Super User
Azərbaycan dilinin Qərb qrupu dialekt və şivələri içərisində Ağstafa və Qazax şivələri böyük maraq doğurur
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Salatın Əhmədovanın “Azərbaycanın qərb bölgəsi (Ağstafa-Qazax) dialektinin izahlı lüğəti” kitabı işıq üzü görüb. Kitabın əsas səciyyəvi cəhəti nədir?
Bu kitabda ədəbi dilimizdə və Azərbaycan dilinin başqa dialekt və şivələrində işlənməyən, yalnız ölkəmizin Qərb – Ağstafa, Qazax bölgəsinin şivələrində istifadə olunan sözlər öz əksini tapmışdır. Lüğət Azərbaycan dilinin tarixinin, tarixi leksikologiya və etnoqrafiyasının öyrənilməsində, ana dilimizin lüğət tərkibinin zənginləşməsində, habelə türk ləhcələrinin tarixi və etimoloji lüğətlərinin hazırlanmasında böyük əhəmiyyət kəsb edə bilər.
Düşünürük ki, digər dialekt və şivələrlə bağlı da bu cür kitabların ərsəyə gətirilməsi çox faydalı olardı.
“Ədədbiyyat və incəsənət” portal kitab barədə filologiya elmləri doktoru, professor İsmayıl Məmmədlinin rəyini diqqətinizə çatdırır.
Milli-ictimai elmlərdən bəhs edilərkən onların hər birində bir- başa xalqla, onun mənəviyyatı ilə, mənəvi-milli sərvətləri, xəzinəsi ilə bağlı olan, daha doğrusu, ona daxil olan, onu daha dərindən öyrənən, araşdıran müəyyən bir sahə göstərilir, fərqləndirilir. Tarix elmindən danışarkən etnoqrafiya, ədəbiyyatşünaslıqdan söhbət açarkən şifahi xalq ədəbiyyatı, folklor, dilçilikdən bəhs edərkən dialektologiya kimi sahələri nəzərdə tuturlar. Azərbaycan dilinin dialekt və şivələri zəngin, tükənməz bir mənəvi xəzinədir. Bu xəzinənin söz yazarları, mənəvi yadigarları xalqımızın yalnız ana dilinin deyil, onun ruhunu, etnoqrafiyasını, inanclarını, adət-ənənələrini, fəlsəfi görüşlərini, müdrikliyini, peşə-sənət, maddi mədəniyyətini bütün dolğunluğu ilə əks etdirməklə neçə-neçə yüz illərdən bəri bu günümüzə çatdıra bilmiş, qoruyub mühafizə edə bilmişdir. Məhz elə dialekt və şivələrimizin belə zənginliyi, tükənməzliyi səbəbindəndir ki, bir əsrə bərabər zamanda bu sahədə çox qiymətli, elmi-əməli baxımdan fərəh doğuran araşdırmalar aparmaqla bitmir. Bu mövzu hələ də sözün tam mənasında işlənilib qurtarmamışdır. Bir halda ki, dialektologiya elmi Azərbaycanın dilçiliyində məktəb səviyyəsində özünü təsdiq edib, heç şübhəsiz, bu istiqamətdə gələcək araşdırmaların, çalışmaların mövzusu olacaqdır. Dialekt və şivə faktları uzun illər boyu yanaşı, toplum şəkildə yaşamış və sıx təmasda olmuş türk xalqları arasındakı qarşılıqlı əlaqələri, onların adət-ənənələrini, mühitini, keçmiş həyat tərzini, ictimai-siyasi həyatını, ədəbi-mədəni irsini, məişətini və s. öyrənməklə qədim yazılı abidələr və lüğətlər, qaynaqlar qədər etibarlı və əvəzsizdir. O da fərəhlidir ki, Azərbaycan dili dialekt və şivə sözlərini özündə cəmləşdirən “Azərbaycan türk xalq şivələri lüğəti”nin 2 cildliyinin nəşrindən 90 ilə yaxın bir vaxt keçir (1930-31-ci illər). Bu müqəddəs iş ilk təşəbbüs olsa da, dialekt və şivələrimizə xas olan sözlərin, heç olmazsa, müəyyən hissəsini əhatə edirdi. Amma dialekt leksikasını bütöv şəkildə verə biləcək, çatdıra biləcək mükəmməl lüğət hələ sonralar – 1964, 1999-2003, 2007-ci illərdə yaranacaqdı.
Bir həqiqət də elmimizdə qəbul olunur ki, dialekt və şivələrimiz bu günə qədər həm ümumi şəkildə, həm də ayrılıqda, konkret bölgələr, mahallar üzrə də öyrənilmiş, hətta bəzən bir kəndin şivəsi də araşdırma obyekti olmuşdur. Bu mənada Azərbaycan dilinin Qərb qrupu dialekt və şivələri içərisində Ağstafa və Qazax şivələri də həmişə böyük maraq doğurmuşdur, bu gün də həmin regionun şivə materialları öyrənilməkdədir. Vaxtilə V.T.Cangidze “Azərbaycan dilinin Dmanisi şivəsinin xüsusiyyət- ləri” (Bakı, 1955), Ə.Cəfərli “Qazax dialekti” (Bakı, 1961) mövzularında namizədlik dissertasiyaları yazıb müdafiə etmişlər. Bu göstərdiklərimizlə yanaşı, onu da qeyd edək ki, Ağstafa və Qazax şivələrinin tamamilə öyrənilib qurtarması haqqında yekun söz söylənilməmişdir. Gələcəkdə belə tədqiqatlar, şübhəsiz ki, davam etdiriləcəkdir. Bu mənada filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Salatın Əhmədovanın “Azərbaycan dilinin qərb bölgəsi dialektinin (Ağstafa və Qazax) izahlı lüğəti” adlı əsəri də xüsusi maraq doğurur. Kitaba Ağstafa və Qazax şivələrində işlənən söz və ifadələr daxildir.
