ƏHMƏD QƏŞƏMOĞLU: “ƏSAS SƏBƏB EVLƏRİNİN OLMAMASIDIR”

 

 

 “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Aktual mövzular” rubrikasında bu dəfə gənc oğlanların ailə həyatı qurmağı hansı səbəbdən ləngitmələri barədə danışacaq. Rubrikanı Kənan Məmmədli aparır. Elə o özü də ailə həyatı qurmağa tələsməyənlərdəndir.

 

"Kişilərin evlənmək həvəsinin olmamasının əsas səbəblərindən biri qadın və ailə üçün məsuliyyət daşımaq istəməmələridir." Bunu rusiyalı psixoloq Yelizaveta Filonenko deyir. Onun sözlərinə görə, kişi üçün evlilik məsuliyyət səviyyəsini kökündən dəyişir. "Vətəndaş nikahında bu hiss daha aşağıdır; kişi psixoloji və hüquqi cəhətdən qadın üçün daha az məsuliyyət daşıyır və məsələn, ayrıldığı təqdirdə onunla əldə etdiyi əmlakı bölüşmək məcburiyyətində qalmır. Evliliklə həm də kişinin maddi yükü artır", - deyə psixoloq izah edir. Mütəxəssisin sözlərinə görə, kişilər həm də ömür boyu bir qadınla yaşaya biləcəklərinə əmin olmurlar.

Öz təcrübəmdə bunun süzgün, yoxsa qeyri-düzgün olduğunu söyləməyəcəyəm. Amma əksəriyyət bu fikri təsdiqləyər. Ümumən, mütəxəssislər son zamanlar populyarlaşan dəbdəbəli toy dəbini də kişilərin evlənmə istəyinə mane olan səbəblərdən biri adlandırır. Onlar elçilik, toy, üzük və pay-pereş alınması, bal ayı səfəri xərclərinin kişilərin sevgililəri ilə rəsmi nikaha girmələrini gecikdirdiyini vurğulayırlar.

Bəs görəsən, bizim mütəxəssislərimiz bu haqda nə düşünürlər? Kişilərin gec evlənməsinin səbəblərini aydınlaşdırmaq üçün ekspertlərin açıqlamalarına nəzər yetirək.

Məsələyə münasibət bildirən sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu aşağıdakıları deyir: "İndi oğlanlar həqiqətən də gec evlənirlər. Amma əvvəl belə şey yox idi. Xüsusən kənd yerlərində belə hal olmazdı. Əgər oğlan ali təhsil alıbsa və ya hərbi xidmətdən qayıdıbsa, ailəsi onu evləndirmək haqda düşünürdü. Orta hesabla oğlanlar 25, qızlar isə 20 yaşına çatanda ailə qurması üçün problem qalmırdı. Hətta əgər oğlanın evi yox idisə, yeni qurulan ailənin oğlanın valideynləri və digər ailə üzvləri ilə birgə yaşaması da problem sayılmırdı. Üstəlik, o dövrdə hamının qəbul etdiyi müəyyən qaydalar da var idi. Məsələn, ailə kasıbsdırsa, yeni ailə quran xanım bunu adi hal kimi qəbul edib ona uyğunlaşır və ən əsası ümumi vəziyyətin qənaətbəxş olması üçün ailənin digər üzvləri ilə birgə çalışırdı. İndi siə vəziyyət tam fərqlidir. İndi hamsı düşünür ki, oğlan evlənirsə, mütləq ayrıca evi olmalıdır. Hansı ki, müasir dövrdə də ev almaq üçün 100-150 min pul olmalıdır. Bu məbləğ isə hamıda yoxdur. Deməli, birinci faktor evin olmamasıdır. İkinci faktor işin olmamsıdır. Təəssüf ki, iş yerləri o qədər də çox deyil. Üçüncü məsələ ölkəmizdə boşanmaların sürətlə artmasıdır ki, bu da evlənmək istəyən oğlanları qorxudur. Başqa bir məsələ qızların bəzi davranışlarının - mənəvi-əxlaqi cəhətlərinin oğlanları qane etməməsidir. Sosial şəbəkələr qızların davranışına o qədər təsir edib ki, oğlanlar belə həyat yoldaşlarının olmasını istəmirlər. Müasir dövrdə qızların üstünlük verdiyi dəyərlər başqadır. İndi daha çox maddi məsələlər, karyera qurmaq, gəzmək kimi məsələlər ön plandadır. Hansı ki, əvvəlki dövrdə qızlarımızın nə əxlaqında problem olardı, nə də onları bu kimi sadaladığımız şeylər maraqlandırardı. O vaxt düşünürdülər ki, gözəl bir ailəm olsun, ona xidmət edim, ancaq indi hamı üçün olmasa da, bir çoxları üçün başqa dəyərlər hakimdir ki, bütün bunlar da oğlanları evlilikdən çəkindirir."

"Kişilərin evlənmək həvəsinin olmamasının əsas səbəblərindən biri qadın və ailə üçün məsuliyyət daşımaq istəməmələridir." Bu fikirləri isə Medical House Reabilitasiya mərkəzinin təsisçisi, Psixologiya Departamentinin rəhbəri, psixoloq Jalə Mirsaab bildirir. Onun sözlərinə görə, kişi üçün evlilik məsuliyyət səviyyəsini kökündən dəyişir.

