Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü gördü.  Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Oxucularımızın “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlığı davam edir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalıdır.

YÜK

Tammetrajlı bədii filmin ssenarisi

5

Gecədir. Elşad “QAZ 69”-un sükanı arxasında oturub maşını idarə edir. O, kənarları işıq dirəkli geniş magistral yolla geriyə, Daşkəsənə qayıdır.

Maşınını iri hərflərlə AĞDAM, GƏNCƏ, DAŞKƏSƏN yazıları yazılmış, müxtəlif istiqamətlərə dönmək işarəsi görünən yolayrıcında  saxlayır.

Bir müddət susub şəhərlərin adları yazılmış dəmir lövhəyə baxır və nə edəcəyini bilmir.

Yol işarəsi Daşkəsənə getmək üçün sağa, Ağdama getmək üçün isə sola dönmək lazım olduğunu göstərir. Elşad seçim edə bilmir. Çaşıb qalıb.

Nəhayət, mühərriki işə salıb Daşkəsən yoluna dönür.

Sürətlə maşınını Daşkəsənə tərəf sürür.

Bir qədər getdikdən sonra nə düşünürsə, qəfil əyləci basır.

Maşını yoldan kənara çəkib saxlayır. Arxaya çevrilib “atası” ilə danışır: – Allah sənin kimi sakit adama özün kimi bir sakit ölüm niyə qismət eləmirdi, görəsən? Adam atasını neçə dəfə torpağa gömər? Səni geri qaytarıb köhnə qəbrinə bir də öz əlimlə necə basdırım? El üzümə tüpürməz mənim? Deməz ki, atanı boş yerə niyə qəbrindən çıxarıb gorbagor eləyirdin? Uzanmışdı da dinməzcə qəbrində. Bu nə oyun idi açırdın onun başına? Səni bir də Daşkəsəndə basdırsam, adamların üzünə necə baxaram? Yox, ata. Daha geriyə yol yoxdur. Səni ancaq Ağdamda torpağa basdıracam. Ondan sonra nə olacaqsa, qoy olsun. Bir az da döz!

Maşından aşağı düşür...

Əl telefonunu cibindən çıxarıb kiməsə zəng vurur: – Bəşir, salam! Elşaddır. Sənə bir işim düşüb!

Maşına minib geriyə, Ağdama tərəf yol alır...

***

Hərbi hospitalın həyəti. Günəşli bir gündür.

Elşadın bacısı əsgər Rüstəmzadənin qoluna girib gəzdirir. Onlar hospitalın həyətindəki çiçəkli bağçada Rüstəmzadənin ayaqları açılsın deyə gəzirlər.

Rüstəmzadə üzdən yaxşı görünsə də, hələ axsayır. Dili də hələ açılmayıb.

Onlar sıra ilə düzülmüş taxta skamyaların yanından keçəndə Rüstəmzadə ayaq saxlayır.

Rüstəmzadə Elşadın bacısına əl işarəsi ilə oturub bir az dincini almaq istədiyini bildirir.

Elşadın bacısı Rüstəmzadəni taxta skamyaya əyləşdirir. Özü də onun yanında oturur.

Rüstəmzadə ilə Elşadın bacısı bir müddət skamyada dinməz otururlar.

Birdən Rüstəmzadə əyilib yerdən xırda daş götürür. Onu uşaq kimi ovcunda gizlədir. Sonra hər iki əlini kürəyinin arxasına aparıb daşı bir əlindən o biri əlinə ötürür. Ondan sonra hər iki əlini yumulmuş şəkildə Elşadın bacısının qarşısında cütləyir.

Elşadın bacısı müharibənin od-alovundan keçmiş bu əsgərin birdən-birə belə sadəlövhcəsinə uşaq oyunu oynamaq istəyini əvvəlcə anlamır. Sonra onun uşaq saflığı ilə alışıb-yanan gözlərini görüb bircə anlıq reallığı itirir. Və əlini Rüstəmzadənin iri yumruqlarından birinin üstünə qoyur.

Elşadın bacısı Rüstəmzadənin xırda daş gizlənmiş sağ əlini düzgün tapır.

Daşın düzgün tapılması əsgər Rüstəmzadəni aşırı sevindirir. O, ürəkdən sevinib gülür.

Rüstəmzadə qəfil nəyi isə xatırlayıb gülüşünü kəsir və ayağa qalxıb axsayaraq hospitalın əsas korpusuna tərəf yeyin-yeyin gedir.

Elşadın bacısı Rüstəmzadənin nə etdiyini, nəyə sevindiyini və niyə belə tələsərək palataya qayıtmaq istədiyini anlamır. Ayağa qalxıb çaşqın halda Rüstəmzadənin arxasınca qaçır.

Onun qoluna girir ki, səndələyib yıxılmasın.

Qoluna girdiyi an başını qaldırıb onun gözlərinin içinə baxır.

Rüstəmzadənin gözləri yaşlıdır...

Elşadın bacısının üzündə əvvəlcə təəccüb, sonra isə ilıq təbəssüm yaranır.

O, titrəyən əlləri ilə Rüstəmzadənin hələ də xırda daşı tutduğu sağ əlini sığallayaraq gülümsünür.

Və hospitalın əsas korpusuna qədər Rüstəmzadənin əlini əlindən buraxmır.

***

Elşad qaranlıq kənd yolunun kənarında maşınını saxlayır. Maşının işıqları boş çöllüyə düşür. O, həyəcanla işığın düşdüyü çöllüyə doğru baxır.

Nəhayət, maşının işıqları düşən boş çöllüklə yola doğru “CİP NİSSAN” markalı maşının gəldiyi görünür.

Maşın Elşada yaxınlaşıb dayanır. İçindən əsgər şinelli, elə özü yaşda bir oğlan düşüb Elşada tərəf gəlir.

Qucaqlaşıb görüşürlər.

Maşından düşən oğlan əlində tutduğu ov tüfəngini və pul paketini Elşada uzadır.

Elşad: – İşləyib qaytaracam! – deyir.

Yenidən qucaqlaşırlar.

Oğlan: – Ləpirçinin adı Məciddir. Səni hara lazımdır, ora qədər aparacaq. Zəng vurub demişəm. Arxayın ol. Səni gözləyir. İşin avand olsun! Sağ-salamat qayıt!

***

“QAZ 69” markalı maşın magistral yoldan çıxıb çöllük əraziyə düşür.

Elşad boş çöllükdə toz qaldıra-qaldıra bir müddət yol gedir.

Artıq gecə düşüb.

Maşını köhnə daxmanın qarşısında saxlayır. İşıqlarını üç dəfə yandırıb-söndürür.