Lüğətdə Ağstafa və Qazax rayonları ərazisindəki bütün yaşa-
yış məntəqələrində bu bölgənin şivələrini səciyyələndirən, habelə Azərbaycan dilinin digər şivələrində işlənən, lakin Ağstafa və Qazax şivələrində fərqli mənalar kəsb edən sözlər verilir. Kitaba daxil edilən sözlər müxtəlif mətnlərlə izah olunur.
Salatın Əhmədovanın “Azərbaycan dilinin qərb (Ağstafa və Qazax) bölgəsi dialektinin izahlı lüğəti”nin Azərbaycan dialek- tologiyası, ədəbi dilimizin tarixi, lüğətçiliyimizin inkişafı, söz sənətimiz, onomalogiya sahəsi üçün, bütünlükdə xalqımızın soykökü, etnoqrafiyası, tarixi üçün xüsusilə faydalı olacağı şübhəsizdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.10.2024)
“Batı Trakiyada türk varlığı” – Ali Onur Kara
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının təqdim etdiyi 51 türk müəllif inin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.
Balkan Yarımadası Asya ile Avrupa kıtalarının birleştiği bölgede yer almaktadır. Trakya Bölgesi de Balkan Yarımadası’nın önemli merkezlerinden biri olarak farklı etnik grupların buluşma noktası olurken, jeopolitik önemini her zaman korumuştur. Trakya Bölgesi, doğu ve batı olmak üzere iki kısma ayrılmıştır. Doğu Trakya, Türkiye Cumhuriyeti’nin toprakları içinde bulunan Avrupa kıtasındaki topraklarını içermektedir. Türkiye’nin sınırı dışında kalan bölge ise Batı Trakya olarak adlandırılmaktadır. Batı Trakya Türk Cumhuriyeti’nin (Garbi Trakya Hükümet-i Müstakilesi) sınırları dikkate alındığında, bir bölümü Yunanistan’ın, diğer bir bölümü ise Bulgaristan’ın sınırları içinde bulunduğu görülmektedir. Batı Trakya Bölgesinin bugünkü sınırı ise; doğudan Meriç nehriyle Türkiye’den, batıdan Mesta Karasu nehriyle Makedonya’dan, kuzeyden Rodop dağları ile Bulgaristan’dan ayrılmış olup güneyden de Ege deniziyle çevrilidir. İskeçe, Gümülcine ve Meriç üç ayrı vilâyetlerinden oluşmaktadır.[1]
Balkanlar ve Trakya’daki Türk varlığının oluşmasının Osmanlı Devleti’nin önemli komutanlarından biri olan Süleyman Paşa’nın komutasında yapılan akınlar vasıtasıyla başladığı ifade edilse de, yapılan araştırmalar sonucunda Balkanlardaki Türk varlığının 380 yılından itibaren Hunların Doğu Avrupa ve Balkanlara başlattığı akınlarla ortaya çıkmıştır.[2] Nitekim Hun Hükümdarı Attila, I. Balkan (441-442) ve II. Balkan (447) seferinde Belgrad, Niş, Sofya, Filibe, Preslav, Lüleburgaz ve Gelibolu’yu zapt ederek İstanbul’u kuşatmak için Athyra’ya (Büyükçekmece) kadar ulaşmıştır. Hunlarla Bizans arasında yapılan anlaşma sonucunda Hunların sınır şehri Niş’te ortak pazar kurulmasıyla da Türkler, Balkan Yarımadası’nda ticarî faaliyetlerle de başlamıştır.[3] IV. yüzyılda Karadeniz’in kuzeyinden Türklerin Hun, Avar, Bulgar, Peçenek, Oğuz ve Kuman boyları Avrupa ve Balkanlara göç etmeye başlamış ve tam anlamıyla kitleler halinde yerleşip Balkanları yurt tutmaları VI. yüzyılın ortalarına kadar sürmüştür.[4]
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı forsunda bulunan 16 Türk devletinden biri olan Avarlar, 626 yılında Avar hâkimiyetine tâbi olan Bulgar kuvvetleriyle Trakya’yı aşarak İstanbul surları önüne gelerek şehri kuşatmıştır. Avarların İstanbul kuşatması donanmalarının olmamasından dolayı başarıya ulaşamamış, sonuç alamadan zor şartlar altında geri çekilmiştir.[5] VII. yüzyılda Türk asıllı Bulgarlar Asparuh Han komutasında Batı Karedeniz ile Tuna arasında Tuna-Bulgar Devleti’nin temellerini atmıştır.[6] Asparuh, Bizans İmparatoruna karşı yedi Slav boyu ve Severiler’i hâkimiyeti altına alarak, Avarların saldırılarını önlemek için batıya iskân etmiştir. 