“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə “Biri ikisində” layihəsində Nəsr saatı davam edir.  Bu gün sizlərə Nihat Pirin “Bir kəndin manifesti” hekayəsini təqdim edəcəyik.

BİR KƏNDİN MANİFESTİ

         Vallah, bu əhvalat nə vaxt olub, heç özüm də bilmirəm. İndi oturub bunun zaman təfərrüatına varası olsaq, əhvalat uzandıqca uzanacaq. Odur ki, birbaşa mətləbə xitab eləməkdən yanayam.

         Bu söhbət adını bilmədiyiniz və buna heç də gərək olmayan balaca bir kənddə baş verib.

         Olur e, iraq olsun, ölüm ölümü əvəz eləyir; filankəsin meyidi soyumamış bəhmənkəsin xəbəri gəlir, filankəsin azanı verilib qurtarmamış, başqasının qara xəbəri yayılır. Hə, bax belə şeylərə biz tərəflərdə “Kəndə Əzrayıl gəlib” deyirdilər. Hətta o Əzrayılın kənddən biryolluq çıxıb getməsi üçün qurban deyənlər, fitrə çıxardanlar da olurdu.

         Amma əhvalatımızın vaqe olduğu kənddə işlər tam tərsinə gedirdi. İndi deyəcəksiniz ki, təki ölüm olmasın, təki canımız salamat olsun, bunun qəribə tərəfi nədir?

         Kənd mollası Xudayar da əvvəl-əvvəl belə düşünürdü – hamı kimi. Amma iş o yerə çatdı ki, Xudayar əmi düz doqquz ay doqquz gün doqquz saat idi ki, “Molla əmi, filankəs də Allahın dərgahına təşrif etdi” cümləsinə həsrət qalmışdı. Sözün düzü, kişi əvvəllər bunu dərd eləmirdi, daha doğrusu, dilinə gətirməyə utanırdı. Ki məgər kimə demək olar ki, sən Allah, bu kənddə niyə ölən yoxdur? Heç rəvadırmı ki, kiməsə deyəsən, ay mən deyən, niyə yıxılıb ölmürsən? Adama deyərlər, a kişi, yetmiş beş yaşın var, belə ölmək arzulayırsan, get gir qəbrə də. Day camaatın öldü-qaldısı ilə nə işin?

         İş o həddə çatmışdı ki, Xudayar, az qala, mollalığı da yadırğamışdı. Çıxış yolu kimi hər gün bir qəbrin başında yasin oxumağa başlayan molla beləcə bu doqquz ayda qəbiristanı düz üç dəfə o baş-bu baş gedib-gəldi. Axırda çar-naçar keçən ayın ortalarında qonşu kəndin mollasına da ağız açdı ki, sən Allah, arabir məni də gör. Biz tərəflərdə əməlli-başlı  “kasıbçılıq”dır.  O kənddə də ki rəqabət, maşallah olsun, güclü idi. Qonşu mollaya nə lüzum? Kəsəsi, molla Xudayarın sözü elə dediyi kimi də havada qalmışdı. Dönüb-dolanıb yenə də bərk yapışmışdı öz kəndindən.

         Molla Xudayarın narahatlığı üzərinə yavaş-yavaş kənd içində də pıçapıçlar başladı ki, o da kənd ağsaqqallarını bir araya toplamağa fürsət tapdı:

– Camaat! Əvvala, Allah-Taala özü cəmi müsəlmanları hifz eləsin, biz də onun
içində, – deyə sözə başlayan molla bu çıxışı, yalan olmasın, bəlkə, beş aydır ki, məşq
edirdi. – Amma məlumunuz üzərinə, kəndimiz elə bir bəlamı deyim, xeyirmi deyim, vallah, heç özüm də bilmirəm, bildiyim odur ki, bu işdə nəsə var. Ölüm bizdən üz döndəribdir. Allah öz dərgahının qapısını biryolluq bizim kənd üçün qapayıb.

– Şeytan işidir, molla əmi! – Kəndin gətir-götür işlərinin qabaqda gedəni Murtuz idi. – Vallah, çörəyimizin duzu da gedib. Mən həftəyə üç-dörd qəbir qazan adam idim, anamın canıyçün. İndi hardadır e o günlər?! Ayaqyolu qazmaqla, çəpər tutmaqla bir çətən külfət saxlamaq olar?

         Murtuzun bu sözündən sonra yerbəyerdən “Lənətlənmişik!”, “Qurban demək lazımdır!”, “Mən üç dənə qoç qurban deyirəm!” kimi qəribə-qəribə fikirlər məclisi başına götürdü. Xudayar camaatı birtəhər sakitləşdirib düz beş aydır ki, üzərində işlədiyi çıxışına davam elədi.

– Hammınızı başa düşürəm, nigaranlığınızı da annıyıram. Amma mənim qammadığım bir şey var ki, məgər bu doqquz ayda heç  birinizin orası-burası da ağrımayıb? – Mollanın bu sözündən sonra adamlar qəribə təhər-tövürlə bir-birlərinə baxır, ağrıyıb-ağrımadıqlarını soruşurdular.

– Bax elə götürək Kazım kişini. – Xudayar irəli şığıdı, Kazımın qolundan yapışıb onu irəli çəkdi. – Ay Kazım, bir yerin ağrıyıb-eləmir ki?

– Yox, ay kişi, vallah, tırp kimiyəm, – deyən Kazım qaqqanaq çəkib elə güldü ki, protez dişləri yerindən oynadı. Amma heç kəsin gülmədiyini görüncə özünü yığışdırıb keçdi adamların arasına.