"Vətəndaş nikahında bu hiss daha aşağıdır; kişi psixoloji və hüquqi cəhətdən qadın üçün daha az məsuliyyət daşıyır və məsələn, ayrıldığı təqdirdə onunla əldə etdiyi əmlakı bölüşmək məcburiyyətində qalmır. Evliliklə həm də kişinin maddi yükü artır", - deyə psixoloq izah edir. Mütəxəssisin sözlərinə görə, kişilər həm də ömür boyu bu qadınla yaşaya biləcəklərinə əmin olmurlar.

Gəlin düşünək ki, elə bir uyğun zaman gələcək, gənc oğlanlar, içi mən qarışıq, bütün problemlərindən qopacaqlar, başlarında evlənmək sevdası cövlan edəcək, ailə quracaqlar, xoşbəxtliyə imza atacaqlar.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.04.2024)

 

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

SUAL

Qeyrətli, qeyrətsiz adamlar kimi,

Sözün də kişisi, şərəflisi var.

Əyilməz özünü pula satmayan,

Doğuşdan qəbrədək kişi olanlar..

            (Təranə Dəmir)

 

Təranə xanım, “sözün kişisi" ifadəsini necə təhlil edirsiniz?

 

CAVAB

Yazar sözü azad buraxmasa, kölgədə saxlasa, fikirlərini ifadə etməyə qorxsa, onun ərsəyə gətirdiyi əsər də qorxaq olacaq. Oxunacaq, bir müddət sonrasa unudulacaq. Sözü azad buraxmaq lazımdı. Dünyanı hansı rəngdə görmək istəyirsənsə, necə təsvir edirsənsə, elə də sözə çevirənlər əsl yazarlardır, məncə. Sözün də kişisi, əri deyəndə bunu nəzərdə tuturam. Ruhu azad olanların sözü həmişə qalib gəlib, tarixin bütün dönəmlərində.

 

Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.04.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Baba Pünhan ruh adamı idi. On üç yaşından şeir yazmağa başlasa da, ölkədə elə də tanınmırdı. Onu geniş oxucu kütləsinə ilk dəfə “ANS” kanalının “Qulp” verilişi tanıtdı. Hacı Mailin rəhbərlik etdiyi "Füzuli məclisi"nin üzvü idi. "Təzəpir" məscidində təşkil olunmuş yığıncaqda mükafatlar təltif olunarkən, “Füzuli məclisi”nin fəal iştirakçısı kimi "Paklıq" mükafatına layiq görülmüşdü...

 

1948-ci il noyabr ayının 5-də Bakı şəhərinin Kürdəxanı qəsəbəsində dünyaya göz açmışdı. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə qəsəbəsindəki 99 saylı məktəbin 8-ci sinfini bitirib Bakı Rabitə Texnikumuna daxil olmuşdu. Oranı başa vurduqdan sonra Bakı Metropolitenində mexanik işləməyə başlamışdı və 25-il həmin yerdə işləmişdi...

Metroda işlədiyi ilk vaxtlarda "Metro" qəzetində kiçik həcmli şerləri və qəzəlləri çap olunub. Yaradıcılığa lirik qəzəllərlə başlasa da, nəzm formasında bir neçə poema, sərbəst şeir, məhəbbət ruhlu qəzəllər və bir neçə kitabı ondan yadigar qalıb...

Baba Punhan həm də imanlı adam idi, ibadətindən qalmazdı. 1997-ci ildə Məşhəd, 2000-ci ildə isə Həcc ziyarətlərində olmuşdu. 2004-cü il aprel ayının 17-də əlli altı yaşında ikən vəfat edib. Sonda, şairin ömrünün son illərində qələmə aldığı “Bakının dərdi var” şeirini təqdim edib ruhuna Allahdan rəhmət diləyirəm.

 

Yorğundur, yatmayır haçandan Bakı,

Doyub yad ellidən, qaçqından Bakı.

Üzülüb, öləcək acından Bakı,

Məğrur görünsə də o can üstədir,

Bakının dərdi var, Bakı xəstədir.

 

Yaltaqlar dəstəsi baş alıb gedir,

Qeyrət yavaş-yavaş boşalıb gedir,

Məktəbli qızlar da qaş alıb gedir,

Ərli də, ərsiz də bir həvəsdədir.

Bakının dərdi var, Bakı xəstədir.

 

Əsrlər itirdik illər içində,

Qanqallar bitirdik güllər içində,

Çaqqallar dolaşır ellər içində,

Aslanlar, pələnglər daş qəfəsdədir,

Bakının dərdi var, Bakı xəstədir.

 

O, Cıdır düzüyçün çadır ağlayır,

Çadır övladıyçün Cıdır ağlayır,

Namus itkin düşüb abır ağlayır,

Köməksiz qız-gəlin dəstə-dəstədir.

Bakının dərdi var, Bakı xəstədir.

 

Sən ey “Qız qalası” qalasan hələ?

Səni həmişə qız qalasan hələ.