681 yılında IV. Konstantinos’un Araplarla savaş halinde olmasını fırsat bilen Asparuh komutası altında bulunan Bulgar ordusu, Trakya’ya girerek birçok şehri yağmalayarak harap etmiştir. Bulgarlar, Bizans İmparatoru IV. Konstantinos’u yenmesiyle Bizans’ı vergiye bağlamış ve Bizans İmparatorluğu da Dobruca bölgesindeki Tuna-Bulgar hâkimiyetini kabul etmiştir.[7] 864 yılında ise Tuna-Bulgar Han’ı Boris Hristiyanlığın Ortodoks mezhebini benimsemiş, devletin resmî dini Hristiyanlığı kabul etmiştir. Kurulan Bulgar Kilisesini, İstanbul’a bağlamıştır. Bu kabul sonrasında Hristiyan devletlerinin nezdinde Bulgarların itibarı yükseldiği gibi Slav nüfusunun Bulgar nüfusuyla kültür etkileşimi sağlanmıştır. Nitekim bu etkileşim ile Bulgarlar, Slav dili ve kültürü içerisinde kalarak kimliklerini zamanla kaybetmiş ve Slav kimliği içerisine dahil olmuştur.[8] 1189 yılında III. Haçlı Seferi sırasında Alman İmparatoru Fr. Berberos Edirne’ye geldiğinde Bulgar hükümdarı İvan Asen, Bizans’a karşı Berberos’a 40.000 Kuman askerini yardıma göndermiştir.[9]
Bulgarların Dobruca’da bıraktıkları kitabelerde hükümdarın 852 yılında I. Presyan’a kadar Han unvanıyla anılması ve On İki Hayvanlı Türk Takvimi’ni kullanmalarından ötürü Tuna Bulgarlarının Hristiyan olmadan önce Türklüklerini devam ettirdikleri anlaşılmaktadır.[10]
Moğollar Anadolu topraklarını istilaya başladıktan hemen sonra 1222-1254 yılları arasında Anadolu topraklarına yerleştirilen 10.000 çadırdan oluşan Kuman Türkleri; Balkanlara tekrardan göçüp bölgede büyük bir güç kazanmışlardır. Nitekim Bulgarlar, XIII. yüzyılda Kumanlar sayesinde II. Bulgar Devleti’ni kurmuştur. Kumanlar da daha sonraları din, dil ve kültürlerini muhafaza edemeyerek yoğun Slav ve Ortodoksluk etkisinde kalmıştır.[11]
1261 yılında Moğollar Anadolu Selçuklu Başkenti Konya’ya saldırmış, II. İzzettin Keykavus, ilk olarak Türkmenlerin uç beyliklerine, ardından da Bizans İmparatoru VIII. Mihail Paleologos’dan destek almak için Bizans İmparatorluğuna sığınmıştır. Selçuklu Sultanı Keykavus’u destekleyen 35-40 Türkmen obası, 1263 tarihinde Keykavus’a Bizans topraklarında katılmış ve Bizans İmparatoru tarafından Kuzey Dobruca’da yerleşim izni verilmiştir. Göçenler arasında Balkanların İslamlaşma sürecinin temel taşlarından sayılan Babai Sarı Saltuk da bulunmaktadır. Sarı Saltuk Türkmenleri Baba-Dağı bölgesine yerleşip, Müslüman Altın Orda Emiri Nogay’ın himayesi altına girmişlerdir.[12] Sarı Saltuk Türkmenleri Dobruca Bölgesinde 10.000-12.000 arasında Müslüman toplumu oluşturmuştur.[13] Sarı Saltuk’un vefatıyla Sarı Saltuk Türkmenlerinin başına geçen Halil Ece’nin liderliğinde gemilerle göç ederek Karesi şehrine yerleşmişlerdir.[14] Altın Orda Emiri Nogay 1299 yılında ölmesiyle, Balkanlar’da kalan Türkmenlerin diğer bir bölümü de Anadolu’ya geri dönmüşlerdir. Balkanlar’da kalan Türkmenler ise Kumanlar arasında kaldıklarından Hristiyanlığı kabul etmişlerdir. Bu halk “Keykavus’un Halkı” anlamına gelen “Gagauz” adını almıştır.[15] IX-XII. yüzyılları arasında Osmanlı Devleti’nden önce Deli-Orman, Varna ve Tuna’ya kadar olan bölge Peçenek, Kuman (Kıpçak) ve Uz Türklerinin yerleşim alanını oluşturmuştur.[16]
1341-1347 yıllarında Bizans İmparatorluğunda çıkan iç karışıklık ve Sırpların İstanbul önlerine kadar gelmesinden dolayı Bizans İmparatoru VI. İoannis Kantakuzenos, Batı Anadolu’da varlığını devam ettiren Türkmen obalarından yardım istemiştir. Önce Aydınoğlu Umur Bey’den, sonrasında da Müslüman olan bazı Bizanslıların etkisiyle Osmanlı Hükümdarı Orhan Gazi’den yardım almıştır.[17] Bu yardım sebebiyle Bizans İmparatoru Osmanlı Devleti’ne askerî birliklerinin gereksinimlerini sağlaması için Gelibolu Yarımadası’ndaki Tsympe (Çimpe) Kalesi’ni vermeyi vadetmiştir. Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa 20.000 Türk kuvvetiyle Kantakuzenos’a destek vermek için Balkan Yarımadası’na geçmiş, kuşatma altındaki Edirne, Karaferya, Edessa, Vodena, Üsküp’ten geçerek, imparatorun oğlu Mateos’u kurtarmışdır.[18] Yardımdan geri dönen Süleyman Paşa Çimpe Kalesi’nde bir miktar kuvvet bırakarak Bizans İmparatorluğu’nun Balkanlar’daki sorunlarını fırsat bilerek Gelibolu’yu ve beş yıl içerisinde Trakya’nın büyük kısmını ele geçirmiştir. Osmanlı Devleti Trakya’yı tam anlamıyla yurt tutmak için Anadolu’da yaşayan Türkmen obalarından bazılarını yeni alınan topraklara yerleştirmiştir.[19]