Daxmadan yaşlı olsa da, canı sulu bir kişi çıxıb ona yaxınlaşır. Elşad əsgərlik dostundan aldığı pul paketini kişiyə uzadır. Kişi pulu alıb saydıqdan sonra şalvarının arxa cibinə qoyur.

Kişi Elşadın maşınına əyləşir.

Kişi: – Dostun zəng vurmuşdu. Risk edirsən. Çox qarışıq vaxtdı. Niyyətini soruşmuram. Öz işindi. Səni gizli yollarla Ağdama çıxarıb geri dönəcəm. Qalanı sənlikdir!

Elşad: – Sən məni əraziyə sal. Gerisi ilə işin yoxdur!

Kişi köhnə maşında təhlükəsizlik kəmərini axtarır ki, çiynindən aşırıb bağlasın. Elşad kişinin nə istədiyini anlayır.

Elşad: – Kəmərim yoxdur. Amma arxayın ol! Beş yaşından maşın sürürəm!

Qoca: – Erməniyə arxayın deyiləm e... sənə arxayınam! Mina çoxdur çöllərdə!

Elşad: – Allah istəyənə heç nə olmaz!”

Qoca: – Kəməri də Allah yaradıb da, a bala! Ayağına dəyən daşı da Allahdan bil. Doğurdan atanı Ağdama basdırmağa aparırsan?

Elşad maşını işə salır.

Onlar maşın gedə-gedə danışırlar: – Doğurdan!

Qoca: – Cin buyurub sənə? Nə fərqi var, a bala. Elə bura da Qarabağdır da, burda basdır da dədəni, tərsliyinə niyə salmısan?! Gərək elə Ağdama gedəsən? Gedib düşəcəksən minaya, atan da qalacaq çöllərdə, özün də!

Elşad: – Rəhmətlik deyərdi ki, “oğullar üçün dədə-baba qəbirləri müqəddəs ziyarətgaha çevrilməyincə vətən vətən olmur”. Ağdamda atam yoxdursa, məni ora nə bağlaya bilər? Heç nə! Vətən həm də atalarımızın qəbirləridir!

Qoca: – Ya sən çox ağıllısan, ya mən dəliyəm!

Elşad: – Nə sən dəlisən, nə də ki, mən ağıllıyam. İşdir də, hər ikimiz düşmüşük. Bacarırsan, köməy elə çıxaq!

Qoca: – Bəri bax, yəqin, sən Ağdamda qızıl yeri bilirsən. Atan da bəhanədir. Qızılı qazıb çıxarmağa gedirsən.

Elşad: – Yox, əksinə, qızılı basdırmağa aparıram! Odey, külçə qızılım arxa oturacaqda gör necə işıldayır! Hər sözü bir ləl idi rəhmətliyin!

Qoca çevrilib arxa oturacağa baxır.

Və Elşadın qırmızı yorğana bükülü atasının nəşini görür.

Qoca: – Söndür işıqlarını. Səddi keçirik!

***

Elşad və qoca işıqları sönülü köhnə “QAZ 69” ilə gizli yollarla Ağdama doğru gedirlər.

Onlar azad olunmuş ərazilərdə qurulmuş hərbi postları dağ yolları ilə aşıb ilk hərbi səddi adlayan zaman artıq günəşin də səmada izləri görünür. Səhər açılır. Elşad maşını qocanın göstərişi ilə tanımadığı bir kəndin girəcəyində, kiçik təpənin ayağındakı kahanın ağzında saxlayır.

Qoca: – Maşını kahaya sal!

Elşad maşını dinməzcə kahaya salır.

Elşadla qoca maşından aşağı düşürlər.

Qoca: – Burdan o yana maşınla getmək daha mümkün olmayacaq. Dronlar göydən izləyir, görərlər. Maşını burda saxla. Mən də burdan geri dönürəm. Ancaq gecələr yol gedərsən. Mənim xəritəm yoxdur sənə verim. Ağdam, bax, bu tərəfdədir. Düzünə gedərsən. Sağa-sola dönmə ha. Yoldan da çıxma. Eşidirsən, yoldan çıxma ha. Sənin ayağınla sabaha Ağdama çatacaqsan. Nə idi kəndinin adı?

Elşad: – Şelli!

Qoca: – Olmusan heç kəndində?

Elşad: – Yox, olmamışam. Amma atam o qədər danışıb ki, bütün evlərini, yollarını əzbər bilirəm. Tapacam!

Qoca: – Şelliyə Ağdamdan da yol var. Belə də. Sən Ağdamdan get. Bu biri yolu dağıdıblar. Qarşındakı erməni kəndidir. Qoyub qaçıblar. İstədiyin evə gir, gecəni gözlə. Gündüz vaxtı burnunu da çölə çıxarma. Minalardan ehtiyatlı ol. Çalış tapdanmış yollarla gedəsən! Maşına dəymə. Bura dron uçurmurlar. Ruslar bu kəndi xəritəyə salmayıb. Görünür, gələcəkdə burda özləri üçün nəsə tikəcəklər.

Qoca ilə Elşad qucaqlaşırlar.

Qoca Elşadın ona verdiyi pul zərfini cibindən çıxarıb maşına qoyur: – Bağışla... əvvəl elə bildim həlləm-qəlləm adamsan! Səni yolda tanıdım. Vallah, yaşım imkan versəydi, səninlə sona qədər gedərdim. Yük olacam deyə getmirəm! Halal elə! Pulu da götürmürəm. Kişinin üstünü götürdərsən. Məndən yadigar olsun! Telefon işlətmə ha! Telefon burda tələdir! Yandıran kimi dronla tutacaqlar!

Elşad: – Halal elə, dayı. Hələ səninlə görüşəcəyik!

– Nə qədər günəş çıxmayıb, mən geri dönürəm. Haydı, bala! Görüşənə qədər!

Qoca ayağını çəkə çəkə yolun sonunda görünməz olana qədər Elşad baxışları ilə onu ötürür.

Elşad atasının sümüklərini maşından düşürüb qırmızı güllü yorğana büküb kürəyinə şələləyir.

Maşından kiçik çantasını və ov tüfəngini də götürüb qaça-qaça yolun üstündəki birinci evə girir.

İçəri tör-töküntü olsa da, kənd evi Elşada yaxşı görünür. Hiss olunur ki, müharibəyə qədər burada o qədər də kasıb olmayan ailə yaşayıb. İri otağın mebeli, döşəməyə sərilmiş xalçalar bundan xəbər verir.

Elşad güllü yorğanı kürəyindən açıb dəhlizdəki divanın üstünə qoyur. Sonra evin içində gəzir. Sadə, artırmalı kənd evidir. Sobasından bəlli olur ki, ən azı iki ay var evdə insan yaşamayıb. Kənddə elektrik olmadığından soyuducunun içindəki ərzaqlar xarab olub. Ərzaqların üfunət qoxusu bütün evə yayılıb.