– Şeytan əməlidir, vallah, Murtuz demiş, kişi bizdən üz döndərib, – kənd müəllimi Balayar portfelini sinəsinə sıxıb sözə başladı. – Nə günah eləmişik, nə qələt yemişik, bilmirəm, amma kəndimiz misilsiz bir bəlaya düçar olub. – Balayar müəllim bir az ara verib davam elədi:

– Təklif edirəm ki, molla əmi, kəndin dörd bir yanında o kişiyə qurbanlar kəsək, əfvinə sığınaq, bizi bağışlaması üçün dualar edək. Yalvaraq, yapışaq... Biz qulların əlindən başqa nə gəlir ki?..

– Halal olsun!..

– Sağ ol, məllim!

– Var ol!

         Yerbəyerdən Balayar müəllimin təklifinə dəstək nidaları gəldi.

– Vallah, bir dənə öküzüm var, onu elə bəsləyirəm, elə bəsləyirəm, and içirəm ki, kim ki birinci başın yerə qoydu ha, bax onun ehsanına peşkəş edəcəm, öz canımçün. – Qəssab Camalın bu sözündən sonra yenə də yerbəyerdən təkliflər, iradlar bir-birinə qarışdı, molla Xudayar təzədən səs-küyü sakitləşdirib düz beş aydır ki, hazırladığı çıxışına davam elədi:

– Balayar məllimin təklifi yaxşı təklifdir, mən razı. Elə günü sabahdan hər dəngədə bir dənə qoç kəsək, Allah yolunda kasıb-kusuba paylayaq. Hər namazda hammız bir ağızdan Allah-Taalaya bizi bağışlaması üçün dualar edək.

– Eləyək!

– Bəli, bəli!

– Sağ ol, ay Xudayar!

– Allah səni üsdümüzdən əysiy eləməsin!

– Ay Allah, keş günahımızdan...

         Yenə də yerbəyerdən dualar, təkliflər yüksəldi, Xudayar boğazını arıtlayıb növbəti dəfə adamları sakitləşdirdi və düz beş aydır ki, hazırladığı çıxışına davam elədi:

– Mənim də bir təklifim var, camaat. – Adamların səsi, tamamilə, kəsildi. Yetmiş beş yaşlı mollanın, sözsüz ki, bu çıxılmaz və misli görülməmiş vəziyyətdə təklifi hamıya maraqlı idi. – Təklif edirəm ki, Seyran kişinin evinin yuxarı başında, bələdiyyə binasına tərəf o açıqlıqda –  Əli ilə həmin tərəfi göstərərək davam etdi, – iri bir yas çadırı quraq. – Adamların sükütü hələ də davam etməkdə idi. – Məncə, bununla, Əzrayılın yadına sala bilərik ki, arabir, bizim kəndə də baş çəksin...

         Molla Xudayar fikrini tamamlayıb bir az duruxdu, ardından, “Hə, Qasım kişi, nə deyirsən?” deyib kəndin digər ağsaqqallarının da ağzını aradı. Qasım kişi ora-bura baxıb boynunu elə bükdü ki, sanki bu sualı qaldırmağa gücü çatmadı. Eləcə əyilib qaldı bir kənarda. 

Heç kəsin danışmağa cürət eləmədiyi bir məqamda adamların arasından titrək bir səs hamının beynini girinc edən həmin o sualı verib dərhal da susdu:

– Çadır, nəmənə, ay Xudayar?

Bu sualdan ürəklənən adamlar təzədən qaynaşmağa, fikir içindən fikir çıxarmağa başladı.

– Diri-diri basdıraqmı cahamaatı?

– Heç elə şey olar?..

– Xudavəndi-aləm, özün bizi qurtar...

Xudayar təsəkəsini çıxarıb o üz-bu üzünə baxdı, təzədən başına keçirib boğazını artıladı:

– Özüdür ki, var, camaat! O çadırda dirilərimizə yas verəcəyik, üç, yeddi, qırx keçirəcəyik, ehsanı, canamazı da üstündə... – Molla sözünü bitirər-bitirməz yenə də yerbəyerdən etiraz səsləri yüksəldi.

– Xudayar kişi, indi deyirsən ki, məni diri-diri basdırıb halvamı yemək istəyirsən? – Kəndin feldşeri Cəbrayıl yarı zarafat, yarı ciddi soruşdu.

– Yox, ay kişi! Səni niyə basdırırıq? Səni oturdacam məclisin düz başında, öz halvanı da özün yeyəcəksən, day nə istəyirsən ki?

Feldşer Cəbrayıl bir o yana baxdı, bir bu yana, axırda çar-naçar “Nə deyim, vallah?” deyib geri çəkildi. Cəbrayılın cavabdan qane olmadığını görən molla səsini bir az da qaldırdı:

– Bapbalaca bir kəndik, hamının dolanışığına da bələdik. Hüzürümüzü diriykən vermək ən yaxşı çıxış yoludu. Beləcə Əzrayılın da yadına düşər ki, biz tərəflərə də səfər eləsin. Üstəlik, bu camaat dolanmalıdı, ya yox?

– Bəli, bəli!

– Kişi düz deyir!..

– Sağ ol, ay Xudayar!..

Adamların dəstək sədalarını eşidən molla daha da ürəkləndi.

– Bayaq özünüz Murtuzun dediklərini eşitdiz. Həftəyə üç-dörd qəbir qazıb çörəkpulu edən Murtuz indi bəs nəynən dolanmalıdı?

– Allah balanı saxlasın, Xudayar kişi! – Murtuz adamları yarıb irəli çıxdı. – Sənin başına dönərəm, de, qadası, de, ağrın alım, de!