Sultan I. Murad döneminde Balkan fetihleri genişlemiş, 1361 yılında Edirne fethedilmiş, dört yıl sonra başkent Bursa’dan Edirne’ye taşınmıştır. 1363-1386 yılları arasında Filibe, Batı Trakya, Köstendil, İştip, Manastır, Pirlepe, Ohri, Sofya ve Niş fethedilmiştir. Yıldırım Bayezid döneminde Gelibolu güçlü deniz üssü olmuştur. Osmanlı Devleti’nin Balkan yayılmacılığının denizlerde üstünlük sağlama gayreti taşıdığı anlaşılmaktadır. Yıldırım Bayezid Halife’den aldığı “Sultanu’l-Rum” unvanıyla Roma ve Selçuklu topraklarının varisi olmak istemiştir.[20] Yıldırım Beyezid, II. Murad, II. Mehmet, II. Bayezid ve Kanunî Sultan Süleyman dönemindeki genişleme Balkanlar’a doğru devam etmiş, 1392-1566 yılları arasında Üsküp, Selanik, Varna, Kosova, İstanbul, Arnavutluk, Mora Yarımadası, Belgrad ve Rodos ele geçirilmiştir.[21] Osmanlı Devleti fethettiği Balkan topraklarında istimalet siyaseti uygulayarak, gayrimüslimleri-din ve ırk farkı gözetmeden tüm tebaayı Osmanlı Devleti şemsiyesi altında adil olarak birleştirmiştir. Öyle ki, XIX. yüzyılda Bulgarlar, Sırplar, Yunanlılar isyan edene kadar Balkanlar’da yaşayan halklar tarafından bu hoşgörü siyaseti kabul görmüştür.[22]
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.10.2024)
[1] Yusuf Hallaçoğlu - Halit Eren, “Batı Trakya”, DİA, C. 5, İstanbul 1992, s. 144.
[2] Kemal H. Karpat, “Balkanlar”, DİA, C. 5, İstanbul 1992, s. 28.
[3] İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2010, s. 78; Ali Ahmetbeyoğlu, Grek Seyyahı Priskos’a Göre Avrupa Hunları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1995, s. 8-13.
[4] Halil İnalcık, “Türkiye ve Balkanlar”, İsmail Soysal (Ed.), Balkanlar, Ortadoğu ve Balkan İncelemeleri Vakfı Yayınları, İstanbul 1993, s. 9; İbrahim Kafesoğlu, a.g.e., s. 53.
[5] İbrahim Kafesoğlu, a.g.e., s. 158.
[6] Kemal H. Karpat, a.g.m., s. 28.
[7] Nazif Kuyucuklu, “Bulgaristan”, DİA, C. 6, İstanbul 1992, s. 395.
[8] Halim Çavuşoğlu, Balkanlar’da Pomak Türkleri Tarih ve Sosyo-Kültürel Yapı, Ankara 1993, s. 2; Nazif Kuyucuklu, a.g.m., s. 395.
[9] Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2010, s. 265.
[10] Halil İnalcık, a.g.e., s. 9.
[11] Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, İstanbul 2010, s. 266.
[12] Halil İnalcık, Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar - I, İstanbul 2012, s. 7.
[13] Kemal H. Karpat, “Balkanlar”, DİA, C. 5, İstanbul 1992, s. 29.
[14] S. Burhanettin Kapusuzoğlu - Mevlüt Çam, Balkanlar’da İlk Müslüman Türk İskânının Öncüsü Sarı Saltık’ın Makamları, İstanbul 2018, s. 20.
[15] Halil İnalcık, a.g.e., s. 8.
[16] Halil İnalcık, “Türkiye ve Balkanlar”, İsmail Soysal (Ed.), Balkanlar, Ortadoğu ve Balkan İncelemeleri Vakfı Yayınları, İstanbul 1993, s. 9.
[17] Hasan Basri Karadeniz, Osmanlılar ve Rumeli Uç Beyleri Merkez ve Uç, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2015, s. 14; Georges Castellan, Balkanların Tarihi 14-20 Yüzyıl, Çev. Ayşegül Yaraman-Başbuğu, İstanbul 1995, s. 55.
[18] İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C. 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2011, s. 156; Hasan Basri Karadeniz, a.g.e., s. 16.