Evi bacardığı qədər sahmana salır. Kiflənmiş ərzaqları arxa pəncərədən çölə atır. Zirzəmidən ağzı açılmamış tutma və mürəbbə balonları ilə birgə bir şaqqa qaxac ət də tapır. Zirzəminin daha isti və təhlükəsiz yer olduğunu anladıqdan sonra yorğanı qucağına alıb ora endirir.

Zirzəmidən tapdığı mürəbbədən bir-iki qaşıq yeyəndən sonra döşəməyə uzanıb gözlərini yumur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı REDAKSİYANIN POÇTUNDAN rubrikasında sizlərə iki gün dalbadal Vüqar Bayramovun şeirlərini təqdim edəcək.

MƏNƏ  GƏLƏRSƏN

Son ümiddən əlini,

Üzsən mənə gələrsən.

Gözündən yanağına,

Düzsən, mənə gələrsən.

Sıxsan qucağın ollam,

Sirrsən, bucağın ollam.

Dədə ocağın ollam,

Bezsən, mənə gələrsən.

Eyni açılmaz səhər,

Hərdən sıxar qəm, kədər.

Görsən, belə, birtəhər,

pissən! Mənə gələrsən.

Birə yüzün olmasa,

Dünya düzün olmasa,

Bir gün sözün olmasa,

Sussan, mənə gələrsən!

Balta yad, sap özündən,

Günahı tap özündən.

Hamı heç, lap özündən,

Küssən, mənə gələrsən.

HƏLƏ DƏ...

Ürəyimdə yerin var, dəli məhəbbət kimi,
Ümidim dəniz kimi, çağlayıram hələ də.
Ətrinə də həsrətəm, özünə həsrət kimi,
Sınıq ətir şüşəni saxlayıram hələ də!

Bu elə bir dərddir ki, alıb-sata bilmirəm,
Canımdan can kimisən, kəsib ata bilmirəm,
Dünyaya gec gəlmişəm, sənə çata bilmirəm,
Eh, gecikmiş bəxtimə ağlayıram hələ də!

Səni Tanrı göndərib qanadsız mələk kimi,
Əlçatmaz arzu kimi, müqəddəs dilək kimi.
Başqa sevənin olmaz, inan, bu ürək kimi,
Bu yazıq ürəyimi dağlayıram hələ də!

Şirin səsini duydum, sözünə vurğun oldum,
Baxışından alışdım, gözünə vurğun oldum,
Elə özünü sevdim, özünə vurğun oldum,
Gözlərimi hər kəsə bağlayıram hələ də!

Harda oluram olum, dilimdə sorağımsan,
Ürəyimə ev deyim, evimdə qonağımsan.
Yaşamağa həvəsim, dünyaya marağımsan,
Telefonda nömrəni yoxlayıram hələ də!

XƏTRİNƏ

İçimdəki hıçqırıqla barışdım,

Üzündəki təbəssümün xətrinə.

Mən bu ömrü yaşayıram bəlkə də,

Toxunduğun sarı simin xətrinə.

Arzuların daha boyu bəstədi,

Ümidlərin bir qulağı səsdədi.

Həyat özü xətir üstdə xəstədi,

Yola verir kimin, kimin xətrinə.

Çəkən bilir, dərdi, qəmi bol çəkib,

Nə çəkibsə, bu bədəndə “sol” çəkib.

Tanrı özü ömür adlı yol çəkib,

Zaman verib bir ölümün xətrinə!

GƏL  MƏNƏ  BIR  NAĞIL  DANIŞ!

Dəyişsin dövrüm, zamanım,
Yanılsın hər bir gümanım,
Qoy aldanım, qoy inanım,
Gəl mənə bir nağıl danış!

Özümü möhtac bilirəm,
Dərdimə əlac bilirəm,
Bunu ehtiyac bilirəm,
Gəl mənə bir nağıl danış.

Arzulara gec çatıram,
Ömürdən gün-gün satıram.
Başımı belə qatıram,
Gəl mənə bir nağıl danış.

Qızıl ömrü vermə yelə,
Güldür məni gülə-gülə,
Bir vaxt elə, imkan elə,
Gəl mənə bir nağıl danış.

Dərdi, qəmi bölüm bir az, 
Uzaqlaşsın ölüm bir az,
Qoy özümə gəlim bir az,
Gəl mənə bir nağıl danış

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.05.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Mən həmişə demişəm ki, o şey ki millətin ideologiyası, mənəviyyatı, əxlaqı, dəyərləri ilə bağlıdır, burada buraxılan səhvlərə qarşı amansız olmalıyıq. Hər kəs öz səhvinə görə cəzalandırılmalıdır. Yəni dünəninə görə sağ ol, görüm bu gün nə təklif edirsən və sabah nə edəcəksən?! Yanaşma bu cür olmalıdır və hər kəsə xidmətinə, fəaliyyətinə, işinə görə dəyər verilməlidir, həmçinin etibar olunmalıdır.”

Bəli, bu sözləri cəmiyyətdə Şeyx Əbdül kimi tanınan kinorejissor, ssenarist və aktyor, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü Əbdül Mahmudov söyləyib...

Şeyx Əbdül 15 may 1944-cü ildə indiki Hacıqabul rayonunun Atbulaq kəndində anadan olub. Əslən Şamaxıdandır. Dediyinə görə, ana tərəfi Haşimi krallığından olduğu üçün, nəsilləri həşimxanlılar adlanırmış. Ata tərəfi isə Ərdəbildən olub. Kinoya uşaqlıq illərində çəkildiyi "Bir məhəllədən iki nəfər" və "Leyli və Məcnun" filmlərilə gəlib. Daha sonra M. A. Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun Adil İsgəndərovun kursunda aktyorluq ixtisasına yiyələnib, Moskvada isə Ali rejissorluq və ssenaristlər kursunun rejissor bölməsində məşhur sənətkarlardan dərs alıb. 1966-cı ildən "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında aktyor kimi işləyib. Bir ara kinostudiyanın nəzdindəki kinoaktyor teatrının bədii rəhbəri olub... 

Deyir ki,- “Bilirsiniz ki, mən media sahəsindəki boşluqları həmişə tənqid eləmişəm. İndi gedənin dalınca danışmaq istəmirəm. Ancaq onu deyirəm ki, o vaxt onlar mənim tənqidlərimdən bezmişdilər, hər dəfə mənə ismarıc göndərirdilər. Mən deyirdim ki, axı Milli Televiziya və Radio Şurası ola-ola nə üçün televiziyalar məcbur olub özlərinin şuralarını yaradırlar? Və əgər yaradırlarsa, onda sən nəyə lazımsan? Demək, sən yoxsan da, sənə etibar, inam yoxdur. Çünki sən dövlətə, xalqa, milli-mənəvi dəyərlərə xidmət eləmirsən, sən konkret olaraq filankəslərin tapşırıqlarını yerinə yetirirsən. Bunun başqa adı yoxdur.”