Dərdini Pünhana qala sən hələ,

Ta ki, göz yollarda, qulaq səsdədir,

Bakının dərdi var, Bakı xəstədir...

 

“Ədəbiyyqt və incəsənət”

(18.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının UŞAQLARINIZ ÜÇÜN OXUYUN rubrikasında bu gün də sizlərə dünyaşöhrətli fransız yazıçının dünyaşöhrətli əsəri təqdim ediləcək. Bəli, söhbət Antuan dö sənt Eqzüperidən və onun “Balaca şahzadə”sindən gedir. Əsəri dilimizə Cavanşir Yusifli tərcümə edib.

 

XXI FƏSİL

Hə, indi də tülkü peyda oldu.

– Salam, – dedi.

– Salam, – Balaca şahzadə nəzakətlə cavab verdi, sonra böyür-başına baxsa da, heç kəsi görmədi.

– Mən burdayam, – səs eşidildi, – alma ağacının altındayam.

– Sən kimsən? – Balaca şahzadə soruşdu,– sən necə də gözəlsən...

– Mən tülküyəm, – o cavab verdi.

– Gəl səninlə oynayaq, – Balaca şahzadə ona təklif etdi. – Mən çox kədərliyəm...

– Mən səninlə oynaya bilmərəm, – tülkü dedi. – Mən əhliləşdirilməmişəm.

– Onda üzr istəyirəm, – Balaca şahzadə cavab verdi.

Ancaq nə fikirləşdisə, əlavə etdi:

– “Əhliləşmək” nə deməkdir?

– Sən buralı deyilsən, – tülkü dedi, – buralarda nə axtarırsan?

– İnsanları axtarıram, – Balaca şahzadə dedi. “Əhliləşdirmək” sözünün mənası nədir axı?

– İnsanların silahı var, – tülkü dedi, – bu silahla onlar bizi ovlayırlar. Bu heç də xoşa gələn bir hadisə deyildir. Onlar toyuq da saxlayırlar, bu da onların sevdikləri məşğuliyyətdir. Sənə toyuq lazımdır?

– Yox, – Balaca şahzadə dedi.– Mən özümə dost axtarıram. Demədin axı “əhliləşmək” nə deməkdir?

– Bu, çoxdan unudulmuş bir şeydir, – tülkü, nəhayət, dilləndi. – Mənası “bağlamaq, əlaqə yaratmaq” deməkdir.

– Bağ?

– Hə, – tülkü cavab verdi. – Sən mənimçün indi, bu saat yüz minlərlə oğlan uşağına bənzəyən bir uşaqsan. Üstəlik, sənə heç bir ehtiyacım yoxdur. Sənin də mənə. Mən də sənin üçün yüz minlərlə tülkünün biriyəm. Ancaq sən məni əhliləşdirsən, bizim bir-bi- rimizə ehtiyacımız ola bilər. Sən mənim üçün dünyada yeganə adama çevrilərsən. Mən də sənin üçün... eləcə...

– Hə, artıq mən anlamağa başlayıram, – Ba laca şahzadə cavab verdi. – Bir gül var... məncə, o məni artıq əhliləşdirib, yəni özününküləşdirib.

– Ola bilər, – tülkü cavab verdi. – Bu dünyada, bu Yer üzündə nə desən, ola bilər...

– Yox, mən deyən yer Yer üzü deyil. – Balaca şahzadə cavab verdi.

Tülkünü maraq götürdü.

– Başqa bir planetdən söz gedir?

– Hə, elədir.

– O planetdə ovçu varmı?

– Yoxdur.

– Bu ki çox maraqlıdır! Toyuq bəs?

– Yoxdur.

Heç nə mükəmməl deyil, Balaca şahzadə düşündü.

Ancaq Balaca şahzadə bayaq vurğuladığı fikrinə qayıtdı:

Mənim həyatım darıxdırıcıdır. Mən toyuqları tuturam, insanlarsa məni ovlayırlar.

Bütün toyuqlar bir-birinə oxşayır, bütün insanlar da eləcə... Həyat mənim üçün çox darıxdırıcıdır. Sən əgər məni əhliləşdirsən, həyatım günəş kimi parlayacaq. Sənin addım səslərini minlərlə səsin arasından seçib fərqləndirəcəyəm. İnsanların ayaq səslərini eşidən kimi qaçır, gizlənirəm. Ancaq sənin gəlişin məni özünə çəkəcək, həzin bir musiqi kimi, bu səsi eşitcək gizləndiyim yerdən çıxacağam. Sonra. Oralara bax, çöldə buğda yetişir. Mən çörək yemirəm. Sünbül nəyimə gərəkdir ki? Buğda zəmiləri məni qəti maraqlandırmır, gözümdə onların heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Bu isə çox kədərlidir! Ancaq sənin saçların qızılıdır. Məni əhli ləş dirsən, bilirsən, necə füsunkar olar? Qızılı zəmilər səni mənə xatırladacaq. Mən külək əsəndə sünbüllərin bir-birinə dəyib səs çıxarmasını sevməyə başlayacağam.

Tülkü susdu və uzun-uzadı Balaca şahzadəyə baxdı:

– Nə olar, əhliləşdir məni...