[19] İsmail Hakkı Uzunçarşılı, a.g.e., s. 157; Halil İnalcık, Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar - I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2012, s. 49.
[20] Halil İnalcık, “Türkiye ve Balkanlar”, İsmail Soysal (Ed.), Balkanlar, Ortadoğu ve Balkan İncelemeleri Vakfı Yayınları, İstanbul 1993, s. 69.
[21] Mehmet İnbaşı, “Balkanlar’da Osmanlı Hâkimiyeti ve İskân Siyaseti”, Türkler Ansiklopedisi, C. 9, Ankara 2002, s. 156.
[22] Halil İnalcık, a.g.e.,, İstanbul 1993, s. 16.
Luvrun Apollon qalereyası - SƏYAHƏT
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Kim ki ömründə Parisdə olmayıb, demək çox şey itirib. Bir məsəl var, deyirlər, “Parisi gör, sonra öl”.
Bir müəllimimiz vardı, 2001-ci ildə bəxt üzünə güldü, Parisə gedəsi oldu. Qayldanda hamımız üstünə tökülüşdük, bizə Paris barədə danışmasını xahiş etdik.
Bir onu dedi ki, işdi, yolunuz ora düşsə, nəbadə mərkəzdəki böyük alış-veriş mərkəzlərinə gedəsiniz, heçcə şey tapa bilməyəcəksiz, olanlar da od qiymətinə. Ucqarlarda kiçik mağazalara girin, bolluq və ucuzluqdur.
Lətifəsi Parisin dəyərini bilənlərdən uzaq. Düzdür, Makronun bərbad siyasəti Fransanı bizim gözümüzdən salmaqdadır, amma Makronlar gəldi-gedərdir, Parissə əbədi!
Luvr muzeyi, Eyfel qülləsi, Zəfər Tağı, Mulen Ruj… - bunları necə görməmək olar axı?
Bu gözəlliklər arasında təbii ki, Luvr muzeyi başda dayanır.
Luvr muzeyi (Musée du Louvre) — dünyanın ən məşhur muzeylərindən biri, dünyada ən çox ziyarət edilən sənət muzeyidir. 1793-cü ildə açılan və sahəsi 60 000 m² olan muzey həqiqətən də Parisin qürur rəmzidir. Bir ildə muzeyi təqribən 5 milyon nəfər ziyarət edir. Absolyut rekord isə 2007-ci ildə qoyulub, muzeyə 8 300 000 nəfər baş çəkib.
Sena çayının sahilində yerləşən muzeyin binası qədim kral sarayının binasıdır (Palais du Louvre). XIV Lüdovikin atlı heykəli meydanın başlanğıcını göstərir, həmçinin bura Parisin ən qədim, yaşlanmış hissəsi hesab olunur.
Muzeydəki rəsm nümunələri öz çəkilmə dövrlərinə görə seçilir və Fransada müxtəlif kolleksiya yığan insanların vaxtı ilə şəxsi pulları vasitəsilə aldıqları çoxsaylı əsərlər də saxlanılır. Bu proses Kapetinqlər sülaləsinin dövründən etibarən formalaşmağa başlamışdır.
Bu muzeydə demək olar ki, hər şey var. Buna görə də muzeyi universal adlandırmaq mümkündür. Onun kolleksiyasına böyük coğrafi və tarixi nümunələr daxildir. Burada Qərbi Avropadan tutmuş Yunanıstan, İran, Misir və Yaxın Şərq incəsənəti nümunələrinədək rast gəlmək olar.
Luvr barədə saatlarca danışmaq olar. Mənsə sizə sadəcə, muzeyin Apollon qalereyasını göstərəcəm. Baxın və insan əlinin yaratdığı bu ecazkar möcüzədən vəcdə gəlin.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.10.2024)
X Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisinin mükafatlandırma və bağlanış mərasimi keçirilib
Oktyabrın 8-də Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə X Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisinin mükafatlandırma və bağlanış mərasimi keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, tədbirdə çıxış edən Mədəniyyət Nazirliyinin Kitab sənayesi şöbəsinin müdiri Akif Marifli X Bakı Kitab Sərgisində ümumilikdə 327 tədbirin keçirildiyini, həmçinin bir çox dünyaşöhrətli yazarların kitab təqdimatlarının və oxucularla görüşlərinin təşkil olunduğunu qeyd edib. O, ötən illə müqayisədə builki sərgidə yeni naşirlərin də iştirak etdiyini diqqətə çatdırıb.
Daha sonra mükafatlandırma mərasimi keçirilib.
Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyinə və İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkətinə “Media tərəfdaşı” sertifikatları təqdim olunub.
“Ən yaxşı kitab” nominasiyası üzrə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun “Füzuli Kitabxanası” seriyası, “Ən kreativ stend tərtibatı” nominasiyası üzrə Təhsil Nəşriyyat-Poliqrafiya MMC, “Everest” və “Çinar” nəşriyyatlarının stendi, “Ən çox oxunan uşaq yazarı” nominasiyası üzrə Bəhram Bağırzadə, “Ən çox oxunan müəllif” nominasiyası üzrə Elxan Elatlı, “Ən fəal nəşriyyat” nominasiyası üzrə isə “Qanun” və "TEAS Press" nəşriyyatları qalib elan edilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.10.2024)
Berlində Xalq rəssamı Əşrəf Heybətin “Türk dünyası” adlı sərgisi açılıb
Yunus Əmrə İnstitutunun Berlindəki mərkəzində Almaniyada yaşayan Xalq rəssamı, Almaniya Rəssamlar Birliyinin, UNESCO Rəssamlar Federasiyasının üzvü, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının və Rusiya Rəssamlıq Akademiyasının fəxri üzvü Əşrəf Heybətin fərdi sərgisi açılıb.