Heç nədən və heç kimdən qorxub çəkinmir. Haqqı şapalaq kimi vurmağı bacarır. Çox inadkar adamdır...

“Mən həmişə demişəm ki, televiziyaların rəhbərləri tam səlahiyyətli insanlardır. Ona görə də onlara arxadan telefonla göstəriş vermək lazım deyil. Yəni əgər sən bu adama inanıb etimad göstərirsənsə, imkan verməlisən ki, özünün peşəkar insanlardan formalaşdırdığı komandası ilə işləsin. Yoxsa ki, mən dəfələrlə efirlərə zəng edib irad bildirəndə deyiblər ki, bizlik deyil, filankəs tapşırıb ki, bunu buraxın efirə. Belə olmaz. Bu, qəti yolverilməzdir. Axı biz nə vaxta qədər şəxsi maraqlara xidmət edəcəyik? Nə vaxta qədər sifarişlə, tapşırıqla üzləşəcəyik?”- söyləyir.

Onun bu suallarını cavablandırmaq isə çox çətindir. Çünki bu sualların cavabı ölkənin ideologiya maşınına rəhbərlik edənlərdədir...

Sevinc Paşayeva adlı jurnalistlə müsahibəsində deyir ki,- “Ayda bir dəfə istimai sorğu keçirilməlidir, ictimai qınaq bərpa olunmalıdır. Verilişlərə, aparıcılara, musiqiçilərə, müğənnilərə qarşı ictimai qınaq bərpa olunmalıdır. Yəni hər kəs öz rəfiqəsini, sevgilsini, baldızını gətirib televiziyalara doldurmamalıdır. Ekrana çıxan hər kəsin geyim-keçiminə, estetikaya yüksək nəzarət olmalıdır. Əsas da milli-mənəvi dəyərlər, xalqın mentaliteti qorunmalıdır. Cənab Prezidentin də dediyi kimi Avropa dəyələrindən çox özümüzün milli-mənəvi dəyərlərimiz qorunmalı və təbliğ olunmalıdır...”

Bəli, o, çox inadkar adamdır. Yaşının ixtiyar dövrünü yaşamsına baxmayaraq inadından dönmək istəmir. İstəyir ki, Azərbaycan dünya ölkələri arasında ən qabaqcıllardan biri olsun. Arzulayır ki, bu ölkədə bütün sahələr təsadüfi adamlara deyil, işbilənlərə həvalə edilsin...

Şeyx Əbdülün 80 yaşı tamam oldu. Bu münasibətlə onu təbrik edir, ağrı-acısız günlər arzulayırıq.

Çox yaşa, AĞSAQQAL!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.05.2024)

Esmira Günəş, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Oxuyub bitirdiyim kitablar silsiləsində növbəti kitab AYB-nin üzvü, “Ədəbi ovqat" dərgisinin təsisçisi, şair-publisist, maraqlı esselərin müəllifi, dəyərli şəxsiyyət Rəfail Tağızadənin "Qarabağ- həsrətdən zəfərə" kitabı oldu. 

İlk öncə onu deyim ki, kitab yorucu və darıxdırıcı deyil. Əksinə, sanki kitabda esselər və şeirlər bir-biri ilə yarışır. Oxucunun duyğularını qarışdıran hər essenin ardıyca gələn şeir payı oxucuda daha da həyəcan yaradır.

Kitabı "Qarabağ ağrısı" essesi ilə başlayan yazar deyir:

İşıq gəlmir çırağından,

Xəbərsizəm sorağından, 

Necə çıxım qınağından,

QARABAĞ!

O Qarabağ ki, mən doğulanda mənfur düşmənlərin gözünə batıb. Min bir hiylə, min bir kələklə, hətta topla, tüfənglə öz torpağımızı alıblar əlimizdən. O Qarabağ ki, 30 il havasına, suyuna, meşəsinə, çölünə həsrət qalmışıq. Üzünü görmədiyimiz torpaqları nənələrimiz nağıllarla sevdirib bizə. Analarımız laylalarla. O Qarabağ ki, adı çəkiləndə atamız başını aşağı salıb utandığından. Qəbul edə bilmədiyi məğlubiyyətin çiyinlərinə qoyduğu yüklə yaşayıb illərlə. Bir də bu həsrəti qəlbində ikiqat yaşayanlar var. Qarabağda doğulub orada yaşaya bilməyənlər. Qarabağın gözəlliklərinə şahid olub, onu doyunca yaşaya bilməyənlər. 

Rəfail müəllim də belələrindəndir. Qarabağın qolu-qanadı Ağdamda doğulsa da, doğulduğu torpaqdan ayrı yaşamağa məcbur olanlardan biridir. Kitabında Ağdamı elə təsvir edib ki, sanki sözlərlə çəkib şəklini. Ömrümdə bir dəfə də olsun görmədiyim Ağdamı sətir-sətir gəzdim bu kitabda. Şairin Ağdam sevgisi o qədər böyükdür ki, bütün esseləridə yollar Ağdama aparır, cığırlar Ağdama çıxır. Üzünü görmədiyim şəhəri sevdim. Qədimi abidələrini, hər daşını, qayasını, evlərinin yanındakı qışlıq ot tayasını sevdim. Elə bildim Ağdamdayam. Mən dayanıb seyr edirəm tut ağacının altında smovara od salan şairi. Bir stul var o həyətdə, üzərində biri var. Nənəsidir yəqin o da. Seyr eyləyir nəvəsini. Gözlərindən qürur yağır. Öz evinə qayıtmağın sevinci başqadır axı.

Sətir-sətir bu kitabda yol alıram mən Şuşaya. Natəvandan yazır şair. Ömür boyu öz yurdundan ayrı düşə bilməyən qəlbi yaralı Natəvandan. 190 il sonra ruhu doğmaları qarşılayan Natəvandan. Sonra Vaqif düşür yada. 

Tarixin hər səhifəsi vərəqlənir bircə-bircə. Daşaltıda igidləri salır yada. Şəhidlərdən yazır şair. Qazilərdən yazır şair. Qələm belə əllərində bir dəqiqəlik sükut edir.

Sənin yolun zirvələrə gedən yol,

Sənin yolun o müqəddəs Vətən, yol,

Sənin yolun bayraqlarla bitən yol.