Mən də bunu çox istəyirəm, – Balaca şahzadə dedi, – ancaq mənim bir elə vaxtım yoxdur. Hələ neçə-neçə dost tapmalıyam, hələ neçə-neçə məsələni aydınlaşdırmalıyam...

Sən bir şeyi əhliləşdirdikdən sonra onu bilə bilərsən, bunun başqa bir yolu yoxdur. İnsanların nəyisə öyrənməyə vaxtları heç olmur. Onlar həmişə tacirlərin satdığı malı almağa həvəslidirlər. Ancaq bu dünyada elə bir dükan yoxdur ki, orda dost satsınlar, bəlkə, bu səbəbdən insanların artıq dostları yoxdu. Dostun olmasını istəyirsənsə, məni, çox xahiş edirəm, əhliləşdir.

Nə etməliyəm ki?.. – Balaca şahzadə soruşdu.

Əvvəla, çox səbirli olmalısan, – tülkü cavab verdi. – Orda, məndən bir az aralıda otur. Bax belə. Ordan sənə gözümün ucuyla baxacam. Sənsə susarsan. Sözlər insanların bir-birlərini anlamasına mane olur. Ancaq hər gün bir az yaxınlaş mənə. Oturduğun yerdən bircə qarış mənə tərəf gəl.

Sabahı gün Balaca şahzadə həmin yerə gəldi.

Yaxşı olardı, hər gün eyni saatda gələsən bura, – tülkü dedi. – Sən əgər bir gün gü-nortadan sonra saat dörddə gəlirsənsə, saat üçdən sonra mən artıq özümü xoşbəxt hiss eləməyə başlayacağam. Saatlar irəli lədikcə mənim xoşbəxtliyim də artacaq. Saat dörd tamamda mən həyəcanlanmağa və naraha olmağa başlayacağam; mən xoşbəxtliyin mükafatını alacam. Ancaq hər dəfə fərqli saatlarda gəlsən, ürəyimi hansı xoşbəxtliyə hazır layacağımı bilməyəcəyəm. Ənənəyə əməl eləmək ciddi şərtdir.

Ənənə nə deyən şeydir? – Balaca şahzadə soruşdu.

Bu da öz növbəsində artıq çoxdan unudulmuş bir şeydir, – tülkü dedi. – Bu, elə bir şeydir ki, günlərdən biri digərindən fərq lənir, onlara oxşamır, hansısa bir saaatın digər saatlardan kəskin şəkildə fərqlənir. Məsələn, məni ovlamaq istəyən insanlarda belə bir adət var: cümə axşamları onlar kənd qızları ilə rəqs edirlər. Bax, bu cümə axşamı necə də ecazkar bir gündür. Mən özüm də gəzintiyə çıxıram, ta üzümlüklərə qədər gedirəm. Ancaq həmin ovçular cümə axşamı deyil, istədikləri vaxt rəqsə getsəydilər, bütün günlər bir-birinə bənzəyərdi və mən də is tirahət edə bilməzdim, nəfəsim kəsilərdi.

Beləcə, Balaca şahzadə tülkünü əhli ləşdirdi. Ancaq ayrılıq günü gəlib çatanda:

Ah! – tülkü dedi... – mən ağlayacam.

Bu ancaq və ancaq sənin səhvindir, – Balaca şahzadə dedi, mən sənə pis heç nə arzu lamırdım, sən özün istədin ki, səni əhliləşdirim...

Əlbəttə. Mən özüm istədim, – tülkü kədərlə cavab verdi.

– Sən ağlayacaqsan amma...

– Əlbəttə, necə ağlamayım ki... – tülkü cavab verdi.

– Demək, sən çox pis olubsan ... ağrıyırsan..

– Yox, elə demə, mən yaxşıyam, pis deyiləm, yadına sal qızılı buğda saçaqları haqqında sənə nələr dediyimi...

Sonra o əlavə etdi:

– Get, bir də qızılgüllərə tamaşa elə! Anlayarsan ki, sənin qızılgülün dünyada, doğ-rudan da, yeganədir. Mənimlə vidalaşmaq üçün geri qayıtdıqda isə sənə bir sirr açacağam. Bu sənə mənim hədiyyəm olacaq.

Balaca şahzadə qızılgüllərə baş çəkməyə getdi.

– Siz heç də mənim gülümə bənzəmirsiniz, siz hələ heç nəsiniz. Hələ kimsə gəlib sizi əhliləşdirməyib, elə siz də heç kəsi əhli ləşdirməmisiniz. Siz həmin tülkünün günündəsiniz. O da minlərlə tülküdən biriydi o zaman. Ancaq onunla dost oldum, indi isə o, dünyada yeganədir, təkdir, hamıdan fərqlənir.

Qızılgüllər bundan çox təsirləndilər.

Siz gözəlsiniz, ancaq içinizdə dəhşətli bir boşluq var, – onlara xitabən dedi. – Si-zin üçün can fəda etmək, ölmək olmaz, buna dəyməz. Əlbəttə, yoldan ötən bir şəxs üçün mənim gülüm də eynən sizin kimidir.