– Yaxud bu Namiq yazıq. Kənddə ayda, ildə bir dəfə toy olar ki, onu da aparıb mərkəzdəki sarayda edirik. Bəs bu kişi çadırını kimin qapısında qursun?

Lap elə götürək mənim özümü. Bu doqquz ayda ölülərinizdən xəbəriniz olubmu heç? O qəbiristanlığı düz üç dəfə o baş-bu baş yasin oxuya-oxuya gedib-gəlmişəm. Biriniz üç manatınızdan keçibsizmi?

– Allah balanı saxlasın!

– Sağ ol səni, Xudayar!

– Var ol!

– Kişi düz deyir! Gələ bu beş manatı da qoy cibinə, –  Camal irəli çıxıb mollanın əlini sıxdı, – axşam da arvad yuxuma girib, sən Allah, ona bir yasin oxuginən! 

– Camaat, mən razı! Elə günü sabah çadırı quraq, hə, nə deyirsiz? – Balayar müəllimin də razılıq verməsi ilə işin böyük qismi həll olundu.

         Bir neçə dəqiqə davam edən sükutdan sonra adamların arasında təzədən pıçapıçlar başladı və ardından bu təklifə görə molla Xudayara dualar yağış kimi yağmağa başladı...

***

         Bir həftəyə yaxın idi ki, kəndin bələdiyyə binasının yaxınlığında iri və təmtəraqlı çadır qurulmuşdu. Kəndin xeyir-şər çadırlarına düz on il idi, Namiq baxırdı. O yazıq da düz doqquz aydır ki, demək olar, itirilib-axtarılmırdı. Yazıq heç səsini də çıxara bilmirdi. Amma məlum söhbətdən sonra çadırı elə sevincək, elə xürrəm qurdu ki, gəl görəsən. “Allahımıza and olsun, elə bilirəm ki, öz toyumdur, təki bu bəla bizdən əksilsin” deyən Namiq, üstəlik, bu doqquz ay ərzində heç də bikar qalmayıbmış, sən demə. Çadırın pərdələrini dəyişmiş, içində yay üçün sərinlədici sistem, qış üçünsə qızdırıcı qurub-qoşmuş, qab-qacaq dəstini də ən yaxşı şəkildə yeniləmişdi. Amma kənd arvadları eşidəndə ki ağsaqqalar “Əzrayılı kəndə dəvət edir”, onlar da Əzrayılı hörmət-izzətlə qarşılamaq üçün evdəki ən bahalı qab-qacaqlarını gətirib düzmüşdülər masaya.

         Camal da neçə gün idi ki, söz verdiyi öküzü gətirib çadırın yanına bağlamışdı. Camaat da bir ucdan yoncadan, yemdən daşıyırdı. Öküz indi rahat yüz iyirmi kilo olardı, amma nə fayda?! Nə Əzrayıl gəlirdi, nə də ki, ölən tapılırdı...

***

Bugünkü yas mərasimi Kazım kişinin idi.  Kazım məclisin baş tərəfində molla Xudayarın yanında oturub gəlib-gedənləri salamlayır, “Allah rəhmət eləsin” deyənləri şəxsən özü yola salır və bundan məmnun görünürdü.

– Allah sənə qəni-qəni rəhmət eləsin, ay Kazım!

– Sağ ol, ay Camal, səninçün olsun.

– Allah qoysa, Allah qoysa...

– Allah özü bizi bağışlasın.

– Amin!

         Molla Xudayar o biri dünyadakı haqq-ədalət məclisindən, Allahın savab-günah tərəzisindən, cənnət-cəhənnəm məsələsindən dəm vururdu ki, bu vaxt çadırın çölündə bir hay qopdu ki, gəl görəsən. Adamlar hövlnak özlərini bayıra atdılar.

Budur, kəndin o biri başından balaca bir qaraltı və tozanaq görünür, qaraltı
yavaş-yavaş yaxınlaşdıqca bunun bir at və üzərində bir nəfər uşaq olduğu sezilirdi. Uşaq “Əzrayıl əmi gəldi, Əzrayıl əmi gəldi” deyə-deyə çadıra tərəf çapırdı. O, çadırın yanına varana qədər dua duanı əvəz elədi, şükürlərin sədası ərşə çıxdı.

– Nolub, a bala, nə hay-həşir salmısan? Nə Əzrayılı?

Uşaq çatar-çatmaz atdan düşüb ağzını çadırın girişindəki su çəlləyinə dirədi. İçib yanğısını söndürəndən sonra dedi:

– Molla əmi, “Ala qapı”da (“Ala qapı” kəndin giriş qapısı idi) at arabası qəzaya uğrayıb. Kəndin baytarı Həsənağa kişi bir dənə iri camış vurub, özü də, arabası da yumalanıb düşüb çaya. Seyid Rza kişi tez məni bura göndərdi ki, sizi muştuluqlayım. Eheyy! Əzrayıl əmi gəlir eeey, Əzrayıl!!! – Uşaq təzədən ata minib çığıra-çığıra kəndin içərilərinə doğru çapmağa başladı.

         Bir anda çadırın ətrafında vurhavur başladı. Adamlar “Şükür, ay Allah” deyib mollanın əlini-ətəyini öpə-öpə Həsənağanın yas məclisinin hazırlığına başladılar. Molla Xudayarın göstərişi ilə çadırda Kazımın şəklini çıxarıb yerinə Həsənağanın şəklini yapışdırlar. Qəssab Camal bir hərəkətlə yüz iyirmi kiloluq dananın boynunu burub yıxdı yerə, “Allah sənə rəhmət eləsin, ay Həsənağa, kişinin sözü bir olar” deyib dananın başını kəsdi.  Qəbirqazan Murtuz Həsənağanın boynunu-buxununu öyrənib götürüldü qəbiristanlığa.