Bu millətin ən əzizi, şəhidim!

Bu millətin ən dirisi, şəhidim! 

Addım-addım qələbəyə üz tuturuq. Sanki mən də o savaşda seyr edirəm olanları.

“Müharibə,

Sənin süzgəcin o qədər sıx ki,

ordan ağrısız keçmək olmur”, - deyən şair həm essedə, həm də şeirdə müharibənin nə böyük bir bəla olduğunu bir daha dilə gətirir. Biz qələbəni asan qazanmadıq. Biz qələbəni igidlərimizin canı, qanı bahasına qazandıq. Odur ki, şəhidlərimizin qanı tökülən torpaqlar bizə ikiqat əzizdir. Odur ki, biz bundan sonra Qarabağı aldığımız nəfəs kimi əziz bilib qorumalıyıq. Orda şəhidlərimin ruhu dolaşır axı.

“Qarabağ-

harda olsam,

məni ana kimi qoynuna çəkən

Torpaq!”, - deyən şair kitabın sonuna yaxın Qələbə sevincini də ilk analarla paylaşır. Yazdığı essesində də bildirir ki, analar evlərinə bağlı olur. Bir ocağı yandıran, işığına sevgi qatan analardı. Harda olmasından asılı olmayaraq bütün anaların ən əziz sözüdür "məni evimə aparın"

Bu hissə mənə nənəmi xatırlatdı. Ruhu şad olsun. Bu kəlmə nənəmin də dilinin əzbəri idi. Hara getsə axşam olan kimi öz evini arzulayardı, “bala yaşlı adamam ölsəm öz evimdə ölüm" deyərdi.

Şair düz deyir, mən də inanıram ki, Qarabağdan ayrı düşən nənələrin də ruhu şaddır indi. Bəlkə onlar Zəfər sədalarını eşidən kimi bizdən əvvəl dolaşıblar Qarabağı. 

Qəlbi Ağdamla vuran şair, qələminiz hər zaman yazar olsun. Mən əminəm ki, kitablarınızın sehrinə düşən oxucuların sayı daha da çox olacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.05.2024)

Zahirə Cabir yazır

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı publisist Zahirə Cabirin Məhəmməd Əmin Rəsulzadə barədə hekayətlərinin dərcinə başlayır. Məqsəd - uşaqlara bu dahi şəxsiyyəti daha yaxından tanıtmaqdır. 

Uşaq vaxtı atası Məhəmməd Əminin əlindən tutub tez-tez dəniz kənarına gətirərdi. Ata Xəzərin gah susub, gah da danışan ləpələrinə saatlarla tamaşa edərdi. Məhəmməd Əmin isə əlinə balaca bir çubuq götürüb qumun üstündə şəkillər çəkərdi. Ona elə gələrdi ki, atası dənizlə söhbət edir. Hacı Ələkbər uzun-uzadı dənizə baxıb köks ötürərdi. Yalnız dalğalar kükrəyib şahə qalxanda Məhəmməd Əmin atasına yaxınlaşıb əlindən tutar, deyərdi ki, - “Ata, deyəsən dənizin dəliliyi tutub, gedək evimizə.”

Bir azdan qıpqırmızı günəş tamam batacaq, ay çıxacaqdı, sonra ulduzlar görünəcək, qurbağalar quruldamağa başlayacaqdı. Cırcıramaların səsi aləmi başına götürəcəkdi. Dəniz qayalarının yuxarısından görünən Novxanı kəndinin bütün işıqları sönəcəkdi.

Zinyət ana yatağında xəstə yatırdı. Hacı Ələkbər axund idi, dünyanın gərdişini bilirdi. Quranı əlinə götürüb Yasin surəsini avazla oxumağa başladı. Oxuduqca gözlərindən yaş damlaları kitabın üstünə düşürdü. Zinyət son dəfə balaca Məhəmməd Əminə baxıb gücünü toplayaraq başına sığal çəkdi, üzünü ərinə tutub sanki imdad istədi. Başını azacıq qaldırdı, baş yastığa düşdü. Ata ananın açıq qalan gözlərini bağladı. Oğlunun əlindən tutub bayıra çıxartdı. Balaca: - “Ata, mən anamın yanında qalmaq istəyirəm. Heç yerə getmirəm”- desə də ata onu bacısı Dostuxanıma verdi. Sonra divardan asılmış xalçanı açdı. Zinyət ata nənəsindən yadigar qalan xalçaya bükülərək məscidə aparıldı. Kirimək bilməyən uşaq həyətə qacanda xalçaya bükülü cənazəni gördü. Məhəmməd anasının harasa aparıldığını, bir daha qayıtmayacağını sanki hiss edərək hönkürtü ilə ağlayırdı. Dərddən beli bükülən Ələkbər oğlunu belə gördükdə evin bir küncündə oturub xısın-xısın ağladı.

Bir il keçəndən sonra qohumların təkidi ilə Ələkbər ikinci dəfə ailə qurdu. Çox alicənab Maral xanım Məhəmməd Əminə və bacısı Şəhrəbanuya sözün əsil mənasında ana oldu, öz dogma övladları kimi baxdı.

Qəribə bir yay günü  idi. Bu gün dəniz gülürdü. Xəfif əsən isti külək altında günəşin gözqamaşdırıcı parlaq şüalarını əks edən Xəzər zərif dalğalarla örtülərək, gümüş kimi parıldayan minlərlə təbəssümlə mavi səmaya gülümsəyirdi. Qumlu sahilə çırpılan dalğaların şən şarıltısı ətrafa yayılırdı. Bu səs qəlblərə rahatlıq gətirirdi.

Analığı Məhəmmədlə dəniz sahilində idi. O, divardakı xalçanı və yerdəki palazı dənizin kənarında yuyur, Məhəmməd isə qum və balıqqulaqlarından qala tikirdi. Onun artıq səkkiz yaşı vardı. Qalanı tikib qurtardı, sonra lap təpəsinə balaca bir çubuğa əski parçası bağlayıb sancdı. Kənardan tikdiyi qalaya xeyli tamaşa edəndən sonra anasına səsləndi: “Anacan, bax necə qala tikmişəm. Bu qalaya heç vaxt düşmənlər girə bilməyəcək. Bayrağı da ata bilməyəcəklər. Axı o, qalanın ən yüksəkliyində dalğalanır.”