Ancaq heç kəs bilmir ki, bircə o, sizinhamınızdan daha dəyərlidir, çünki mən hər gün onu sulayıram. Çünki sizin yox, məhz onun üstünü şüşə qapaqla örtmüşəm ki, soyuqdan qoruna bilsin. Onu acı küləklərdən qorumuşam. Məhz ona görə mən qum-qumaları öldürmüşəm (ancaq iki-üçünü saxlamışam ki, kəpənəklərin toxumu kəsilməsin). Çünki mən məhz onun göz yaşlarını, necə ağlamasını görmüşəm. Çünki o, mənim qızıl gülümdür.

Bunu deyib Balaca şahzadə tülküyə yaxınlaşdı:

Əlvida, – dedi.

Əlvida, – tülkü dedi. – Bu da mənim sirrim.

O, çox sadədir: sən yalnız qəlbinlə nəyisə, doğrudan da, görə bilərsən. Mahiyyət gözlər üçün qapalıdır.

Mahiyyət gözlərə görünmür, – onun ardınca Balaca şahzadə təkrar etdi, təkrar etdi ki, yadda saxlasın.

Sən gülünü ona görə belə çox dəyərləndirirsən ki, onu bütün qəlbinlə sevirsən. Ona görə ki, sən ona bütün qəlbini vermisən... - yaddan çıxarmamaq üçün Balaca şahzadə bu sözləri təkrar etdi.

İnsanlar bu həqiqəti çoxdan yaddan çıxarıblar, – tülkü dilləndi. Ancaq bunu yaddan çıxarmamalısan. Sən bir dəfə əhliləşdirdiyin şeyə görə əbədi məsuliyyət daşımalısan. Sən o gül üçün cavabdehlik daşıyırsan...

Mən gülümə görə cavabdehəm... – Balaca şahzadə təkrar elədi ki, unutmasın...

 

(Sevimli uşaqlar üçün sabah növbəti fəsli təqdim edəcəyik)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.04.2024)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”  portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində növbə klassik poeziyanın – böyük Mirzə Şəfi Vazehindir (1794-1852). Azad Yaşar onun çap edilməmiş lirik şeirlərini təqdim edir. 11 gün ərzində sizə tam 65 şeir təqdim ediləcək.

 

Sirli toxunuşunla çevirərsən bir anda

Nəğməni – adi sözə,

adi sözü – nəğməyə...

 

Ötən ilin noyabrında görkəmli şair, xəttat və pedaqoq Mirzə Şəfi Vazehin vəfatının 160-cı ili tamam oldu. Bu ildönümüylə bağlı oxucuların diqqətinə təqdim etdiyim silsilə şeirlər Fridrix fon Bodenştedin 1851-ci ildə Almaniyada nəşr olunan “Mirzə Şəfinin nəğmələri” kitabına salınmışdı.

Nüfuzlu dilçilərimizdən Fəxrəddin Veysəlli və Yusif Savalan tərəfindən edilən sətri tərcümələr əsasında onları yazıldığı vaxtdan təxminən 180 il sonra ədəbi irsimizə təkrar qazandırmağa çalışdım. Bu mətnlər M.Ş.Vazeh irsindən çevirdiyim 270 şeirin hələlik çap olunmayan qisminə daxildir.

 

Azad YAŞAR

 

1

 

Nədən qaşqabaqla, tənəli sözlə

axı qarşılayar gözəl yar məni?

Nə bilsin eşqinə təşnəyəm onun?!

Odur ki tikanla dalayar məni.

 

Sonra ürkək-ürkək könlümü alar,

gizlicə göstərər mənə butasın.

Ardından gülünə qovuşmaq keçər

könlümdən... Alaram onun qadasın!

 

Qızılgül qarşımda bükər boynunu,

istəyər əyilim qoxlamaq üçün.  

İçimi məhəbbət seli bürüyər,

artar qətiyyətim, ümidim, gücüm. 

 

Müqəddəs eşqinə can ataram mən,

safdır içimdəki niyyətlər, hisslər.

Sənə həsr etdiyim bu söz çələngi

içində misilsiz rayihə gizlər.

 

Nəğməmə qulaq ver,

ona qarışan

könlümün sevinci, iztirabıdır.

Fərq etməz – buta ol, gül ol, tikan ol...

Səndən tək umduğum –

“hə” cavabıdır.

 

 

2

 

Turactək önümdən səkib keçəndə

olan-qalan ağlım çıxır başımdan –

sənin xaliqinə deyirəm: “Əhsən!”

Könlümdə qövr edən yaralara da

umuram o narın, ipək əllərlə

bir məlhəm qoyasan, çarə edəsən.

 

Qönçə dəhanına heyrandır gözüm,

deyirəm: “Yəqin ki, nazənin yarım

bir şirin busəni çox görməz mənə”.

İçində qaynayan şəhvət, ehtiras

baxar gözlərindən...

Bunu arif kəs 

anlayar bir kərə baxsa üzünə.

 

Gəl mənə çox görmə inayətini,

Aşiqlər içində, inan, gözəl yar,

səni mənim qədər sevəmməz heç kəs.

Bir az qulaq versən nəğmələrimə,

etiraf edərsən:

Hüsnünü kimsə

bu bağrıyanıqtək vəsf edə bilməz!