AzərTAC xəbər verir ki, “Türk dünyası” adlı sərginin açılışında türkdilli ölkələrin, o cümlədən Azərbaycanın Almaniyadakı səfirliklərinin əməkdaşları, türkdilli xalqların icmalarının təmsilçiləri, yerli mədəniyyət və incəsənət ictimaiyyətinin nümayəndələri iştirak ediblər.
Sərgidə görkəmli rəssamın 38 əsəri nümayiş olunur. Rəsmlərdə geniş coğrafiyanı əhatə edən Türk dünyasının zəngin tarixi-mədəni irsi, memarlıq abidələri, adət-ənənələri əksini tapıb.
Rəsm sərgisi oktyabrın 11-dək hər gün saat 12.00-dan 16.00-dək Yunus Əmrə İnstitutunun Berlindəki mərkəzində ziyarətçilər üçün açıq olacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(09.10.2024)
Ədəbiyyat üzrə “Nobel” mükafatının builki favoriti Tsan Suedir
APA “The Guardian“a istinadən xəbər verir ki, 71 yaşlı çinli yazıçı Tsan Sue (şəkildə) bukmeykerlərin proqnozlarına liderlik edir.
T.Sue sözügedən mükafata layiq görülsə, dünyada 18-ci, Çində isə 3-cü “Nobel” alan xanım kimi tarixə düşəcək.
Eyni zamanda, bildirilib ki, siyahının ikinci pilləsində Cerald Menrayn qərarlaşıb.
Həmçinin “Nobel” ala biləcək yazıçıların arasında Enn Karson (Böyük Britaniya), Lyudmila Ulitskaya (Rusiya), Mirça Keteresku (Rumıniya), Marqaret Etvud (Kanada), Coys Kerol Outs (ABŞ), eləcə də Yoko Ohavanın da adları çəkilir.
Qeyd edək ki, ədəbiyyat üzrə “Nobel” mükafatının qalibi oktyabrın 10-u elan olunacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.10.2024)
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu Darxan Kıdırəlinin “Daşa yazılmış tarix” kitabını təqdim edib
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Qazaxıstanın tanınmış ictimai və siyasi xadimi, görkəmli türkçü Darxan Kıdırəlinin “Daşa yazılmış tarix” kitabı türklərin qədim tarixindən bəhs edir və hər bir türk toplumu nümayəndəsi üçün gərəkli bir kitabdır.
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu tərəfindən Azərbaycan dilinə çevrilərək çap edilmiş kitabın təqdimat mərasimi X Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisində ötən gün baş tutub.
Kitabı Azərbaycan dilinə tanınmış araşdırmaçı jurnalist Aida Eyvazlı Göytürk tərcümə edib.
Yazıçı Fərid Hüseynin moderatorluğu ilə keçən təqdimat mərasimində moderator türk xalqları ədəbiyyatının, elminin ortaq nöqtələrindən, istinad mənbələrindən bəhs edib. İlk olaraq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun Prezidenti Aktotı Raimkulova çıxış edib, Darxan Kıdırlaının türk tarixindən bəhs edən əsərinin böyük əhəmiyyətini dilə gətirib, əsərin Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırılmasını böyük hadisə adlandırıb.
Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri Rəşad Məcid Darxan Kıdırəli şəxsiyyəti, onun türkçülüyə verdiyi töhfələrdən bəhs edib, kitabı böyük maraqla oxuduğunu dilə gətirib.
Təqdimat mərasimində iştirak edən Milli Məcllisin deputatı Cavanşir Feyziyev Darxan Kıdıralının Türk dünyası, türk elmi üçün əvəzsiz xidmətlərindən, Beynəlxalq Türk Akademiyasının təşəkkül tapmasında müstəsna fəaliyyətindən, onun Azərbaycan ilə Qazaxıstan arasında elm sahəsində həyata keçirdiyi layihələrdən danışıb.
Filologiya elmləri doktoru Şərəf Cəlili “Daşa yazılmış tarix” kitabını İleriş-Kutluq Xaqanın, Tonyukukun, Bilgə Xaqanın göy türklərdən bu günə qədər gəlib çıxan kitabı və səsi adlandırıb. Bu kitabın bütün ali və orta məktəblərdə tədris olunası kitab olmasına diqqət yönəldib.
Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı Türküstan elinin görkəmli ziyalısı Darxan Kıdıralının kitabını daşlardan bizə gəlib çatan əmanət adlandırıb.
“Daşa yazılmış tarix” kitabını Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdıran Aida Eyvazlı Göytürk isə belə bir kitabın tərcüməsinin məsulyyətinin onun çiyinlərinə düşməsini “Tanrıdan verilən xoşbəxtliyimdir” deyə izhar edib. Bildirib ki, bu kitab bir daha sübut edir ki, türk həm tarix yaradıb, həm də tarix yazıb.