Ana Məhəmməd Əminin sözlərini eşidib başı ilə təsdiqləsə də, fikri xalça- palazda idi. O, külək başlamamış dənizin dalğaları gələn yerdə sərilmiş xalça-palazı tez yuyub qurtarmaq istəyirdi. Sanki xalçanı dənizin duzlu suyunda yumaqla bir daha ona heç kəsin bükülməməsi üçün bunu edirdi. Birdən xəfif əsən külək dəliyə döndü,  Məhəmməd Əminin düzəltdiyi qalanı uçurmaq istədi. Məhəmməd Əmin küləyin qarşısında zərif bədəni ilə düzəltdiyi qalanı qoruyurmuş kimi dayandı. Küləyin qovduğu dalğalar sarı qum üzərinə tökülərək sahili ağ köpüklə örtür, köpük isti qum üzərində yavaş-yavaş yayılır, əriyir, sahili isladırdı. Nəhayət ana işini qurtardı. Məhəmməd anasına kömək etdi,  yaş xalça-palazı arabaya qoydular. Kəndə sarı getdilər. 

Məhəmməd tez-tez dönüb arxaya, düzəltdiyi qalaya baxırdı. Qala yerində idi, külək onu uçura bilməmişdi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.05.2024)

Görkəmli aktyor və kinorejissor, Xalq artisti Əbdül Mahmudbəyovun 80 illik yubileyi münasibətilə mayın 16-da Mədəniyyət Nazirliyində sənətkarla görüş keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, yubileyi münasibətilə kino xadimi Nazirliyin kollektivi və ölkəmizin mədəniyyət ictimaiyyəti adından təbrik edilib, xoş arzular çatdırılıb.

Bildirilib ki, Prezident İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyeva tərəfindən ölkəmizdə mədəniyyətin digər sahələri kimi, kino sahəsinin də inkişafına davamlı diqqət göstərilir. Milli kinonun inkişafında xidmətləri olan insanların əməyi yüksək qiymətləndirilir, onlar ali təltiflərə, mükafatlara layiq görülürlər. Əbdül Mahmudbəyov da bu sahədəki fəaliyyətinə görə “Xalq artisti” fəxri adı və Prezidentin fərdi təqaüdü ilə mükafatlandırılıb.

Qeyd olunub ki, sənətkarın aktyor kimi filmlərdə böyük məharətlə canlandırdığı obrazlar tamaşaçılar tərəfindən maraqla qarşılanır. Onun quruluş verdiyi ekran əsərləri də Azərbaycan kinosunun diqqətəlayiq nümunələrindəndir.

Görüşdə iştirak edən Əməkdar incəsənət xadimləri Cəmil Quliyev, Baba Vəziroğlu, Orxan Fikrətoğlu və başqaları sənətkarın yaradıcılıq yolundan danışıb, rol aldığı və quruluş verdiyi ekran əsərlərinin məziyyətlərindən söz açıblar.

Sonra Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafına töhfələrinə görə sənətkara nazirliyin Fəxri diplomu təqdim edilib.

Xalq artisti Əbdül Mahmudbəyov yaradıcılığına verilən qiymətə və təbrikə görə təşəkkürünü bildirib.

Söhbət zamanı kino sahəsinin inkişaf perspektivləri ilə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb.

Qeyd edək ki, Əbdül Mahmudbəyov 1944-cü il mayın 15-də Hacıqabul rayonunda anadan olub. 1962–1966-cı illərdə M.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunda aktyorluq ixtisası üzrə (Adil İsgəndərovun kursu) təhsil alıb. 1973-cü ildə Moskvada ali rejissorluq və ssenaristlər kursunun rejissor bölməsini bitirib.

Əbdül Mahmudbəyov “Yeddi oğul istərəm”, “Nəsimi”, “Sevinc buxtası”, “Ən vacib müsahibə”, “Qətl günü” və s. filmlərdə çəkilib. “Doğma sahillər”, “Gecə qatarında qətl”, “Üzü küləyə” və s. ekran əsərlərinə quruluş verib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.05.2024)

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən ölkəmizdə digər sahələr kimi, mədəniyyət sahəsi, xüsusilə, incəsənətin əsas qolu olan teatrın inkişafı da daim diqqətdə saxlanılır. Eyni zamanda, Birinci vitse-prezident, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü və dəstəyi ilə mədəniyyət xadimlərinin sosial şəraitinin yaxşılaşdırılması, yaradıcılıq imkanlarının genişləndirilməsi ilə bağlı mühüm işlər həyata keçirilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, bu siyasətin davamı kimi, ölkəmizdə teatrların inkişafına, sahənin nüfuzunun artırılmasına xidmət edən növbəti addım olaraq Nazirlər Kabineti tərəfindən Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrına və Gəncə Dövlət Dram Teatrına “milli” statusu verilib.

Yeni status uzun illərdir fəaliyyət göstərən, özünəməxsus sənət ənənələri olan hər iki teatrda çalışan insanların maddi rifahının yaxşılaşmasına, yaradıcılıq fəaliyyətinə böyük stimul olacaq.

Hazırda dövlət teatrlarında maddi-texniki bazanın gücləndirilməsi, habelə bu sahədə institusional və məzmun dəyişikliyi istiqamətində işlər davam etdirilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış yazıçı-publisist, siyasi icmalçı Yunus Oğuzun beynəlxalq müstəvidə baş verən son siyasi olaylara şərhini təqdim edir. 

Hazırda dünyada baş verən siyasi çalxalanmada Azərbaycanın yerini necə dəyərləndirirmək olar?

Artıq Azərbaycan və Azərbaycan Prezidenti regional liderlikdən çıxaraq qlobal liderə çevrilib. Bu liderlik özünü dünyada baş verən bir sıra proseslərdə büruzə verir. Belə ki, hazırda Azərbaycanla Çin arasında münasibətlərin möhkəmlənməsi  sürətlə gedir. Çin isə Hindistanı vurmaq istəyir ki, "İpək Yolu İqtisadi Kəməri" ("Bir kəmər, bir yol")  layihəsi Birləşmiş Ərəb Əmirliyindən keçməsin. Ermənistanın "Bir kəmər, bir yol" layihəsinə qarşı fəaliyyətinin arxasında İran dayanır. Ona görə  Zəngəzur dəhlizi məsələsində təkliflə çıxış ediblər ki, Kalininqrad formatı tətbiq olunsun. Lakin Kalininqrad modelində dəhlizdən beynəlxalq yüklər yox, yalnız  Azərbaycan vətəndaşları və Azərbaycana məxsus nəqliyyat vasitələri yoxlamasız keçə bilər. Qalan hallarda gömrük nəzarəti tətbiq edilməlidir. Buna baxmayaraq, Ermənistan deyir ki, Kalininqrad variantı ilə Naxçıvana yol açaq. Bu isə Azərbaycana sərf etmir. Çünki biz "Bir kəmər, bir yol" xəttinə üstünlük veririrk. Ortalığa atılan yeni təklif  həm də Çinin vurulması deməkdir. Rusiya istəyir ki, Çin öz mallarını Rusiyanın atom buzqıran gəmiləri ilə Şimal Buzlu Okeandan Avropaya çıxartsın. Buna baxmayaraq, Azərbaycan öz xarici siyasətini uğurla aparır, bir tərəfdən işğal altında qalan kəndlərini geri alır, digər  tərəfdən delimitasiya işləri aparır, üçüncü tərəfdən qlobal qəbullar keçirir. Artıq Azərbaycanın və Prezidentin liderliyini qəbul edirlər. Bu isə o deməkdir ki, artıq Azərbaycan regional liderlik statusundan çıxıb. 