 

 

3

 

Ürəyim qanad taxıb daim uçur göylərdə

sənin o gül hüsnünə aşiq olandan bəri.

Çıxdıqca eşqimizin çətin sınaqlarından

şahin könlüm özünə məskən seçib göyləri.

 

Fəvvarətək göylərə yüksələndə ürəyim

ondakı məğrurluğu anlayıram o ara.

Ancaq hər dəfə təkrar qayıdınca geriyə,

o qovuşur içində çırtlayan arzulara.

 

 

4

 

Niyə çəkinirsən, niyə qorxursan

yanımdan keçəndə... sən ürkək-ürkək?!

Hər sığal çəkəndə gur saçlarına

səni sevib qucmaq diləyər ürək. 

Könlümdə qövr edən ehtiyacımı

sən məndən də yaxşı biləsən gərək.

Belə yazılıbmış bəxtim əzəldən,

yazımı dəyişmək gəlməz ki əldən...

 

Allaha bağlıyam ürəkdən, candan,

ömür bələdçimdir mübarək Quran.

Canımda nə qədər can var, bunu bil,

səni sevəcəyəm, səni, ey canan.

Eşqim daha betər yanar, odlanar

əğyarın qurduğu fitnə-fəsaddan.

Belə yazılıbmış bəxtim əzəldən,

yazımı dəyişmək gəlməz ki əldən...

 

De, gül, qəm-qüssəni dumantək dağıt,

pünhan dərdim sənə əyan deyilsə.

Könül necə aram tapar, dayanar –

şübhə qoşun-qoşun üstünə gəlsə?!

Neylərəm şəkk etsə sədaqətimə?!

Məni başqasının aşiqi bilsə?!

Belə yazılıbmış bəxtim əzəldən,

yazımı dəyişmək gəlməz ki əldən...

 

Gəlmişəm vəslinin ümidi ilə,

çıxmışam yollara, nə ola-ola.

Gözümə durmayıb yarın yolunda

nə çətin əzablar, nə xəta-bəla.

Başqa aşiq gəzmə,

sən məni yetir

umduğum o uzaq, şirin vüsala.

Belə yazılıbmış bəxtim əzəldən,

yazımı dəyişmək gəlməz ki əldən...

 

Oxu bu yazdığım nəğməni, oxu,

qapıl cəzbəsinə onun bir ara.

Qoy səni qoparsın qara torpaqdan,

aparsın o “cənnət” adlı diyara.

Orda sən fərqli bir səadət ara,

mən burda hicranla çəkilim dara.

Belə yazılıbmış bəxtim əzəldən,

yazımı dəyişmək gəlməz ki əldən...

 

Səhər mehi necə əsir, titrədir

çəməndə açılan qönçəni, gülü,  

eləcə titrəyir nazənin yarın

nəğməmi dinləyən hissləri, könlü.

Güllərlə nəğməmin ətridir bizi

qopmağa qoymayan, sımsıx hörülüb.

Belə yazılıbmış bəxtim əzəldən,

yazımı dəyişmək gəlməz ki əldən...

 

 

5

 

Şikayətlənirdi mənə bu gün bağda qızılgül:

“Zərif ləçəklərimə baharın bəxş etdiyi

ətir tez uçub gedir...”

“Bunu heç dərd eləmə, – deyib təsəlli verdim:

– Hopduraraq o ətri hər şeirimə, misrama,

yaşadaram əbədi”.

 

 

6

 

Çəməndən dərdiyim tər çiçəklərdən

çələng hörmək mənə heç gəlməz çətin.

Kədərli, sevincli olmam fərq etməz –

duyaram hər sözün gücün, siqlətin.

 

Hakim kəsildikcə öz hisslərimə

zövqlə yaşayıram ömrün hər dəmin.

Durur xidmətimdə, itaətimdə

pərilər, çiçəklər, ruhlar aləmi.

 

Busəndən qaynayıb coşanda qanım

düşürəm taleyin burulğanına:

bir anım uzanıb min ana dönür,

min ləzzət sığışır həmin bir ana.

 

Şaqraq ötən bülbül kimi mənim də

içimdə boğulur şirin avazım.

Hüsnündən aldığım zövqün gücündən

nəğməyə çevrilmir şux ehtizazım.

 

Günəşin şaxıyan, qızmar çağında

kim ona rahatca baxmaq dilər ki?!

Aləmi qovurub yaxanda günəş

kim onun gözünə baxa bilər ki?!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.04.2024)

 

Aysel Fikrət, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Yaxşı bir deyim var “Düşmənin mərd olmasa yaşamaq çətinləşər”

Azərbaycan əsrlərdir haqq yolunda mübarizələr aparır. Canından keçən hər qarışı zəngin torpağım! Ömür boyu sərvətini gizli, aşkar əlindən almağa çalışan bədxah qonşularının qəhrini, zülmünü çəkdin. Milli sərvətinə, torpaqlarına əl uzadan namərd düşmənlə üz -üzə qaldın. Sənin adət-anənələrini, irsini, mədəniyyətini oğurladılar - susdun. İndi bütöv Azərbaycanlı  olaraq, bu yazını yazarkən torpaqlarımız tapdaq altında olduqda keçirdiyim hissləri xatırlatmaq istərdim. O zamanlar mən bu cür, bu sayaq söhbətlərdə ikiqat əzab çəkir, fikirlərimi çatdırmağa çətinlik çəkirdim. Çünki anaların gözü yaşlı idi, torpaq xiffəti ürəyimizdə qübar  bağlamışdı.