Xatırladaq ki, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu türk dünyasının yazarlarının, alimlərinin təbliğinə həsr edilmiş kitab seriyaları nəşr etdirməkdədir və bu layihə türk xalqlarının irsinin öyrədilməsində, inteqrasiyasında böyük əhəmiyyət kəsb edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.10.2024)
Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu müasir dövrün tarixi romanları mövzusunda panel təşkil edib
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Bakı Ekspo Mərkəzində keçirilən 10-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisində - Yaşıl zona təqdimat zonasında “Müasir dövrün tarixi romanları” mövzusunda panel təşkil edib.
Moderatorları yazıçı-jurnalist, Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun baş direktoru, Əməkdar jurnalist Varis və yazıçı-kouç, millət vəkili Əlibala Məhərrəmzadə olan paneldə dövrümüzdə yazılan tarixi romanlar saf-çürük edilib, onların tarixilik baxımından əhəmiyyəti diqqətdən keçirilib.
Varisin “Qızıl cib saatı” və Əlibala Məhərrəmzadənin “Atabəylər” romanlarının müzakirəsi ilə paneldə dinləyicilərin fəal iştirakı da təmin edilib.
Moderatorlar vurğulaylblar ki, dünyada tarixi roman janrı hazırda öz intibahını yaşayır, gerçək tarixlə yanaşı feyk-histori - yəni uydirma tarix də bədii ədəbiyyatın mövzu spektrini genişləndirməkdədir. Amma təəssüf ki, ölkəmizdə bu janra diqqət elə də böyük deyil. Sırf bu janrda yazan isə cəmi bir müəllif var - Yunus Oğuz.
Və bu reallaıqda haqqında bəhs edilən hər iki romanın diqqət cəlb etməsi və böyük oxucu auditoriyası qazana bilməsi diqqətçəkən haldır - birinci romanın mövzusu 100 illik dövr ərzində Konstantinopoldan başlayaraq Qararabağadək erməni məsələsidir, ikincinin mövzusu isə 12-ci əsrdə Səlcuqlular imperiyasından qoparaq Azərbaycan dövlətçiliyinin təşəkkül tapmasıdır.
Paneldə müasir tarixi romanların səciyyəvi xüsusiyyətləri, mövzu seçimində prioritetlər, oxucu kütləsinə çatdırılma yolları kimi vacib məsələlərə toxunulmuşdur.
Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun bu sahədə həyata keçirmək istədiyi layihələrdən söz açılmışdır.
Fotolar Bayram Afurcalınındır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.10.2024)
Türk Dünyası Gənc Yazarlarının I Bakı forumu keçirildi
Rizvan Fikrətoğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökümət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin həyata keçirdiyi "Türk dünyası gənc yazarlarının I Bakı forumu" layihəsi çərçivəsində Sosial Təqdiqatlar Mərkəzinin (STM) “Zəfər” zalında forum keçirildi.
Azərbaycan, Türkiyə, Özbəkistan, Qazaxıstan və Qırğız Respublikası və Güney Azərbaycan nümayəndələrinin iştirakı ilə forumda “Türk dünyası ədəbi-mədəni əlaqələrin inkişafı – yeni ideyalar, yeni çağırışlar” mövzusu ətrafında geniş müzakirələr aparıldı.
Birliyin başqanı, forumun moderatoru İntiqam Yaşar bildirdi ki, layihənin məqsədi Türk dünyasının tarixi ənənəsi olan ortaq ədəbi-mədəni əlaqələrin bu günü və gələcəyinə yeni nəsil yazarların verəcəyi töhfələrin önəmi, ortaq ideyalar və birgə fəaliyyətlərin artırılmasıdır. İntiqam Yaşar hesabat çıxışında "Türk dünyası gənc yazarlarının I Bakı Forumu” layihəsi çərçivəsində gördükləri işlərdən danışdı: “Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə keçirdiyimiz layihə çərçivəsində Azərbaycan və digər Türk ölkə və topluluqlarından olan yeni nəsil yazarların yaradıcılıq nümunələrindən ibarət kitab çap olundu. Həmin kitabın təbliği istiqamətində bir sıra təhsil və mədəniyyət müəssisələrində tədbirlərimiz keçirildi. Eyni zamanda, təşkilatımızın 25 illik yubiley törəni Bakı şəhərində geniş ictimaiyyətin iştirakı ilə təşkil olundu. Tədbirlərimizdə Türk dünyasının müxtəlif nöqtələrində yaşayıb yaradan yeni nəsil yazarlar iştirak etməkdədirlər”.
STM-in Media və Kommunikasiya Departamentinin müdiri Əziz Əlibəyli dedi ki, əsas missiyamızdan biri də gənc türk yazarlarını dəstəkləməkdir: “Nəzərə alsaq ki, forum Sosial Təqdiqatlar Mərkəzində keçirilir, bu baxımdan tədbiri müəyyən mənada siyasi də hesab etmək olar. DGTYB türk dünyasının gənc yazarlarını vahid ad altında toplamış nəhəng təşkilatdır”.
Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin, qurucu başqanı, şair-publisist Əkbər Qoşalı təşkilatın 25 illik tarixinə qısa ekskursiya edərək, hansı çətin yollardan keçdiklərinə nəzər saldı. O qeyd etdi ki, forumun STM-in “Zəfər” zalında keçirilməsi təsadüfdən deyil, zərurətdəndir və mesajdır.