Azərbaycan Kalininqrad modelinə razılıq verəcəkmi?

Azərbaycanın Kalininqrad modelinə razılıq verməsi üçün aləmi bir-birinə qarışdırıblar. İndi Türkiyədə guya dövlət çevrilişi cəhdinin mümkünlüyü məsələsini ortaya atıblar. Bununla Türkiyəyə mesaj göndərirlər ki, Azərbaycanla işin olmasın.  Azərbaycana isə göstərmək istəyirlər ki, Türkiyəyə çox etibar etmək olmaz, orada dövlət çevrilişi edə bilərik. Düzdür, Türkiyədə bəzi Fetoçular, bəzi narazı qüvvələr var. Ancaq nəzərə almaq lazımdır ki, Türkiyədə bütün iplər Ərdoğanın əlindədir. Bir müddətdən sonra Ədalət və İnkişaf Partiyasının qurultayı gözlənilir, orada təmizlənmə aparılmalı, yeni ideyalar ortaya qoyulmalıdır. Bizim üçün də əsas ölkə daxilində yeni ideologiya, yeni dövr məsələsidir. Yəni, antiterror tədbirləri, rus qoşunlarının Qarabağdan çıxarılmasından sonra həyata keçirilən ideologiya yeni dövr üçün işləyir. Yeni dövr, yeni ideologiya o deməkdir ki, artıq Azərbaycan  Yeni Kaledoniyada bayrağını qaldırır. Çünki, Fransa Əlcəzair qırğınına keçib. Fransa ordu yeridib. Ona görə də Fransa hirsindən zəncir çeynəyir və Ermənistanı qızışdırır. Bu məqsədlə delimitasiya prosesinin 1976-79-cu illərin xəritəsi ilə aparılması məsələsi ortaya atılıb. Əslində o variant da bizim üçün sərfəlidir, lakin 1921-ci ilin xəritəsi daha məqbuldur. Çünki, anklav olmayan kəndlər 1986-cı ildə Ermənistana verilib. 

Avropada baş verən proseslərin Cənubi Qafqaza nə dərəcədə aidiyyatı var?

Beynəlxalq aləmdə idarə olunan xaotik siyasi proseslər baş verir. Bir həftə əvvəl ölkəmizdə səfərdə olan Slovakiyanın Baş naziri Robert Fitso küçənin ortasında güllələnib, çünki o ruspərəstdir. Bir azdan Serbiyaya keçəcəklər, ona görə ki, o da rusyönlüdür. Beləliklə Rusiyanı hər tərəfdən sıxmaq istəyirlər. İndi Putin Çinə səfər edir, amma Çin faktiki Rusiyadan imtina edib. Bütün aktivlərini Amerikada yerləşdirib, bu göstərici trilyondan çoxdur. Rusiya-Ukrayna müharibəsi davam edir, Avropa,  Amerika Ukraynaya ən güclü silahlar verir. Bununla kifayətlənməyərək razılığa gəlirlər ki, Rusiyanın aktivlərini də Ukraynaya versinlər. Artıq Rusiya çıxılmaz vəziyyətdədir, strateji məhsullarının ixracı 18-22 faiz azalıb. Maliyyə gətirən əyalətlərinin hamısı bombalanıb, neft emalı zavodlarında 18 faiz işçi qüvvəsi itirilib. Çıxılmaz vəziyyətə düşən Rusiya bunu Ermənistanla kompensasiya etmək istəyir. Kompensasiya ondan ibarətdir ki, Rusiya sülhməramlıları ərazidən çıxır, Azərbaycan 10 noyabr müqaviləsinə əsasən razı olur ki, Zəngəzur dəhlizinə ruslar nəzarət etsin. Ona görə Rusiya bütün gücünü ortaya qoyub ki, Zəngəzur dəhlizi açılsın ki, məhsullarının ixracı üçün şərait yaradılsın. Həm də bununla dünyaya nümayiş etdirsin ki, məni yıxa bilməzsiniz. Nəzərə alaq ki, hansısa dövləti zəiflətmək bir günün işi deyil. Hazırda Qərb Rusiyanın iqtisadiyyatını çökdürür. Necə ki, Əfqanıstanda on il müharibə apartdıraraq iqtisadiyyatını çökdürdülər. Nəticədə Brejnevin vaxtında başlayan ərzaq talonu prosesi Varşava müqaviləsinə üzv olan əksər dövlətlərə sirayət etdi. Qorbaçov bu vəziyyəti görən kimi qoşunları Əfqanıstandan çıxartdı. Baxmayaraq ki, artıq gec idi. İndi də Rusiya başa düşəcək ki, qoşunlarının Cənubi Qafqazda qalması ilə iqtisadiyyatına böyük zərbə dəymiş olur. İndi hərbi texnologiya o qədər inkişaf edib ki, uzunmüddətli müharibə aparmağa ehtiyac qalmır. Putinin müharibənin davam etdiyi bir vaxtda müdafiə naziri Şoyqunu çıxarması təsadüfi deyil. Digər nazirlər etiraz etməsinlər deyə, onları qəbul etdi, hərəsinə bir vəzifə tapşırdı. Sabiq energetika nazirinə dedi ki, sənin təcrübən var, təzə nazirə kömək elə. Adamdan soruşarlar  ki, təcrübəli naziri çıxarıb yerinə təcrübəsizi qoymağın adı nədir? Bu o deməkdir ki, Rusiyada çevriliş ola bilərdi, Putin bu addımlarla onun qarşısını almaq istəyir. Nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiyanın Prezident Adminstrasiyasında, prokurorluqda, Daxili İşlər Nazirliyində, eləcə də digər aşağı strukturlarda kifayət qədər erməni var. O da ermənilərlə bacarmır. Avropanın əsas məqsədi Rusiyanı zəiflətməkdir ki, nəticədə Azərbaycan daha da güclənir. Türkiyə də bütün sahədə dəstəyini verəcək.

Kalininqrad variantının tətbiqi region dövlətlərinin marağına uyğundurmu?