– Murtuz, rəhmətlik Salman kişinin yanında qazginən, əmisidir. – Xudayar təsəkəsini çıxarıb dərin bir ah çəkdi.

         Doqquz aylıq ölüm xəbərinə həsrət qalan kənd camaatı bircə saatın içində yas məclisinə hazırlıqları tamamilə yekunlaşdırdı. Xudayarın göstərişi ilə hamı bir nəfər kimi çadıra yığılıb Seyid Rzadan gələcək xəbəri gözləməyə başladı. Bu vaxt çadırın nimdaş, yamaqlı xalçadan hazırlanmış qapısı açıldı, Kazım kişi əlində tüfəng içəri daxil oldu. Bayaqkı haray-həşir ölü sükutla əvəzləndi. Kazım tüfəngi sinəsinə basıb məclisin yuxarı başına doğru addımladı.

– Ədə, Xudayar, dirimə hörmət qoymamağın bəs deyil, üstəlik, mənim yas məclisimi də urvatdan salırsan?

         Molla Xudayar əlləri əsə-əsə stəkanı yerə qoyub ayağa qalxdı.

– Yox, ay...

– Kəs, ə! – Kazım tüfəngin nişangahını tarazlayıb düz Xudayarın sinəsinə tuşladı.

– Sənə sual verirəm: bu gün kimin yasıydı?

– Sənin, Kazım, sənin... – Xudayar arxa-arxaya gedərək çadırın dirəklərinə söykənib dayandı.

– Bəs başının üstündəki o yerdə Həsənağanın şəkli nə gəzir, ə? – Kazım çənəsini az-maz yuxarı qaldırıb şəklə işarə elədi.

– Ay Kazım, özün bilirsən ki, bunu Əzrayılı oyuna gətirmək üçün...

– Kəs, ə, dedim sənə!  Bəyəm Həsənağa mənnən artıq kişidi? 

         Molla Xudayar nə cavab verəcəyini bilməyib əllərini yana açdı. Arabir titrəyə-titrəyə “Ay Kazım, ay Kazım” deməkdən başqa əlindən-dilindən bir şey gəlmirdi. Məclis iştirakçıları da sadəcə olanlara tamaşa eləməklə kifayətlənirdilər. Hamı hadisənin şokunu yaşayırdı.

– Bir halda ki deyəcək sözün yoxdu, onda nolar, mənə də Kazım deyərlər! – Kazım tüfəngi bir dəfə də möhkəmcə sinəsinə sıxıb başını yellədi:

– Xudayar, mən belə hörmətsizliyin altınnan çıxammaram, dədəmin qəbri, – deyib tətiyi çəkirdi ki, Seyid Rza çadıra daxil oldu.

– Camaat, Həsənağa sağdı!

Bu sözü eşidən molla elə bil təzədən doğuldu. Tez masanın bu biri tərəfinə atlanıb Kazımı qolundan yaxaladı. Bunu görən məclis iştirakçıları da Kazımı sakitləşdirməyə başladılar, əlinə-ayağına düşdülər.

– A kişi, sən Allah, qanqaraçılıq salmayaq.

– Bu dana da sənin qismətinmiş, canımçün, halal xoşun! – Camal şirin dilini işə saldı.

– Yas davası eləmirsən, ay Kazım?! Di buyur, bu da yasın, ha-ha-ha!..

***

Cəmi yarım saat sonra hər şey qaldığı yerdən davam edirdi. Kazım kişi məclisin baş tərəfində oturub başının üstündəki şəklə baxa-baxa adamları salamlayır, “Allah rəhmət eləsin”ləri şəxsən özü qəbul edir və bundan misli görülməmiş məmnunluq duyurdu...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.07.2023)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yəqin ki, çoxunuz yayda Türkiyəyə gedib dincəlməyi arzulayırsınız, bəziləriniz də bu xoşbəxtliyi artıq dadıb. Dəniz sahilində 5 ulduzlu oteldə “hər şey daxil” konsepsiyası ilə dincəlməkdən gözəl nə ola bilər? Amma bəzən daşlı-çınqıllı sahil, bəzən hədsiz dərinlik, bəzən hədsiz dayazlıq, bəzən suda xırda gəmiricilərin olması - axır ki, nələrsə ovqatımıza soöan doğraya bilir. Bəs qardaş ölkənin ən məşhur çimərlikləri hansılardır? 

Qeyd edək ki, Egey dənizi, Qara dəniz və Aralıq dənizi ilə əhatə olunan qardaş Türkiyə dünyanın ən gözəl çimərliklərinə sahibdir.

Türk Riverası adlanan Antalya-Alanya, eləcə də Bodrum, İzmir, Çanaqqalada olan çimərliklər xüsusi diqqət cəlb edir və digərilərindən fərqlənir. 

Türk Rivierasının mərkəzində yerləşən Antalyada Aspendosdan Myraya, Sidedən Pergeyə qədər çoxlu sayda tarixi məkanlar var. Türk Riverası uzun sahil xətti, firuzəyi suları və sakit körfəzlərə malikdir. 

NÖMRƏ BİR

Antalyadakı Kaputaş çimərliyi öz sehri ilə dünyanın ən gözəl 50 çimərliyindən biri kimi tanınır. Türkiyədə isə nömrə birdir. 

NÖMRƏ İKİ

Füsunkar çimərliklərindən biri olan Andrea Doria Körfəzi qayalar, makilər və yabanı zeytunlarla əhatə olunub. 