Kifayət qədər işlərin görülməsinə baxmayaraq, Türk dünyası ədəbiyyatının dərin tədqiqə ehtiyacı olduğunu diqqətə çatdıran AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitunun icraçı direktoru, dosent Mehman Həsən xatırlatdı ki, bu istiqamətdə müxtəlif tərcümə işləri, kitabların çapı, konfransların, simpozimlərin keçirilməsi təqdirəlayiqdir.
Qazaxıstan Yazıçılar Birliyinin katibi Devletkerey Kapulı diqqətə çatdırdı ki, burada iştirak edən gənclər hürriyyətinə qovuşmuş Türk dünyasının nümayəndələridir: “Türk dünyası şeir, sənət dünyası, ruh dünyasıdır. Bu forumda ruhların, sənətlərin dünyası birləşir. Gənclərə dəstək, onların gələcəyi üçün çalışmaq hər bir Türk dövlətinin başlıca vəzifəsidir”.
Layihə çərçivəsində çap olunmuş “Türk dünyası gənc yazarları” kitabının redaktoru, Bakı Dövlət Universitetinin doktorantı, gənc türkoloq Məleykə Mirzəli ədəbi birliyin önəmindən söz açaraq dedi ki, türk gənc yazarları ədəbi vəziyyət, ədəbi işbirliyi imkanlarını xeyli genişləndirə bilərlər.
Türküstan qəzetinin baş redaktoru Aqil Camal ədəbi əlaqələrdə gənclərin rolunun önəmini qeyd etdi.
Ədəbiyyat Fondunun baş direktoru Varis türk yazarlarının bir araya toplanmasını yüksək qiymətləndirdi, DGTYB-ni bu təşəbbüsün təşkilatçısı kimi təbrik etdi.
Daha sonra Azərbaycandan və müxtəlif Türk ölkələrindən dəvət olunmuş yazıçı və şairlər, araşdırmaçı yazar Turan Uğur, Faroğat Cabbarova, Aqşin Evren, Erkinbek Serikbay, Karlıqaş Kavay, Aygün Yaşarvə s. çıxış və məruzələr etdilər.
Tədbir sual-cavab və ideya-təkliflərlə yekunlaşdı. Mərasimin sonunda Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin təşkilatçılığı ilə həyata keçirilən etkinliklərə verdiyi informasiya dəstəyinə görə və təşkilatın 25 illik yubileyi münasibətilə bir sıra media qurumları təltif edildi. Xatirə şəkilləri çəkildi, müzakirələr çay-kofe fasiləsində davam etdirildi.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.10.2024)
Yeddinci ANİMAFİLM Beynəlxalq Animasiya Festivalı başa çatıb
Mədəniyyət Nazirliyi və Azərbaycan Respublikası Kino Agentliyinin təşkilatçılığı ilə reallaşan “Baku Cinema Breeze” (BCB) Festivalı çərçivəsində Bakıda 7-ci ANİMAFİLM Beynəlxalq Animasiya Festivalı keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, əsas mövzusu “Sevgi” olan beynəlxalq festivalda 1000-dən çox tamaşaçı 26 ölkədən 100-dən çox filmi izləyib. Festival 3 əsas (müsabiqə, müsabiqədənkənar və peşəkarlar üçün) proqramdan ibarət olub.
Seçim komissiyasının qərarı ilə müsabiqə proqramına 18 ölkədən 48 film seçilib. Onlardan 12 film yerli, 36 film isə beynəlxalq kateqoriyalarda yarışıb. Filmlər həm beynəlxalq münsiflər heyəti, həm də tamaşaçılar tərəfindən qiymətləndirilib və qaliblər 7-ci ANİMAFİLM Beynəlxalq Animasiya Festivalının təntənəli bağlanış mərasimində zərifliyi ilə seçilən “Sevgi” mükafatı ilə təltif olunublar.
Bağlanış mərasimi zamanı, həmçinin “Narqız” animasiya filminin treylerləri, Ayan Novruz və Dante Rustav tərəfindən keçirilən animasiya vörkşopları nəticəsində çəkilmiş iki tələbə animasiya filmi nümayiş olunub.
Müsabiqədənkənar proqramda tamaşaçılar “Dünya ölkələrindən sevgilərlə” proqramı çərçivəsində Çexiya, Portuqaliya, Yunanıstan, Gürcüstan kimi ölkələrin animasiya əsərlərini, həmçinin Türk Animasiya Assosiasiyası (ATA) ilə əməkdaşlıq çərçivəsində təqdim olunmuş “ATA: Türk dünyasından seçilmiş animasiya filmləri” kolleksiyasını izləyiblər. Tamaşaçılara Azərbaycanda ilk dəfə məşhur Avropa müəlliflərinin əsərləri əsasında çəkilmiş animasiya qorxu antologiyası silsiləsindən olan “Qırmızı dəmir yolu” serialı təqdim olunub.
Proqram çərçivəsində tamaşaçılara yerli animasiya film layihələri təqdim olunub, beynəlxalq münsiflər heyəti, eləcə də xüsusi qonaqlarla görüşlər, vörkşoplar təşkil edilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(08.10.2024)
