Məni görməməyin,
kefsizliyinə quldurmu?
Hissiyatlı dəqiqələr,
bir divar saatının evsizliyinə bənzədilsə,
dinlədiyim musiqilər səsinlə bəzədilsə,
Dünyanı sənə tapşırıb,
gözü açıq intihar edə bilərəmmi?
Barıtından boğular?
Oyuncaq evindən, uşaq arabasına qundaqlanan mərmi.
İkinci paraqraf.
"Mən ağlamıram!"
ağlasan, silərəmmi,
Uslandığım mövsümünə gələrəmmi
Təbəssümünə fokslandığım, fotoqraf?
Bir saniyə, bədənimin abı - boğulmağa dizdən:
Heyvanpərəst ulğum,
boğazımdakını yarımlayır
ayaqqabı olmağa addımlayır,
dərisi timsahın da
Qorxduğum dənizdən görünürsən,
su pərisi timsalında.
Dalğalar qışqırırdı,
bir sən yanırdın qaranquşların köçündən əmin halına
bütünlüyə varan quşların qanadında dayanırdın
İçindən qorxuluq adında,
qarğalar fışqırırdı həmin balina.
4
3-lü vəfat koloniyası
Söz - ana bətnində ölən uşaqdır
Qaranlıq otaqdır,
qırmızı rəngdə
Külək kədərə ortaqdır,
ayrılıq bir azca yumşaqdır, boz çərpələngdə.
Anamın ovucları dualarda məzarım,
Lalların dərdidir səs buralarda
Karlar qəbahəti eşitmir deyə,
xoşbəxtdir, ariflər axmaqdır məhz buralarda.
Mənzərə - korların danışdığıdı
günah - Adəmlə, Həvvanın tanışlığıdı
Xəncərə təzimdə yaradılış da
Sənə pəncərədən görünən qış da
Əlcəyi olmayan ələ bəladı.
Birdən, müharibədir mübarizələr
Nə deyim, əzm də belə bəladı.
görmək istədiyin "sən" əylənir,
yelləncək kirpiyində
ipliyində, həyətindəki həyatın
asılıb, bir küncə qısılıb mənəviyyatın
Düşününcə görürsən,
istinad etdiyin yerlər, göylərin inşasıdır
Küləklərin ifşasıdır zəlzələlər
İctihad - deyəsən,
hamıdan əvvəl qaça bilmək üçün sürətlidir, kərtənkələlər.
Bağışlayın,
siz, öldürülmüş birinin ömrünü yaşayırsız.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.12.2022)