NÖMRƏ ÜÇ

Türkiyənin ikinci ən uzun çimərliyi olan Patara çimərliyi də Antalyada yerləşir. Onun uzunluğu 14 kilometrdir. Ziyarətçilər hər il mayın 15-dən sentyabrın 15-dək Patara çimərliyindən növbə ilə istifadə edirlər.

NÖMRƏ DÖRD

Türkiyənin xoşbəxtlik sahili olan Bodrum Türkiyənin ən məşhur tətil yerlərindəndir. Təmiz dənizi, qızılı qumsalı və heyrətamiz sahil xətti ilə bölgə günəş və dəniz həvəskarları üçün mükəmməl istirahət məkanıdır. Bodrumun mərkəzinə ən yaxın çimərliklərdən biri Gümbet Beach-dir. 

NÖMRƏ BEŞ, ALTI

Bitez və Göltürkbükü çimərlikləri hər zaman insanla dolu olur. Bu çimərliklərdə su idman növləri ilə məşğul olmaq mümkündür. 

NÖMRƏ YEDDİ, SƏKKİZ

İzmir dedikdə ağıla ilk gələn şəhərin ən məşhur turizm məkanı Çeşmədir. İlıca və Alaçatı çimərlikləri gözəl dənizi və qızılı qumsalı ilə Çeşmənin ulduzlarıdır. Sakit və səssiz suyu ilə məşhur olan Alaçatı çimərliyi Çeşmənin mərkəzindən təxminən 13 kilometr məsafədə yerləşir. Çeşmənin ən təmiz çimərliklərindən biri olan Alaçatı çimərliyində Egey günəşi altında günəş vannası qəbul etmək mümkündür. 

NÖMRƏ DOQQUZ, ON

Dənizləri bir qədər sakit olan, lakin yaşıl örtüyü ilə valeh edən Çanaqqalanın Assos sahilləri bölgənin məşhur məkanlarındandır. Assos Sokakağzı çimərliyi və hər iki tərəfdən zeytun ağacları ilə əhatə olunmuş Kadırga Körfəzi gözəl istirahət məkanlarındaır. 

NÖMRƏ ON BİR, ON İKİ

Ancaq Çanaqqaladan söhbət düşəndə Bozcaada və Gökçeadadan danışmamaq mümkün deyil. 

ÖN ÜÇ, ON DÖRD

Adalardakı Ayazma və Aydıncık çimərliyi gözəl qumu ilə ziyarətçilərin diqqətini cəlb edir.

ON BEŞ

Və sıranı Bələyin lacivərd qumlu, mavi bayraqlı çimərlikləri tamamlayır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında dərc edilən Güney Azərbaycan ədiblərinin ən yaxşı nümunələrini diqqətinizə çatdırmaqdayıq. 

Portalımızın Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağlanln təqdimatında bu həftə Zaman Paşazadə öz şeirləri ilə hüzurunuzdadır. 

O, bu dəfə “ssenari -şeir” təqdim edəcək. 

SSENARİŞEİR

DOĞUM (2)

İçəri – gecə - doğum evi

Işıq izinsiz cumur gözlərimizə

Yenicə göz açmış kameradan zillənirik divardakı saata

Saat iyirmi dördü tələsir…

İçəri – gündüz – doğum evi

Çeşidli açıdan üzümüzə zillənir kameralar

Yaxınlaşdıqca dodaqları yekəlir

Öpülürük

Öyülürük

Öööö

Burnumuzdan gəlir ana südümüz

Zaman ağzımızın ağuz zamanı.

Mavi boyalı istamp güpsənir ayağımızın altına

Qaçarsaq, mavi, mavi, mavi qaçacağıq ağ döşəmələrin üzərində

Qaçarsaq, doğum evinin kameraları arxamızca qaçacaq…

Yoxlanılır təməl hüceyrələrimiz

Yoxlanılır sağlamlığımız

Yoxlanılır sağmallığımız

Yoxlanılır varlıq.

Içəri – gecə - ev

Zillənirik divardakı saata

Ağ bir pişikdir ağzını açmış bullayır sarğacını

Hipnoz edir gözlərimizi gedib-gələn quyruğu

Saat iyirmi dördü…

Geri, geri, geriyə dönür film

Kameralar itir dumanda.

Zamansız – içəri – iç

Cənində bir budda heykəliyik

Boynumuz da göbək bağından bir boyunbağı

Ayağımızın altında doğum çarpayısı…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.07.2023)

BİZ HARDAN GƏLİB HARA GEDİRİK?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Kubra Quliyevanın yeni essesini təqdim edir.