Məlumdur ki, İran Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəmir. Razıdır ki, Kalininqrad variantı tətbiq olunsun. Digər tərəfdən, Avropa İttifaqının müşahidəçi missiyasını, Fransanın Ermənistana köməyini dəstəklədiyi üçün qalıb haça-paça. Biz kəndləri geri aldıqca, rus sülhməramlıları bölgəni tərk etdikcə, İran özündən çıxır. Yenə də Xameneiyə bağlı olan "Keyhan" qəzeti ağzına gələni yazır. Bildirir ki, bizim də İsraillə qırmızı sərhədimiz var. Amma İran birbaşa günahkardır ki, Qəzzada 35 min insan məhv edilib. Onun 13 mindən artığı uşaqdır, 80 min yaralı var. İsrailə hücum təşkil etdin, günbəzi vurdurdun, səhəri gün Tehranda mətbuat konfransı keçirərək HƏMAS-ı təbrik etdin. Uşaq qatili kimdir?? Qəzzada prosesləri qızışdırdın, indi də Azərbaycana hədə gəlirsən. Qəzzada baş verən faciələrdə birbaşa İranın əli var. Bu hədənin içində Paşinyan da var, hələ ki, Paşinyana birbaşa hədə gəlinmir. İran gözəl başa düşür ki, Azərbaycan addım-addım Ermənistanla razılaşmaya gedir. Azərbaycanda sülhməramlılar olmadığı halda  Ermənistan da deyə bilər ki, bizdə niyə olsun? Amma rus qoşunlarını çıxaran kimi Avropa İttifaqının adı ilə Fransa hərbçilərini, Amerika əsgərlərini gətirəcək. Bütün halda rus qoşunları Ermənistan ərazisindən tamamilə çıxmayacaq, hələ 2044-cü ilə qədər müqavilənin müddəti var. 

Ermənistanda baş verən etiraz aksiyaları nəyə hesablanıb? Bu aksiyalar sülh müqaviləsinin bağlanmasına maneə ola bilərmi?

Avropa erməni apostol kilsəsinin Tavuş yeparxiyasının rəhbəri, arxiyepiskop Baqrat Qalstanyanın Kanada vətəndaşı olması ilə bağlı məxfi sənədi Paşinyana ötürməklə onu geriyə çəkdi. Xalq gördü ki, proseslərə Köçəryan, Sərkisyan, əli qana batmış digər şəxslər qoşuldu, ona görə geri çəkildi. Məlum oldu ki, Baqrat Qalstanyan erməni kilsəsini Kanadada girov qoyaraq bir milyon pul götürüb. İndi onun oyunlarını bir-bir ortaya çıxarırlar ki, geri çəkil, Paşinyana toxunma. Təsadüfi deyil ki, Amerikanın iki mindən artıq diplomatı Ermənistanda çalışır, onlar işləyir, məlumat toplayırlar. Azərbaycan özünün müstəqil siyasətini yürüdür. Əgər Azərbaycan müstəqil siyasətini davam etdirməsə regional liderdən qlobal liderə çevrilə bilməyəcək. Hazırda Azərbaycanın qlobal liderə çevrilməsi fonunda Raşinyanı qızışdırmağa ehtiyac yoxdur. Çox çalışdılar ki, Baqrat kimi birisi Azərbaycanda da ortaya çıxsın, ancaq buna nail ola bilmədilər. İran ona işarə edirdi ki, Azərbaycanda da çevriliş edə bilərik, necə ki, başqa  ölkələrdə edirik, amma alınmadı. İndi Azərbaycan doğru yoldadır, Ermənistana təklif edir ki, gəlin sülh müqaviləsi bağlayaq. Əgər Zəngəzur dəhlizi vaxtında açılsaydı, bu qədər səs-küyə ehtiyac olmazdı. Təəssüf ki, Qərb buna imkan vermədi. İndi Azərbaycan lazım olan bütün tədbirləri həyata keçirir. Paşinyanın isə çalışdığı odur ki, Ermənistanın 29 min kvadratkilometrlik ərazisini qoruyub saxlasın. Artıq Amerika Avropanı da qarışdırıb, Rusiya yönümlü dövlətləri sıradan çıxarmaq istəyir. Gürcüstanı da qarışdırıb, hansı ki, özləri işğal olunmuş torpaqların geri alınmasında yardımçı olmadılar. Gürcüstanın da işğal altında olan əraziləri ilə bağlı BMT-nin qətnaməsi var, lakin heç bir nəticə əldə olunmayıb. Amma bizim Prezident BMT-nin qərarlarını həyata keçirdi, heç kim deməyə söz tapa bilmədi. Ola bilər ki, Rusiya Gürcüstana söz verib ki, torpaqları muxtariyyat formasında geri qaytaracaq. Belə qarışıq bir vəziyyətdə Azərbaycan düzgün siyasət aparır ki, vətəndaşlar da bunu düzgün başa düşürlər. Nəzərə almaq lazımdır ki, xarici siyasətdə uğur qazana bilməyən daxili siyasətdə də uğur qazana bilməyəcək. Bu gün Allah-Təala  elə imkan yaradıb ki, xarici siyasətimizi düzgün aparırıq. Həm torpaqlarımızı azad edirik, həm də geosiyasət və geoiqtisadiyyatda üstünlük qazanmağa çalışırıq. 

Hazırki mürəkkəb siyasi proseslər fonunda Ermənistanla sülh müqaviləsinin imzalanacağı nə qədər real görünür? 

Azərbaycanla Erməistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasında elə bir ciddi problem yoxdur, sadəcə bəhanələr mövcuddr. Paşinyan bəhanə gətirir ki, Baqrat aləmi qarışdırıb, əslində  ortada ciddi bir müqavimət yoxdur. Bu səbəbdən Paşinyan meydana qoşun da tökmədi. Delimitasiya məsələsində ona görə məlum xəritəyə istinad edirlər ki, ardınca konstitusiyanın, gerbin dəyişdirilməsi kimi məsələlər var. Bunun üçün ictimaiyyət arasında sorğular keçirilməlidir. Bu baxımdan ola bilər ki, Ermənistan sülh müqaviləsini keçid layihəsinə qol çəksin. Amma ermənilərə inanmaq olmaz, nə qədər boğazları əldədir, sülh müqaviləsi bağlanmalıdır. 

Fransız Jul Vern yazırdı ki, yunanlar yalnız müqavilə bağlı, tatarlarla müqaviləyə ehtiyac yoxdur, söz verdilər, kifayətdir. Ermənilər isə söz versələr də, müqavilə bağlasalar da, onlara inanma. Odur ki,  istədiyimizi alana qədər getməli, "Dəmir yumruğu" başlarının üstündə saxlamalıyıq. 

Şəkildə: İrəvanda etiraz mitinqi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.05.2024)