İndi vəziyyət fərqlidir, biz artıq qalib xalqıq. Amma bu üzüqara, üzdəniraq qonşularımız müharibəni uduzmuş olsalar belə hələ də sərvətlərimizə göz dikməkdən heç əl cəkmək fikrində deyillər deyəsən. Bu gün musiqi təhsili ilə məşğul olan, dünyaya böyük sənətkarları ilə səs salan tədris müəssisəsinin bir üzvünə çevrildiyimdən,  məni musiqi ilə bağlı faktlar çox düşündürməyə başlayıb. 

Azərbaycan Milli Konservatoriyasının rektoru, Xalq artisti  Siyavuş Kərimi öz çıxışlarında dəfələrlə bu mövzuya toxunur, ürəkağrısı ilə bunu dilə gətirir. Axı nədən onların bizim musiqimizə əl uzatması  kölgədə qalib, onlar bizim musiqimizi oğurlamaqdadırlar. Xalq mahnılarımızı, bəstəkar əsərlərimizi öz adlarına çıxarır və xaricdə öz ifalarında, öz əsərləri kimi təqdim edirlər. Onlar bu qədər haqsız olduqları halda təbliğatlarının belə güclü olduğunu vurğulayır və sual edirəm: bəs biz niyə susuruq? 

Düzü bir Universutet rektoru olmaqla yanaşı, Xalq artisti,sənətkar Siyavuş Kərimi məni bu yazını yazmağa sövq etdi. Azərbaycan Milli Konservatoriyasında Azərbaycanın öndə gedən, Azərbaycan musiqisini çiyinlərində daşıyan sənətkarlar heyəti var. Biz də bu baxımdan aidiyyatlı qurumlara müraciət edirik. Susmaq olmaz. Bu gün Milli sərvətlərimizi öz adına çıxardan, artıq döyüşdə bizim müzəffər ordumuza qarşı çıxa bilməyən oğru xislətli tayfa bizim müqəddəs musiqimizə əl qoyur. Əlimizdə faktlar ola-ola, bu sənət əsərlərini meydana gətirən, həyat verən bizim sənətkarlar olduğu halda bunu necə etmək olar? O sənətkarların ruhu bizi bağışlayarmı görəsən? Mən hər kəsi səsimizə səs verməyə, musiqimizə sahib çıxmağa səsləyirəm.

Erməni tayfasının ələ keçirdiyi mahnı, təsniflərimiz, musiqi əsərlərimizin sayı hesabı yoxdur. Bir Azərbaycanlı olaraq və Azərbaycan Musiqisinin inkişafı yolunda çalışan, əmək sərf edən, Azərbaycanın musiqi sahəsində gecəsini gündüzünə qatıb işləyən bir qurum olaraq  səsimizi dünya içtimaiyyətinə çatdırılmasını tələb etməliyik. Əlbəttə ki, Azərbaycan dərin folklora, köklərə bağlanan bir ölkədir. Tar, kamança, saz, zurna, qara zurna, balaban, tütək kimi müxtəlif musiqi alətlərinin müşayiəti altında oxunan elə mahnılarımız olub ki, nəinki Azərbaycan, hətta Qafqaz regionundan bütün Şərqə yayılıb. Ermənilər bu mahnıların, təsniflərin sehrindən yan keçə bilməyiblər və çıxış yolunu bu sərvətə sahib çıxmaqda görüblər.

«Vağzalı», «Yallı», «Uzundərə», «Mirzeyi», «Qazağı», «Tərəkəmə» kimi oyun havalarını, «Sarı gəlin» «Xan bacı», «Dəli Ceyran» kimi xalq mahnılarımızı oğurlayıblar. 

Bu gün isə sosial şəbəkələrdə çoxlu səs-küyə səbəb olan bir fakt məni daha çox sarsıtdı. Üzeyir Hacibəyovun "O olmasın, bu olsun" musiqi əsərinə əl uzatmaq, onu erməni familiyası ilə başqa adla dünyaya tanıtmağa cəhd edib erməni pianoçunun  ifasında təqdim etmək - bu ki dəhşətdir. Belə ki, Haykl Melikyan adlı erməni pianoçunun ifasında bəstəkarı Arno Babacanyanın olduğu iddia olunan əsərin, guya 1947-ci ildə yazılması bildirilib. Dahi Azərbaycan bəstəkarı Uzeyir Hacıbəyovun 1910-cu ildə yazdığı dünyaca məşhur “O olmasın, bu olsun" komediyasına necə sahib çıxmaq olar? Bu səhnəni, bu mənzərəni görən hər bir Azərbaycanlının qanı donur. Bu cür haqsızlıq olmur. Onu düşünürəm ki, hər bir Azərbaycanlı bu məsələyə öz mövqeyini bildirməlidir və mübarizə aparmalıdır.