Ağır yazacağam bu gün..
Dərdli yazacağam, göz yaşlarıma hakim olmadan, içimdəki qəzəbi, təəssüf hissini boğa bilmədən yazacağam bu gün.
Bizim millət.
İstər tənqidi, istər də tərifi mövqedən yanaşıb millət anlayışını ümumiləşdirməkdən xoşum gəlmir, ümumiləşdirmədən, bir qrup avam kütləyə xitabən yazıram sətirlərimi.
Deməli, ömründə bir dəfə Azərbaycan tarixini köklü araşdırmayanlar, Qafqaz mövqeyi, Turan ölkəsi bilməyənlər və canından can getməyənlər...
Həmişəki kimi “Azadlıq” metrosundan qayıdan avtobuslardan birinə mindim. Qabağımda 50-55 yaşlı iki xanım oturub başlarının üstündə də, bir neçə yaşlı kişi var. Başlayıblar söhbətə ki, kaş rus udardı müharibədə Ukraynanı, sonra gəlib bizi tutardı, qayıdardıq sovetin dövrünə, dolanardıq yağ-bal içində.
Sakitcə qulaq asırdım ki, görüm bunların axırı hara gedəcək, birdən qabağımdakı xala dillənəsən ki, cəhənnəm, bizdən 5-10 dənəsi qırılar, ancaq bilərik ki, gələcəyimiz xoş olacaq, dolanışığımız düzələcək.
Ağzımı açmaq istəyirdim ki, söz deyim, başımın üstündə duran gənc başladı danışmağa, bir d avtobusdan düşəndə susdu.
-Salam, bayaqdan sizə qulaq asıram və söhbətlərinizin müəyyən hissəsində sizə haqq qazandırırdım ki ,cavanlıqda gördüyünüz şirin günlər sizi aldadıb. Amma yanılmışam, sizin ermənidən fərqiniz yox imiş, elə sizin sözlərinizi başları ilə təsdiqləyən bu ağsaqqalların da. Əvvəla deyirsiz ki, Rusiya kaş tutardı Ukraynanı.Gəlin dini mövqedən baxaq, xristian xristiana qarşı genosid törədir... Siz indi deyərsiz ki, genosid nə olan şeydir?
(Xanımın mimikalarından sezilirdi ki,elə sualı ağzında qalıb)
Gəncsə davam etdi:

-Genosid, yəni-soyqırım, bir xalqın soy kökünün qurudulması yolunda ağıla gələn ən murdar hərəkətlərin edilməsi, eynilə, Xocalı faciəsi, Urmi bəlası, Bərdə, Gəncə, Əfqanıstan, Qırğızıstan terror aktları kimi. Xristian xristianı gözünü qırpmadan qıracaq, amma gəlib müsəlman ölkəsində deyəcək: "Hə, sülhməramlılarımız qoy buranı qorusun"? Ya da, erməninin qulağını çəkib sizi əl üstündə tutacaq? Sovetə qayıdıb yağ bal içindı dolanmaq istəyirsiniz düzdürmü?

(Qadın başı ilə təsdiqləyir)
Gənc davam edir:

-Düşün ki, sizin həyat yoldaşınız milyonçudur, amma o, sizi zorladığı üçün evlənib və sizi doğma ailənizdən uzaqlaşıdırıb özü ilə saxlayır. Xoşbəxt ola bilərsiz? Nə olsun ki, zorlanmışdız, milyonçu tərəfindən zorlanmısınız da.
Gəncin bu danışığına qadın gözlərini hədəqəsindən çıxaracaqmışcasına bərəltdi.
Şüvənlik edib gəncə cavab qaytarmaq istəyən zaman yandakı kişilərdən biri xanımı qorumaq üçün özünü sözün ortasına soxub: "A bala, bu nə danışıqlardı, sənin başın deyəsən xarab olub,yekə kişisən, atan sənə kişilik öyrətməyib"? -dedi.
Kişiyə məhəl qoymayan gənc sözlərinə davam etdi: "Təbii ki, istəməzsiniz. Axı bunu heç kim istəməz, axı heç kim ləyaqətini pula satmaq istəməz, axı heç kim keçmişini silib haradan gəldiyini, kim olduğunu unudub başqasına, yəni, başqa xalqa yamaq olmaq istəməz. Axı vaxtında dövləti quran o kişilər bayrağı, himni, gerbi bizə ərmağan etsinlər deyə milyon əzablardan keçib. Axı Rəsulzadə müstəqilliyi elan etmək üçün 4 ay Fransada gözləyib, axı Mehdi Hüseynzadə partizan fəaliyyətini xalqın müstəqilliyi üçün dayandırmayıb, sonda da, şəhid olub, axı Mikayıl Müşfiq şeirləri ilə susan vicdanların ayaq səsi olduğu üçün ömrünün baharında represiyaya məruz qalıb. Axı Çingiz o lentləri ağlaya-ağlaya çəkirdi ki, biz öz yaralarımızı unutmayaq. Axı Mübariz də, Polad da, Xudayar da, Təhmasib, Səbuhi, Elvin də, hətta 2003-2004 təvəllüdlü uşaqlar da Vətən üçün heçə saymışdılar canlarını.Əhməd Cavad işgənclər görəndə xanımı sürgündə ondan da betər zülmlər çəkib axı, özü də nə az, nə çox, düz 8 il. O kişi himndə deyir ki, Hüququndan keçən əsgər hərə bir qəhraman oldu. Sən olasan gülüstan Azərbaycan,Azərbaycan. Sizsə burda deyirsiz, cəhənnəm, bizdən 5-10 dənəsi qırılar. Şəhidi təhqir edirsiniz, müqəddəsliyi tələf olan sürü ilə qarışdırmısınız deyəsən. Çünki ağzınız isti yerdədir. Çünki sizin oğlunuz, ya da yaxınlarınızdan biri şəhid olmayıb, çünki siz mənim kimi anamı qardaşımın şəhid qərbinin üstündə ağı deyə-deyə nişan konfeti paylayan yerdə görməmisiniz, çünki sizin ağlınıza belə gəlməyib ki, sizin nəvəniz nə vaxtsa əmisinin adını daşıyacaq, siz şəhid balasının heç bir hədiyyə və qayğı ilə ata həsrətini dindirə bilməzsiniz. Siz müharibə istəyirsiniz. Bu da az deyilmiş kimi, əsir düşməyimizi istəyirsiniz. Mart soyqırımı, yanvar hadisələri, Xocalı, Fizuli, Şuşa, Laçın, Ağdam işğalları, aprel hadisələri az imiş kimi sentyabr da gəlişi ilə ürəklərə qubar saldı, evlərə od qoyduğu halda siz unudursuz keçmişi. Siz rus dilində danışanı alicənab edib istər Türkiyə türkü, istər avropalı, istər digər asiyalılarla öz torpaqlarımızda onların dili ilə yox, məhz öz dilimizdə danışanları qınayıb qıjı deyirsiniz. Siz xalqı məhvə sürüküləyən kor kütlə, sizin sözlərinizə haqq qazandıranlar qeyrətdən, namusdan, kişilikdən danışıb camaatın balalarını göz görə-görə oda atanlar və əlbət sizlər - Şəhid ruhlarını incidənlərisiz"!