Biz mədəniyyətimizi, musiqimizi, milli dəyərlərimizi  gözümüz görərək oğurlanmasına göz yuma bilmərik. Ermənilər bizim musiqimizi xaincəsinə, çox yaxşı oyrəniblər və sonra asanlıqla öz adlarına çıxardıblar. Onların "gözəl" oğurluq bacarığına, ardınca erməni kütləsini yığaraq, onlara da bu oğurluğu sübut etmək ustalığına malik olduqlarını yaxşı bilirik.

Əlbəttə ki, Azərbaycan Milli musiqisini qorumaq üçün son zamanlar Vətənimizdə çox inkişaf getmişdir. Buna sübut olaraq Muğam müsabiqələrini göstərmək olar. Heydər Əliyev Fondunun, Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyevanın bu yolda atdığı addımlar danılmazdır. Muğamın inkişafına böyük zəmindir. Bu gün 2001-ci ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin tərəfindən yaradılmış Azərbaycan Mİlli Konservatoriyası da Mİlli musiqimizin məbədi rolunu oynayır. Belə ki, bu tədris müəsisəsində keçirilən Milli musiqi Festivalları buna bariz nümunədir. Hal hazırda mən bu yazını yazarkən belə Konservatoriyamızda Xalq çalğı alətləri Festivalı gedir və mədəniyyət kanalı vasitəsi ilə yayımlanır. Tar, kamança, milli nəfəs  alətləri, qanun ifaçılarının bir-birindən peşəkar ifalarını izlədikcə Musiqimizin ölməz olduğunun şahidi oluruq.

Yalnız təsəvvür edin, bir etnomusiqişünas doktorant Conatan Xoliss öz çıxışında bu ad altında məruzə edir - "Bakıda yaşayan erməni musiqiçilərin qovulması". O, öz məruzəsində balabanı qədim erməni aləti kimi təqdim edib. Öz araşdırmalarında Muğamın bu alətdə ifasını erməni  musiqiçilərinə bağlayır və ən dəhşətlisi də odur ki, onu Amerikanın arasdırmalar mərkəzi dəstəkləyir və onun dediklərini təsdiq edir.

Bəli, bizim milli alətimiz olan tütək və balaban alətini qondarma bir xalqın adına, əlində heç bir doğru tarixi fakt olmadan çıxır və bunu dünyaya sübut edir.

Bizim xeyirxah bir xalq olduğumuz məlumdur. Yalnız bu halların getdikcə artmağı bunun əksini deyir. Biz musiqimizi qorumaqla, həm də bəstəkarlarımızın, dahi musiqiçilərimizin dünyaya səs salan əsərlərinin keşiyində durmuş oluruq.

 

Azərbaycan Milli Konservatoriyası olaraq,

Azərbaycan Milli irsinin, milli musiqi alətlərinin, muğamın keşiyində duran bir tədris müəssisəsi kimi Milli musiqimizin inkişafi naminə yaradılmış bir tədris müəssisəsi olaraq bunu tələb edirik: Azərbaycan musiqisinin oğurlanması əlimizdə olan faktlara əsasən dünyaya sübut olunmalıdır. Biz yetərincə təbliğatla məşğul olduğumuz halda bu cür halların çoxalması yolverilməzdir.

Bəli bir faktı da qeyd etməliyik ki, İnternet vasitəsi ilə bir çox musiqi alətlərimizin ya musiqi sərvətlərimizin adı çəkildikdə, axtarışa verildiyində erməni adı altında qarşımıza çıxır. Azərbaycan xalqının sənətkarları musiqimizi bütün dünyada yetərincə təbliğ edirlər. Bunu ona görə qeyd edirəm ki,  məqalələrin birində aidiyyatı quruma müraciət edildiyi halda belə bir cavab alınıb: “musiqiçilər və musiqi təhsili ilə məşğul olan müəsisələr təbliğatı artırsın”.

İndi mən də təkrar olaraq cavab verirəm ki, təbliğat yetərincədir. Yalnız indi texnologiyanın bu qədər inkişaf etdiyi dövrdə musiqimizi qorumağa hər kəs yerindən qalxmalıdır. Hər kəs, hamı damarlarında Azərbaycan qanı axan hər kəs müqəddəs musiqimizin keşiyində durmalıdır. Söhbət Milli dəyərimiz olan Milli musiqimizdən gedir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qısa fikirlər xəzinəsi” rubrikasında bu gün sizlərə Səhid Seyyid Qütbinin fikirlərini çatdıracaq.

 

 

***

Yarısı dünya, yarısı axirət üçün çırpınan bir ürəklə yaşaya bilmərəm.

 

***

Atamın ən çox diqqət yetirdiyi şey ruhumuza axirət duyğusu aşılamaq idi...

 

***

Mən Allah yolunda gördüyüm bir iş üçün əsla üzr istəmərəm.

 

***

Kimin üçün öldünüzsə, mükafatınızı ondan gözləyin!

 

***

Gecənin ən qaranlıq olduğu an, şəfəqə ən yaxın olan zamandır...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.04.2024)