Gəncin sözləri özü daxil hamımızın gözünü doldurmuşdu. Amma danışdıqları həqiqət idi.
Bayaq o sözləri deyən qadın göz yaşlarına hakim ola bilməyib oğlanın boynuna sarıldı. Gəncin gözlərinin içinə baxmaqdan, o gözlərdəki kədəri görməkdən xəcalət çəkdiyindən başını aşağı salıb asta səslə üzrxahlıq etdi.
İki dayanacaq sonra oğlan avtobusdan ensə də, mənim dayanacağım sonuncu olduğu üçün avtobusu aramsız müşahidə etdim və insanların üzünə aydınlanan həqiqət işığının ölü sükutunu bütün yol boyu rahatca sezə bilirdim.
Bizlər müharibənin dəhşətlərini kadrlardan izləyib ağlamaqdan və dua etməkdən başqa bir şey edə bilmirik. O kişilər isə ailələrinin dualarına sığınıb, vətən üçün irəlidə, ən irəlidə vuruşurlar. Onlar Vətənə sahib çıxmaq üçün balalarının qoxusuna doymadan cənnətdə müşk qoxusunu doyacaq olanlardır. Onlar analarını gözü yaşlı, atalarını beli bükük qoyub ölümə dimdik yeriyən igidlərdir.

Qaraqanın bir sözü var idi, deyirdi ki, həqiqətən müharibə olsa varlılar kasıb, kasıblar şəhid olacaq.
Amma söz özünü doğrultmadı.
Kasıblar bütün varlıqları ilə şəhid oldular, varlılar isə....

Nə qədər ki, cəhalət hökm sürəcək, sovet psixologiyası bizimkilərin canından çıxmayacaq, bizlər müstəqillik uğrunda can verənləri də unudub azad qullar olaraq çox yaşayacağıq..
Yuxu...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.07.2023)

Azərbaycan Respublikasının Kino Agentliyi film layihələri müsabiqəsi elan edib

Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində olan “Azərbaycan Respublikasının Kino Agentliyi” publik hüquqi şəxsi (ARKA) film layihələri müsabiqəsi elan edib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Nazirliyin mətbuat xidmətinə istinadən xəbər verir ki, müsabiqə dövlət tərəfindən kino sahəsinin inkişafının dəstəklənməsi, kinematoqrafiya fəaliyyətinin təşviq edilməsi və yerli kinematoqrafçıların təcrübəsinin artırılması, milli-mənəvi və ümumbəşəri dəyərləri təbliğ edən filmlərin istehsalına nail olunması, eləcə də bu sahədə özəl sektorun dəstəklənməsi məqsədilə təşkil olunur.

İyulun 17-də Mədəniyyət Nazirliyində kino ictimaiyyəti nümayəndələrinin iştirakı ilə müsabiqəyə həsr olunan təqdimat tədbiri keçirilib.

Bildirilib ki, müsabiqədə Azərbaycan Respublikasında qeydiyyatdan keçmiş və kinematoqrafiya sahəsində fəaliyyət göstərən müstəqil prodüser mərkəzləri və digər hüquqi şəxslərin istehsal etdiyi film layihələri iştirak edə bilər. Müsabiqəyə bir neçə hüquqi şəxsin birgə qatılması da mümkündür.

Müsabiqəyə təqdim edilmiş film layihələrində 5 əsas müəllifdən (quruluşçu rejissor, ssenari müəllifi, quruluşçu operator (təsvir rejissoru), quruluşçu rəssam, bəstəkar) azı üçü Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı və ya Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayış icazəsi olan şəxslər olmalıdır.

Müsabiqənin ümumi fondu 5 milyon 500 min manat təşkil edir və layihələr dörd istiqamət üzrə qəbul olunacaq: dövlət sifarişi ilə istehsal olunacaq filmlər; kommersiya filmləri; müəllif filmləri; debüt və tələbə filmləri.

Dövlət sifarişi ilə istehsal olunacaq film (tammetrajlı və ya qısametrajlı bədii, sənədli və animasiya filmləri) layihələri üçün 2 milyon manat nəzərdə tutulub. Kommersiya filmləri (tammetrajlı bədii, sənədli və animasiya filmləri) layihələri üçün 1 milyon 250 min manat, müəllif filmləri (tammetrajlı və ya qısametrajlı bədii, sənədli və animasiya filmləri) layihələri üçün 1 milyon 250 min manat ayrılacaq. Debüt (tammetrajlı və ya qısametrajlı bədii, sənədli və animasiya filmləri) və tələbə (yalnız qısametrajlı filmlər) layihələri üçün isə 1 milyon manat nəzərdə tutulub.

Müsabiqənin 1-ci mərhələsi cari ilin 18 iyul – 15 sentyabr tarixlərini əhatə edir və bu mərhələdə ARKA tərəfindən layihələrin qəbulu həyata keçirilir. 2-ci mərhələdə (1 sentyabr – 15 oktyabr) Seçim Komissiyası tərəfindən ilkin qiymətləndirmə və bədii seçim həyata keçiriləcək. Müsabiqənin 3-cü mərhələsində (21-22 oktyabr) Seçim Komissiyası və Ekspert Şurası qarşısında layihələrin iştirakçılar tərəfindən müdafiəsi (pitçinq) olacaq. Pitçinq mərhələsini uğurla başa vurmuş layihələr qalib hesab ediləcək və həmin layihələri təqdim etmiş iştirakçılarla müqavilə bağlanacaq.

Müsabiqənin şərtləri və layihələrin təqdim olunması ilə bağlı tələblər barədə daha ətraflı ARKA-nın rəsmi saytında (https://arka.culture.az) məlumat əldə etmək olar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.07.2023)

Adətən yayda Avropada turizm məkkəsi cənub, xüsusən Fransanın Kəhraba sahili, İspaniyanın adaları hesab edilir. Amma bu il bir fərqlilik duyulmaqdadır.

Avropanın cənubunda orta yay temperaturunun kəskin artması səyahətçiləri daha soyuq tətil yerlərini seçməyə, yaxud yaz və ya payız mövsümündə səyahət etməyə sövq edə bilər. Avropa Turizm Komissiyasının (ETC) məlumatları göstərir ki, iyun-noyabr ayları arasında Aralıq dənizi regionuna səyahət etmək istəyənlərin sayı ötən illə müqayisədə artıq 10 faiz azalıb.

AzərTAC Reuters agentliyinə istinadla xəbər verir ki, eyni zamanda, Çexiya, Danimarka, İrlandiya və Bolqarıstan kimi istiqamətlərə də maraq artır. ETC-nin rəhbəri Migel Sanz bildirib: "Biz gözlənilməz hava şəraitinin gələcəkdə Avropada səyahət edənlərin seçiminə daha çox təsir edəcəyini gözləyirik".

Şirkətin hesabatına görə, səyahət edənlərin 7,6 faizi hazırda iyun-noyabr ayları arasında ekstremal hava şəraitini əsas səyahət problemi hesab edir. Onların arasında havanın temperaturu 35 dərəcə Selsiyə çatanda İtaliyada sevimli istirahət yerindən planlaşdırılandan bir həftə əvvəl evə qayıdan norveçli Anita Elşoy da var: "Mənim şiddətli baş ağrım var idi, ayaqlarım və barmaqlarım şişirdi, başım getdikcə daha çox fırlanırdı. İki həftə orada olmalıydıq, amma istidən qala bilmədik".

Eyni zamanda, turizm şirkətləri iddia edirlər ki, həddindən artıq istilər səbəbindən hələ də çox sayda səfərin ləğvi müşahidə olunmur. Britaniyanın ABTA turizm agentliyi qrupundan Şon Tiptonun dediyinə görə, britaniyalılar koronavirus pandemiyası səbəbindən iki illik karantin rejiminin yerini doldurmaq məqsədilə hələ də evdə daha az, Aralıq dənizində isə çox vaxt keçirir, aylar öncədən çox tətil sifariş edirlər.

Bununla belə, ekspertlər qeyd edirlər ki, isti dalğalar daha da yorucu olunca, tezliklə şərait dəyişə bilər. Meteoroloqlar bu həftə havanın temperaturunun hazırkı Avropa rekordunu (48,8 dərəcə Selsi) keçə biləcəyini proqnozlaşdırır. 

ETC-nin rəhbəri Miguel Sanz əlavə edib: "Bizim son araşdırmamız göstərir ki, avqustda - pik ayda səyahətə maraq göstərən insanların sayı azalıb, eyni zamanda daha çox avropalı payız səyahətini düşünür". Onun sözlərini turistlərin özləri də təsdiqləyir. Reuters ilə söhbətdə Romada istirahət edənlər iyul ayında yenidən oraya səyahət sifariş etməzdən əvvəl iki dəfə düşünəcəklərini söyləyiblər, çünki tətil zamanı etdikləri yeganə “əyləncə” kifayət qədər su içmək, sərin qalmaq və kondisionerli yerlər axtarmaq idi.

Eyni zamanda, iqtisadiyyatı yay turizmi mövsümündən çox asılı olan İtaliyanın hakimiyyət orqanları turistlərin sayında mümkün azalma ilə bağlı həyəcan təbili çalır. Bundan əvvəl İtaliyanın Ətraf Mühit Nazirliyi xəbərdarlıq etmişdi ki, əcnəbi turistlər gələcəkdə yaz və payız aylarında daha çox səyahət edəcək və daha sərin istiqamətlər seçəcəklər.

Bununla yanaşı, bəzi ölkələr bu tendensiyanın turist axınının azalmasına deyil, sadəcə olaraq yenidən bölüşdürülməsinə gətirib çıxaracağına ümid edirlər. Beləliklə, Yunanıstanın Ətraf Mühit Nazirliyinin fikrincə, qış, yaz və payız aylarında səfərlərin sayının artması, əksinə, yayda yerli kurortlarda sıxlıq problemini yüngülləşdirə və potensial yay azalmasını kompensasiya edə bilər. Yunanıstan hakimiyyəti turistləri qorumaq üçün cümə günü günün ən isti vaxtında Afinadakı qədim Akropolu bağlayıb.

Bu arada, İspaniya artıq turist seçimlərində dəyişikliyi görür. “Exceltur” milli turizm assosiasiyasının hesabatına görə, ölkənin şimalındakı sahilyanı ərazilərdə və yay temperaturunun daha sərin olduğu adalarda tələbatın güclü olacağı gözlənilir.

Mütəxəssislər bu yay cəhənnəm istisindən qorunmaq üçün ən yaxşı Avropa ölkələrinin İrlandiya və dörd Skandinaviya ölkəsi olduğunu bildirirlər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.07.2023)